ژئوشیمی
سال:1391 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

سنگ های بازالتی کواترنری شمال سیریز، در شمال غربی زرند، بخشی از سنگ های آتشفشانی زون ساختاری ایران مرکزی هستند. از نظر کانیایی، این سنگ ها از درشت بلورهای الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز تشکیل شده اند و بافت اصلی آن ها پورفیری است. افزون بر این، بافت های میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری، جریانی، بین دانه ای، اینترسرتال و بادامکی نیز در آن ها مشاهده می شود. بر اساس تجزیه نقطه ای با دستگاه ریزکاو الکترونی (EPMA)، درشت بلورهای الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز به ترتیب دارای ترکیب کریزولیت، اوژیت و آنورتیت هستند. همچنین تغییرات ترکیب شیمیایی ماگما در حین تبلور این درشت بلورها ناچیز بوده است، به گونه ای که محتوای MgO درشت بلورهای الیوین به میزان اندکی از سمت مرکز به حاشیه کاهش یافته است، اما در درشت بلورهای کلینوپیروکسن به سمت حاشیه، میزان MgO و SiO2 کاهش و مقدار TiO2 افزایش نشان می دهد. بر اساس مطالعات دماسنجی، دماهای بین 1212 تا 1283 درجه سانتیگراد برای تشکیل بلورهای کلینوپیروکسن تخمین زده می شود.

دشت گرگان با وسعت 11594 کیلومتر مربع در جنوب شرق دریاچه خزر قرار دارد. در این ناحیه، منبع اصلی مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی آب زیرزمینی است، بنابراین، بررسی تغییرات کیفیت هیدروشیمیایی و تضمین کیفیت آب زیرزمینی از راه محافظت آن در برابر منابع تاثیرگذار بر آن، ضرورت دارد. در این پژوهش، 189 نمونه آب چاه های عمیق آبخوان دشت گرگان جمع آوری و برای بررسی کیفیت و ارزیابی هیدروشیمیایی کاتیون های اصلی (K+, Na+, Mg2+, Ca2+) و آنیون های اصلی (CO32-, SO42-, Cl-, HCO32-) و پارامترهای (pH، رسانایی الکتریکی EC، و کل مواد جامد حل شده) بررسی شدند. تحلیل مکانی داده ها با نرم افزار ArcGIS 9.3 انجام شد. همچنین بر اساس نمودار پایپر، نمونه های آب زیرزمینی در گروه های Ca2+ - Mg2+ Cl- - SO42- و HCO3- - Na2+ - Mg2+ قرار گرفتند. روند تغییرات کیفی در مرکز و شمال غرب دشت به سمت افزایش کلرید، سولفات و شوری آب و ناشی از نشت آلودگی های شهری و صنعتی و نفوذ آب دریا در این نواحی است. بر اساس نمودارهای ویلکاکس 71.43 درصد نمونه ها در گروه C3–S1 قرار دارند که نشان دهنده شوری زیاد و سدیم کم آنهاست. در نتیجه، کیفیت آب برای شرب در محدوده خوب تا قابل قبول قرار دارد و برای کشاورزی نیز مناسب است.

یکی از مهم ترین منابع آبی جوامع انسانی، رودخانه ها هستند. وجود رودخانه های متعدد، پرآب، طویل و عاری از آلودگی، عامل مهم و اساسی در شکوفایی، رشد و توسعه همه جانبه جوامع بوده است. حوضه آبریز رود شور در شمال استان خوزستان و در جنوب غرب ایران قرار گرفته است. رودخانه شور دارای شاخه های متعددی است و سرشاخه های اولیه آن از کوه های زنگلاب و کی نو سرچشمه می گیرند. در این تحقیق ارزیابی کیفیت شیمیایی آب رودخانه های این حوضه از راه نمونه برداری از این منابع، در دو فصل تر و خشک و با استفاده از نرم افزار AQqa صورت گرفت. نتایج، بیانگر تاثیر مهم محیط زمین شناسی بر کیفیت آب های سطحی منطقه بوده و حل شدن سنگ های گچی و آهکی در مسیر رودخانه ها دیده می شود. دلیل اصلی نامطلوب بودن آب رودخانه شور لالی نیز وجود سازند گچساران در منطقه است.

افزایش روز افزون جمعیت و کمبود منابع آب چشم انداز نگران کننده ای از تامین غذا ایجاد کرده که منجر به روی آوردن بسیاری کشورها به سمت استفاده از آب های شور و نامتعارف برای آبیاری محصولات و تهیه غذا شده است. از جمله آب های نامتعارفی که گاه از آن ها برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده می شود، چشمه های گوگردی است. پژوهش حاضر نیز به بررسی کیفیت آب چشمه های گوگردی دالکی و امکان سنجی آبیاری محصولات کشاورزی مختلف با این نوع آب و تعیین پربازده ترین ارقام گیاهی مقاوم به شوری این منابع نامتعارف پرداخته است. به این منظور ارزیابی، مولفه های مهمی که بر کیفیت آب آبیاری تاثیر می گذارند مانند غلظت عناصر اصلی و سنگین، میزان رسانایی، نسبت جذب سدیم و منیزیم، شاخص نفوذپذیری و بی کربنات سدیم باقی مانده، محاسبه و با مقادیر مجاز استاندارد مقایسه شد. نتایج نشان داد که آب این چشمه ها به دلیل شوری بالا، برای آبیاری محصولات مناسب نیست، اما با توجه به کمبود شدید منابع آبی منطقه و این که کشاورزی شغل اصلی ساکنین آن به شمار می رود، کاشت ارقام گیاهی مقاوم در برابر تنش شوری پیشنهاد شد. از این رو، برای تعیین ارقام گیاهی متناسب، از استانداردهای متداول استفاده و ارقام گیاهی مقاوم در برابر شوری از جمله خرما، جو، پنبه، چغندر قند، گندم ساقه بلند با بازده 50 درصد قابل توصیه شد. در ادامه جهت کاهش تخریب زمین و کاهش بیشتر محصولات، راهکارهای مدیریتی مناسب مانند آمیختگی مقطعی آب شور و شیرین ارائه شد.

