رستنیها
سال:1401 | دوره:23 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

در بررسی حاضر، خصوصیات ریز ریخت شناسی برگ 14 گونه متعلق به سه جنس Lythrum، Ammannia و Rotala (Lythraceae) با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج، دو نوع کرک، سه نوع پاپیلا، نه تیپ و پنج زیرتیپ از تزیینات موم روی کوتیکولی، سه نوع دیواره آنتی کلینال و لایه بیرونی پری کلینال، چهار نوع لبه بیرونی روزنه/ الگوی لبه درونی در دو طرف سطح برگ را آشکار ساخت. این صفات دارای اهمیت تاکسونومیکی بوده و برای شناسایی سرده ها و گونه های تیره Lythraceae مفید هستند. برای یافتن شباهت ها و همبستگی های ریزریخت شناسی بین جنس ها و گونه ها از آنالیز عددی (روش جفت-گروه وزن دهی نشده با میانگین های حسابی و تحلیل مؤلفه های اصلی) استفاده شد. یافته های ما ارتباط و اتحاد هشت گونه Lythrum را نشان می دهد، در حالی که برخی از صفات بین گونه های Ammannia، Rotala و سه گونه Lythrum هم پوشانی دارند. نتایح این بررسی نشان داد که تجزیه و تحلیل عددی صفات ریز ریخت شناسی برگ قادر به نشان دادن روابط بین سه جنس نیست.

ریخت شناسی بذر 15 گونه Prangos (چتریان) از ایران با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی روبشی مورد بررسی قرار گرفته است. ویژگی های ریخت شناسی و ریزریخت شناسی شامل شکل بذر، رنگ، اندازه، شکل سلول های اپیدرمی، مرزهای آنتی کلینال، دیواره سلولی بیرونی پریکلینال و ویژگی های دیواره های سلولی خارجی مورد بررسی قرار گرفت. براساس اندازه سلول های اپیدرمی، آرایش سلولی، دیواره های آنتی کلینال و پری کلینال، سه نوع مرز دیواره سلولی شناسایی شد. این مطالعه نشان داد که الگوی تزیینات پوشش دانه می تواند در شناسایی گونه ها مفید باشد. هدف از این مطالعه، توصیف و مقایسه ویژگی های ریخت شناسی سطح خارجی بذر گونه های Prangos و ارزیابی کاربرد احتمالی آن ها برای مطالعات رده بندی می باشد. همچنین، براساس معیارهای شکل خارجی بذر به دست آمده از میکروسکوپ نوری و الکترونی روبشی، یک کلید مصنوعی برای گونه های جنس مورد نظر ارایه گردید.

در بررسی حاضر، فیلوژنی مولکولی جنس Sanguisorba متعلق به گل سرخیان (شامل دو گونه S. officinalis و S. minor) و سه زیرگونه (S. minor subsp. muricata, S. minor subsp. lasiocarpa و S. minor subsp. minor) از ایران با استفاده از nrDNA ITS و rpl32-trnL(UAG) مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور، 26 آرایه، شامل چهار نمونه از ایران به همراه 22 توالی از بانک ژن مورد آنالیز قرار گرفت. روابط فیلوژنتیکی گونه های Sanguisorba با استفاده از آنالیزهای ماکزیمم پارسیمونی و بایزین بازسازی شدند. نتایج آنالیز توالی هسته ای منجر به جدایی دو زیرطایفه (Agrimoniinae و Sanguisorbinae)، تک تباری جنس Sanguisorba و جدایی کامل S. officinalis (روی شاخه Sanguisorba) از S. minor و سه زیرگونه آن (روی شاخه Poterium) شد. با وجودی که طی بررسی حاضر، روابط فروگونه به طور حل نشده باقی ماند، اما مشخص گردید که استفاده از معیارهای ریخت شناسی و ریزریخت شناسی می تواند به عنوان ابزار مهمی برای تفکیک سطوح مختلف تاکسونومیک به ویژه، شناسایی فروگونه ایی استفاده شود. به علاوه، در این تحقیق، میانگین درصد واگرایی نوکلئوتیدی، تفاوت توالی ها، شواهد ریخت شناسی و ریزریخت شناسی مورد بحث قرار گرفته است.

