بوم شناسی جنگل های ایران
سال:1401 | دوره:10 | شماره:19 |تعداد مقالات:20

مقدمه و هدف: گیاه تیس یا بارانک برگ شانه ای (Sorbus aucuparia L. )، یکی از گونه های دارویی و با ارزش جنگل شمال و ارسباران است. از لحاظ ویژگی های بوم شناختی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اطلاعات اندک درباره گونه تیس و اهمیت بالای بوم شناختی این گونه و کمبود اطلاعات در زمینه رویشگاه های این گونه در ارسباران و خصوصیات کمی این گونه، این تحقیق بر آن است تا با افزایش اطلاعات مورد نیاز در این زمینه بتواند راهکارهای مدیریتی با تکیه بر اکولوژی این گونه ارایه نماید تا به بهبود وضعیت رویشگاهی این گونه منجر شود. مواد و روش ها: در منطقه مورد مطالعه 18 قطعه نمونه نیم هکتاری با ابعاد (100×50 متر) و در مجموع نه هکتار انتخاب و آماربرداری شد. انتخاب قطعات نمونه به صورت منظم تصادفی بود به طوری که قطعه نمونه اول به صورت تصادفی و قطعه نمونه های بعدی با فاصله 800 متر از همدیگر و در جهت شرقی پیاده شدند. آماربرداری از درختان موجود در قطعه نمونه به صورت صددرصد صورت گرفت تا بتوان درصد گونه تیس نسبت به سایر گونه های موجود در قطعات نمونه را تعیین نمود. یافته ها: وضعیت گونه های مشاهده شده در قطعات نمونه نشان داد که مجموعا 20 گونه در منطقه وجود داشت. گونه های اوری (1018 پایه در هکتار)، هفت کول (290 پایه در هکتار) و ممرز (226 پایه در هکتار)، سه گونه مهم از لحاظ فراوانی در منطقه مورد مطالعه بود. گونه تیس به همراه گونه های ذکر شده در منطقه مشاهده شد و رتبه چهارم از لحاظ میانگین تعداد در هکتار (142 پایه در هکتار) نشان داد. میانگین قطر و ارتفاع پایه های اندازه گیری شده تیس به ترتیب برابر با 9/8 (6±, ) سانتی متر و 4/4 (1/8±, ) متر بود. بیشترین میزان تعداد در هکتار در شیب های کمتر از 40 درصد و در ارتفاع بالای 2200 متر از سطح دریا مشاهده شد. بیشترین قطر برابرسینه تیس 44 سانتی متر و بیشترین ارتفاع 14 متر اندازه گیری شد. از نظر آماری، اختلاف معنی داری در مقادیر قطر برابرسینه با کلاسه ه ای شیب مشاهده شد. برای مشخصه اختلاف ارتفاع درختان و فراوانی در هکتار با شیب زمین اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همچنین بالاترین میزان تعداد پایه های تیس در هکتار در شیب های کمتر از 40 درصد و ارتفاعات بالای 2200 متر از سطح دریا مشاهده شد. نتیجه گیری: با استناد به نتایج، با توجه به نقش تیس در پایداری مناطق شیب دار و کاهش فرسایش، با افزایش مدت حفاظت و قرق گونه های با ارزش جنگل از جمله گونه های مختلف بارانک، نتایج بلند مدتی در امر حفاظت از بوم سامانه گیاهی ارسباران حاصل می شود.

مقدمه و هدف: جنگل های زاگرس از مهم ترین مناطق رویشی ایران هستند که در حفاظت از منابع آب و خاک نقش مهمی را ایفا می کنند. از دهه گذشته، زوال برخی از گونه های درختی و درختچه ای در این جنگل ها ازجمله بلوط منجر به بروز نگرانی های جدی بابت به خطر افتادن استمرار و پایداری این جنگل ها شده است. مهم ترین دلایل بروز این پدیده، تغییرات اقلیمی، فقر رویشگاه، جذب عناصر سنگین از گردوغبار، کاهش جذب مواد غذایی، بهره برداری بیش از حد از عرصه ها، آفات و بیماری ها و عوامل رویشگاهی عنوان شده است. پژوهش پیش رو با هدف بررسی اثر تغذیه در کنترل روند خشکیدگی در زمان درگیری درختان بلوط ایرانی با این پدیده و رفع نیاز آنها از طریق محلول پاشی مواد غذایی بر روی برگ انجام شد. مواد و روش ها: این پژوهش در منطقه منج (شهرستان لردگان) در استان چهارمحال و بختیاری اجرا شد. در یکی از مناطق دچار خشکیدگی، 30 درخت بلوط یکسان (15 درخت شاخه زاد و 15 درخت تک پایه) انتخاب شدند. درختان در هر فرم رویشی با توجه به شدت خشکیدگی به سه طبقه سلامت شامل سالم، سرخشکیده و خشکیدگی تاج تا 50 درصد تقسیم شدند. درکل، این پژوهش دارای سه تیمار شامل فرم رویشی (دو سطح)، سلامت (سه سطح)، زمان نمونه گیری (دو سطح) و پنج تکرار بود. محلول پاشی در زمان رشد کامل برگ ها به نسبت سه در هزار از اوایل خرداد تا تیر و با فاصله 10 روز طی سه نوبت انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که اندازه عناصر پرمصرف شامل پتاسیم، فسفر و نیتروژن در اول فصل رویش به ترتیب 1/22، 0/27 و 0/998 درصد و در آخر فصل رویش به ترتیب 0/17، 0/24 و 1/11 درصد شد و دارای اختلاف معنی دار در سطح 95 درصد اطمینان بود. مقدار این عناصر در درختان تک پایه و شاخه زاد در درختان سالم بیشتر از دو طبقه خشکیدگی بود، اما این اختلاف معنی دار نبود. نتیجه گیری: عناصر پرمصرف با افزایش توان درختان در مقابله با تنش های محیطی می توانند روند زوال درختان بلوط را متوقف کنند. در این میان نقش فسفر و پتاسیم در افزایش مقاومت درختان در برابر تنش های محیطی و توقف روند خشکیدگی تعیین کننده است. بنابراین پیشنهاد می شود با اولویت این عناصر، درختان درگیر با پدیده زوال برای جلوگیری از پیشرفت خشکیدگی، با این مواد غذایی محلول پاشی شوند.

