ژئوشیمی
سال:1393 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

منطقه پاریز در بخش جنوب غربی استان کرمان و بر روی کمربند آتشفشانی-پلوتونیک ارومیه-دختر و کمربند مس زایی ایران قرار دارد. هدف از این مطالعه، شناسایی مناطق دارای پتانسیل بالای مس در منطقه پاریز با استفاده از مطالعات ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه ای است. داده های ژئوشیمیایی استفاده شده، 392 نمونه ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه ای است که توسط روش ICP-MES و برای 15 عنصر تجزیه شده اند. پس از اعمال پیش پردازش های ضروری شامل جایگزینی داده های سنسورد، جدایش جوامع سنگی و حذف مولفه همزاد (سن ژنتیک)، تصحیح مقادیر خارج از ردیف و بهنجارسازی، پردازش های آماری چند متغیره بر روی داده ها انجام شد. با توجه به ماهیت برداری داده های رسوبات آبراهه ای، به منظور رسم نقشه های ژئوشیمیایی از روش تخمین شبکه ای استفاده شد. برای ارزیابی نتایج، از محل رخدادهای مس در منطقه استفاده شد. با توجه به نسبت «درصد همپوشانی با رخدادهای مس به درصد مساحت ناحیه مطلوب»، می توان گفت که نقشه شاخص غنی شدگی عملکرد بهتری در شناسایی مناطق هدف داشته است.

کانسار روی و سرب کوه سورمه در جنوب فیروزآباد و جنوب شرقی گنبد نمکی جهانی قرار گرفته است. توده معدنی شامل گالن، اسفالریت و پیریت است که توسط دولومیت های برشی شده تشکیل دهنده سنگ دیواره کانسار احاطه شده است. سنگ میزبان کانسار، کربنات های پرمین بالایی هستند که دگرسانی گرمابی، انحلال و برشی شدن را نشان می دهند. مطالعات ریزدماسنجی بر روی نمونه های کلسیت نشان می دهد که بیشتر میانبارهای سیال از نوع اولیه و دو فازی مایع-گاز هستند. دمای همگن شدگی میانبارها، محدوده 72-145oC ا نشان می دهد و شوری آنها از 13 تا 5.22 درصد وزنی معادل NaCl تغییر می کند. بر اساس دمای همگن شدگی و شوری سیال می توان منشأ سیال کانسنگ ساز را شوراب های حوضه ای در نظر گرفت. زمین شیمی عناصر جزئی نشان می دهد که شیل سازند زردکوه به طور غیرعادی از عناصر سرب و روی غنی بوده و بنابراین می تواند سنگ منشأ کانه سازی باشد. زمین دماسنج نسبت گالیم به ژرمانیم (Ga/Ge) در اسفالریت، دمای نهشته شدن فلزات از سیال کانه ساز را 210oC نشان می دهد.