در این مطالعه، پوشش گیاهی جزیره کبودان، بزرگترین جزیره دریاچه آب شور ارومیه واقع در شمال غرب ایران عمدتا براساس پروفیل پوشش گیاهی مستقر در عرض جزیره مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، نمونه برداری پوشش گیاهی در امتداد یک پروفیل شمالی-جنوبی و برخی نقاط پراکنده صورت گرفت. تجزیه و تحلیل داده های پوشش گیاهی در قالب طبقه بندی با استفاده از روش TWINSPAN و رسته بندی با به کارگیری روش DCA انجام شد. جدول خلاصه شده واحدهای رویشی و تصویر شماتیک پروفیل پوشش گیاهی ارایه شدند. از مجموع 107 رولوه پوشش گیاهی، 24 اجتماع گیاهی با در نظر گرفتن جنبه های فلورستیکی و بوم شناختی در جزیره کبودان شناسایی شدند. این اجتماعات در سه گروه جای داده شدند که عبارتند از: 1-اجتماعات گیاهی شکل گرفته در بستر خشک شده دریاچه ارومیه (در ساحل کنونی جزیره کبودان)؛ 2-اجتماعات گیاهی توسعه یافته در ساحل قبلی جزیره و 3-اجتماعات گیاهی موجود در تپه ماهورهای مجاور خطوط ساحلی، مناطق استپی و دره های جزیره کبودان. در نتیجه بررسی حاضر مشخص گردید که جزیره کبودان با اکوسیستم کمتر دست خورده و بدون فعالیت های انسانی در طول دهه ها، دربردارنده گونه های متنوع گیاهی و تیپ های مختلف پوشش گیاهی است. با توجه به وضعیت آبی ناپایدار دریاچه ارومیه در سال های اخیر، حفاظت و نظارت بر پوشش گیاهی این جزیره و سایر جزایر دریاچه ارومیه که با روند توالی روبرو هستند، مؤکدا توصیه می گردد.

طی مطالعه جنبه های مختلف تاکسونومیک تبار Echinophoreae، وضعیت تیپ گذاری تمامی آرایه های تبار مذکور مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی حاضر، یک سین تایپ برای Pycnocycla aucheriana var. aucheriana معرفی و وضعیت تیپ تعدادی از نمونه های هرباریومی مربوط به آرایه های Anisosciadium orientale و P. aucheriana var. aucheriana رد شد. همچنین، اصلاحاتی بر اطلاعات مربوط به محل رویش و نمونه های هرباریومی نگهداری شده از آرایه های A. orientale، P. cespitosa و P. spinosa var. aitchisonii در هرباریوم های C، K و P انجام گردید.

در این پژوهش، گلپوش خارجی (کاسبرگ) 14 گونه از جنس Campanula (گل استکانیان) با میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM) در شمال و شمال غرب ایران مورد مطالعات ریزریخت شناسی قرار گرفت. در مشاهدات مورد نظر، گلپوش ها از نظر وضعیت، شکل و تراکم کرک ها و همچنین الگوی اپیدرمی گلپوش بررسی و جدول صفات تهیه گردید. همچنین، گونه ها از نظر وضعیت کرک به دو گروه کرک آلود و بدون کرک و در رابطه با تنوع کرک به پنج گروه ستاره ای (stellate)، خمیده و زبر (strigose)، کرک بلند (villouse)، مجعد (crispate) و قلابی (hooked) و نیز براساس الگوی اپیدرمی گلپوش به پنج گروه مخطط (striate)، چروکیده (rugose)، فنجانی شکل (cup-shaped)، دارای برجستگی (papillate) و مخطط دارای برجستگی (striate-papillate) دسته بندی شدند. طبق نتایج به دست آمده در این بررسی، کمپلکس گونه ای C. reuteriana و C. propinqua تفاوت هایی را از نظر نوع کرک گلپوش و الگوی اپیدرمی گلپوش نشان دادند. همچنین در مطالعات ریزریخت شناسی الگوی اپیدرمی گلپوش، جدایی کمپلکس گونه ای C. trachelium از C. latifolia براساس نتایج به دست آمده در این تحقیق تایید می شود. به طورکلی، مطالعه حاضر نشان داد که گونه ها با صفات ریزریخت شناسی خود مشخص و متمایز می شوند.

