زیست شناسی جانوری تجربی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:3 (پیاپی 31) |تعداد مقالات:11

این تحقیق با هدف شناخت وضعیت زیستی گونه Aphanius vladykovi در 4 منطقه رودخانه ده چشمه، دریاچه شلمزار، چشمه چهل-گزی و چشمه مادر و دختر در استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت. 20 نمونه در هر منطقه برای بررسی های زیستی استفاده شد و 23 صفت ریخت شناسی و 8 صفت شمارشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده در Excel ثبت و سپس توسط نرم افزار SAS ویرایش 1/9 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. رابطه طول و وزن از معادله رگرسیونی W = aLb تعیین شد. ضریب رگرسیون الگوی رشد با روش کاربردی پائولی نشان داد رشد ماهیان در منطقه شلمزار آلومتریک و در سایر مناطق مورد بررسی ایزومتریک بود همچنین تجزیه واریانس مؤلفه های اصلی نشان داد که در صفات حداقل ارتفاع بدن، فاصله پشت باله پشتی، فاصله باله شکمی تا سینه ای، قاعده باله سینه ای و شکمی، قطر سرپوش آبششی، باله شکمی تا نوک پوزه، وطن بدن، تعداد شعاع باله سینه ای، مخرجی و دمی، تعداد فلس خط جانبی و تعداد شعاع و خار آبششی در بین مناطق مورد بررسی تفاوت معنی داری در سطح 5% مشاهده شد، تفاوت قابل توجه در صفات شمارشی، در تعداد شعاع باله دمی بین مناطق ده چشمه و مادر و دختر و همچنین تعداد خار آبششی بین مناطق چشمه چهل گزی و مادر و دختر به دست آمده است که بیانگر تأثیر احتمالی این ویژگی ها در تمایز جمعیت های این گونه می باشد.

استان آذربایجان شرقی با وسعت 46930 کیلومتر مربع در منتهی الیه شمال غربی ایران قرار گرفته است که از امتداد روزخانه ارس با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان همجوار می باشد. این استان از یک طرف با قرار گرفتن در محل تلاقی البرز و زاگرس دارای دامنه ها و دره های سر سبز بوده و از طرف دیگر در محل برخورد رشته کوه های زاگرس و آرارات قرار گرفته و تحت تأثیر جریانات آب وهوایی مدیترانه ای و اطلس شمالی می باشد. منطقه ارسباران در شمال استان و هم مرز با کشور آذربایجان و ارمنستان قرار دارد که بخش عمده این مطالعه در این ناحیه انجام شده است. 55 نمونه جمع آوری شده در این مطالعه، متعلق به 5 جنس (Darevskia، Eremias، Iranolacerta، Lacerta و Ophisops)، مربوط به خانواده لاسرتیده ها است. که شامل 7 گونه (O. elegan، L. strigata، L. media، L. brandtii، E. strauchi، E. pleskei D. raddei) می باشد. در این میان گونه-های Darevskia raddei و Ophisops elegans دارای جمعیت های زیادی در استان می باشند.

دوزیستان اولین مهره داران ساکن خشکی هستند که هنوز وابستگی خود را به زیستگاه های آبی حفظ نمودند و با این شیوه زندگی تطابق یافتند. تفاوت زیستگاه روی ساختار پوست و توان تولید مثل دوزیستان تأثیرگذار است. مطالعه حاضر با هدف مقایسه ویژگی های بافتی پوست و توان تولیدمثلی تحت تأثیر جدایی جغرافیایی (شهرستان به عنوان سد جغرافیایی) در نواحی شمالی و جنوبی استان خوزستان انجام شد. تعداد ده نمونه قورباغه مردابی بالغ پس از انتقال به آزمایشگاه بوسیله پنبه آغشته به کلروفرم کشته شدند. برای مطالعات بافتی از بلوک های پارافینی برش های به ضخامت پنج میکرون تهیه شد. اسلایدهای مناسب پس از رنگ آمیزی (هماتوکسیلین-ائوزین) و ماسون تریکروم به وسیله میکروسکوپ (Olympus-CX31) و مجهز به دوربین (Germany-UI-1555LE-C-HQ) عکس برداری شدند. توصیف بافتی، اندازه گیری ضخامت اپیدرم و درم، تعداد غدد موکوسی و سروزی، مساحت، محیط و قطر غدد سروزی و موکوسی به کمک تصاویر و نرم افزار (Image J) انجام شد. تحلیل و مقایسه نتایج به وسیله آزمون T-test و MANOVA صورت گرفت. به علاوه شاخص گنادی در نرها و میزان هم آوری در ماده ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که پوست سطوح پشتی و شکمی، در کلیه پارامترهای اندازه گیری شده اختلاف معنی دار آماری در سطح (05/0p<) داشتند (اختلاف کل بین نواحی شمالی و جنوبی و سطوح پشتی و شکمی برابر با 001/0 بود). در مقایسه توان تولید مثلی، جمعیت هر دو جنس در نواحی شمالی و جنوبی در فصل بهار دارای بیش ترین توان تولیدمثلی بودند، برای جنس نر میزان شاخص گنادی در نواحی شمالی و جنوبی به ترتیب 09/0 و 43/1 و برای ماده ها میزان هم آوری در نواحی شمالی و جنوبی به ترتیب 9835 و 11561 بود. هم چنین افراد نر با وزن و قطر زائده پینه ای بالاتر و افراد ماده با میزان وزن بیش تر، از توان تولیدمثلی بیش تری برخوردار بودند.