آبخوان شاهرود در استان سمنان تحت تاثیر منابع آلاینده نیترات همچون فاضلاب شهری ناشی از چاه های جذبی، آب برگشتی کشاورزی و صنایع قرار دارد. این عوامل سبب افزایش غلظت نیترات از حدود 5.5 تا 140 میلی گرم بر لیتر شده است. هـدف این تحقیق، بررسی سرنوشـت و انتقال نیترات در آبخـوان شاهرود است، ابتدا مدل جریان آب زیرزمینی با استفاده از برنامه رایانه ای MODFLOW تهیه شده و مدل در یک دوره سه ساله در شرایط پایدار و ناپایدار واسنجی و صحت سنجی شده است. در مرحله بعد انتقال آلاینده نیترات از طریق برنامه MT3DMS شبیه سازی شده است. اطلاعات مورد نیاز مدل انتقال نیترات شامل شرایط اولیه، شرایط مرزی و سازوکارهای انتقال آلاینده نیترات (همرفت، پراکندگی، انتشار و واکنش های شیمیایی) لحاظ شده و مدل بر اساس تغییرات غلظت نیترات در محدوده شهری در یک دوره دو ساله واسنجی شده است. نتایج نشان می دهد که جهت جریان آب زیرزمینی و رسانایی هیدرولیکی منطقه، بیـشترین تاثیر را در انتقال آلاینده نیترات دارند. وجود منطقه با رسانایی هیدرولیکی کمتر در غرب و مخروط افت ناشی از تمرکز بالای چاه ها در جنوب منطقه شهری مانع از گسترش آلودگی نیترات در این جهات و به عبارت دیگر از سمت منطقه شهری به سمت پایین دست می شود. با توجه به نزدیکی منطقه شهری به منطقه تغذیه آبخوان و نبود شرایط کاهیدگی، کاهش نیترات از طریق فرایند نیترات زدایی، محتمل به نظر نمی رسد. بر اساس نتایج حاصل از مدل سازی انتقال آلاینده نیترات، غلظت نیترات در فاضلاب ورودی به آبخوان در مناطق مختلف شهر از 70 تا 450 میلی گرم بر لیتر متغیر است. بر این اساس، محدوده خطر آلودگی نیترات در محدوده شهری، رسم و بررسی شده است. غلظت نیترات در آب برگشتی زمین های کشاورزی در طی فرایند واسنجی مدل انتقال آلاینده نیترات حدود 200 میلی گرم بر لیتر محاسبه شده است. با توجه به حجم آب برگشتی کشاورزی، هر ساله حدود 152 کیلوگرم نیترات در هر هکتار از زمین های کشاورزی دشت شاهرود فروشویی می شود. بر اساس نتایج مدل سازی، فاضلاب ورودی از منطقه شهری شاهرود بیشترین تاثیر را در افزایش میزان غلظت نیترات در منابع آب زیرزمینی دارد.

منطقه مورد مطالعه درشمال باختری ایران در محدوده ورقه زمین شناسی 1:100000 اهر واقع است. واحدهای آتشفشانی ائوسن بخش وسیعی از منطقه را می-پوشانند و توده های گرانیتی-گرانودیوریتی و گرانیت قلیایی اولیگوسن در آنها نفوذ کرده و دگرسانی های گرمابی و کانه زایی مس-طلا در آنها ایجاد شده است. با توجه به حساسیت بسیار بالای روش BLEG (0.1ppb) برای طلا و امکان ردیابی سریع این عنصر در رسوبات آبراهه ای، این روش برای مطالعه توزیع ژئوشیمیایی طلا و زون های بی هنجار آن در ورقه اهر انتخاب شد. تعداد 422 نمونه از رسوبات آبراهه ای برداشت و مقدار طلای آنها به روش Fire assay تجزیه شیمیایی شد. پس از پردازش داده ها، 5 زون بی هنجاری طلا در نیمه شمالی و بخش مرکزی محدوده و گوشه جنوب شرقی ورقه اهر شناسایی شدند. مطالعات صحرایی نشان می دهد که این بی هنجاری ها در ارتباط با توده های نفوذی گرانیت قلیایی و گرانیت اولیگوسن و زون های دگرسان حاصل از سیال های گرمابی مربوطه هستند.

ذخایر معدنی منگنز در مناطق بشاگرد و رودان استان هرمزگان همراه با آمیزه رنگین مجموعه های افیولیتی رخنمون یافته اند. کانه زایی منگنز در سه سیمای همزاد (سین ژنتیک)، دیاژنتیک-دگرگونی و دیرزاد (اپی ژنتیک) صورت گرفته است. براونیت و پسیلوملان ترکیبات اولیه منگنز در سیمای همزاد هستند که به صورت بین نواری با نوارهای سیلیسی در محیط رسوبی تشکیل شده اند. سیمای دیاژنتیک با حضور کانی بیکسبیت مشخص می شود که از واکنش براونیت و هماتیت در چرت های سیلیسی غنی از منگنز به وجود می آید. ساخت های عدسی و انبانه ای شکل نهشته های منگنز در سنگ های میزبان نشانگر تاثیر دیاژنز و دگرگونی اولیه بر روی ساختارهای نواربندی اولیه است. دگرگونی در برخی از رخدادهای معدنی با رخساره های شیست سبز و سپس گلوکوفان شیست و آمفیبولیت با تشکیل سیلیکات ها و هیدروسیلیکات های منگنز نظیر یوهانستیت در منطقه بشاگرد و تفروئیت در منطقه رودان همراه است. تشکیل رودوکروزیت در منطقه رودان نشانگر شدت بالاتر دگرگونی در این منطقه نسبت به بشاگرد است. پیرولوزیت کانی اصلی سیمای دیرزاد است که بر اثر فرایندهای گرمابی ثانویه و به صورت بافت های شکافه پرکن تشکیل شده است. بالا بودن میانگین نسبت های Mn/Fe (55.2) و Si/A1 (124.3) و غلظت عناصر Zn (2-68 ppm) و Ni (3-450 ppm) با منشا گرمابی و بی هنجاری منفی Ce و مثبت Eu و فقیرشدگی از REE با تشکیل ترکیبات اولیه منگنز در محیط های مجاور پشته های میان اقیانوسی در امتداد مجراهای بروندمی سیال گرمابی بستر دریا مطابقت دارند.