مقدمه و هدف: مطالعه تبادلات گازی در شرایط تنش خشکی می تواند به شناسایی فاکتورهای موثر در مقاومت به این تنش کمک کند. به منظور بررسی تاثیر عوامل فیزیولوژیکی ویژگی های فتوسنتزی و تجمع اسمولیت ها بر خشکیدگی درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. )، دو توده جنگلی گچان و ششدار استان ایلام برای مطالعه انتخاب شدند. مواد و روش ها: درختان بلوط بر مبنای شدت خشکیدگی تاجی به چهار گروه (سالم، 33-5%، 66-33% و بالای 66% خشکیدگی) تقسیم شدند. فعالیت های فیزیولوژیکی مانند: فتوسنتز، تعرق، تنفس، غلظت دی اکسید کربن داخل روزنه ای، هدایت مزوفیلی، کارایی مصرف آب، دمای برگ، قندهای محلول و اسیدآمینه های آزاد از برگ درختان در جهت شیب غالب منطقه از شاخه های انتهایی در قسمت میانی تاج به صورت تصادفی اندازه گیری شدند و پایه های منتخب در محدوده ی قطری 30 تا 40 سانتی متر انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسه تیمارهای مختلف از کمینه ی تفاوت معنی داری (LSD) استفاده شد و تمام محاسبات با نرم افزار SAS انجام شد. یافته ها: در درختان با خشکیدگی شدید در منطقه گچان، نتایج این تحقیق نشان داد که میزان فتوسنتز (1/06 میکرومول CO2 بر مترمربع بر ثانیه) با کاهش در هدایت مزوفیلی (0/0021 مول در مترمربع بر ثانیه)، تعرق (3/82 میلی مول آب بر مترمربع بر ثانیه)، کارایی مصرف آب (0/27 میکرومول CO2بر مول آب) و افزایش غلظت دی اکسید کربن زیرروزنه ای (488/15 میکرومول CO2 بر مول) و دما (36/05 درجه سانتی گراد) همراه بود. نتایج آزمون همبستگی (در سطح احتمال 0/05 و 0/01)، نقش عوامل روزنه ای و غیر روزنه ای در کاهش فتوسنتز را نشان داد. همچنین، افزایش میزان قند های محلول (0/009 میکروگرم بر گرم وزن تر برگ) و اسید آمینه های آزاد (0/012 میکروگرم بر گرم وزن تر برگ) به عنوان محلول های سازگار در تنظم اسمزی مشاهده نشد. در منطقه ششدار پارامترهای فتوسنتزی بین تیمارهای مختلف خشکیدگی تفاوت معنی داری را نشان نداد، اما با افزایش تجمع قند های محلول در درختان سرخشکیده بلوط ایرانی همراه شد. افزون بر این، همبستگی معنی داری بین فتوسنتز با عوامل روزنه ای مشاهده نشد که بیانگرتوانایی این گونه در باز نگه داشتن روزنه در شرایط تنش خشکی شدید است. نتیجه گیری: بنابراین، نتایج تحقیق حاضر تفاوت در ظرفیت های فتوسنتز درختان سرخشکیده بلوط ایرانی و همچنین به کارگیری راه کارهای اجتناب و تحمل به خشکی در دو منطقه را نشان می دهد.

مقدمه و هدف: رویش درختان جنگلی تحت کنترل مولفه های مختلفی است. یکی از عوامل اصلی تعیین کننده ساختار و ترکیب جنگل رقابت بین درختان بوده و رقابت روابط پیچیده ای را شامل می شود که به الگوی پراکنش درختان، وجود منابع و راندمان به کارگیری منابع بستگی دارد. بنابراین آگاهی از فرایندهای رقابت درختان ازنظر بوم شناختی و اقتصادی حایز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر تعیین همبستگی شاخص رقابت با برخی ویژگی های ساختاری درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl var. persica) در منطقه هشتاد پهلو خرم آباد (لرستان) بود. مواد و روش ها: درختان سالم بلوط دانه زاد (30 درخت) در دامنه های مختلف به روش تصادفی انتخاب شدند. برخی ویژگی های درختان بلوط ایرانی شامل ارتفاع، قطر برابرسینه و قطر تاج درختان اندازه گیری شد. در زیر تاج آن ها در دو جهت (شمالی-جنوبی) به فاصله یک متر از تنه درختان نمونه برداری از ریشه های مویین (60 نمونه) در عمق 30-0 سانتی متری انجام شد. یافته ها: نتیجه تجزیه واریانس نشان داد که بین مقدار شاخص رقابت برای گونه بلوط ایرانی در دامنه های مختلف اختلاف معنی دار وجود داشت (0/000Sig. =) به طوری که بیشترین مقدار میانگین این شاخص مربوط به دامنه شمالی بود. برای مقدار شاخص رقابت در طبقه قطری اختلاف معنی دار و در طبقه ارتفاعی درختان عدم اختلاف معنی دار مشاهده شد. با افزایش قطر تاج و قطربرابرسینه، میانگین شاخص رقابت درختان بلوط افزایش و با کاهش نسبت ارتفاع به قطر برابرسینه و همچنین نسبت قطر تاج به قطر برابرسینه مقدار شاخص کاهش یافت. اختلاف معنی دار برای درختان بلوط ازنظر قطر تاج، قطر برابرسینه، نسبت ارتفاع به قطر برابرسینه و همچنین نسبت قطر تاج به قطر برابرسینه در دامنه های مختلف مشاهده شد. ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که بین شاخص رقابت و کربن زی توده ریشه های مویین درختان بلوط ایرانی همبستگی منفی معنی دار وجود دارد. نتیجه گیری: تفاوت شاخص رقابت در دامنه قطری مختلف درختان بلوط ایرانی بیانگر اهمیت و نقش این مشخصه مهم در برآورد آن و همچنین اختلاف توان رقابتی درختان در مراحل مختلف توسعه توده جنگلی است. به طور کلی درختان نورپسند و دانه زاد بلوط ایرانی با توجه به شرایط رویشگاهی ازنظر توان رقابتی و برخی ویژگی های ساختاری در دامنه های مختلف باهم تفاوت دارند که این ویژگی های مهم درعملیات جنگل شناسی بایستی مورد توجه مدیریت جنگل قرار گیرد.

مقدمه و هدف: امروزه نقش موثر مواد آلی در بهبود بهره وری خاک به اثبات رسیده است. با توجه به حساسیت بخش پایدار ماده آلی نسبت به شیوه های مدیریت اراضی، علاوه بر محتوی کل مواد آلی، بررسی روند تغییر ترکیبات مختلف آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع ترکیبات هیومیکی مواد آلی از متغیرهای کارآمد در تعیین تکامل ماده آلی و میزان تثبیت کربن در سیستم خاک می باشند که کیفیت و کمیت آنها تحت تاثیر نوع پوشش اراضی متفاوت خواهد بود. با توجه به گستردگی کاربری اراضی شمال کشور، پژوهش حاضر به بررسی اثرات این پوشش اراضی بر محتوی مواد آلی خاک و ترکیبات هیومیکی آن پرداخته است. مواد و روش ها: در این راستا مطالعه ای در حوضه آبخیز رود تجن و در پنج کاربری شامل جنگل راش، جنگل کاری ون، جنگل کاری کاج سیاه، توده مخروبه و اراضی کشاورزی انجام شد. در هر کاربری هشت نقطه انتخاب و نمونه های خاک در یک سطح 25 × 25 تا عمق 15 سانتی متری برداشت شدند. یافته ها: بیشترین محتوی مواد آلی (4/68 درصد)، اسید فولویک (668/750 میلی گرم بر صد گرم خاک) و اسید هیومیک (976/620 میلی گرم بر صد گرم خاک) در پوشش تحت اراضی کشاورزی مشاهده شد. برخی مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک نیز اندازه گیری شدند که تنها درصد سیلت بین کاربری ها تفاوت معنی داری نشان نداد. نتیجه گیری: هرچند مطابق نتایج بالاترین سهم ترکیبات آلی در عرصه کشاورزی مشاهده شد با این حال با توجه به نتایج تحلیل مولفه های اصلی، شرایط خاک از نظر تغذیه ای و فعالیت های میکروبی در عرصه های جنگلی مطلوب تر بوده و می توان کیفیت بهتر بقایا در کنار شرایط مساعد محیطی و فعالیت های میکروبی بیشتر را عامل کاهش نرخ تجمع بقایای آلی به دنبال فرآیند تجزیه و معدنی سازی مواد آلی در کاربری جنگل دانست. نتایج این پژوهش به اهمیت قابل توجه حفظ جنگل های طبیعی تاکید می نماید. همچنین در مناطق جنگلی تخریب یافته شمال کشور، استقرار گونه درختی ون می تواند گونه منتخب جهت بهبود شاخص های کیفی و سلامت خاک مدنظر قرار گیرد.

