پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی
سال:1391 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:8

امنیت اجتماعی یک مقوله بنیادین در حیات جامعه است که عوامل متعدد در تقویت یا تضعیف آن نقش دارند و از جمله این عوامل جنگ نرم است. امنیت اجتماعی با ارزش های جمعی انسان در زندگی اجتماعی ارتباط نزدیک دارد و جنگ نرم در صدد است تا افراد و اقشار جامعه هدف را با خود همسو کند. ارزش های جمعی، حلقه پیوند امنیت اجتماعی و جنگ نرم محسوب می گردد؛ زیرا ارزش های جمعی از یک سو عامل همبستگی و وفاق جامعه می باشد و از سوی دیگر چون ارزش های جمعی باعث هنجارمندی روابط افراد در عرصه های گوناگون حیات عمومی انسان می شود، عامل تقویت امنیت اجتماعی است. به طور کلی، استقرار ارزش های جمعی باعث افزایش استحکام هنجارها و کاهش هنجارشکنی در جامعه و نظام شده و ثبات، تعادل و امنیت اجتماعی از این طریق، تقویت می گردد و جنگ نرم با تضعیف مجموعه ارزشی و هنجاری جامعه باعث اختلال در سیستم امنیت جامعه می شود.

از جمله حوزه های مورد مناقشه نرم بین جمهوری اسلامی و نظام سلطه، پدیده ای نوین و پیچیده به نام «جنگ نرم» و مفاهیم مرتبط با آن است. برخلاف میل کسانی که می پندارند جنگ نرم موضوعیت عینی ندارد، باور ما این است که انقلاب اسلامی با جنگ نرم همه جانبه و بس عمیق و فراگیری روبه روست که باید از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. واقعیت این است که نظام سلطه، همه یافته ها و بافته های خود را که طی قرن ها فراهم آورده است در برابر پدیده مقدس جمهوری اسلامی در معرض خطر می بیند و خود به وضوح می داند که تمام سحر و جادوهای انباشته و آشکار شده اش دیگر کارساز نخواهد بود؛ ولی با وجود این از تلاش دست نخواهد کشید و به صورتی مداوم و پیوسته در جنگ تمام عیار خود، چهره و شیوه های متفاوتی از خود بروز می دهد تا شاید بتواند همچنان سیطره خود را بر جهان کنونی حفظ نماید. در مقابل، انقلاب اسلامی نیز که نمود عینی و تجربه شده آن را در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شاهد هستیم، دست بسته نخواهد بود و با پیام خود می تواند عقل و قلب انسان ها را به اقناع و نه اغوا با خود همراه سازد و راه را برای نظم و اداره نوین جهانی همسو با آموزه های اسلامی و فطرت الهی انسان ها هموار سازد. در این مقاله، نگارنده با مطالعه اسنادی، میدانی و همچنین تجزیه و تحلیل منابع کتابخانه ای و به بوته نقد گزاردن یافته های ارائه شده نزد تعدادی از صاحب نظران در قالب «مدل کارکردی قدرت نرم»، فرآیند شکل گیری جنگ نرم را با نگاهی متفاوت از قبل، ارائه و مفاهیم جدیدی نظیر «قدرت نرم مشروع و نامشروع» و «بازدارندگی نرم» را به گنجینه غنی ادبیات انقلاب اسلامی اضافه نموده است.

برخی معتقد به وقوع جهش برای تحقق جامعه مهدوی هستند؛ اما عده ای این مهم را حاصل یک فرآیند طبیعی به سمت ظهور می دانند. آنچه در تایید نظر گروه دوم به نظر می رسد، این است که گرچه ممکن است در فرآیند تحقق جامعه مهدوی حرکات معجزه آسایی نیز اتفاق بیفتد، اما جهت گیری کلی این حرکات و همه عوامل آن، یک مسیر طبیعی را طی می کنند. بنابراین، از یک سو تمدن مادی و دستگاه استکبار، باید به نقطه اوج رسیده و بالاترین حد اقتدار را پیدا کرده و به نقطه نهایی ظرفیت خود برسد و از دیگرسو، چون بافت این دستگاه با فطرت انسان سازگار نیست، طبیعتا باید یک نوع ناهماهنگی بین اقتضائات فطری انسان و این تمدن مادی بروز یابد که موجب وقوع یک نارضایتی عمومی از تمدن موجود گردد. این مسیر طبیعی همان چیزی است که الآن در جهان به چشم می خورد، یعنی تمدن استکباری به نقطه اوج خود رسیده، اما در عین حال، یک نارضایتی عمومی از باطن جامعه بشری (و حتی در مهد خود این تمدن) نسبت به وضعیت محتوایی و مدیریت فعلی آن درحال شکل گیری است. به نظر می رسد بیداری اسلامی اخیر در خاورمیانه و شمال آفریقا، که متاثر از الگوی انقلاب اسلامی ایران است، بازتاب این مساله در جهان اسلام و در عین حال بسترساز مسیری طبیعی برای تحقق جامعه جهانی مهدوی باشد. این پژوهش که از نوع کاربردی است، با روش تحلیل داده ها ضمن تحلیل چرایی وقوع انقلاب های اخیر در کشورهای اسلامی، به بررسی بیداری اسلامی و نقش آن در تحقق جامعه جهانی مهدوی پرداخته است.