سیانوباکتری ها از اجزای اصلی و مهم میکروفلور اکوسیستم های خشکی به شمار می آیند. این میکروارگانیسم ها به دلیل داشتن مکانیسم های دفاعی مختلف توانایی مقاومت در مقابل شرایط سخت بوم شناختی نظیر زیستگاه های خشک و نیمه خشک را دارند. در مطالعه حاضر، تنوع زیستی، پراکنش و ساختار جمعیتی سیانوباکتری های دارای هتروسیست در زیستگاه های طبیعی ایران براساس شیب پرتوی خورشید مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی، 41 ریخت گونه از 21 ایستگاه مطالعاتی جمع آوری و جداسازی شد. این آرایه ها به ترتیب به هشت جنس، با سطوح تنوع زیستی متفاوت متعلق بودند که عبارتند از: Nostoc (54. 68%)، Calothrix (13. 63%)، Cylindrospermum (9. 76%)، Anabaena (7. 32%)، Trichormus (7. 32%)، Wollea (2. 43%)، Nodularia (2. 43%) و Hapalosiphon (2. 43%). بر این اساس، عوامل بوم شناختی مانند میزان تابش نور خورشید، رطوبت نسبی و شوری خاک روی تنوع و پراکنش سیانوباکتری های مورد مطالعه اثرگذار بود. همچنین نتایج نشان داد، برخی آرایه ها در مناطق با سطح پرتوی زیاد پراکنش وسیع تری دارند. در میان آرایه های مورد بررسی، جنس Nostoc در تمام ایستگاه های مطالعاتی، به ویژه در ایستگاه هایی با میزان تابش بالای نور خورشید به عنوان جنس غالب شناخته شد. همچنین در بررسی حاضر مشخص گردید که مقاومت پرتوی اعضای این جنس می تواند به دلیل حضور مقادیر زیاد کاروتنویید و سایر مکانیسم های حفاظتی باشد که از آن ها در برابر تابش شدید نور خورشید محافظت می کند.

در مطالعه نمونه های جمع آوری شده متعلق به تیره کاسنی از استان آذربایجان غربی (منطقه مرزی ایران و ترکیه)، نمونه ای جالب از جنسCarduus L. مشاهده و تحت نامCarduus lanuginosus Willd. نامگذاری گردید که برای نخستین بار از ایران گزارش می شود. گونه مذکور دارای مشخصات زیر بود: گیاهی چندساله، به ارتفاع تقریبا 50 سانتی متر، پوشیده از تارهای عنکبوتی؛ ساقه سراسر با بال های پیوسته، با یک کاپیتول تنها در انتهای انشعابات، با کرک های سفید خوابیده و متراکم (شبیه برگ)، سراسر برگی، با بال های سینوسی و لوب های منتهی به خارهای سه گوشه؛ برگ های ساقه ای شانه بخش عمیقا یا به اندازه نصف تا یک چهارم شکفته، تقریبا به طول 15 و عرض 4 سانتی متر، انشعابات اول با سه تا چهار بخش مثلثی یا سرنیزه ای و لوب های خاردار به شدت محکم، خارها به طول 10-2 میلی متر، در هر دو سطح پوشیده از تارهای عنکبوتی متراکم؛ گل آذین دیهیم، با تعداد کمی کاپیتول بزرگ، منفرد؛ کاپیتول ها دارای تا 100 گل؛ دمگل آذین بدون خار یا خاردار؛ گریبان به قطر 5/4-4 سانتی متر، با تارهای عنکبوتی متراکم، کروی فشرده، به طول 3-2 سانتی متر، به همراه خار؛ برگه های گریبانی تنک، سرنیزه ای-سوزنی، گسترده و منتهی به یک خار بلند درفشی مانند و به رنگ ارغوانی، با یک رگه برجسته و مشخص؛ جام گل به طول تا 22 میلی متر، با پهنک متقارن، به رنگ صورتی، تقریبا هم طول لوله؛ فندقه به طول تقریبا 5 میلی متر؛ کاکل به طول 17-16 میلی متر، صاف (شکل های 1 تا 3). شایان ذکر است، این گونه در شیب های ملایم سنگی و سنگریزه ای در مناطق مرتفع کوهستانی رویش دارد (شکل 4). نمونه بررسی شده: استان آذربایجان غربی، چالدران، سعدل، چخورکندی، 3030-2900 متر، 22/04/1394، امینی راد و بهرامی شاد (IRAN 75312).