مقدمه و هدف: شناسایی میزان اثرگذاری مشخصات فنی مختلف و شرایط زهکشی راه یک روش علمی برای به تصویر کشاندن نقاطی است که خطر وقوع لغزش در آن ها وجود دارد. زمین لغزش ها خسارت ها و مشکلاتی از قبیل افزایش هزینه ساخت جاده، افزایش هزینه نگهداری و تعمیرات، اختلال در حمل و نقل و بالا بردن خسارات به ماشین ها را به وجود می آورد. لذا به توجه به پیامدهای مخربی که زمین لغزش های کنارجاده ای بر امکان دسترسی به عرصه و هزینه های نگهداری راه متوجه مسیولین می سازد لازم است عوامل اصلی محرک زمین لغزش ها شناسایی و راهکارهای اجرایی مناسب جهت کنترل آنها اتخاذ شود. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر مشخصات فنی و زهکشی راه بر زمین لغزش های کنار جاده ای در حوزه جنگلی 85 استان گلستان بود. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر ابتدا کل جاده ه ای جنگلی حوزه پیمایش شد و تمامی زمین لغزش ها با مساحت های مختلف توسط سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS) به ثبت رسید. سپس مشخصات فنی جاده شامل شیب طولی، ارتفاع و شیب ترانشه، حجم ترافیک، عرض و عمق جوی کناری، فاصله از آبروهای عرضی و قطر آبروها تا مسافت 100 متری از دو طرف هر نقطه لغزشی مورد اندازه گیری قرار گرفت. همبستگی عوامل فنی و زهکشی جاده با فروانی فراوانی و وسعت زمین لغزش ها به کمک تجزیه و تحلیل آماری مشخص شد. یافته ها: در مجموع 121 مورد زمین لغزش در حوزه آبخیز 85 استان گلستان به ثبت رسید که از این میان 22 مورد در جاده های با استاندارد بالا، 30 مورد در جاده های با استاندارد متوسط و 69 مورد در جاده های با استاندارد پایین مشاهده شد. به طور متوسط هر نقطه لغزشی در جاده های با استاندارد بالا، متوسط و پایین به ترتیب 13/95، 43/17 و 60/14 مترمربع مساحت داشت و مساحت کل زمین لغزش ها در این سطوح استاندارد نیز به ترتیب 307، 1295 و 4150 مترمربع بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که فراوانی و مساحت زمین لغزش ها با قطر آبرو، شیب و ارتفاع ترانشه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. بدین معنی که با افزایش شیب و ارتفاع ترانشه، تعداد و وسعت زمین لغزش ها افزایش یافت. همچنین در جاهایی که آبروهای عرضی به دلیل دبی آب از قطر بیشتری برخوردار بودند تعداد و وسعت زمین لغزش ها بیشتر بود. حداکثر قطر آبروهای عرضی 120 سانتی متر بود اما به دلیل دبی بالا و رطوبت خاک این آبروها نتوانستند جلوی زمین لغزش ها را بگیرند. لذا توصیه می شود در چنین مناطقی از پل و دیواره های حفاظتی استفاده شود.

مقدمه و هدف: فرضیه آشفتگی حدواسط پیش بینی می کند که جوامع با نرخ آشفتگی متوسط در مقایسه با جوامعی با آشفتگی کم و یا زیاد، بیشترین تنوع گونه ای را خواهند داشت. بنابراین، مناطقی که اخیرا تحت تاثیر آشفتگی واقع شده اند باید با گونه های مربوط به مراحل اولیه اشغال و یا گونه های ابتدایی احاطه شوند. به نظر می رسد که ناحیه ای با مرحله نهایی و بلوغ توالی، با گونه های رقابت کننده قوی غالب شوند و این در حالی است که منطقه ای با درجه توالی میانی، ترکیبی از دو نوع منطقه ذکر شده در بالا باشد. ترکیب جامعه جنگلی در مراحل مختلف توالی به عنوان یکی از موضوعات کلیدی مدیریت حایز اهمیت است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مراحل مختلف توالی بر تراکم و ترکیب گونه های پرندگان و آزمون فرضیه آشفتگی حدواسط انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق مجموعا تعداد 60 پلات نمونه برداری به طور مساوی بین سه تیمار متفاوت اختصاص یافت. برای هر یک از سه تیمار، 20 نمونه به ترتیب شامل برش یکسره، برداشت تک گزینی و بکر به ترتیب معادل مرحله اولیه توالی، مرحله میانی توالی و مرحله اوج توالی اختصاص یافت. در هر پلات، تعداد گونه های درختی، مساحت پایه ای درختان، ارتفاع درختان، تعداد درختان خشک سرپا، تراکم پوشش علفی کف زمین، تراکم تاج پوشش درختان و عمق لاش برگ تعیین شدند. پرندگان با استفاده از روش شمارش نقطه ای نمونه برداری شدند. یافته ها: متغیرهای ساختار جنگل شامل تراکم درختان، شاخص تنوع شانون واینر، شاخص یکنواختی کامارگو، غنای گونه ای، مساحت پایه ای درختان، تراکم تاج پوشش، تعداد درختان خشک سرپا و تعداد درختان با ارتفاع بیش از 20 متر تفاوت معنی داری بین مراحل مختلف توالی با یکدیگر داشتند. همچنین، تفاوت ساختار جامعه پرندگان شامل شاخص تنوع شانون-واینر، شاخص یکنواختی کامارگو و غنای گونه ای بین هر یک از سه نوع مرحله توالی کاملا معنی دار بود. در طول دوره مطالعه، 24 گونه پرنده ثبت شد. جی جاق و سهره جنگلی بیشترین فراوانی را در مرحله اولیه توالی داشتند؛ در همین حال، دارکوب سیاه و چرخ ریسک پس سر سفید بالاترین فراوانی را در مرحله میانی توالی نشان دادند. دارکوب خال دار بزرگ، الیکایی و کمرکلی جنگلی فراوان ترین پرندگان در جنگل بالغ بودند. نتیجه گیری: تنوع و غنای گونه ای درختان و پرندگان در مرحله میانی توالی بیشترین مقدار بود که این امر تایید کننده فرضیه آشفتگی حدواسط بود.

