لسان صدق
سال:1391 | دوره:- | شماره:2 |تعداد مقالات:7

نوشتار پیش رو پژوهشی است درباره روایت معروف به «سبعه احرف» که به مساله نزول قرآن بر هفت حرف اختصاص دارد. اکثر دانشمندان اهل سنت روایت نزول قرآن بر حروف هفتگانه را تلقی به قبول نموده و سپس توجیه های گوناگونی برای معنای «حرف» ذکر کرده اند. برخی از حدیث پژوهان شیعه معاصر، روایت یاد شده را «منتقله» نامیده اند و در پی اثبات انتقالی بودن آن از مکتب خلفاء به مصادر شیعه مبادرت نموده اند. در تحقیق حاضر، سخنان برخی از مخالفین و موافقین نقل گردیده و مهم ترین روایت «سبعه احرف» در بین کتب اهل سنت و شیعه بررسی شده و سرانجام، برای دیدگاه منتقله بودن روایت نزول قرآن بر هفت حرف شواهدی قابل قبول ارائه شده است.

دین اسلام کامل ترین دین الهی است و دارای برنامه ای جامع برای رساندن بشر به سعادت در دنیا و آخرت است. احکام آن در عین آنکه پر نغز و آکنده از حکمت است، از ویژگی انعطاف پذیری و سادگی برخوردارند و بدان گونه نیستند که مکلف را در سختی و تنگنایی قرار دهند. خداوند (تعالی)، هدف از تشریع احکام را آسودگی و راحتی بند گان ذکر نموده، نه مشقت و سختی آنان. نبی اکرم (ص) نیز، از شریعت اسلامی با عنوان «سمحه و سهله» یاد کرده اند. با این وجود عده ای از دشمنان اسلام، سعی در مخدوش نمودن چهره این آیین بزرگ الهی داشته و با سخت و خشن جلوه دادن احکام آن، شریعت اسلام را دین دست و پاگیری معرفی کرده اند که با مقتضیات زمان و دنیای امروزی همخوانی نداشته و با حقوق بشر در تضاد است. در این تحقیق کوشش شده با ذکر مصادیق متعددی از احکام عملی که بر، انعطاف پذیری و سادگی احکام شریعت اسلامی دلالت دارند، مثل: تیمم به جای وضو، افطار روزه و شکسته شدن نمازهای چهار رکعتی در حال سفر، وجود قواعدی چون «لا ضرر» و «لا حرج» ضمن تاکید بر انعطاف پذیری احکام دین اسلام، به رد و ابطال شبهات مخالفان پرداخته شود.

ائمه معصومین علیهم السلام بهترین الگوهایی هستند که انسان ها می توانند از ارتباط با آنان، در مسیر رشد و تکامل خود بهره برداری کنند، این ارتباط در قالب زیارت نامه ها مطرح شده است. زیارت قبور ائمه معصومین علیهم السلام می تواند به شناخت بیشتر آن بزرگواران و الگوبرداری از خصلت های الهی آنان بینجامد و یا از طریق اشراق معنوی، بر روح جان آدمی تاثیرگذار باشد. در مذهب تشیع که امامت هم سنگ توحید و نبوت قرار گرفته، باید به زیارت معصومان توجه ویژه داشت. روایاتی در باب فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام بیان شده که در ثواب با هم تفاوت دارند، اما در یک نقطه اشتراک دارند و آن این است که آن را برتر از حج یا عمره دانسته اند و برخی ثواب چندین حج را برای زایر آن امام همام (ع) بر شمرده اند، در این مقاله روایات فضیلت زیارت امام رضا (ع) گردآوری و از لحاظ سندی و متنی مورد بررسی قرار گرفته و به چرایی این برتری ها پاسخ داده است.