گونهSpiraea pilosa Franch. متعلق به گل سرخیان (Rosaceae) که در ارتفاعات 1000 تا 3000 متری رشته کوه های تین-شان و پامیر-آلای (افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان و ازبکستان) واقع شده است همراه با نقشه پراکنش، مورد بررسی تاکسونومیک قرار گرفت. نام محل گونه مذکور، براساس منابع دقیق نام-مکان(toponym) که در پروتوکل Semessan ذکر گردیده، انتخاب شده است. به علاوه در این بررسی، نقشه پراکنش گونه مورد نظر و زیرگونه آن [S. pilosa subsp. glaucophylla (Kitam. ) Schönb.-Tem] همراه با گونه های دیگر نیز ارایه شده است. نمونه اصلی گونه از هرباریومMuséum national d'Histoire naturelle (P)، هرباریوم دانشگاه کیوتو (KYO) و همچنین از نمونه های دیگر بومی ازبکستان با استفاده از اطلاعات برخط هرباریوم (P) و هرباریوم ملی ازبکستان (TASH) مورد مطالعه قرار گرفته است. اکرونیم گونه مورد مطالعه، طبق Thiers (2021) و پروتولوگ، نوع نمونه ها و اطلاعات دیگر از پایگاه برخط گیاهان جهان (POWO) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است (شکل های 5-1).

جنس Pimenov Cnidiocarpa (چتریان) با پنج گونه، در جنوب غربی آسیا، قفقاز تا آسیای میانه پراکنش دارد. تا کنون در ایران از این جنس تنها گونه C. alata شناخته شده است، اما طی مطالعه فلورستیک منطقه حفاظت شده آق داغ واقع در جنوب استان اردبیل، از مانداب های نیمه آلپی، گونه ای دیگر از این جنس با نام C. physospermifolia مشاهده و مورد شناسایی قرار گرفت. این گونه با ساقه ایستاده، شیاردار، برگ های دوبار سه بخشی، بدون برگه و یا با یک برگه خطی نازک، شعاع های چتر زبر و نابرابر و 6-4 کانال هدایت شیرابه درون مریکارپ قابل تشخیص بود. در گزارش حاضر، علاوه بر شرح گیاه، تصاویر تشخیصی، زیستگاه، صفات متمایزکننده از گونه موجود در ایران و کلید شناسایی برای همه گونه ­های جنسCnidiocarpa ارایه می شود (شکل های 1 و 2).

جنس Erodium یا نوک لک لکی با حدود 74 گونه، یک آرایه جهان وطن به شمار می رود. با این وجود، حوزه دریای مدیترانه که تقریبا 80 درصد گونه ها را در بر می گیرد، به عنوان کانون تنوع گونه ای این جنس شناخته می شود. در بررسی حاضر، Erodium amanum به عنوان گزارشی جدید برای فلور ایران معرفی می شود. با احتساب این گونه، جنس نوک لک لکی با 12 گونه یک ساله و چهار گونه چندساله در ایران حضور دارد که از میان آن ها تنها یک گونه انحصاری است. گونه مذکور گیاهی کوتاه قد، دوپایه و چندساله است که در رویشگاه های محدودی در استپ های مرتفع شمال غرب ایران می روید. شرح گیاه شناسی، نقشه پراکنش، تصاویر و جدول مقایسه ریخت شناسی آن با گونه های مشابه ارایه شده است (شکل های 1 و 2).

