فصلنامه کودکان استثنایی
سال:1399 | دوره:20 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر فناوری بر انگیزش پیشرفت تحصیلی، یادگیری و یادداری دانش آموزان کم توان ذهنی در درس زبان انگلیسی است. روش: این پژوهش یک پژوهش کاربردی است که به روش آزمایشی با طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش تمام دانش آموزان دختر کم توان ذهنی استان کرمان مشغول به تحصیل در سال 97-1398 در پایه هفتم هستند. از میان آنها تعداد 28 دانش آموز با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش طی یک ماه در کنار آموزش سنتی معلم، از آموزش برخط (با استفاده از امکانات تارنمای آموزشی کیا) و بی خط (نرم افزار چندرسانه ای محقق ساخته) نیز بهره مند شدند، اما گروه کنترل به شیوه سنتی آموزش دیدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه انگیزش پیشرفت تحصیلی ولایتی (1395)، آزمون محقق ساخته یادگیری و آزمون محقق ساخته یادداری است که برای هر دو گروه یک بار قبل از شروع کار و یک بار پس از پایان کار انجام شد. برای تحلیل داده های گردآوری شده، از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (MANCOVA) و تحلیل کواریانس استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهند گروه کنترل و آزمایش در پس آزمون انگیزش پیشرفت تحصیلی، یادگیری و یادداری با هم تفاوت معنا داری داشته اند و این تفاوت در یادداری بیشتر از انگیزش پیشرفت تحصیلی و یادگیری بوده است، به عبارتی تأثیر آموزش از راه برنامه آموزشی مبتنی بر فناوری بر یادداری دانش آموزان کم توان ذهنی بیشتر از یادگیری و انگیزش پیشرفت تحصیلی آنها بوده است. نتیجه گیری: نتایج تحلیل های آماری نشان دادند آموزش مبتنی بر فناوری به طور معناداری موجب افزایش انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش، بهبود و رشد یادگیری و تداوم یادداری آنها در درس زبان انگلیسی شده است.

هدف: مطالعه حاضر با هدف اثربخشی و مقایسه مداخله با روش تحلیل رفتار کاربردی و نوروفیدبک بر ارتقای مهارت های شناختی، اجتماعی و فعالیت های روزمره زندگی در کودکان مبتلابه اختلال اوتیسم بود. روش: روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون–,پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کودکان 7-12 ساله مرکز توان بخشی کودکان مبتلا به طیف اوتیسم با نیازهای ویژه شهر اردبیل در سال 97 بودند که 45 شرکت کننده به صورت هدفمند انتخاب و به روش تصادفی ساده در دو گروه مداخله تحلیل رفتار کاربردی و نوروفیدبک و یک گروه کنترل 15 نفره تقسیم شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سنجش دامنه اوتیسم (1999)، مقیاس تجدیدنظر شده هوش وکسلر کودکان (1969)، پرسشنامه سنجش مهارت های اجتماعی استون و همکاران (2010) و مقیاس فعالیت های روزمره زندگی وایزمن (2013)استفاده شد. علاوه بر برنامه های آموزشی مرکز، مداخله های دو گروه به صورت انفرادی به مدت 20 جلسه 45 دقیقه ای و 2 بار در هفته اجرا شد. گروه کنترل فقط برنامه معمول مرکز را دریافت کرد. داده ها با نرم افزار اس پی اس اس 21 و آزمون آماری اون، تحلیل کوواریانس چندمتغیری و آزمون توکی تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که مداخله های ABA و نوروفیدبک بر ارتقای مهارت های شناختی، اجتماعی و فعالیت های روزمره زندگی در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تأثیر داشته اند و همچنین مداخله ABA نسبت به نوروفیدبک در همه این متغیرها بیشتر از نوروفیدبک بوده است. نتیجه گیری: این یافته ها تأییدی بر نقش مداخله های ABA و نوروفیدبک در درمان برخی مشکلات و مهارت های کودکان مبتلابه اختلال طیف اوتیسم بود.