بررسی تنوع گونه ای و تغییرات آن در سال های مختلف می تواند راهنمایی برای شناسایی عوامل این تغییرات و سپس قدم در جهت رفع کاستی های مسایل مربوط به مدیریت حیات وحش باشد. در این تحقیق به شناسایی و بررسی غنای گونه ای پرندگان خشکی زی منطقه حفاظت شده پرور سمنان و نوسانات جمعیتی آنها در یک دوره یک ساله پرداخته شده است. تنوع اقلیمی در بعد کوچک بر غنای گونه ای منطقه بسیار افزوده است به طوری که بیش از یک چهارم پرندگان کشور را در یک دوره یک ساله در خود پناه می دهد. زیستگاه های جنگلی آخرین حد جنوبی هیرکانی به شمال و شمال غربی این منطقه رسیده و بخش های ایرانی و تورانی در جنوب و جنوب شرقی، غنای منطقه را افزایش چشمگیر داده است. حاصل این تنوع 161 گونه پرنده از 13 راسته شناسایی شده در ایران است. بیشترین تعداد گونه نیز مربوط به فصل تابستان به تعداد 2063 عدد پرنده است. از تعداد گونه های شناسایی شده 47 گونه بومی (مقیم) تمام سال منطقه هستند و احتمالاً زادآوری دارند، 21 گونه دیگر فقط در فصل زادآوری در منطقه دیده می شوند، 18 گونه زمستان گذران و سایر گونه ها عبوری منطقه هستند. گنجشک سانان با تعداد %68 غالب پرندگان منطقه را تشکیل می دهند. پرندگان شکاری نیز 13 درصد پرندگان شناسایی شده منطقه هستند. در طول یک دوره یک ساله تنها یک گونه آبزی، خوتکا، و دو گونه کنار آبزی شناسایی شده و مابقی همه خشکی زی بوده اند.

مطالعه حاضر به منظور بررسی و تعیین ویژگی های زادآوری اگرت کوچک Egretta garzetta در جزیره علی سیاه رودخانه کارون در استان خوزستان در سال های 87-86 انجام گردیده است. زادآوری اگرت کوچک با آشیانه سازی در تاریخ نهم فروردین آغاز و در تاریخ چهارم تیرماه با پرواز آخرین جوجه خاتمه یافت. در این مطالعه 30 آشیانه به صورت تصادفی و از طریق پیمایش با قایق انتخاب گردید. از میان آشیانه های انتخابی مجموعاً 100 تخم با میانگین 33/3 (5-3) تخم در هر آشیانه یافت گردید. میانگین موفقیت در مراحل تخم، Nestling و Post-nestling به ترتیب 75%، 65%، 62% و تلفات در مراحل مختلف نیز به ترتیب 25%، 10% و 3% تعیین گردید. اختلاف معنی داری از نظر تلفات در مرحله قبل از تفریخ و سایر مراحل دیگر زادآوری مشاهده گردید. دستجات تخم، گروه های همزاد و ویژگی های آشیانه اثر معنی داری در موفقیت زادآوری نداشتند. با توجه به موقعیت خاص جزیره در رودخانه کارون و دسترسی محدود، بیشترین تأثیر منفی روی موفقیت زادآوری ناشی از عوامل طبیعی (26%) بوده است.