اعتبار توثیقات موجود در اصول متقدم و متاخر رجالی شیعه به سبب عدم تدوین آنها در زمان حضور راویان، با شبهه حدسی بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثیق «منسد» خواهد شد و عملا بسیاری از روایات، از دایره حجیت و اعتبار بیرون خواهند رفت، حال آنکه با تکیه بر مبنای وثوق و اطمینان به آراء رجالی و اعتماد به قرائن، راویان بسیاری حتی از سوی رجالیان متاخر قابلیت توثیق می یابند. یکی از این قرائن، توجه به کاربرد واژه رجالی «ثقه» و معنای مستفاد از آن در توثیقات رجالی است که خود نشانه حصول اطمینان به راوی نزد رجالیان است، آنچه مبنای دقیق اعتبار توثیقات رجالی است، زیرا واژه «ثقه» در تعبیر رجالیان به معنای لغوی یعنی «مورد وثوق و اطمینان بودن راوی» به کار رفته است، نه معنای اصطلاحی آن که مشتمل بر مفهوم «عادل ضابط امامی» است. با اذعان به این معنا، پذیرش روایات راویان ثقه به سبب مورد اطمینان بودن آنان است و این امری است که در دوره متاخر نیز می توان با توجه به قرائن و شواهد گوناگون به آن دست یافت.

اضداد یکی از انواع روابط معنایی بین الفاظ و از مباحث لغوی است که در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این مقاله بر آن است که پدیده اضداد در تفسیر مجمع البیان و روض الجنان را، بنا به جایگاه ویژه مباحث لغوی در این دو تفسیر، مورد کندوکاو قرار دهد. از این رو با نگاهی به پیشینه اضداد و اشاره به دیدگاه های موافقان و مخالفان، اضداد در علوم قرآن و جایگاهش در مجمع البیان و روض الجنان را مورد ارزیابی قرار داده است. رهاورد این پژوهش، معطوف به این حقیقت است که طبرسی و ابوالفتوح با پذیرش وجود کلمات اضداد در قرآن، در تفسیر آیاتی که این کلمات در آن ها به کار رفته اند، از معانی متضادشان بهره برده اند.

این نوشتار برآن است که راه هایی را به ما نشان دهد تا بتوانیم پیروان حق را بشناسیم. یکی از برجسته ترین آموزه های متعالی قرآن کریم ارائه راهکارهایی برای شناخت پیروان حق و جداسازی آن از باطل است. اگر بخواهیم به طور کامل درباره این کتاب آسمانی سخن بگوییم وقت زیادی را می طلبد ولی به اختصار می توان از اصل توحید، (یکتاپرستی)، آیات محکم و متشابه، دستورهای قرآنی در حیطه های مختلف (احکام، اخلاق، قصص قرآنی) استفاده کرد. از راه های دیگر برای تشخیص، واردشدن در حیطه اسلام است که یعنی تسلیم محض اوامر خدا در ایمان، عمل و ولایت، صراط مستقیم نیز بیانگر راه نجات انسانهاست که میراث نبوت بر آن دلالت دارد که اهل بیت پیامبر در کنار قرآن به عنوان مفسر و متکلم قرآن داناترین افراد به سیره و سنت رسول خدا (ص) راهنمایی امت را بر دوش دارند و همچون پرچم و نشانه محور حق هستند.

این مقاله به بررسی ترجمه های فارسی آیه «حتی اذا استیاس الرسل و ظنوا انهم قد کذبوا جاءهم نصرنا فنجی من نشاء» (یوسف، 110) می پردازد. بیش از 40 ترجمه فارسی و تفسیر مورد بررسی قرار گرفته و چهار دسته ترجمه از آنها به دست آمده است. سپس با استفاده از قراین، شواهد و دلایل کلامی، روایی و اختلاف قراءات، ضعف ترجمه دسته سوم مبنی بر «گمان انبیاء بر اینکه خداوند خلف وعده خواهد کرد» تبیین شده است. همچنین در بررسی ترجمه ها به این نتیجه دست یافتیم که اختلاف در قرائت واژه «کذبوا» سبب اختلاف ترجمه های فارسی آیه شده است. مطالعات نشان می دهد که نه تنها ترجمه دسته سوم، سازگار با هیچیک از وجوه قراءات نیست بلکه با اعتقاد به عصمت انبیاء الهی نیز مخالف است. در این مقاله ضمن نقد متن و سند شواهد روایی موید ترجمه های دسته سوم، ترجمه هایی که به نظر راجح اند معرفی می شوند.