هدف: امروزه درمان های زودهنگام و قطعی اختلال نقص توجه/ بیش فعالی به عنوان شایع ترین اختلال عصب-رشدی به دلیل اثرات مخرب تحولی آن، به سمت درمان های مبتنی براستفاده از فناوری های های رایانه ای گسترش پیدا کرده اند. بر همین اساس هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر بازی های رایانه ای بر شدت اختلال نقص توجه/ بیش فعالی بود. روش: پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی مقطع ابتدایی شهرستان شیراز در زمستان سال 1397 بود که 32 دانش آموز مبتلا به صورت در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه های کانرز والدینی و ویرایش چهارم مقیاس توانایی و مشکلات سوانسون، نولان و پلهام (SDQ) به وسیله والدین و معلمان تکمیل شد. کودکان به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند و پیش آزمون به وسیله آزمون عملکرد پیوسته (CPT) درباره آنها انجام شد. گروه آزمایش توانبخشی شناختی مبتنی بر بازی های رایانه ای را به صورت سه بار در هفته و به مدت یک ماه و در مجموع 12 جلسه دریافت کردند. پس آزمون و پیگیری 45 روزه به وسیله والدین، معلمان و کودکان انجام شد. داده ها به کمک نرم افزار SPSS-24 و با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری تکراری تحلیل شد. یافته ها: نشان داد تفاوت معناداری در گروه آزمایش پس از اعمال مداخله در شدت علایم این اختلال نسبت به گروه گواه وجود دارد. همچنین توانبخشی شناختی مبتنی بر بازی های رایانه ای بر شاخص های تکانشگری، فزون کنشی، نشانه های هیجانی، مشکلات با همتایان و رفتار مطلوب اجتماعی این کودکان در پس آزمون و پیگیری 45 روزه تأثیر معنادار داشته و تنها در کاهش علایم بیماری های روانتنی این کودکان در هر دو مرحله تأثیر معنادار نداشته است. نتیجه گیری: می توان گفت توانبخشی شناختی مبتنی بر بازی های رایانه ای درمانی مؤثر و پایدار در درمان شدت اختلال نقص توجه/ بیش فعالی است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش تنظیم هیجانی بر ادراک خود و ابراز وجود دانش آموزان با نارسایی یادگیری انجام شد. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان با نارسایی یادگیری شهر اهواز در سال تحصیلی 97-98 و نمونه پژوهش 30 نفر از این دانش آموزان بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) گمارده شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های ادراک خود (هارتر، 1985) و پرسشنامه ابراز وجود (تامپسون و برنبام، 2011) استفاده شد. آموزش تنظیم هیجانی به مدت هشت جلسه 60 دقیقه ای به گروه آزمایش ارائه شد و گروه کنترل، مداخله ای در این زمینه دریافت نکردند. یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیره نشان داد بین نمره های پس آزمون دو گروه آزمایش و کنترل در متغیرهای ابراز وجود و ادراک خود تفاوت معناداری وجود دارد (001/0P<). نتیجه گیری: بنابراین آموزش تنظیم هیجانی منجر به بهبود ادراک خود و ابراز وجود دانش آموزان با نارسایی یادگیری می شود.