مجموعه سنگ های فرامافیک - مافیک و میان لایه های رسوبی شرق خطواره تربت جام - فریمان را در بسیاری از منابع، نمایانگر آثار زمین درز دیرینه تتیس دانسته و به عنوان افیولیت های پالئوزوییک معرفی کرده اند. مطالعات ما بر روی واحدهای آذرین مجموعه یاد شده با یافته هایی همراه بوده که لزوم بازنگری در دیدگاه ذکر شده را ضروری می سازد. برای مثال، مشاهدات صحرایی و میکروسکوپی نشانگر ماهیت آتشفشانی تا کم عمق سنگ های فرامافیک - مافیک است و ویژگی های ژئوشیمیایی این سنگ ها نیز با ماگماهای تشکیل شده در محیط های فرورانش و حاشیه های سازنده مانند مورب یا حوضه های حاشیه ای تفاوت دارند. مشاهدات بافتی شامل انواع بافت های ناتعادلی میکروسکوپی احتمالا از فروتافت مذاب های فراتافته حکایت دارد. بر اساس داده های عناصر اصلی، فرعی و کمیاب و همچنین با توجه به الگوهای REE و عنکبوتی مجموعه سنگی مورد بحث را می توان به انواع کماتئیتی، پیکریتی و تولئیتی تقسیم کرد ضمن آنکه نسبت های عناصر ناسازگار و نامتحرک مانند N(Nb/Th) در برابر N(Nb/La)، Nb/Th در برابر Zr/Y و La/Yb در برابر Th/Ta بیشتر به نسبت های ملاحظه شده در بازالت های مربوط به جایگاه دشت های اقیانوسی (OPB) شباهت دارد. با توجه به ارتباط نزدیک مکانی و زمانی انواع مختلف سنگ ها در مجموعه مورد مطالعه، در قالب یک توالی آتشفشانی - رسوبی واحد، و همچنین با استناد به موقعیت نمونه ها در نمودار نسبت Zr/Y در برابر Nb/Y که بالاتر از خط DNb قرار می گیرند، می توان منشا گرفتن مذاب های مربوط را از منبع ناهمگن پلوم گوشته ای محتمل دانست. این نتیجه گیری با محتوای بالای MgO در سنگ ها و میزان بالای Fo (حداکثر Fo=0.93) در الیوین های ملاحظه شده در نمونه های کماتئیتی و پیکریتی همخوانی دارد.

امروزه استفاده از دستگاه پیرولیز راک - اولEval pyrolysis) -Rock) و نتایج حاصل از آن در تعیین و تفسیر ویژگی های واحدهای حوضه های رسوبی متداول است. هدف از این مطالعه بررسی و مقایسه توان هیدروکربن زایی سازندکژدمی با استفاده از روش تجزیه راک - اول در چاه بینک-4 در ناحیه فروافتادگی دزفول است. بدین منظور، بررسی ژئوشیمیایی سازند کژدمی به عنوان سنگ منشا احتمالی با مطالعه 5 نمونه از مغزه های به دست آمده در ناحیه مورد مطالعه انجام شد. بررسی تغییرات پارامتر S1+S2 و TOC نشان می دهد که سازند کژدمی در چاه بینک-4 به عنوان سنگ منشا توان تولید هیدروکربن زایی خوبی دارد. بر اساس نمودار HI در برابر Tmax محتوای کروژن این سازند عمدتا از نوع II و محیط رسوب گذاری دریایی است. همچنین با بررسی Tmax مشخص شد که این سازند به پختگی کافی برای تولید هیدروکربن نرسیده، نابالغ است و وارد پنجره نفت زایی نشده است.

منطقه خونیک در شمال شرق قاین در استان خراسان جنوبی قرار دارد. واحدهای سنگی این محدوده شامل آندزیت، تراکی آندزیت، آندزیت بازالت، آگلومرا و توف است. سنگ های آتشفشانی این منطقه مربوط به فعالیت آتشفشانی ائوسن هستند. دگرسانی های سرسیتی، آرژیلی، کلریتی، کربناتی و سیلیسی در محدوده، به خصوص در امتداد گسل ها دیده می شوند. کانی سازی مس اغلب به صورت مالاکیت و آزوریت، در واحدهای آندزیتی تشکیل شده است. به منظور اکتشاف مقدماتی مس در منطقه، از اکتشاف ژئوشیمیایی رسوب آبراهه ای استفاده شده است. بدین منظور تعداد 42 نمونه رسوب آبراهه ای و برای بررسی وجود بی هنجاری نیز، 11 نمونه سنگی برداشت شده است. نتایج به دست آمده از تجزیه شیمیایی نمونه ها برای 6 عنصر Au، Ag، As، Cu،Pb، Zn، وجود بی هنجاری عنصر مس در محدوده مورد مطالعه را نشان داد. بیشترین همبستگی بین عناصر Cu و Pb، Zn دیده می شود.