انقلاب اسلامی ایران به سال 1357 شمسی (1979)، منشا تحولات و دگرگونی های عظیمی در عرصه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بوده است. در واقع وقوع انقلاب اسلامی ایران، تقریبا اکثر تحلیل گران و نخبگان را که در چارچوب فضای مدرنیستی، تحولات سیاسی-اجتماعی را پیگیری می نمودند، به تفکر واداشت. تجربه غربی سیر تحولات سیاسی و اجتماعی پس از رنسانس، حاکی از افول نقش دین و مذهب در شکل دادن به تحولات داشت؛ اما آنچه در بروز تحولات در انقلاب اسلامی همواره مورد نظر اندیشمندان جامعه شناسی سیاسی بوده است، مساله نقش دین و جایگاه مذهب شیعه در تغییرات و کنش های اجتماعی - سیاسی است. در این میان تعامل روحانیت شیعی و قدرت سیاسی در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به خصوص جایگاهی که روحانیت شیعی در نظام سیاسی کشور احراز کرد و نقش برجسته ای که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی در ایران در قالب اصل ولایت فقیه، در جهت دهی و مدیریت کلان کشور برعهده گرفت. در این مقاله به راستی آزمایی ادعایی پرداختهایم که مدعی است، مرجعیت شیعی همواره دارای نقش اساسی در روند تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی - به ویژه بحران اجتماعی پس از انتخابات سال 1388 - می باشد و بدون شک مدیریت الهی و پیامبرگونه رهبر معظم انقلاب، پیروزی حماسی مردم در فتنه 88 را رقم زد.

آنچه که امروزه در تحلیل جنگ ها مورد نظر کارشناسان نظامی قرار می گیرد و رویکرد آنها را نسبت به جنگ مشخص می نماید، توجه به ارکان سخت افزاری موجود در رویارویی با دشمن است. در این رویکردها، کشورها دارای ظرفیت مشخص سخت افزاری و یک رشته منافع ملی عینی و بیرونی در جهان خارجی و ارجحیت های پیشینی معینی هستند که تصمیم گیری های عرصه نبرد را بر اساس یک منطق ابزاری و انتخاب عقلانی بر مبنای آن قرار می دهند. پرداختن به دفاع مقدس با این رویکرد ما را به بن بست در تحلیل می رساند؛ چرا که بر مبنای رویکرد رئالیستی، کشوری که در برابر دشمن دارای ظرفیت های سخت افزاری یکسانی نیست عملا راهی جز تسلیم ندارد. این در حالی است که ایران توانست در برابر هجمه همه جانبه عراق که با تکیه بر توان نظامی جهانی صورت پذیرفت در جنگ پیروز شود. یکی از جنبه های اصیلی که ما را در تحلیل دفاع مقدس یاری می کند توجه به ظرفیت اسلام و رهبری جامعه اسلامی در بسیج و جلب مشارکت داوطلبانه مردم به عنوان رکن اصلی دفاع که از آن به نیروی انسانی تعبیر می شود، می باشد. امام خمینی (ره) به عنوان رهبر انقلاب اسلامی در طول دوران دفاع مقدس با استفاده از ظرفیت های موجود در آموزه های اسلامی با ایجاد یک گفتمان فرهنگی مبتنی بر شباهت جویی به عناصر اصیل آموزه های اسلامی، مانند فرهنگ عاشورا، جنگ احد، تحمل مشقات و سختی ها در جنگ توسط پیامبر و اهل بیت (ع) و مولفه ها و آموزه های اخلاقی اسلام، سعی در القای یک هویت جدید به مردم ایران بر اساس شباهت جویی به رفتار اهل بیت نمود و گستره و جغرافیای جدیدی را در مبارزه بر اساس اسلام ایجاد نمود که ضامن حضور مردم در جبهه ها بود. امام (ره) با تکیه بر الگوگیری و شباهت جویی به رفتار اهل بیت و یاران با وفای ایشان در جنگ ها سعی در اعمال رهبری و ترغیب افراد مسلمان جامعه ایران به حضور در جبهه های نبرد نمود تا بدین طریق هم اسباب رشد و هدایت مردم را به واسطه پیروی از آموزه های اصیل اسلامی فراهم نماید و هم مبتنی بر این گفتمان، جنگ را رهبری نمایند. این مقاله درصدد است ضمن بازنمایی عناصر و مولفه های فرهنگی به کار رفته توسط حضرت امام (ره) در ایجاد گفتمان فرهنگی شباهت محور، به آموزه های اصیل اسلامی کیفیت و نقش این گفتمان را در رهبری عرصه نبرد نشان دهد.