مقدمه و هدف: استفاده از کودهای زیستی همانند باکتری های محرک رشد گیاه به منظور کاهش صدمات ناشی از تنش کم آبی در گیاهان و بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی و در نتیجه بالا بردن میزان رشد گیاه در مناطق خشک و نیمه خشک از اقدامات ضروری برای کنترل تنش کم آبی می باشد. لذا این تحقیق با هدف بررسی تاثیر همزمان سطوح مختلف تنش کم آبی و تلقیح باکتری های محرک رشد گیاه بر برخی صفات فیزیولوژیک در نونهال های بلوط ایرانی انجام گرفت. مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر باکتری های محرک رشد گیاه و سطوح مختلف آبیاری بر برخی از صفات فیزیولوژیک نونهال های بلوط ایرانی، آزمایشی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با پنج تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه یزد اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح آبیاری (80 درصد آبیاری کامل به عنوان شاهد، 60 و 40 درصد آبیاری کامل) و فاکتور فرعی در شش سطح کاربرد باکتری محرک رشد گیاه (عدم تلقیح باکتریایی به عنوان شاهد و تلقیح بذر با باکتری های Bacillus anthracis، B. licheniformis، Stenotrophomonas maltophilia، B. cereus و BMix (ترکیب چهار سویه) بود. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر سطوح تنش کمبود آب، تیمارهای باکتریایی و اثر متقابل آن ها بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که میزان کلروفیل a، b و کلروفیل کل با افزایش سطوح کم آبی کاهش می یابد. در مقابل، میزان پرولین، فنل کل و درصد مهارکنندگی رادیکال های آزاد در نونهال های بلوط ایرانی تحت تنش به طور معنی داری نسبت به نمونه شاهد افزایش یافت. میزان تجمع مالون دی آلدیید (MDA) که میزان تخریب و پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی را نشان می دهد نیز با افزایش تنش کم آبی افزایش معنی داری نسبت به نمونه شاهد داشت ولی با اضافه کردن باکتری ها به تیمارهای خشکی میزان تجمع آن کاهش یافت که این نشان می دهد باکتری آثار منفی خشکی بر پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء را کم کرده و بدین ترتیب باعث افزایش مقاومت نونهال ها به شرایط تنش شده است. نتیجه گیری: به طور کلی از بین تیمارهای باکتریایی، تیمار باکتری (BMix) باعث افزایش میزان کلروفیل a، b، کلروفیل کل و کاهش میزان مالون دی آلدیید و تیمار باکتری Bacillus anthracis باعث افزایش میزان پرولین، فنل کل و درصد مهارکنندگی رادیکال های آزاد تحت تنش شدید کم آبی شدند.

مقدمه و هدف: درختان مختلف اثرات متفاوتی بر خاک و عناصر غذایی دارند. جنگل کاری بعنوان یکی از برنامه های مدیریتی، بر چرخه حاصلخیزی خاک و جلوگیری از تخریب آن موثر بوده که این امر بر پایداری و دوام اکوسیستم نیز تاثیرگذار است. از مهمترین اهداف کاشت گونه های سوزنی برگ، افزایش تولیدات چوبی، ایجاد پارک های جنگلی و جنگل های حفاظتی است. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات فصلی غلظت عناصر غذایی در اندام های گیاهی و خاک توده های کاج بروسیا است. مواد و روش ها: بدین منظور پارک جنگلی مخمل کوه در استان لرستان انتخاب و در سال 1396 با استفاده از پنج قطعه نمونه بصورت تصادفی با مساحت 400 مترمربع نمونه برداری انجام شد. در هر قطعه نمونه یک درخت شاخص کاج بروسیا انتخاب شد و از برگها و سرشاخه های جوان و چند ساله آن در یک سوم بالایی تاج در چهار فصل نمونه برداری شد، همچنین از دو عمق 5-0 و 15-5 سانتی متری نیز در هر قطعه نمونه یک نمونه ترکیبی خاک برداشت شد. بافت خاک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در آزمایشگاه بررسی شدند و با کمک آزمون همبستگی پیرسون عناصر غذایی اندام های گیاهی و ویژگی های مختلف خاک بررسی شد. سپس ویژگی های خاک و همچنین غلظت عناصر مورد بررسی اندام های گیاهی (سوزن و سرشاخه های جوان و چند ساله) بین زمان های مختلف نمونه برداری توسط آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون دانکن مقایسه شد. یافته ها: بر اساس نتایج، کمترین میزان وزن خشک و درصد رطوبت در هر چهار اندام مورد بررسی در فصل تابستان و بیشترین مقدار آن در فصل زمستان مشاهده شد. بر اساس نتایج اختلاف معنی داری بین غلظت عناصر غذایی اندام های گیاهی در فصول مختلف وجود داشت (sig<0. 01). در هر چهار اندام بیشترین مقدار نیتروژن در بهار، پتاسیم در زمستان و فسفر در تابستان ثبت شد و اختلاف بین 4 نوبت نمونه برداری معنی دار بود(sig<0. 01). بررسی همبستگی ها هم حاکی از وجود ارتباط معنی دار بین غلظت عناصر غذایی اندام های مختلف و ویژگی های مختلف خاک داشت. نتیجه گیری: درخصوص بالا بودن مقادیر نیتروژن و فسفر در بهار می توان این گونه استدلال کرد که افزایش دما در بیشتر موارد باعث افزایش فعالیت سوخت وساز در خاک، تبخیر و تعرق و جذب عناصر غذایی می شود. در مجموع، شرایط متفاوت آب و هوایی در فصول مختلف، کمبود رطوبت در خاک، بازانتقال عناصر غذایی از سوزن و سرشاخه های چند ساله به بخش های جوان و تغییرات فصلی و ماهیانه ترکیب شیمیایی تاج بارش می توانند از مهمترین دلایل این تغییرات باشند.

مقدمه و هدف: برای برنامه ریزی اصولی و صحیح در بخش جنگل، تهیه نقشه های کمی و کیفی از ملزومات مدیریتی بوده و برای رسیدن به توسعه پایدار اجتناب ناپذیر است. به همین منظور، جدیدترین اطلاعات از مشخصاتی که در تصمیم گیری های مربوط به استفاده و حفاظت بهینه از جنگل دارای اهمیت هستند، مورد نیاز است. هدف از این مطالعه، مدل سازی و تهیه نقشه مکانی برخی مشخصه های کمی جنگل با استفاده از خصوصیات توپوگرافی در جنگل های سری سه سنگده است. مواد و روش ها: با استفاده از 150 قطعه نمونه 10 آری، مشخصه های تعداد، رویه زمینی و حجم در هکتار محاسبه شد. خصوصیات اولیه توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، انحنای پروفیلی، انحنای مسطح و انحنای مماسی و خصوصیات ثانویه توپوگرافی شامل رطوبت و تابش خورشیدی از مدل رقومی ارتفاعی با قدرت تفکیک پذیری ده متر استخراج شد. سپس روابط بین مشخصه های کمی جنگل و خصوصیات توپوگرافی با استفاده از روش های ناپارامتری جنگل تصادفی، ماشین بردار پشتیبان و هم چنین با روش پارامتری رگرسیون خطی چندگانه مورد تجزیه و تحلیل و مدل سازی قرار گرفت. ارزیابی مدل ها با استفاده از 30 درصد قطعات نمونه انجام شد. یافته ها: مقادیر درصد اریبی و ریشه میانگین مربعات خطا برای انتخاب مدل مناسب محاسبه و نتایج نشان داد که روش ماشین بردار پشتیبان برای برآورد هر سه مشخصه اندازه گیری شده دارای بهترین نتایج بوده است. در برآورد تعداد در هکتار، تابع چند جمله ای درجه سه با مقادیر میانگین مربعات خطا و میزان اریبی به ترتیب 9/59=%RMSE و 1/62-=%Bias، رویه زمینی با تابع پایه شعاعی (RBF) و مقادیر 30/53=%RMSE و 1/32-=%Bias و حجم در هکتار نیز با تابع چند جمله ای درجه سه و مقادیر 37/62=%RMSE و 0/51-=%Bias به عنوان مناسب ترین مدل انتخاب شدند. هم چنین نتایج نشان داد که متغیرهای توپوگرافی جهت، ارتفاع، تابش خورشیدی و انحنای مماسی بیشترین تاثیر را در فرآیند مدل سازی داشتند. نتیجه گیری: مدل انتخاب شده در این پژوهش هر چند که توانست تا حدی اطلاعات ضروری جهت مدیریت جنگل ها را فراهم کند، اما به تنهایی نمی تواند کلیه دلایل موثر بر مشخصه ها را تبیین نماید، لذا شایسته است از ترکیب عوامل دیگری مانند شرایط اقلیمی، عرض جغرافیایی، خاک شناسی، تکنیک های سنجش از دور که سهم عمده ای در توضیح و تفسیر آن دارند، دقت پیش بینی را بهبود بخشید.