در جانوران دوشکلی جنسی می تواند بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی یا مقایسه صفات اندازشی باشد. درعقرب، به جز چند گونه که دو شکلی جنسی دارند، در بقیه گونه ها اختلاف قابل توجهی بین نر و ماده مشاهده نمی شود. در این مطالعه 12صفت اندازشی جنس نر و ماده گونه Hottentotta saulcyi که از منطقه رودبار واقع در مرز استان های لرستان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری صید شده بودند، اندازه گیری شد و توسط نرم افزار SPSS 16 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون T-test حاکی از اختلاف معنی دار 05/0p≤ بین سه صفت، فاصله بین دو قاعده شانه، طول شانه و تعداد دندانه های شانه بین دو جنس نر و ماده می باشد. نتیجه به-دست آمده، مشخص کرد که در جنس نر، طول شانه به طور معنی داری بزرگ تر و همچنین تعداد دندانه های شانه بیشتر از جنس ماده می باشد، ولی فاصله بین دو قاعده شانه در ماده از نر بزرگ تر است و در نتیجه از این صفات می توان در تشخیص دو جنس نر و ماده استفاده کرد.

سرطان ریه یکی از رایج ترین سرطان ها در دنیا و ایران محسوب می گردد که سالانه سبب مرگ افراد زیادی می گردد. علی رغم تحقیقات فراوان، تابحال درمان مناسبی برای سرطان یافت نشده است. عصاره مرکبات دارای ترکیبات آنتی اکسیدان فراوان است. در این تحقیق، اثر سمیت عصاره هیدروالکلی برگ گونه هایی از مرکبات بر تکثیر و بقای سلول های سرطانی ریه رده A549 بررسی و مقایسه شد. عصاره برگ مرکبات با دستگاه سوکسله تهیه گردید. سلول های A549 تکثیر و سپس به مدت 72 ساعت، با غلظت های 5/0 تا 10 میلی گرم بر میلی لیتر عصاره ها تیمار شدند. در زمان های معینی بعد از تیمار، بقاء و مورفولوژی سلول ها با استفاده از تست MTT و رنگ آمیزی آکریدین اورنج ارزیابی شد. در این آزمایش غلظتی از عصاره که 50 درصد بقای سلولی را کاهش داد به عنوان IC50 برای هر نمونه در نظر گرفته شده که به ترتیب شامل 2، 6 و 8 میلی گرم بر میلی لیتر برای عصاره برگ لیموترش، پرتقال و نارنج به دست آمد. همچنین سلول های آپوپتوز یافته در گروه تیمارشده با عصاره برگ لیمو نسبت به عصاره برگ نارنج و پرتقال به طور معنی داری (05/0P<) بیشتر بود و همچنین تعداد سلول های آپوپتوزی در نمونه تیمارشده با عصاره برگ پرتقال به طور چشم گیری (05/0P<) بیشتر از نارنج مشاهده شد. عصاره هیدروالکلی مرگ لیموترش، پرتقال و نارنج قادر هستند آپوپتوز را به صورت وابسته به دوز و زمان در سلول های A549 القاء کند.

گزارش های اخیر نشان داده اند که برخی از ایزوفلاون های گیاهی دارای اثرات سودمندی بر دیابت و سلامتی کبد در انسان و حیوانات آزمایشگاهی هستند. هدف از این تحقیق، تجویز عصاره آبی-الکلی شبدر قرمز به عنوان یک گیاه سرشار از ترکیبات ایزوفلاونی و اثرات آن بر سطوح سرمی قند و آنزیم های کبدی آسپارتات ترانس آمیناز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) در موش های سوری نر بود. در این مطالعه تجربی، تعداد 42 سر موش سوری نر به 6 گروه 7 تایی شامل گروه های کنترل سالم، دیابتی شده بدون درمان (کنترل مثبت)، دیابتی شده تحت درمان با گلی بنکلامید و سه گروه دیابتی تحت درمان با عصاره آبی-الکلی شبدر قرمز به ترتیب با دوزهای 250، 500 و 750 میلی گرم بر کیلوگرم از راه گاواژ برای مدت 15 روز طبقه بندی شدند. دیابت با تزریق داخل صفاقی mg/kg60 استرپتوزوتوسین انجام شد. در روز آخر سطوح سرمی گلوکز، و آنزیم های AST، ALT و ALP اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSSو آنالیز واریانس یک طرفه در سطح معناداری 05/0>p تجزیه و تحلیل شدند. دوزهای mg/kg500 و mg/kg750 عصاره به طور معناداری (001/0>p) قند خون را در مقایسه با گروه کنترل مثبت کاهش دادند. در بررسی آنزیم های کبدی، سطح ASTدر گروه mg/kg750 (001/0>p)، سطح ALT در گروه های mg/kg500 (01/0>p) و mg/kg750 (001/0>p) و سطح ALP در گروه های mg/kg250 (05/0>p)، mg/kg500 (001/0>p) و mg/kg750 (001/0>p) در مقایسه با گروه کنترل مثبت کاهش یافت. این مطالعه نشان داد مصرف عصاره آبی-الکلی گیاه شبدر قرمز علاوه بر اثرات ضد دیابتی، دارای اثرات حفاظت کبدی نیز می باشد.

