پژوهش های کاربردی در گیاهپزشکی
سال:1400 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

این مطالعه با هدف مدل سازی پراکنش فضایی سن سبز یونجه Adelphocoris lineolatus طی دو سال زراعی و در شش مزرعه یونجه انجام شد. نمونه برداری ها با سبز شدن گیاهان یونجه، به صورت هفتگی شروع و تا برداشت چین آخر ادامه یافتند. نمونه برداری سن سبز با استفاده از تور حشره گیری با 8-6 چرخش 180 درجه ای در هر 400 متر مربع انجام شد و سن ها ی افتاده در تور شمارش و ثبت شدند. داده های جمع آوری شده با استفاده از روش های رگرسیونی، شاخص های پراکنش و زمین آمار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مطابق نتایج حاصل، نسبت واریانس به میانگین، شاخص پراکنش (ID)، شاخص دیوید و مور (IDM)، شاخص میانگین ازدحام لوید (x*) و شاخص گرین (Cx) بزرگتر از یک بودند که نشان دهنده تجمعی بودن پراکنش فضایی این حشره بود. آماره های رگرسیونی نیز نشان دادند که پراکنش آفت در تمام مزارع مورد مطالعه در سال اول از نوع تجمعی و در سال دوم از نوع تصادفی بود. با توجه به مقدار بالاتر ضریب تبیین و پایین بودن مقدار خطای استاندارد ضرایب رگرسیونی، مدل تیلور کارآیی بیشتری نسبت به مدل آیوائو داشت. نتایج حاصل از تجزیه زمین آماری نیز نتایج روش های مذکور را تأیید کردند، طوری که شاخص k در 18 مورد از 20 سری داده بررسی شده کمتر از 0/8 بود که نشان دهنده توزیع تجمعی می باشد. نتایج این مطالعه می توانند در طراحی و اجرای برنامه های نمونه برداری و مدیریت سن سبز یونجه مورد استفاده قرار گیرند.

چکیده ذخیره سازی در سرما یک روش رایج برای نگهداری طولانی مدت دشمنان طبیعی در انسکتاریوم ها می باشد. در این پژوهش، تخم های یک و دو روزه بالتوری سبز برای مدت زمان های سه، پنج، هفت، 10، 14، 21 و 30 روز در دمای پنج درجه سلسیوس ذخیره سازی شدند و سپس، درصد تفریخ تخم ها، زنده مانی و طول دوره نشوونمای لاروها و شفیره ها و طول عمر و زادآوری حشرات کامل بررسی شدند. ذخیره سازی تخم های یک و دو روزه در یخچال تا هفت روز بر درصد تفریخ آن ها تاثیر منفی نداشت (به ترتیب با 5/37 و 2/39 درصد تفریخ) اما در مدت زمان های طولانی تر، درصد تفریخ تخم ها به طور معنی داری کاهش یافت و پس از 30 روز ذخیره سازی، به صفر رسید. تاثیر سن تخم های ذخیره سازی شده بر درصد تفریخ آنها به مدت زمان ذخیره سازی بستگی داشت به طوری که تا 14 روز ذخیره سازی، بین درصد تفریخ تخم های یک و دو روزه اختلاف معنی داری وجود نداشت اما در مدت زمان 21 روز، درصد تفریخ تخم های دو روزه کم تر از تخم های یک روزه بود. ذخیره سازی تخم های یک روزه تا 14 روز و تخم های دو روزه تا 10 روز بر زنده مانی لاروها تاثیر منفی نداشت اما طول دوره نشوونمای لاروی در تخم هایی که سه روز ذخیره سازی شده بودند، به طور معنی داری بیشتر شد. ذخیره سازی تخم های یک روزه برای هفت روز و تخم های دو روزه برای سه روز زادآوری بالتوری های ماده را به ترتیب 5/37 و 1/66 درصد کاهش داد. بر اساس نتایج این پژوهش، ذخیره سازی تخم های یک روزه بالتوری سبز در دمای پنج درجه سلسیوس حداکثر به مدت پنج روز توصیه می شود و با توجه به کاهش شدید طول عمر و زادآوری بالتوری های ماده پس از ذخیره سازی تخم های دو روزه، ذخیره سازی آنها در یخچال توصیه نمی شود.