هدف: مقاله حاضر با هدف بررسی دیدگاه های مؤثر بر ایجاد محیط تلفیقی –,پرورشی برای کودکان در دوران پیش از دبستان با استفاده از شیوه مطالعه مروری، تلفیق کودکان با اختلال های جسمی-حرکتی و عادی شکل گرفت و به شناخت و بررسی ویژگی های کالبدی محیط تلفیقی-پرورشی به منظور استفاده فعال کودکان مورد بحث پرداخته است. روش: روش توصیفی-تبیینی (از نوع پیمایشی) از راه مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش در سطح نظری و میدانی مشخص ساخت که مهدکودک تلفیقی می تواند به عنوان محیط مناسب برای شکل گیری محیط تلفیقی-پرورشی معرفی شود. بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش مبین آن است که سه کارکرد اصلی مهدکودک عبارت است از: ارتقای سطح سلامت، تعامل های اجتماعی، دانش و مهارت های کودکان در محیط تلفیقی-پرورشی که مهدکودک باید متناسب با خواسته ها و توانایی تمام کودکان استفاده کننده باشد.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی برنامه آموزش فرزندپروری مثبت بر نیمرخ ارتباط مادران و کودکان کم شنوا انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و گروه گواه بود. 40 نفر از مادران دانش آموزان کم شنوا که به روش نمونه گیری تصادفی ساده از مدارس شهرستان های تهران انتخاب شده بودند، در این پژوهش شرکت داشتند. شرکت کنندگان به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش گواه 20 نفری تقسیم شدند. گروه آزمایش، برنامه آموزش فرزندپروری را در 16 جلسه 90 دقیقه ای دریافت کردند، در حالی که این آموزش به گروه گواه ارائه نشد. ابزار پژوهش حاضر مقیاس رابطه مادر-کودک پیانتا بود. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که گروه آزمایش و گواه حداقل در یکی از خرده مقیاس های رابطه مادر-کودک تفاوت معناداری دارند. نتایج نهایی تحلیل کوواریانس چندمتغیری حاکی از آن بود که برنامه آموزش فرزندپروری بر نیمرخ ارتباط مادران و کودکان کم شنوا اثر مثبت و معناداری داشت (001/0P<). نتیجه گیری: با توجه به اینکه آموزش مهارت های فرزندپروری منجر به بهبود نیمرخ ارتباط والدین با کودک کم شنوا می شود، برنامه ریزی برای آموزش فرزندپروری مثبت اهمیت ویژه ای دارد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره دوم ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی بود. روش: 50 درصد از متن، تصاویر، عکس و پرسش های هر کتاب، به عنوان نمونه مورد مطالعه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد، برای تعیین میزان درگیری دانش آموز با محتوای منتخب از کتاب درسی فارسی از الگوی ویلیام رومی استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان از آن است که میزان درگیری دانش آموز با متن، در پایه چهارم، پنجم و ششم به ترتیب (0، 0 و 005/0)؛ میزان درگیری دانش آموز با عکس و تصاویر به ترتیب (45/1، 17/0 و 5/0) و میزان درگیری دانش آموز با پرسش ها به ترتیب (49/0، 58/0و 1/1) بود. نتیجه گیری: درمجموع می توان نتیجه گرفت که کتاب های درسی فارسی دوره دوم ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی از لحاظ متن جزء کتاب های غیرفعال و از لحاظ پرسش ها جزء کتاب های فعال محسوب می شوند. همچنین از لحاظ عکس و تصاویر کتاب های پایه چهارم و پنجم غیرفعال و کتاب پایه ششم فعال است.