طی پاییز 1399، هنگام بررسی قارچ های بیماری زا و غیر بیماری زا از درختان جنگلی زاگرس در دزفول (استان خوزستان، ایران)، دو جدایه Coniothyrium از برگ های دافنه (Daphne mucronata Royle) با علایم لکه برگی به دست آمد. برای جداسازی قارچ، قطعات کوچکی از مرز بافت های آلوده و سالم برگ ها (به قطر 7-3 میلی متر) بریده شد و در هیپوکلریت سدیم 2% (5/1-1 دقیقه) ضدعفونی سطحی و سپس سه بار در آب مقطر استریل شستشو و روی کاغذ صافی استریل خشک شدند. قطعات گیاهی روی محیط کشت سیب زمینی-دکستروز-آگار (PDA) که به آن 30 میلی گرم در لیتر سولفات استرپتومایسین اضافه گردیده بود، قرار داده شدند. پس از ده روز نگهداری در دمای 25 درجه سلسیوس، دو جدایه مشابه از نظر ریخت شناسی جداسازی شد که به روش نوک ریسه خالص سازی شدند. یک جدایه (IRAN 4783C) جهت بررسی های دقیق ریخت شناختی و مولکولی انتخاب شد. ریسه های هوایی تولید شده روی PDA با استفاده از یک اسلاید شیشه ای سترون جمع آوری و DNA براساس یک روش آلی مبتنی بر فنل و کلروفورم استخراج شد. ناحیه ITS با استفاده از آغازگرهای ITS1 و ITS4 تکثیر و توالی یابی شد و در بانک ژن تحت شماره دسترسی ON365887 ثبت شد. جدایه مورد بررسی و سویه تیپ گونه Coniothyrium ferrarisianum (CBS 285. 74)، 8/99 درصد همسانی نوکلئوتیدی در ناحیه ITS داشتند. تبارنمای درست نمایی بیشینه با استفاده از الگوریتم GTR + G + I در نرم افزار raxmlGUI 2. 0 beta ساخته شد. در تبارنما (شکل 2)، جدایه تحت بررسی با دو سویه از گونه C. ferrarisianum (CBS 285. 74 و PMM 2039) خوشه بندی شد و یک شاخه تکاملی با ارزش بوت استراپ 100 درصد ایجاد کرد. براساس ریخت شناسی و بررسی ناحیه ITS، این جدایه به عنوان گونه C. ferrarisianum شناسایی شد که طبق دانش نویسندگان گزارش حاضر، نخستین گزارش آن برای قارچ های ایران است. مشخصات ریخت شناختی از کشت های رشد یافته روی آرد-یولاف-آگار (OA) در تناوب نوری 12: 12 ساعت به مدت 15 روز ثبت شد (شکل 1). قطر پرگنه ها روی محیط کشت OA بعد از هشت روز نگهداری در دمای 25 درجه سلسیوس به 26 میلی متر رسید. پرگنه ها پنبه ای شکل و سفید و پیکنیدیوم ها به صورت دوایر قهوه ای در مرکز پرگنه های مسن تر مشاهده شدند. اندام بارده غیر جنسی از نوع پیکنیدیوم، به صورت انفرادی یا مجتمع روی سطح محیط کشت یا فرورفته در آن مشاهده شدند. پیکنیدیوم ها کروی تا نیمه کروی و اندازه آن ها 134-126(-103) × 115-131(-87) میکرومتر بود. سلول های کنیدیوم زا بی رنگ، از نوع فیالید و فلاسکی شکل بودند. کنیدیوم ها تک سلولی، خاکستری تا کریستالی، بیضوی تا نیمه استوانه ای، با دیواره نازک و صاف و به اندازه (5/4-)4-5/2 × (8-)5/7-5/4 میکرومتر بودند.

محوطه مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور (تهران)، یک محدوده اقلیمی ویژه است که از نظر پوشش گیاهی نسبتا بکر، وسعت و شرایط ویژه جغرافیایی و بوم شناختی از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال 1393 در قالب یک طرح تحقیقاتی، فلور گیاهی و قارچی این محل بررسی و شناسایی شد. در قسمت مربوط به شناسایی فلور قارچ های میکوریزی ریزوسفر گیاهان، نمونه برداری به شکل تصادفی، از عمق صفر تا 30 سانتی متری ریزوسفر درختان غالب در پوشش گیاهی محوطه مؤسسه مذکور انجام شد.

در چارچوب شناسایی گروه های مختلف قارچ های ماکروسکوپی ایران، نمونه هایی از یک قارچ چماقی شکل، از جنگل های سنگده واقع در استان مازندران، در پاییز 1401 جمع آوری گردید. اندام های بارده به شکل چماقی کشیده، به طول تا 25 سانتی متر و به عرض تا 8 میلی متر، در بخش عریض نوک اندام بارده و به رنگ آجری تا قهوه ای کمرنگ بودند. این اندام ها به شکل انفرادی یا در گروه هایی روی قطعات چوب و متصل به آن ها رشد کرده بودند. مشاهدات میکروسکوپی نشان داد، بازیدیوسپورها اشکی شکل، به ابعاد 8-5 × 15-10 میکرومتر، بی رنگ و غیرآمیلویید و نقش اسپوری سفیدرنگ بود. براساس مشخصات فوق، نمونه ها تحت نام Macrotyphula fistulosa (Holmsk. ) R. H. Petersen (Agaricomycetes, Typhulaceae) شناسایی شدند. این نخستین گزارش از گونه ای از جنس Macrotyphula از ایران می باشد. این گونه دارای پراکنش جغرافیایی گسترده ای در اروپا و آمریکا می باشد.