تولید گیاهان زراعی در شرایط تنش های محیطی (علوم زراعی)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:2 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:6

تنش های محیطی بویژه تنش خشکی می تواند سبب اختلال در اعمال حیاتی گیاهان گردد.به منظور مطالعه اثرات وقوع تنش خشکی بر ذرت دانه ای این آزمایش به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی شهرستان سمنان اجراء گردید. عامل اصلی شامل آبیاری در سه سطح ،آبیاری کامل ، قطع آب در مرحله ظهورگل نر(تاسل) ودانه بندی در کرتهای اصلی و تیمار سایکوسل در سه سطح ،بدون مصرف سایکوسل، مصرف سایکوسل باغلظت 1500و 3000 قسمت در میلیون در کرت های فرعی و تیمار سولفات روی در سه سطح، بدون محلولپاشی، محلولپاشی سولفات روی با غلظت 3 و 5 در هزاربه عنوان کرت های فرعی-فرعی در نظر گرفته شده است. نتایج نشان داد که تاثیر قطع آبیاری بر مقدار پروتئین دانه و میزان فسفر،پتاس، روی، مس و اهن در برگ و کارایی مصرف آب دارای تاثیر معنی دار است. به طوری که با افزایش تنش ،میزان پروتئین دانه و کارایی مصرف آب افزایش و مقدار غلظت عناصر فسفر ،پتاس ،روی ،آهن و مس کاهش یافت. همچنین مصرف سایکوسل درشرایط تنش بجز پتاس و فسفر بقیه شاخص به ویژه پروتئین دانه و کارائی مصرف آب را افزایش داد. محلول پاشی سولفات روی مقدار آهن(Fe) برگ را کاهش وپروتئین دانه وکارائی مصرف آب ومیزان غلظت عناصرفسفر،پتاس، روی و مس در برگ ذرت را در شرایط تنش افزایش داد. همبستگی بین مقدارپروتئین دانه و مقدارعناصر مهم دربرگ و کارایی مصرف آب نشان داد که همبستگی موجود بین پروتئین دانه با محتویات فسفر برگ به میزان 0.522 درصد بربقیه تیمارها برتری داردو همبستگی مثبت و معنی دار بین کارایی مصرف آب و محتوی مس به میزان 0.474 درصد برقرار است. بر اساس یافته های این تحقیق میتوان برای کشت ذرت در منطقه سمنان و شرایط مشابه اقلیمی، مصرف برخی مواد بازدارنده و روی را پیشنهاد داد که تولید کنندگان درشرایط خشکسالی باکاهش عملکرد شدید مواجه نشوند.

یکی از راههای دست یابی به کشاورزی پایدار استفاده از میکروارگانیسم هایی است که نقش مهمی در تامین نیاز غذایی گیاهان دارند. این تحقیق به جهت بررسی اثر مایکوریزا و ورمی کمپوست بعنوان کود بیولوژیک در مقایسه با کود شیمیایی نیتروژن و فسفر بر خصوصیات مورفولوژیک ذرت اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در شرایط کنترل شده خاک در سال 1389 طراحی و اجرا شده است. تیمارها عبارت بود از: مصرف کود شیمیایی در سه سطح (ازت 0، فسفر 0، پتاس 0 کیلوگرم) و (ازت 70، فسفر 50، پتاس 30 کیلوگرم در هکتار) و (ازت 150، فسفر 100 و پتاس 50 کیلوگرم در هکتار)، تیمار ورمی کمپوست در دو سطح (مصرف ورمی کمپوست و عدم مصرف ورمی کمپوست) و تیمار مایکوریزا در دو سطح (مصرف مایکوریزا و عدم مصرف مایکوریزا) (جمعیت 105 گرم/ اسپور). تجزیه واریانس نشان داد که بر هم کنش سطوح مختلف کود شیمیایی، میکوریزا و ورمی کمپوست بر خصوصیات مورفولوژیک در سطح پنج درصد معنی دار بوده است. مقایسه میانگین ها نشان داد در هر سه صفت طول ریشه، وزن خشک ریشه و وزن خشک اندامهای هوایی، تیمار V1F1M1 به ترتیب با میانگین 5958.3 سانتی متر، 17.633 گرم و 129.67 گرم دارای بیشترین مقدار بوده که به ترتیب 18.3، 18.1 و 72.8 درصد نسبت به شاهد (عدم مصرف ورمی کمپوست و مایکوریزا و کود شیمیایی) افزایش نشان دادند.