جهت بررسی تاثیر روش های مختلف در کنترل علف های هرز مزرعه کدوی پوست کاغذی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1398 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون کنترل)، وجین تمام فصل، وجین دستی (فقط یکبار)، مالچ پلاستیکی سفید، مالچ پلاستیکی تیره، کشت مخلوط با کینوا، علف کش های تریفلورالین (قبل از کاشت و پس از رویش گیاه زراعی)، ایندازیفلم، پندی متالین یا پرول پس از رویش گیاه زراعی بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که اعمال تیمار مالچ پلاستیکی تیره دارای بیشینه زیست توده برگ (g/m2 4/141) و همچنین زیست توده اندام هوایی (5/78 g/m2) کدوی پوست کاغذی در مقایسه با سایر تیمارها شد. همچنین زیست توده علف های هرز در اواخر دوره رشد در تیمار مالچ پلاستیکی تیره و مالچ پلاستیکی سفید نسبت به تیمار شاهد (بدون کنترل)، به ترتیب 90 و 97 درصد کاهش یافت. به علاوه این تیمار (نسبت به تیمار وجین کامل) موجب افزایش 129 درصدی وزن خشک میوه کدوی پوست کاغذی شد. استفاده از علف کش تریفلورالین به صورت قبل از کشت، منجر به حصول قطر میوه (13. 4 سانتی متر)، دور میوه (46 سانتی متر) و وزن خشک دانه کدوی پوست کاغذی (3/35 گرم) در کدوی پوست کاغذی شد که در نتیجه آن عملکرد محصول بهتر از سایر علف کش های مورد استفاده بود. در نهایت استفاده از انواع مالچ های پلاستیکی منجر به عملکرد بیشینه، کنترل مناسب علف های هرز و در عین حال منجر به کاهش آلودگی زیست محیطی از طریق کاهش مصرف سموم شیمیایی شد.

سفیدک پودری با عامل Golovinomyces cichoracearum یکی از بیماری های مهم خیار است. در این مطالعه تأثیر قارچ کش آزوکسی استروبین 20% + دیفنوکونازول 5/12% با نام های تجاری سفیر®,SC 32. 5و دیفوروبین®,SC 32. 5 در پیش گیری از این بیماری در استان های البرز و تهران بررسی شد. آزمایشات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با نه تیمار و چهار تکرار در شرایط گلخانه انجام شد. تیمارها شامل سفیر با دوزهای 5/0، 6/0 و 75/0 درهزار، دیفوروبین با دوزهای 5/0، 75/0 و 1 درهزار، تتراکونازول (دومارک®,EC 10%) با دوز 4/0 در هزار به عنوان قارچ کش آلی مرجع و بیکربنات پتاسیم SP 85% (کالیبان®, ) با دوز 5 درهزار به عنوان قارچ کش معدنی مرجع و نیز شاهد بدون محلول پاشی بودند. محلول پاشی کرت های آزمایشی با مشاهده اولین علائم بیماری آغاز و در چهار نوبت با فاصله 10-5 روز ادامه یافت. ارزیابی کرت های آزمایشی قبل از هر نوبت محلول پاشی و 12 روز بعد از آخرین محلول پاشی به طریق هورسفال و بارات انجام شد. شدت بیماری برای هر بوته انتخابی با استفاده از میانه کلاس ها تعیین و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری برای هر کرت محاسبه شد. مقایسه اثربخشی تیمارها نشان داد که قارچ کش سفیر با دوز 75/0درهزار، قارچ کش دیفوروبین با دوزهای 75/0 و 1 درهزار و قارچ کش دومارک با دوز 4/0 درهزار حدود 90 درصد سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری را نسبت به شاهد بدون محلول پاشی کاهش و در پایین ترین گروه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد دوز 75/0 درهزار از قارچ کش های سفیر و دیفوروبین مناسب ترین دوز برای مهار بیماری، با فاصله سم پاشی 14-7 روز است.