هدف: پژوهش حاضر به منظور ارزیابی اثربخشی الگوی عصب روان شناختی خلاق سازی ذهن بر بهبود کارکردهای ادراکی-حرکتی، بینایی-فضایی و حافظه در کودکان دارای اختلال یادگیری حساب نارسا بود. روش: طرح پژوهش، نیمه آزمایشی همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری، شامل 204 نفر از کودکان پایه اول تا پنجم دارای اختلال یادگیری حساب نارسا بود که در سال تحصیلی 97-98 در شهرستان بندرانزلی مشغول به تحصیل بودند. نخست تعداد 30 نفر از دانش آموزان دارای اختلال یادگیری حساب نارسا (که با استفاده از تست وکسلر و ریاضیات کی مت تشخیص داده شدند) به روش نمونه گیری در دسترس و بر اساس ملاک های ورود، انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند، سپس پرسشنامه های ادراکی-حرکتی کراتی، آزمون دیداری-فضایی بلوک های کرسی و آزمون حافظه آلووی بر هر دو گروه اجرا شد. پس از آن، الگوی عصب روان شناسی خلاق سازی ذهن (پورنسایی، پیرخائفی و صداقتی فرد، 1398) روی گروه آزمایش در 12 جلسه دو ساعته اجرا شد و گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. داده ها با استفاده از آزمون کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: میانگین گروه ها با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد. نمره کارکرد ادراکی-حرکتی (01/0­, p>، 4/744F=)، کارکرد بینایی-فضایی(01/0­, p>، 5/471F=) و کارکرد حافظه (01/0­, p>، 744F=) گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل به صورت معناداری افزایش پیدا کرده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد، الگوی عصب روان شناختی خلاق سازی ذهن در بهبود کارکردهای دیداری-حرکتی، بینایی-فضایی و حافظه کودکان حساب نارسا مؤثر است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخله بازآموزی اسنادی، تنظیم هیجانی و حل مسئله شناختی-اجتماعی بر کاهش فرسودگی تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ابتدایی شهر تهران انجام شد. روش: این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی همراه با مراحل پیش آزمون، پس آزمون و دوره پیگیری بود. 40 دانش آموز با ناتوانی یادگیری 8 تا 12 ساله به روش تصادفی ساده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند. آموزش های بازآموزی اسنادی، تنظیم هیجانی و حل مسئله شناختی-اجتماعی در 8 جلسه یک ساعته، به سه گروه آزمایش ارائه شد. از پرسش نامه فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران (1997) در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری استفاده شد. داده ها با استفاده از روش اندازه گیری مکرر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: آموزش های بازآموزی اسنادی، تنظیم هیجانی و حل مسئله شناختی-اجتماعی باعث کاهش معنا دار فرسودگی تحصیلی شد. با این تفاوت که برنامه آموزشی بازآموزی اسنادی در کاهش فرسودگی تحصیلی موفق تر از برنامه های آموزشی تنظیم هیجانی و حل مسئله شناختی-اجتماعی بود. نتیجه گیری: برنامه های آموزشی که از رویکرد شناختی اجتماعی بندورا برای طراحی بسته های آموزشی بهره می گیرند، تأثیرات معنی دار بیشتری دارند. بنابراین، استفاده از نتایج پژوهش در طراحی برنامه های آموزشی پیشگیرانه و بهبود دستاوردهای آموزشی مؤثر است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه بازشناسی توانایی هیجان ها در دانش آموزان عادی، نیمه شنوا و ناشنوای 14 تا 20 ساله شهر مشهد انجام شده است. روش: این پژوهش کاربردی و از نوع علی مقایسه ای است. برای انجام این پژوهش تعداد 105 دانش آموز به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای (بر حسب جنسیت و معلولیت) انتخاب و در سه گروه 35 نفره عادی، ناشنوا و کم شنوا گمارده شدند. در این مطالعه از نسخه تغییر یافته آزمون بازشناسی چهره بنتون (1978) استفاده شده است که چهار زیر مقیاس غم، خشم، شادی و ترس را می سنجد. یافته ها: تحلیل واریانس یک راهه و چند متغیره نشان داد که در مولفه­, های بازشناسی هیجان شادی فقط بین گروه ناشنوا و گروه عادی تفاوت معنادار وجود دارد. در مولفه­, های بازشناسی هیجان خشم، بازشناسی هیجان ترس و بازشناسی هیجان غم و نمره کل بازشناسی هیجان بین گروه عادی با دو گروه کم شنوا و ناشنوا تفاوت معنادار وجود دارد. بین گروه کم شنوا و ناشنوا در هیچکدام از چهار مولفه تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری: دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا در درک و پردازش حالت های هیجانی غم، خشم و ترس به دلیل اینکه تشخیص اینگونه هیجان ها نیاز به استفاده از بازنمایی های ذهنی بیشتری دارد، ضعیف تر عمل می کنند.