تحقیقات آفات گیاهی
سال:1394 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

بالشک مرکبات (Pulvinaria aurantii) از مهم ترین آفات مرکبات در شمال ایران است و موجب خسارت اقتصادی روی این محصول می شود. در حال حاضر تنها راه کنترل این آفت در جلوگیری از خسارت آن، کاربرد سموم شیمیایی می باشد. استفاده از دشمنان طبیعی کارا و موثر در قالب مبارزه بیولوژیک دارای اهمیت ویژه ای در کنترل این آفت می باشد. این تحقیق با هدف تعیین میزان تغذیه کفشدوزک Cryptolaemus montrouzieri از بالشک مرکبات و زمان رهاسازی آن روی نهال های نارنج آلوده به بالشک مرکبات در اسکرین هاوس (گلخانه با پوشش توری) و درختان پرتقال تامسون در باغ مرکبات در سه آزمایش جداگانه و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که یک جفت کفشدوزک کریپتولموس قادر بودند به طور متوسط از 35 کیسه تخم بالشک مرکبات در طول یک ماه تغذیه کند. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بهترین تیمار در این آزمایش ها، دو نوبت رهاسازی کفشدوزک کریپتولموس (یک نوبت همزمان با شروع تخم ریزی بالشک مرکبات و یک نوبت دیگر در اوج تراکم کیسه های تخم آن) در کنترل جمعیت بالشک مرکبات در مقایسه با سایر تیمارها بود.

سن بذرخوار Nysius cymoides تقریبا همزمان با برداشت محصول در مزارع کلزای بیشتر مناطق کشور در جمعیت قابل توجه پدیدار می شود. به منظور تعیین پراکنش فضایی مراحل مختلف رشدی سن بذرخوار، از جمعیت سن در مزرعه کلزا واقع در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد طی سال های 1385 و 1386 آماربرداری شد. از بیست تا بیست و پنج نقطة مزرعه به طور تصادفی هفته ای دوبار به کمک لوله مکش (آسپیراتور) از درون کادر لبه دار 25 سانتی متر مربعی نمونه برداری شد. نمونه های هر نقطه درون الکل به آزمایشگاه منتقل و به تفکیک تخم، سنین مختلف پورگی و حشرات کامل نر و ماده شمارش شد. الگوی پراکنش فضایی مراحل نابالغ و حشرات کامل سن بذرخوار به دو روش قانون نمایی تایلور و رگرسیونی ایوائو تعیین شد. نتایج نشان داد که پراکنش مراحل مختلف زیستی سن بذرخوار در مزارع کلزا مطابق هردو روش در بیشتر موارد از نوع کپه ای بوده، ولی با قانون نمایی تایلور برازش بهتری نشان داد. مدل رگرسیونی واریانس- میانگین در دو روش متفاوت بود. در تراکم های کم، روش ایوائو اندازة نمونه را در تمام مراحل زیستی مورد مطالعه بسیار زیاد و یا منفی برآورد کرد که قابلیت کاربرد ندارد. به طور کلی در تعیین پارامترهای پراکنش فضایی و برآورد اندازة نمونة ثابت سن N. cymoides روش تایلور بهتر از روش ایوائو بود.

سفیدبالک پنبه (Bemisia tabaci (Gennadius یکی از مهم ترین آفات محصولات زراعی، گلخانه ها و گیاهان زینتی است. در این مطالعه اثر دز زیرکشنده عصاره گیاهی شاتره (Fumria parviflora (Lamark) (Papaverales: Fumariaceae روی پارامترهای جدول زندگی سن مرحله دو جنسی سفید بالک پنبه روی دو رقم مقاوم (کال جی ان تری) و حساس (ارگون) گوجه فرنگی ارزیابی شد. تعداد 30 حشره کامل هم سن به داخل قفس لیوانی رها سازی شد و بعد از 24 ساعت حشرات کامل حذف شد. تخم هایی که کمتر از 24 ساعت از عمرشان می گذشت نگهداری شد و میزان تخمریزی حشرات ماده خارج شده تا پایان آخرین روز زندگی به طور روزانه ثبت شد.آزمایش در گلخانه شیشه ای و در شرایط دمایی 2±27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±50 درصد و شرایط نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد که حشرات روی رقم مقاوم کال جی ان تری تیمار شده با عصاره شاتره دارای نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ ناخالص تولیدمثل، نرخ خالص تولیدمثل به ترتیب 0.062 بر روز، 37.2 تخم به ازای هر فرد، 10.1 تخم به ازای هر فرد، پایین تری نسبت به حشرات روی رقم حساس ارگون تیمار شده با عصاره شاتره به ترتیب 0.071 بر روز، 39.85 تخم بازای هر فرد و 13.82 تخم بازای هر فرد بودند. کاهش نرخ ذاتی افزایش جمعیت در رقم کال جی ان تری در تیمار شاهد نشان دهنده اثر کنترلی رقم مقاوم روی جمعیت سفیدبالک است. اگرچه تیمار هر دو رقم با عصاره شاتره باعث افت جمعیت آفت شد اما تاثیر رقم مقاوم با مصرف عصاره گیاهی نتایج بهتری داشت. بیشترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت در تیمار شاهد به همراه رقم حساس ارگون به میزان 0.1 بر روز و کمترین آن در تیمار شاتره به همراه رقم مقاوم کال جی ان تری به میزان 0.06 بر روز مشاهده شد. بنابر این کاربرد ارقام مقاوم در کنار مصرف مواد حشره کش گیاهی تاثیرات بیشتری روی تراکم جمعیت این حشره نشان می دهد که در راهبرد IPM آن بسیار مهم است.