مقدمه و هدف: بادافتادگی درختان در جنگل های شمال کشور پدیده ای بوم شناختی است. توده جنگلی در پارسل 22 سری 12 طرح جنگلداری حوضه غرب هراز یکی از مناطقی است که در سال های اخیر بادافتادگی در آن شدت یافته است. هدف از تحقیق حاضر بررسی نقش خصوصیات فیزیکو-شیمیایی خاک و عوامل و مشخصه های توپوگرافی (شیب و جهت) پارسل 22 و مقایسه آن با عرصه های مجاور به منظور یافتن متغیرهای محیطی موثر در افزایش میزان رخداد بادافتادگی است. مواد و روش ها: در عرصه مورد مطالعه به طور کاملا تصادفی، تعداد 15 قطعه نمونه ده آری به مرکزیت درختان بادافتاده پیاده شد. جهت بررسی توده، در عرصه ای به وسعت 88 هکتار حدود 400 اصله درخت بادافتاده به طور صددرصد آماربرداری و خصوصیات کمی و کیفی آنها ثبت شد. همچنین ویژگی های درختان باد افتاده در شرایط فیزیوگرافی مختلف (شیب و جهات مختلف) و ویژگی های خاک (چگالی ظاهری بافت خاک، رطوبت خاک، هدایت الکتریکی، نسبت کربن به نیتروژن و نیتروژن کل خاک) با برداشت نمونه از این پارسل و پارسل مجاور (بدون وقوع بادافتادگی) به عنوان شاهد بررسی شد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده، بیشتر آسیب درختان در این عرصه از نوع ریشه کنی بود و درختان بادافتاده در اراضی مسطح بیشتر از اراضی شیب دار بودند. بیشترین درصد بادافتادگی درختان در شیب صفر و پنج درصد بوده و 67 % درختان ریشه کن شده نیز در این بخش بودند. همچنین بیشترین سهم درختان بادافتاده متعلق به گونه انجیلی (47 %) و کمترین آن متعلق به دو گونه توسکا و افرا (کمتر از 5%) بود. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که میزان رطوبت خاک در خاک منطقه درختان بادافتاده به طور معنی داری (در سطح 95 درصد) بیش از منطقه شاهد بود. هم چنین گونه Carex acutiformi در توده یادافتاده درصد حضور را به خود اختصاص داده بود در صورتی که در توده شاهد این گونه مشاهده نشد. نتیجه گیری: در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که احداث آب بندان در بالادست باعث تغییر میران رطوبت خاک و افزایش حساسیت گونه هایی چون انجیلی به باد شده است. دراین میان، مقاومت گونه های جنگلی نیز در مواجهه با تغییرات رطوبت پایدار خاک و وقوع بادهای شدید متفاوت بوده است؛ به صورتی که گونه های رطوبت پسندی چون افرا و توسکا (به دلیل رطوبت پسند بودن و عدم حساسیت به افزایش رطوبت خاک) شدت بادافتادگی کمتری را نشان دادند.

مقدمه و هدف: پدیده زمین لغزش در نتیجه حرکت مواد بر روی دامنه باعث تخریب طبیعت، از بین رفتن خاک و فرآیند های بوم شناختی زیادی در منطقه می شود. مواد افزودنی و اصلاح کننده ی متنوعی با هدف حفظ آب و خاک در جهان استفاده می شود که در این میان، روش های زیست مهندسی به دلیل مسایل محیط زیستی و اقتصادی در مهندسی جنگل بسیار مورد توجه قرار گرفته است که با بکارگیری آنها رویش مجدد گونه های گیاهی و افزایش تنوع پوشش گیاهی اتفاق می افتد. مواد و روش ها: در این پژوهش وضعیت تنوع پوشش علفی منطقه تثبیت شده لغزشی دیواره خاکریز جاده جنگلی در قطعه پنج سری سه طرح جنگلداری سوردار واتاشان، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور منطقه لغزشی تثبیت شده با گونه توسکا و بید جنگلی به صورت دست کاشت به علت حضور طبیعی در مناطق فرسایشی مشابه و استقرار آسان بعد ازگذشت پنج سال از اقدام زیست مهندسی (کاشت نهال به همراه مالچ کاه و کلش و خرده چوب) انتخاب شد. طرح آزمایشات در قالب بلوک های کاملا تصادفی تحت سه تیمار آزمایشی خاک بدون پوشش (شاهد)، تیمار مالچ کاه و کلش و تیمار خرده چوب در سطحی حدود 72 متر مربع انتخاب گردید. وضعیت تنوع پوشش گیاهی در 27 کرت طراحی شده پس از گذشت پنج سال از اقدام زیست مهندسی بررسی شد. برای محاسبه شاخص های تنوع زیستی و تجزیه های آماری از نرم افزارPAST و SPSS استفاده شد. یافته ها: میانگین شاخص تنوع سیمپسون 0/8، تنوع شانون-وینر 2/29، غنای مارگالف 1/28، منهنیک 0/79، یکنواختی پیلو 3/2 و یکنواختی شلدون 1/8 محاسبه شد که حاکی از معنی داری (سطح 0/05) اختلاف میانگین ها در شاخص های سیمپسون، شانون-وینر، پیلو، شلدون، منهنیک و مارگالف در منطقه تثبیت شده بود. نتیجه گیری: تحقیق درباره مناطق لغزشی تثبیت شده و تثبیت نشده کمک زیادی جهت شناسایی گونه های مستقر شده در این مناطق می کند و می توان در مناطق لغزشی مشابه از این گونه ها برای تثبیت دیواره های خاکریزی جاده جنگلی استفاده کرد.