به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی در چهار رقم کلزای پائیزه آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزارع آموزشی- پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد انجام گرفت. عامل اصلی شامل سه تیمار فواصل آبیاری به ترتیب 5 ، 10 و 15 روز و عامل فرعی شامل چهار رقم کلزای پائیزه به نام های طلایه، Elite،Okapi و RGS بودند. صفات اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، طول گل آذین، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، شاخص سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه و درصد روغن و پروتئین بودند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر تیمارهای آبیاری تنها بر وزن خشک برگ در سطح احتمال 5% و اثر تیمارهای ارقام بر طول گل آذین، تعداد غلاف در بوته در سطح احتمال 1% و شاخص سطح برگ در سطح احتمال 5% تاثیر معنی داری داشت، اثر متقابل آبیاری و رقم، بر طول گل آذین در سطح احتمال 1% معنی دار گردید. مقایسه میانگین سطوح ارقام نشان داد بالاترین ارتفاع گیاه به میزان 100.16 سانتیمتر مربوط به رقم Elite و بعد از آن ارقام Okapi،RGS و طلایه قرار گرفتند. از نظر ارتفاع گل آذین رقم Elite با 44.10 سانتیمتر برتر از سایر ارقام مورد بررسی بود و بعد از آن ارقام طلایه،Okapi و RGS قرار گرفتند. از نظر تعداد دانه در غلاف رقم Elite به میزان 24.65 برتر از سایر ارقام مورد بررسی بود و بعد از آن ارقامOkapi ،RGS و طلایه قرار گرفتند. وزن تر ساقه نسبت به سایر اجزاء عملکرد، همبستگی بیشتری را با درصد روغن دانه (r=0.867) نشان داد. همچنین ارقام مورد بررسی از نظر درصد روغن دانه با یکدیگر در سطح آماری 5% تفاوت معنی داری نداشتند.

این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی بر روی چهارده ژنوتیپ سویا شامل Elgine, Steel, LD9, Flanklin, Halcor, Clark, Hack, Williams, Bonus, Union, L17, Hy-1, M9, Baj-maj که از گروه های رسیدگی دو و سه بودند، انجام شد. تنش خشکی از زمان گلدهی به صورت آبیاری چهارده روز یکبار، در مقابل هفت روز یکبار، اعمال شد. نتایج نشان داد در شرایط بدون تنش، وزن هزار دانه، فاصله میانگره و ارتفاع بوته با عملکرد در هکتار همبستگی های معنی داری در سطح 1% داشتند. ارتفاع بوته با فاصله میانگره بیشترین همبستگی و با تعداد دانه در بوته و وزن هزار دانه نیز همبستگی های مثبت و معنی داری را در سطح 1% داشت. در شرایط تنش خشکی، ارتفاع بوته، طول دوره دوریش و فاصله میانگره با عملکرد بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را در سطح 1% داشتند. ارتفاع بوته با کلیه صفات مورد بررسی شامل فاصله میانگره، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، میانگین مساحت برگ، وزن هزار دانه و عملکرد همبستگی های مثبت و معنی داری در سظح 1% داشت. در رگرسیون گام به گام در شرایط بدون تنش، ارتفاع، میانگین مساحت برگ، تعداد شاخه فرعی و تعداد غلاف در بوته وارد مدل آماری شده و 69.6% از تغییرات متغیر وابسته را توجیه نمودند و در تجزیه علیت روی آنها، ارتفاع بوته بیشرین اثر مستقیم و نهایی مثبت را بر عملکرد دانه داشت. در رگرسیون گام به گام در شرایط تنش خشکی، ارتفاع گیاه ، طول دوره رویش و وزن هزار دانه وارد مدل آماری شده و مجموعا 64.1% از تغییرات متغیر وابسته را توجیه نموده و در تجزیه علیت، ارتفاع بوته بیشترین اثرات مستقیم و نهایی مثبت را بر عملکرد داشت.