در سال های اخیر استفاده از اسانس های گیاهی به عنوان ترکیبات طبیعی برای حفاظت از محصولات و کاهش آلودگی های زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است. در تحقیق حاضر سمیت تنفسی و تماسی اسانس پوست پرتقال Citrus sinensis و اثر تماسی مخلوط اسانس با دو کنه کش اسپیرودیکلوفن و پروپارژیت علیه ماده های کنه تارتن دولکه ای Tetranychusurticae مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیری از پوست تازه پرتقال دزفول به روش تقطیر با بخار آب انجام شد. مقادیر غلظت کشنده متوسط (LC50) اسانس پوست پرتقال در حالت تنفسی و تماسی به ترتیب 48.75 میکرولیتر بر لیتر هوا و 11.48 میکرو گرم بر سانتی متر مربع برآورد شد. مقایسه سمیت تماسی اسانس با دو ترکیب شیمیایی نشان داد که T. urticae به اسپیرودیکلوفن (LC50 برابر با 2.76 میکرو گرم بر سانتی متر مربع) نسبت به اسانس حساس تر است، در حالی که پروپارژیت (LC50 برابر با 28.51 میکرو گرم بر سانتی متر مربع) کارایی کمتری داشت. همچنین تلفات مخلوط دزهای LC25 اسانس پوست پرتقال و پروپارژیت در مقایسه با تلفات مورد انتظار مجموع آن ها (%50)، 45 درصد و در مورد مخلوط اسانس با اسپیرودیکلوفن 96.66 درصد بود. بر اساس عامل (Cotoxicity coefficient (CTC، مخلوط اسانس پوست پرتقال با پروپارژیت و اسپیرودیکلوفن به ترتیب، اثر آنتاگونیستی و سینرژیستی نشان دادند.

بید گوجه فرنگی (Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae در ایران جزء آفات قرنطینه ای بوده که به تازگی در بیشتر مناطق کشور گسترش یافته و تبدیل به آفتی مهم در مزارع گوجه فرنگی، سیب زمینی و بادمجان شده است. در این تحقیق نمو، تولیدمثل و جدول زندگی این آفت روی دو رقم گوجه فرنگی مبیل و ریوگرند در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) مورد بررسی قرار گرفت. داده های جدول زندگی بر اساس نظریه جدول زندگی سنی- مرحله رشدی دوجنسی تجزیه تحلیل شد. طول دوره رشدی پیش از بلوغ این آفت روی رقم های مذکور به ترتیب 0.301±20.85 و 0.37±21.4 و طول دوره تخمریزی به ترتیب 0.58±12.81 و 0.43±12.16 روز محاسبه شد. ماده ها نیز روزانه به طور میانگین به ترتیب 11.24±210.29 و 10.8±120.95 تخم گذاشتند. بیش ترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (c)، نرخ خالص تولیدمثل (R0) و کوتاه ترین طول دوره یک نسل جمعیت (T) به ترتیب 0.0058±0.1580 (روز-1)، 0.0068±1.1710 (روز-1)، 10.44±73.6 (نتاج) و 0.35±27.21 روز روی رقم مبیل به دست آمد. بنابراین با توجه به ویژگی های زیستی و پارامترهای جدول زندگی، گوجه فرنگی رقم مبیل نسبت به ریوگرند به عنوان رقم حساس تر نسبت به افزایش جمعیت این آفت تعیین شد.

کفشدوزک Oenopia conglobata یکی از مهم ترین شکارگرهای فعال پسیل پسته در باغ های پسته است. میزبان ها و یا طعمه های جایگزین، نقش مهمی در پایداری جمعیت یک دشمن طبیعی در طبیعت دارند. در این بررسی رجحان غذایی لارو سن چهار و حشرات ماده و نر این کفشدوزک نسبت به مهم ترین طعمه های موجود در باغ پسته یعنی پوره و حشره کامل پسیل پسته، شته سیاه باقلا، شته یونجه و همچنین تخم شب پره آرد به همراه گرده ذرت به عنوان طعمه آزمایشگاهی در 10 تکرار و در 24 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. برای مقایسه میزان تغذیه این کفشدوزک از پسیل پسته نسبت به سایر طعمه ها از ضریب منلی استفاده شد. جهت تعیین نقش سابقه تغذیه بر میزان تغذیه از پسیل، پرورش این کفشدوزک با استفاده از طعمه های ذکر شده انجام شد و میزان تغذیه حشرات کامل کفشدوزک های پرورش داده شده روی طعمه های مختلف با پوره پسیل پسته مقایسه شد. نتایج نشان داد که لارو و حشرات کامل این کفشدوزک، پوره پسیل پسته را به سایر طعمه ها ترجیح می دهند و به ترتیب به میزان 1.52±87 و 1.74±85.5 درصد از پوره پسیل پسته تغذیه کردند. همچنین مشخص شد حشرات بالغ کفشدوزک های پرورش یافته روی پسیل پسته، دارای رژیم پسیل خواری بیشتری (0.512±99.2 درصد) نسبت به کفشدوزک های پرورش یافته روی سایر طعمه ها بودند. نتایج نشان داد که پسیل پسته طعم ه ای مناسب برای این کفشدوزک است ولی به لحاظ سهولت و هزینه پرورش، بهترین طعمه برای پرورش انبوه این کفشدوزک در انسکتاریوم شته سیاه باقلا است که از لحاظ ترجیح غذایی در رتبه دوم قرار دارد.

پنجمین گونه ی Neohydatothrips، با نام (N. abnormis (Karny از استان کهگیلویه و بویر احمد، جنوب غرب ایران گزارش می شود. تعداد زیادی از هر دو جنس نر و ماده این تریپس از روی نوعی Astragalus جمع آوری شد. ویژگی های تشخیصی و تصاویر مربوط به این گونه ارائه شده اند.