زیتون تلخ (Melia azedarach) از خانواده Meliaceae و انجیر (Ficus carica)از خانواده Moraceae، گیاهان مهم دارویی بومی ایران هستند. در این تحقیق اثر عصاره های خام آبی و اتانولی گیاهان زیتون تلخ و انجیر در کاهش شدت بیماری ناشی از ویروس موزائیک خیار (Cucumber mosaic virus, CMV) در بوته های خیار با استفاده از آزمون ساندویچ دوطرفه الایزا (DAS-ELISA) و (Sq-RT-PCR) Semi quantitative-RT-PCR مورد سنجش قرار گرفت. همچنین از آزمون Sq-RT-PCR برای سنجش میزان نسخه برداری ژن PR-1 استفاده گردید و فعالیت اختصاصی آنزیم فنیل آلانین آمونیوم لیاز (PAL) سنجش شد. نتایج آزمون الایزا نشان داد میزان حضور CMV در گیاهچه های خیار، 15روز بعد از تیمار با غلظت های ppm100 عصاره اتانولی و ppm1000 عصاره آبی انجیر و زیتون تلخ در مقایسه با شاهد آلوده بدون تیمار به طور معنی داری کاهش پیدا کرده است. همچنین بیان ژن PR-1 پس از تیمار نمونه ها با عصاره اتانولی انجیر و زیتون تلخ در غلظت ppm 100 به طور معنی داری افزایش یافته و فعالیت اختصاصی آنزیم PAL در نمونه های تیمارشده با عصاره اتانولی انجیر و زیتون تلخ در غلظت ppm 100 تا 15 روز بعد از اضافه شدن عصاره در مقایسه با نمونه های آلوده تیمار نشده به طور معنی داری افزایش یافت و شدت بیماری ناشی از CMV در گیاهچه های خیار تیمار شده با عصاره اتانولی انجیر و زیتون تلخ در غلظت ppm 100 به طور معنی داری کاهش یافت. نتایج این بررسی در مجموع بیانگر فعال شدن احتمالی مقاومت سیستمیک اکتسابی در برابر CMV در گیاهچه های خیار از طریق سازوکارهای مختلف مولکولی و بیوشیمیایی توسط عصاره های الکلی گیاهان انجیر و زیتون تلخ مورد استفاده در این پژوهش می باشد.

حشره کش ها و روغن های گیاهی به دلیل داشتن سازگاری زیست محیطی، سمیت کم برای موجودات غیر هدف و پایداری کم در محیط زیست، به عنوان جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی در برنامه مدیریت تلفیقی آفات مطرح می باشند. در این تحقیق تأثیر چهار ترکیب گیاهی و یک فرآورده بیولوژیک در کنترل شته مومی کلم طی دو سال زراعی در مزرعه کلزا مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل دوزهای مزرعه ای از حشره کش گیاهی پالیزین (در دو تیمار به تنهایی و همراه با روغن گیاهی سیترا-پلاس)، فرآورده تجاری چریش (نیم-آزال)، حشره کش گیاهی دایابون و فرآورده بیولوژیک ناتورالیس-ال بر پایه قارچ Beauveria bassiana بودند که در مقایسه با شاهد (آب پاشی) در مرحله ساقه دهی کلزا در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی بررسی شدند. ارزیابی میزان کارایی تیمارها با نمونه برداری و مقایسه جمعیت شته ها در ساقه های انتخابی از هر کرت، طی چهار نوبت در زمان های یک روز قبل از محلول پاشی و سه، هفت و 10 روز پس از آن صورت گرفت. برای محاسبه درصد تلفات اصلاح شده از فرمول هندرسون تیلتون استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که تیمارهای پالیزین و پالیزین + روغن سیترا-پلاس و دایابون مؤثرترین ترکیبات در کنترل شته مومی بوده و می توانند به عنوان جایگزین مطلوبی برای حشره کش های شیمیایی در برنامه مدیریت تلفیقی این آفت مورد توجه قرار گیرند. فرآورده های نیم-آزال و ناتورالیس-ال کارآیی چندانی در کنترل شته مومی کلم ندارند.