نقش مهم فرهنگ در جهت دهی به رفتارهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی باعث شده است که امروزه از قدرت فرهنگ به عنوان یک عامل مهم در تعاملات اجتماعی و پایداری و مانایی فرهنگ ها یاد شود؛ سپاه پاسداران نیز از این امر مستثنا نبوده و برای تداوم مانایی و پایایی، نیازمند حفظ فرهنگ پاسداری در بستر زمان می باشد. چرا که نهاد سپاه و فرهنگ پاسداری مترتب بر آن یکی از زایش های مبارک انقلاب اسلامی است که به فرمان رهبر کبیر انقلاب شکل گرفت. بی شک همان عامل ایجادی که باعث خیزش این روحیه و تحولات بزرگ شده است، عامل پایداری و مانایی این حرکت نیز خواهد بود. این مقاله با هدف پاسخ دهی به این سوال اساسی شکل گرفت که: قدرت فرهنگ از چه هویتی برخوردار است و چگونه می توان با جهت دهی عناصر قدرت فرهنگی، مانایی و پایایی فرهنگ پاسداری انقلاب اسلامی را حفظ نمود و پاسداران انقلاب را به سپر دفاع همه جانبه در عرصه های مختلف مجهز نمود؟ مطالعه و تحلیل داده بنیان و تبیین گویای این واقعیت گردید که با جهت دهی درست و صحیح عناصر فرهنگی فرهنگ پاسداری، می توان به این توانمندی دست یافت و با به کارگیری توان تکنولوژیکی روز و به روزسازی آموزه های فرهنگ پاسداری بتوان پاسخ گوی نیازها و تهدیدات در حوزه های مختلف گردید و سپر دفاع همه جانبه را برای دفاع از کیان اسلامی فراهم نمود.

از میان همه خصوصیات و فضایل اعلای امیرالمومنین علی (ع)، شاید اعجاب آورترین آنها، عدالت ایشان را می توان بیان کرد که آن حضرت نه تنها در بیان و در بعد فردی، بلکه در عمل فردی و در جامعه و مسند حکومتی و مدیریتی نیز در هیچ شرایط و موقعیتی، از اعمال آن فرو نگذارده است. به این سبب، کنکاش در زوایای بیان نظری و سیره عملی آن بزرگوار در مساله عدالت برای جامعه ای که می خواهد پایه های حکومتی و مناسبات اجتماعی خود را بر مبنای دینی و دستورات الهی پایه گذاری کند، بسیار ضروری می نماید؛ چرا که آموزه های حکیمانه آن حضرت در این زمینه به همراه سیره عملی ایشان می تواند برای چنین جامعه ای الگوی عملی بسیار شایسته ای قرار گیرد. لذا در این مقاله تلاش شده است که به روش توصیفی - تحلیلی و تحلیل محتوا به این مساله پرداخته شود که برای این منظور بعد از بیان نظری این مساله در قران کریم و در دیدگاه پیامبر بزرگوار اسلام (ص)، ابعاد مختلف عدالت از منظر امیرالمومنین علی (ع) و در سیره آن حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تلاش شده است که حتی المقدور برای عملی شدن آن پیشنهادهایی ارائه شود.

هدف از بیان این مقاله، ارائه مدلی است مبتنی بر مدیریت دانش جهت ترویج فرهنگ دفاع مقدس و تلاش می شود به این پرسش پاسخ داده شود که: بر اساس کدام مدل مدیریت دانش می توان فرهنگ دفاع مقدس را بهتر ترویج داد؟ برای پاسخ به این پرسش، با بررسی ادبیات موجود در حوزه مدیریت دانش، چهار فرضیه با متغیرهای مستقل «اجتماعی سازی، برونی سازی، درونی سازی و ترکیب کردن» تدوین شد. این پژوهش با روش توصیفی - پیمایشی انجام شد و جامعه آماری آن کلیه کسانی بودند که علاوه بر آشنایی با مدیریت دانش با دفاع مقدس و ارزش های آن آشنا بوده، که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از یک پرسشنامه محقق ساخته متشکل از 24 گویه استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ برای سوالات پرسشنامه برابر 0.86 می باشد؛ همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای استفاده گردید که عمده ترین نتایج آن به این قرار است: مدل نوناکا و تاکئوچی به عنوان یک روش مناسب برای مدیریت دانش، جهت ترویج فرهنگ دفاع مقدس است که بر اساس این مدل، فرضیه اجتماعی سازی بیشترین تاثیر را داشته و فرضیه های دیگر به ترتیب: درونی سازی، ترکیب کردن و برون سازی در مراتب دیگر قرار گرفته اند. نتیجه این که برای ترویج فرهنگ دفاع مقدس باید بین افراد، با استفاده از نظریه های اجتماعی، همکاری ایجاد کرد.