با توجه به خشکسالی های اخیر و استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی در استان کرمان، اصلاح کیفیت آب اهمیت ویژه ای دارد. از این رو، تحقیق حاضر با هدف بررسی حذف یون های کلسیم، منیزیم، کلر و بی کربنات از فاضلاب با استفاده از پوست پسته و خاک اره به عنوان جاذب های آلی و بنتونیت و زئولیت به عنوان جاذب های معدنی انجام شد. در این راستا، از پنج تیمار شامل فیلتر شنی (شاهد)، فیلتر مخلوط شن و پوست پسته، فیلتر مخلوط شن و خاک اره، فیلتر مخلوط شن و بنتونیت و فیلتر مخلوط شن و زئولیت استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین جذب کلسیم (2.27 درصد) و کلر (35.12 درصد) توسط زئولیت صورت گرفت که به جذب آنیونی ارتباط داده شد. همچنین، بیشترین جذب منیزیم (43.7 درصد) توسط پوست پسته مشاهده شد که علت آن به بار منفی سطوح سلولزی این جاذب در نتیجه فرورفتن در آب نسبت داده شد. بیشترین جذب بی کربنات (74.28 درصد) از فاضلاب توسط بنتونیت حاصل شد که به دو سازوکار جذب و رسوب ارتباط داده شد. به طور کلی، از میان تیمارهای آلی، پوست پسته و از بین تیمارهای معدنی، زئولیت به عنوان بهترین تیمارها در جذب عناصر از فاضلاب شناخته شدند. افزون بر این، مقایسه نتایج نشان داد که جاذب های معدنی نسبت به جاذب های آلی، کارآیی مطلوب تری در جذب عناصر کلسیم، منیزیم، کلر و بی کربنات دارند.

آتشفشان های کواترنری خورسند و خاتون آباد در استان کرمان و در شمال شرق و شمال غرب شهربابک قرار دارند. این دو منطقه در حاشیه جنوب غربی ایران مرکزی و در حد فاصل نوار افیولیت ملانژی نائین-بافت و نوار دهج-ساردوئیه (قسمتی از مجموعه ماگمایی ارومیه-دختر می باشد) قرار گرفته اند. واحدهای سنگ شناختی این مناطق شامل بازالت های حفره دار و بمب های مختلف هستند که بر اساس مطالعات میکروسکوپی، الیوین بازالت و پیروکسن بازالت می باشند. الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز مهمترین کانی های اصلی و بافت میکرولیتیک پورفیری بافت اساسی در سنگ های مورد مطالعه می باشد. بر اساس بررسی های ژئوشیمیایی، ماگمای تشکیل دهنده ی سنگ های مورد مطالعه دارای ماهیت قلیایی با نسبت Na2O/K2O>1 است. بررسی الگوهای پراکندگی عناصر نادر خاکی برای نمونه های مورد مطالعه نشانگر غنی شدگی سنگ های بازالتی از عناصر LREE و تهی شدگی از عناصر HREE است. الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی نشان دهنده ی تشکیل ماگما از یک خاستگاه گوشته ای استنوسفری (گارنت لرزولیت) است. محیط زمین ساختی منطقه های مورد بررسی در گستره ی درون صفحه ی قاره ای است. در منطقه خورسند کشش حاصل از فعالیت گسل نائین-بافت و در منطقه خاتون آباد، شاخه هایی فرعی از گسل انار موجب شکستگی و سپس بالا آمدن ماگما در امتداد شکستگی ها شده اند.