مقدمه و هدف: استفاده گسترده از کلن های وارداتی صنوبر، می تواند موجب تخریب ذخایر ژنتیکی بومی گردد. تعیین فاصله ژنتیکی بین کلن ها و تخمین شدت و جهت جریان ژن در بین جمعیت های مبداء، اطلاعات مهمی برای جهت دهی به برنامه های اصلاحی و حفاظتی در اختیار قرار می دهند. در این بین معرفی صفات ریختاری با ثبات و موثر در تمایز کلن ها موجب تسریع این فرآیند با صرف هزینه کمتر در مقایسه با نشانگرهای مولکولی می گردد. مواد و روش ها: در تحقیق حاضر پنج کلن از گونه شالک (Populus nigra) با هدف بررسی امکان تفکیک و برآورد پارامترهای ژنتیکی نظیر فاصله ژنتیکی و جریان ژن، با استفاده از نشانگرهای ریختاری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در خزانه سلکسیون یاسوج کشت شدند و صفات برگ در نهال های یکساله مورد مطالعه قرار گرفت. اندازه گیری صفات برگ مرتبط با پهنک، دندانه و لوب، رگبرگ، دمبرگ و شکل قاعده و نوک برگ در اواخر فصل رویش انجام شد و امکان تفکیک در سطح کلن با استفاده از تجزیه تابع تشخیص و تجزیه خوشه ای مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از یک رویه چندگانه شامل مدل های برآورد کننده تابع تشخیص و آنالیز خوشه ای روابط فیلوژنتیکی، فاصله ژنتیکی و شدت و جهت جریان ژن بین کلن ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج آنالیز تابع تشخیص نشان داد که صفات وزن تر، نسبت ابعاد و نسبت طول به پهنای برگ بیشترین تاثیر را با دقت 65 درصد در تفکیک کلن های شالک داشتند. در بین کلن های شالک مورد بررسی، کلن بومی ایران با برگ های کوچک و باریک از کلن بومی ترکیه متمایز بود و سایر کلن ها در حد وسط بودند. این تغییرات با موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی این کلن ها منطبق بود. کلن های بومی و اصلاحی ایران به ترتیب دارای کمترین و بیشترین شکل پذیری بودند. بررسی ساختار ژنتیکی کلن ها نشان داد که بین بیشتر کلن های مورد بررسی جریان ژن قابل توجهی وجود ندارد، ولی جریان ژن قابل توجهی بین دو کلن ترکی بی نام و اصلاحی ایران مشاهده شد، و جهت این جریان بیشتر از سمت کلن ترکی به ایرانی بود. نتیجه گیری: در مجموع نشانه های کمی از آمیختگی صنوبر بومی ایرانی با ارقام مورد بررسی مشاهده شد، اما استفاده گسترده از رقم های اصلاح شده صنوبر ضرورت توجه به حفاظت از ذخایر ژنتیکی بومی را افزایش می دهد.

مقدمه و هدف: خاک یکی از مهم ترین منابع طبیعی هر کشور است که در حال حاضر هیچ گونه جای گزین مطرح برای آن وجود ندارد. یکی از مهم ترین خدمات و کارکردهای بوم سامانه جنگلی، ممانعت از فرسایش خاک و افزایش قدرت نگه داشت مواد مغذی در آن است که این موضوع بخصوص در مناطق پر شیب و کوهستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش یکی از مهم ترین کارکردها و خدمات جنگل، یعنی کارکرد حفظ و نگه داری عناصر غذایی خاک در جنگل های حوزه ی آبخیز نوژیان در استان لرستان ارزش گذاری شده است. مواد و روش ها: بدین منظور ابتدا میزان فرسایش و رسوب در منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل پسیاک اصلاح شده در وضعیت موجود بررسی شد. مدت زمان آزمایش حدودا یک سال طول کشید. با تدوین دو سناریو مبنی بر تبدیل جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد به زمینی بدون پوشش از طریق امتیازدهی به مدل، تغییرات در میزان فرسایش و رسوب تخمین زده شد. در ادامه با انجام نمونه برداری از خاک و تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی میزان مواد مغذی خاک تعیین شد. سپس با در نظر گرفتن اختلاف میزان فرسایش در وضعیت جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد و زمینی بدون پوشش و مقدار هر یک از عناضر مغذی در خاک مقدار هدر رفت عناصر مغذی خاک محاسبه شد. سپس با بکارگیری روش هزینه جای گزینی، ارزش خدمت نگه داری از مواد مغذی خاک بوم سامانه جنگلی برآورد شد. یافته ها: نتایج نشان داد که هر هکتار جنگل در منطقه مورد مطالعه می تواند سالانه 0/09کیلوگرم فسفر، 2/60 کیلوگرم پتاسیم و 37/89 کیلوگرم ازت به ارزش تقریبی 328/47 هزار ریال در هکتار را حفظ و از هدر رفتن آن در اثر فرسایش جلوگیری کند. نتیجه گیری: برآورد ارزش این خدمت بوم سامانه ای در جنگل های زاگرس حاکی از نقش بسیار موثر بوم سامانه های جنگلی در کنترل فرسایش و حفاظت از مواد مغذی خاک دارد. تفاوت آشکار میان میزان فرسایش در وضعیت طبیعی نسبت به حالت تخریب جنگل نشان از نقش کلیدی جنگل در کنترل فرسایش خاک است. همچنین تفاوت آشکار میان برآوردهای مربوط به زیرحوضه های مختلف حاکی از رابطه موثر میان ساختار و عملکرد بوم سامانه است. ارزش گذاری خدمات بوم سامانه ای می تواند اطلاعات دقیق تری را در اختیار مدیران و برنامه ریزان به منظور حفاظت از منابع طبیعی قرار دهد و منجر به تدوین برنامه هایی دقیق تر در این زمینه شود.

مقدمه و هدف: جنگل های بلوط زاگرس و از جمله استان ایلام در سال های اخیر به دلایل مختلف از قبیل کاهش نزولات آسمانی، در معرض قرار گرفتن ریزگردها و آفات و بیماری ها در معرض خشکیدگی قرار گرفته اند. سرعت زیاد گسترش خشکیدگی و کمبود منابع اعتباری دولتی جهت مبارزه با آن، بهره گیری از مشارکت مردم محلی برای بازسازی این جنگل ها را ضروری نموده است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی موثر عوامل بر تمایل به مشارکت مردم محلی (روستاییان) در بازسازی جنگل های بلوط دچار خشکیدگی در استان ایلام اجرا شد. مواد و روش ها: پژوهش فعلی از لحاظ هدف، کاربردی بوده و از حیث روش تحقیق، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل مردم محلی در بازه سنی 60-20 سال به تعداد 59451 نفر بوده و حجم نمونه نیز با استفاده از فرمول کوکران 240 نفر تعیین شده است. روش نمونه گیری مورد استفاده، با توجه به تعداد زیاد روستاهای مستقر در حوزه جنگل های بلوط مبتلا به خشکیدگی (258 روستا) و عدم امکان نمونه گیری از همه آنها، نمونه گیری چند مرحله ای بوده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از فنون آمار توصیفی (شاخص های مرکزی و پراکندگی) و آمار استنباطی شامل تحلیل همبستگی به منظور تعیین نوع و شدت رابطه بین هریک از متغیرهای مستقل و وابسته، تحلیل رگرسیون برای تعیین تاثیر هر یک از متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته، و از آزمون t تک نمونه ای برای تعیین سطح تمایل به مشارکت مردم محلی در بازسازی جنگل های بلوط دچار خشکیدگی استفاده شده است. یافته ها: نتایج با استفاده از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که از دیدگاه مردم محلی، متغیرهای میزان درآمد، میزان وابستگی اقتصادی به جنگل ها، میزان آگاهی از فواید جنگل ها و میزان احساس مالکیت نسبت به جنگل های بلوط بر تمایل به مشارکت مردم محلی موثر هستند. همچنین، یافته ها: مبین آن است که تمایل به مشارکت مردم محلی در بازسازی جنگل های بلوط دچار خشکیدگی در استان ایلام کمتر از حد متوسط است. نتیجه گیری: بر مبنای یافته ها: ی پژوهش، می توان نتیجه گیری: کرد که تمایل به مشارکت مردم محلی در بازسازی جنگل های بلوط دچار خشکیدگی در استان ایلام، تابعی از متغیرهای میزان درآمد، میزان وابستگی اقتصادی به جنگل، میزان آگاهی از فواید جنگل ها و میزان احساس مالکیت نسبت به جنگل های بلوط است.