کنه Tetranychus urticae از آفات مهم خیار در گلخانه های کشور محسوب می شود. کنه کش سایفلومتوفن (دانی سارابا®, 20% SC, ) با دو غلظت 0/75 و 1/0 در هزار در گلخانه های خیار جیرفت و ورامین با دو آفت کش تترادیفون (تدیون®,5/7% (EC, و اسپیرومسیفن (ابرون®,24%SC, ) مقایسه شدند و میزان باقیمانده سایفلومتوفن در خیار گلخانه ای اندازه گیری شد. نمونه برداری یک روز قبل از سم پاشی و سه، هفت و 14 روز بعد از سم پاشی انجام شد و تعداد کنه های زنده شمارش شدند. در هر دو شهر، برای همه تیمارها تفاوت معنی داری در سه و هفت روز پس از سم پاشی مشاهده شد که تاثیر آنها در روز هفتم بیشتر بوده و سپس اثر کاهشی داشته است. در جیرفت در هفت روز پس از سم پاشی، سایفلومتوفن 1/0 در هزار بیشترین تاثیر را با 96% نشان داد و سپس اسپیرومسیفن، سایفلومتوفن 0/75 و تدیون به ترتیب 95%، 84% و 73% تاثیر را داشتند. در ورامین تاثیر سایفلومتوفن 1/0 و 0/75 در هزار، اسپیرومسیفن و تدیون در هفت روز پس از سم پاشی به ترتیب 91/5، 72، 70 و 25/67% بود. برای بررسی میزان باقیمانده سایفلومتوفن در آزمایشگاه، بیست نمونه خیار یک کیلوگرمی استخراج و آنالیز شد. آنالیز باقیمانده سایفلومتوفن 1/0 و 0/75 در هزار در نمونه های خیار نشان داد که در سه و هفت روز پس از سم پاشی، باقی مانده قابل اندازه گیری در خیار وجود نداشت. نتایج نشان می دهد که کنه کش سایفلومتوفن 1/0 در هزار در مقایسه با تترادیفون و اسپیرمسیفن می تواند به عنوان کنه کش مناسب برای کنترل کنه تارتن دو لکه ای در گلخانه خیار مورد استفاده قرارگیرد.

تریپس پیازThrips tabaci پلی فاژ ترین و عمومی ترین تریپس شناخته شده در دنیا بوده و یکی از آفات مهم مزارع حبوبات می باشد و هر ساله خسارت قابل توجهی را به محصولات مختلف وارد می کند. در این مطالعه شاخص های رشدی و آماره های جدول زندگی تریپس پیاز، روی دو گیاه عدس و نخود در شرایط آزمایشگاه (دمای 1 ±,25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5 ±,70 درصد و طول دوره روشنایی به تاریکی 16 به 8 ساعت) مطالعه شد. طول دوره زندگی آفت از تخم تا مرحله بلوغ و میانگین طول عمر حشرات بالغ روی دو میزبان عدس و نخود به ترتیب برابر با 81/13 و 81/15 روز و 44/13 و 91/13 روز محاسبه گردید. میانگین تخم گذاری به ترتیب برابر با 90/43 و 84/24 عدد تخم بود. مرگ و میر پیش از بلوغ روی میزبان عدس و نخود به ترتیب برابر با 37/10 و 78/19 درصد بود. نرخ خالص تولید مثل (R0) به ترتیب 51/39 و 22/20 ونرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) روی عدس و نخود به ترتیب 0/185 و 0/133 بود. نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ, ) نشان داد که جمعیت تریپس پیاز روی گیاهان نخود و عدس به ترتیب در هر روز نسبت به روز قبل 20/1، 14/1 برابر شده است. هم چنین میانگین زمان یک نسل (T) و زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت (DT) روی دو میزبان به ترتیب برابر با 81/19، 47/22 روز و 73/3، 18/5 روز بود. نتایج به دست آمده نشان داد که تمام شاخص های رشدی و آماره های تریپس پیاز روی گیاه عدس از لحاظ آماری دارای اختلاف معنی داری نسبت به گیاه نخود بود. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد که گیاه عدس میزبان مناسبی برای جمعیت تریپس پیاز است.