خرس قهوه ای (Ursus arctos) بزرگترین حیوان گوشتخوار ایران می باشد که در قاره های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زیست می کند. در ایران پراکنش این گونه محدود به نواحی جنگلی رشته کوه های البرز و زاگرس بوده و مرز جنوبی پراکنش آن در استان فارس واقع می-باشد. خرس قهوه ای ایران متعلق به زیرگونه سوری (U. a. syriacus) می باشد که دارای جمعیت های گسسته و در معرض خطر بوده و همچنین اطلاعات اندکی از جنبه های مختلف زیست شناسی آن وجود دارد. این پژوهش در راستای شناسایی گستره پراکنش خرس قهوه ای در استان فارس به مدت چهار سال انجام گرفت. با توجه به این که مشاهده مستقیم خرس قهوه ای به علت شب فعال بودن آن بندرت رخ می دهد معمولاً در اینچنین تحقیقاتی از نمایه ها استفاده می شود. در کل 170 نمایه از این گونه در استان فارس شناسایی شد. بیشترین نمایه های رؤیت شده مربوط به ردپا (حدود 48 درصد) و سرگین (حدود 20 درصد) می باشد. بررسی نمایه ها و تهیه نقشه پراکنش این گونه در استان فارس با استفاده از ArcGIS 10. 3 نشان داد که بیشترین نمایه های حضور این گونه مربوط به مناطق کوهستانی مرودشت (54/32 درصد) و سپیدان (95/31 درصد) در نیمه شمالی استان با محدوده ارتفاعی 1600 تا بیش از 2800 متر از سطح دریا می باشد. نمایه ها نشان می دهد که حمله خرس قهوه ای به انسان، احشام اهلی، کندوهای عسل، مزارع پرورش ماهی و محصولات کشاورزی از جمله خسارات ناشی از این گونه در استان می باشد.

پلنگ ایرانی از شاخص ترین پستانداران ایران است که بخش بزرگی از جمعیت آن در ایران گزارش شده است و پراکندگی آن در کشور، به عوامل مختلفی نظیر عوامل اقلیمی و انسانی بستگی دارد. مطالعه ی زیستگاه این گونه به عنوان یک گونه کلیدی و موثر بر عملکرد اکوسیستم، از لحاظ حفاظتی دارای اهمیت زیادی است. طبق مطالعات پیشین، با وجود گستردگی رژیم غذایی پلنگ ایرانی، عواملی مانند تغییر کاربری اراضی، جمعیت طعمه های آن را در بسیاری از مناطق کاهش داده است. از طرفی، امروزه ابزارها و روش های متفاوت مدل سازی زیستگاه، نقش مهمی در مدیریت و حفاظت حیات وحش دارا می باشند. یکی از این روش ها، روش MaxEnt است که در این مطالعه، با استفاده از این روش و استفاده از متغیرهای پوشش زمین، توپوگرافی، اقلیمی و انسانی، مدل سازی جهت پیش بینی زیستگاه های مناسب پلنگ ایرانی، بز وحشی، گوسفند وحشی اوریال و گوسفند وحشی ارمنی به عنوان طعمه های مورد علاقه اش، انجام شد. نتایج حاصل از ارزیابی مدل ها با استفاده از شاخص جک نایف و منحنی های عکس العمل بیان گر این است که پلنگ ایرانی، بز وحشی، گوسفند وحشی اوریال و گوسفند وحشی در ایران، به فاصله از مناطق حفاظتی عکس العمل قابل توجهی نشان می دهند و فاصله گرفتن آن ها از مناطق حفاظتی، از مناسب بودن زیستگاهشان می کاهد. همچنین زیستگاه پلنگ ایرانی با سه طعمه مورد علاقه اش همپوشانی معناداری دارد و بیان گر اهمیت حضور بز وحشی، گوسفند وحشی اوریال و گوسفند وحشی ارمنی، در زیستگاه پلنگ ایرانی است.