مقدمه و هدف: در برنامه های آموزشی که در سطح حوزه های آبخیز یا سامان ه ای عرفی برای پیشبرد اهداف سازمان جنگل ها و مراتع اجرا می شود عموما اولویت بندی نوع دوره آموزشی و تحلیل ارجحیت استفاده از روش های انتقال مفاهیم آموزشی برای گروه های هدف کمتر مورد توجه بوده است. اثر بخشی هر دوره ی آموزشی مستلزم هم سویی آموزش با نیازهای جامعه هدف است؛ بنابراین قبل از اجرای هر برنامه آموزشی لازم است طی یک ساختار مشخص نیازهای آموزشی شناخته شده و بر اساس اولویت توسط موثرترین روش، آموزش داده شوند. هدف از این پژوهش تعریف یک ساختار نظام مند برای نیازسنجی دوره های آموزشی منابع طبیعی، اولویت بندی آنها بر اساس نظر کارشناسی و در نهایت تعیین روش مناسب جهت اجرای دوره های انتخاب شده است. مواد و روش ها: برای این مطالعه سامان عرفی چم پلک واقع در استان لرستان در نظر گرفته شد. در فرآیند تعیین نیازمندی های آموزشی از روش پشتیبانی تصمیم گیری با مدل های ترکیبی SWOT-AHP استفاده شد. از بین دوره های آموزشی تعریف شده توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور دوره های مناسب براساس نتایج مدل سوات و منابع اطلاعاتی محلی (بررسی تخلفات سامان عرفی) توسط گروه کارشناسان آموزش انتخاب گردید. در گام بعد دوره های انتخابی براساس روش رتبه بندی، اولویت بندی شد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد برای سامان عرفی چم پلک اجرای دوره های آموزشی مبانی کارآفرینی در منابع طبیعی (وزن نسبی 8/9)، نقش تغییر معیشت در مدیریت منابع طبیعی (وزن نسبی 8/3)، مدیریت چرا با مشارکت جوامع محلی (وزن نسبی 7/9) سه اولویت اول را دارا بودند. تحلیل توصیفی ترجیج استفاده از ابزار های آموزشی با استفاده از طیف لیکرت نیز نشان داد در مجموع به ترتیب رادیو، تلویزیون و اینترنت مرجح ترین ابزار های آموزش برای این سامان عرفی هستند. نتیجه گیری: در این پژوهش از ابزار های پشتیبانی تصمیم برای ایجاد ساختاری در پیشنهاد اجرای دوره های آموزشی برای جوامع محلی استفاده شد که می تواند به عنوان الگویی در سیاست گذاری های اجرای دوره های آموزشی در نظر گرفته شود.

مقدمه و هدف: ریشه گیاهان یکی از مهمترین مصالح زنده جهت تثبیت و تسلیح خاک دامنه ها و شیروانی های جاده های جنگلی می باشد. این مطالعه به منظور بررسی مقاومت کششی ریشه گونه های درختی با توجه به تغییرات میزان لیگنین، سلولز و مواد استخراجی از ریشه انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه در جنگل دارابکلا استان مازندران انجام شد. برای تعیین مقاومت کششی ریشه درختان، نمونه های ریشه از درختان راش، ممرز، توسکا، آزاد، انجیلی و بلوط بلندمازو به روش حفر چاله جمع آوری و آزمایش مقاومت کششی با استفاده از دستگاه اینسترون برای آنها انجام شد. همچنین میزان لیگنین، سلولز، خاکستر و مواد استخراجی برای ریشه گونه های مختلف درختی با استفاده از تجزیه شیمیایی اندازه گیری شد. به منظور مقایسه مقاومت کششی ریشه های گونه های درختی از تجزیه واریانس یک طرفه استفاده شد. همچنین از تحلیل چند متغیره تشخیص برای تعیین معنی داری و طبقه بندی گونه ها بر اساس مقادیر سلولز، لیگنین، خاکستر و مواد مستخرجی استفاده شد. یافته ها: بیشترین مقاومت کششی برای گونه بلوط (MPa70/1) و انجیلی (MPa 60/1) و کمترین مقاومت کششی برای گونه های توسکا (MPa 41/2) و راش(MPa45/3) ثبت شد. نتایج نشان داد در گونه های راش، توسکا و انجیلی میزان لیگنین بالا تر از میزان سلولز اندازه گیری شده است. درحالی که در گونه آزاد سلولز بیشترین سهم را دارد. در گونه راش و توسکا که مقادیر لیگنین آنها بیشتر است، میانگین مقاومت کششی اندازه گیری شده از سایر گونه ها کمتر و برای گونه بلوط و ممرز که مقادیر سلولز آنها بیشتر ثبت شد، مقاومت کششی بیش از سایر گونه ها می باشد. نتایج تحلیل تشخیص نشان می دهد سه گروه با درصد انطباق پذیری بالا توسکا-راش، ممرز-آزاد و انجیلی-بلوط تشکیل شده است که با توجه به نتایج آزمایش های مقاومت کششی و تجزیه شیمایی ریشه وضعیت تقریبا مشابهی دارند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه بررسی میزان لیگنین و سلولز ریشه گونه های مختلف و همچنین توجه به تحلیل تشخیص و گروه بندی گونه ها با در نظر گرفتن چند عامل می تواند به محققان در تصمیم گیری برای انتخاب گونه مناسب پروژه های زیست مهندسی کمک زیادی نماید.

مقدمه و هدف: با کاهش منابع جنگلی و سیاست توقف برداشت چوب از جنگل های شمال کشور ما، یافتن منابع جای گزین برای تامین مواد اولیه صنایع چوب ضروری می باشد. هم چنین با توجه سطح زیا باغات کشاورزی و هرس سالانه سرشاخه های درختان، پیدا کردن روش مناسب استفاده بقایای حاصل از هرس علاوه بر فواید اقتصادی از نظر زیست محیطی هم بسیار مفید خواهد بود. هدف از این تحقیق امکان سنجی بهره برداری از چیپس سرشاخه های حاصل از هرس سالانه درختان انگور در صنعت بوده است. مواد و روش ها: در این تحقیق بهره برداری چوبی بقایای حاصل از هرس درختان انگور با جمع آوری سرشاخه ها بصورت دستی دستگاه خردکن به روش های یک مرحله ای و دومرحله ای بررسی شد. به منظور شناسایی و ارزیابی روش ها و محاسبه میزان تولید و هزینه از زمان سنجی پیوسته استفاده شد. انتقال چیپس تولید شده از محل تولید به مراکز مصرف با تریلر، کامیون سرپوشیده و وانت بار به ترتیب با ظرفیت 24، 16 و 3 تن انجام شد. سپس مدل سازی پیش بینی زمان بهره برداری بقایا با استفاده از رگرسیون خطی چندگانه انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میزان تولید بقایای حاصل از هرس درختان انگور در هر هکتار 1/12 تن و هزینه تولید از 986 تا 1238 هزار ریال بازای هر تن، بر اساس روش بهره برداری متغیر بوده است. میزان تولید هر تن چیپس در ساعت در روش دومرحله ای بیشتر بوده و هزینه کل در روش دومرحله ای کمتر از روش یک مرحله ای می باشد. بیشینه سود (2263 هزار ریال در تن) در روش دومرحله ای و حمل با کامیون حاصل شد. بنابراین استفاده از دستگاه خردکن به صورت ثابت در دپو (روش دومرحله ای) نسبت به انجام عملیات بهره برداری در هر باغ (روش یک مرحله ای) از نظر میزان تولید و هزینه به صرفه تر می باشد. نتایج مدل سازی نشان داد که در روش دومرحله ای تاثیر متغیر قطر درختان و در روش یک مرحله ای تاثیر متغیرهای قطر درختان و تراکم بقایا در عرصه بر زمان بهره برداری بقایا معنی دار بوده است. نتیجه گیری: چیپس چوب حاصل از سرشاخه های درختان انگور علاوه بر سودهی برای کشاورزان می تواند بخشی از نیاز صنایع تخته خرده چوب کشور را نیز تامین نماید و توقف آتش زدن سرشاخه ها در مزارع به کاهش آلودگی محیط زیست هم کمک خواهد نمود.