زنگ ساقه یا زنگ سیاه با عامل (Pgt) Puccinia graminis f. sp. tritici یکی از بیماری های مهم قارچی گندم در جهان به شمار می آید. تاکنون نژادهای فیزیولوژیک متعددی از قارچ Pgt (بیش از 200 نژاد متفاوت از لحاظ الگوی بیماری زایی) در سطح جهان شناسایی شده است. یکی از نژادهای بس یار پرآزار این قارچ، نژاد (Ug99) TTKSK می باشد که روی ژن مقاومت Sr31 گندم پرآزاری داشته و اولین بار در سال ١, ٩, ٩, ٨,در اوگاندا مشاهده شد. ژن Sr31 بیش از 40 سال سبب ایجاد مقاومت گندم نسبت به بیماری زنگ ساقه در جهان شده بود تا جایی که تصور می شد این بیماری در حال ریشه کن شدن می باشد. با ظهور نژاد Ug99 خسارت های بسیار زیادی به محصول گندم تحمیل شد (Pretorius et al. 2000). نژاد Ug99 پس از اوگاندا در سال ٢, ٠, ٠, ٢,از کنیا، در سال ٢, ٠, ٠, ٣,از اتیوپی و در سال ٢, ٠, ٠, ٦,از یمن گزارش شد. شواهد ورود این نژاد از سال 2001 در ایران وجود داشت، اما احتمالا به علت مساعد نبودن شرایط محیطی برای استقرار و گسترش آن، گزارش رسمی این نژاد تا سال 2007 به تاخیر افتاد (Nazari et al. 2009). مسیر فرضی حرکت و مهاجرت این نژاد از قاره افریقا به سمت آسیای میانه و شبه قاره هند از طریق ایران می باشد. نژاد Ug99 در سال 1386 (2007 میلادی) از مناطق بروجرد و همدان، در سال 1388 از مناطق اهواز و دشت آزادگان استان خوزستان، در سال1390 مجددا از بروجرد و در سال 1392 از کلاردشت استان مازندران گزارش گردید (Patpour 2013). در سال 1395 نمونه های برگ و ساقه آلوده به بیماری زنگ ساقه از مناطق مختلف کشور جمع آوری شدند و پس از انتقال به گلخانه زنگ ساقه موسسه تحقیقات اصلاح تهیه نهال و بذر کرج، مراحل جداسازی، خالص سازی و تکثیر جدایه ها انجام یافت. از هر یک از نمونه ها سه جدایه تک جوش شده تکثیر گردید. به منظور تعیین نژاد جدایه ها از مجموعه 20 تایی ارقام استاندارد و افتراقی آمریکای شمالی و از روش کددهی Jin et al. (2008) استفاده شد. تیپ آلودگی ژنوتپ های افتراقی 14روز پس از مایه زنی براساس مقیاس تغییر یافته صفر تا چهار McIntosh et al. (1995) ثبت گردید. نتایج نشان داد نژاد مربوط به جدایه Pgt جمع آوری شده از منطقه هشترود استان آذربایجان شرقی (شمال غرب کشور) (Ug99) TTKSK می باشد. برای اطمینان بیشتر، تک جوشی از روی ژنوتیپ افتراقی Sr31/6*LMPG حامل ژن Sr31 مجددا تکثیر و تعیین نژاد گردید. در کنار ژنوتیپ های افتراقی بین المللی از ارقام تجاری شیرودی، فلات و MV17 که وجود ژن Sr31 با استفاده از نشانگرهای مولکولی اختصاصی در آنها قبلا تایید شده بود (Patpour 2013)، نیز استفاده شد. با توجه به ظهور مجدد تیپ آلودگی بالا (3+ تا 4) بر روی ژنوتیپ های افتراقی زنگ ساقه حامل ژن Sr31 و ارقام تجاری مذکور، حضور نژاد (Ug99) TTKSK در منطقه مذکور تایید گردید (شکل 1). از آنجا که در گذشته زنگ ساقه در اقلیم سرد کشور از اهمیت چندانی برخوردار نبوده، طبق بررسی های انجام یافته، ارقام و لاین های گندم مقاوم به بیماری زنگ ساقه در اقلیم سرد محدود می باشند (Patpour 2013). چنانچه هرچه زودتر اقدامات عملی برای مقابله با نژاد Ug99 و واریانت های احتمالی آن صورت نگیرد، همه گیری و خسارت زنگ ساقه به شرط وقوع شرایط محیطی مساعد بسیار محتمل بوده و گسترش این بیماری در کشور می تواند امنیت غذایی را در ایران و کشورهای واقع در مسیر مهاجرت این نژاد تهدید نماید. براساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی (فائو) در صورت عدم کنترل و گسترش نژاد Ug99 و واریانت های احتمالی آن تولید جهانی محصول گندم به طور مستقیم تا ٣, ٧,درصد در خطر کاهش قرار می گیرد (Anonymous 2014).