یکی از عوامل محدود کننده کشت باقلا، همزمانی برداشت آن با کاشت برنج در اراضی شالیزاری است. تحقیق حاضر به منظور کوتاه نمودن طول دوره رویش و برداشت سریعتر باقلا، در اراضی شالیزاری است که در موسسه تحقیقات برنج کشور در سال زراعی 89-1388 اجرا شده است. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید. کرت های اصلی شامل تاریخ کاشت در سه سطح: 10 مهر، 25 مهر و 10 آبان و کرت های فرعی شامل مقدار مصرف خشکاننده پاراکوات در چهار سطح: صفر، 0.2، 0.4 و 0.6 کیلوگرم ماده موثره در هکتار در مرحله 60 درصد رطوبت دانه غلاف های 1/3 پایینی بوته بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اثر اصلی تاریخ کاشت و مصرف خشکاننده از نظر اغلب صفات مورد بررسی معنی دار بودند. اثر متقابل تاریخ کاشت و مصرف خشکاننده فقط برای صفات عملکرد بیولوژیک، طول دوره پر شدن دانه و طول دوره رویش معنی دار بود. تیمار شاهد با میانگین 233 روز، بیشترین و مصرف 0.6 کیلوگرم پاراکوات در هکتار با میانگین 225 روز، کمترین طول دوره رویش را به خود اختصاص دادند. بیشترین عملکرد دانه و پروتئین از تیمار عدم مصرف خشکاننده در تاریخ 25 مهر (به ترتیب با میانگین 7204 و 2031.3 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. نتایج نشان داد که تیمار تاریخ کاشت 10 آبان و مصرف 0.6 کیلوگرم پاراکوات در هکتار به دلیل تنش حاصل از کوتاه شدن طول دوره پر شدن دانه و در نتیجه کاهش وزن صددانه با میانگین 3996 کیلوگرم در هکتار، کمترین عملکرد دانه را دارا بود.

به منظور بررسی اثر تنش گرمایی آخر فصل بر صفات زراعی و عملکرد ارقام ذرت شیرین، آزمایشی در سال زراعی 90-89 در مرکز آموزش کشاورزی جیرفت انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در 3 تکرار اجرا شد. سطوح تنش گرمایی در کرتهای اصلی و ارقام ذرت شیرین شامل Chase،Temptation و Obsession در کرتهای فرعی قرار گرفتند. به منظور اعمال تنش گرمایی از سه تاریخ کاشت، 20 اسفند (تاریخ کشت نرمال)، 10 فروردین (تاریخ کشت دیر) و 25 فروردین (تاریخ کشت خیلی دیر) استفاده شد. نتایج نشان داد با افزایش تنش گرمایی طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد کل دانه، عملکرد بلال کاهش و درصد عدم تلقیح افزایش یافت. تنش گرمایی از طریق افزایش درصد عدم تلقیح و در نتیجه کاهش تعداد کل دانه در بلال، به شدت عملکرد را تحت تاثیر قرار داد به طوری که بالاترین مقدار عملکرد بلال مربوط به تاریخ کاشت نرمال با 13360 کیلوگرم در هکتار بود و کمترین میزان عملکرد از تاریخ کاشت دیر و تاریخ کاشت خیلی دیر به ترتیب با 6606 و 7517 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که این دو تاریخ کاشت با هم اختلاف معناداری نداشتند. ارقام مورد بررسی از نظر طول بلال، قطر بلال، قطر چوب بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال، تعداد کل دانه در بلال، وزن هزار دانه، درصد عدم تلقیح و عملکرد بلال دارای اختلاف معناداری بودند. بیشترین عملکرد بلال از رقم Obsession با 10230 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد از رقم Chase با 8378 کیلوگرم در هکتار حاصل شد.