مقدمه و هدف: افزایش کربن آلی خاک نه تنها، باعث ترسیب کربن جوی می شود بلکه اغلب، فرایندها و ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را بهبود می بخشد. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر نوع پوشش گیاهی و ویژگی های شیمیایی خاک بر میزان کربن آلی خاک در سال 1398 در عرصه های پخش سیلاب ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا (استان فارس) انجام شد. پخش سیلاب برای تغذیه ی آبخوان ها از سال 1361 در پهنه ای به وسعت 2034 هکتار در این دشت اجرا شده است. مواد و روش ها: کاربری های مورد بررسی عبارت بودند از: جنگل دست کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl. )، جنگل دست کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh. )، مرتع دست کاشت آتریپلکس [Atriplex lentiformis (Torr. ) (Wats. )] و مرتع طبیعی که همگی از طریق پخش سیلاب آبیاری می شوند. با نمونه برداری مرکب در سه تکرار از خاک زیر پوشش کاربری های مختلف (عمق 30-0 سانتی متر)، 13 ویژگی شامل: اسیدیته ی گل اشباع (pH)، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره ی اشباع (ECe)، کربنات کلسیم، درصد کربن آلی، درصد نیتروژن کل، نسبت C/N، فسفر و پتاسیم قابل جذب، سدیم، کلسیم و منیزیم عصاره ی اشباع، کلسیم+منیزیم و نسبت جذب سدیم (SAR)، اندازه گیری و محاسبه شدند. پس از اطمینان از نرمال بودن داده ها به وسیله ی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، داده های به دست آمده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگین ها با آزمون توکی در سطح پنج درصد مقایسه شدند. یافته ها: نتایج تحلیل واریانس داده ها نشان داد که از میان متغیر های بررسی شده، تاثیر تیمار (نوع پوشش گیاهی) بر تمام ویژگی ها (به جز SAR) در سطح یک و پنج درصد معنی دار شده است. برای ارایه ی مدل، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای نسبت C/N، نیتروژن کل و ECe، بر میزان کربن آلی خاک موثر هستند و 99/7 درصد از تغییرات آن را توجیه می کنند. با توجه به ضرایب استاندارد شده در معادله ی رگرسیون، به ازای افزایش هر واحد نسبتC/N، مقدار 0/939 واحد و به ازای هر واحد نیتروژن کل، مقدار 0/338 واحد و با افزایش هر واحد EC، مقدار 0/109 واحد به میزان کربن آلی افزوده می شود. نتیجه گیری: در مجموع، شناخت عوامل موثر بر ذخیره ی کربن آلی در خاک، می تواند باعث ارایه ی راهکارهای مدیریتی مناسب برای افزایش میزان کربن آلی و توسعه ی ظرفیت ذخیره ی کربن در خاک شده، حاصل خیزی خاک را بهبود بخشیده و اثرات منفی تغییر اقلیم را تا حد زیادی کاهش دهد.

مقدمه و هدف: ضریب قدکشیدگی یکی از شاخص های بررسی پایداری درختان جنگلی است و نتایج بررسی آن در مورد درختان کهن سال از اهمیت بوم شناختی و جنگل شناختی زیادی برخوردار می باشد. در این پژوهش ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال گونه های بلوط ایرانی و بنه در شرایط رویشگاهی مختلف در جنگل های استان ایلام مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. مواد و روش ها: برای این منظور پس از شناسایی 26 درخت کهن سال متعلق به گونه بلوط ایرانی و 47 درخت کهن سال متعلق به گونه بنه، مشخصات کمی آنها شامل قطر برابر سینه و ارتفاع اندازه گیری شد. همچنین وضعیت محل استقرار آنها در جنگل از نظر شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بررسی شد. یافته ها: نتایج نشان داد که برای هر دو گونه بلوط و بنه رابطه معنی داری بین قطر با ضریب قدکشیدگی وجود دارد که در هر دو کم شونده بوده و بهترین مدل برای برازش این رابطه در هر دو گونه مدل نمایی به دست آمد. میزان ضریب تبیین رگرسیون برای گونه بلوط و بنه به ترتیب 57 و 35 درصد بود. درختان کهنسال شناسایی شده بلوط (ضریب قدکشیدگی= 7/82) و بنه (ضریب قدکشیدگی= 5/72) از ضریب قدکشیدگی کمی برخوردار بودند، با این وجود، تعداد بیشتری از درختان کهن سال بنه نسبت به بلوط از ضریب قدکشیدگی کمتری برخوردار بودند. به طوری که 62 درصد درختان کهن سال بنه ضریب قدکشیدگی بین 5 تا 7 داشتند، اما 65 درصد درختان کهن سال بلوط ضریب قدکشیدگی بیشتر از 7 داشتند. ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال بلوط با ارتفاع از سطح دریا ارتباط معنی دار داشت (معنی داری= 0/049) و مقدار آن در ارتفاعات 1300-900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 9/45) بیشتر بود. ضریب قدکشیدگی درختان بنه با ارتفاع از سطح دریا (معنی داری= 0/000) و جهت جغرافیایی (معنی داری = 0/001) ارتباط معنی دار داشت و مقدار آن در طبقه ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 10/14) و نقاط هموار بدون جهت (ضریب قدکشیدگی= 10/14) بیشتر بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده نتیجه گیری: شد که رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نیز رویشگاه های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نقاط بدون جهت که حایز بیشترین ضریب قدکشیدگی بودند، از پتانسیل بیشتری برای رشد و استقرار درختان برخوردارند. همچنین، رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 7/52) و نیز رویشگاه های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 5/24) و جهت شرقی (ضریب قدکشیدگی= 3/52) و شمالی (ضریب قدکشیدگی= 5/11) که حایز کمترین ضریب قدکشیدگی بودند، از مطلوبیت بهتری برای پایداری درختان کهن سال نامبرده برخوردارند. لذا می توان گفت که ضریب قدکشیدگی پایین درختان کهن سال بلوط ایرانی و بنه یکی از شاخص های نشانگر پایداری و ماندگاری آنها در جنگل های مورد مطالعه است.