مدیریت آب و آبیاری
سال:1396 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

بهره گیری از روش های نوین توسعة کم اثر، از اقدامات اصلی در مدیریت سیلاب های شهری و کاهش مشکلات ناشی از آن است. در این تحقیق، تحلیل آب گرفتگی معابر شهری و کارایی وضع موجود شبکه به کمک مدل ریاضی EPA-SWMM برای بخشی از منطقة 13 شهر تهران بررسی شده است. پس از تهیة مدل شبکة جمع آوری آب های سطحی منطقه، مقدار رواناب برای دوره های بازگشت 2، 5 و 10سال بررسی شد. میزان درصد فرار آب از محل های آبگرفتگی در هر دوره، به ترتیب 3/19، 24 و 27درصد محاسبه شد. طبق نتایج مدلسازی، این شبکه تنها بخشی از رواناب تولیدشده را عبور می دهد و باقی به صورت سیلاب، سبب آب گرفتگی معابر خواهد شد. سپس، اثر به کارگیری روش توسعة کم اثر بشکة ذخیرة آب باران با دو اندازة مختلف، برای دوره های بازگشت مذکور بررسی شد. طبق نتایج، حجم فرار آب از محل های آب گرفتگی، در هر دورة بازگشت، در مدلسازی بشکة ذخیرة کوچک تر به ترتیب 47، 6/21 و 7/9 درصد و در بشکة ذخیرة بزرگ تر به ترتیب 3/47، 6/39 و 7/38 درصد کاهش داشته است. مقایسة نتایج حاصل از اجرای مدل در وضع موجود و با به کارگیری LID در این تحقیق نشان می دهد که با به کارگیری رویکردهای نوین، می توان آثار منفی سیلاب های با دورة بازگشت کوچک را تا حدود 40 درصد کاهش داد.

در این پژوهش تأثیر اتصال دو به دوی انتهای لاترال ها بر خصوصیات هیدرولیکی سیستم آبیاری قطره ای بررسی شد. برای انجام آزمایش، یک سیستم آبیاری قطره ای در قطعه زمینی مسطح به ابعاد 80 متر در 90 متر در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه زنجان ایجاد شد. آزمایش در دو شرایط بدون اتصال (N. C. ) و اتصال دو به دو (P. C. ) انتهای لاترال ها و در سه فشار کارکرد 5/0، 0/1 و 5/1 بار انجام گرفت. قطره چکان مورد استفاده از نوع طولانی مسیر داخل خط با دبی 0/4 لیتر در ساعت و فشار کارکرد 0/1 اتمسفر بود. بر اساس نتایج، در فشار کارکرد 5/0 بار، اتصال دو به دوی انتهای لاترال ها باعث کاهش ضریب تغییرات از 1/13 به 7/10 درصد، افزایش یکنواختی پخش آب از 82 به 85 درصد و افزایش ضریب یکنواختی کریستیانسن از 89 به 91 شد. در فشار کارکرد 0/1 بار، مقادیر CV، Eu و Uc از 1/9، 90 و 92 درصد (به ترتیب) در حالت N. C. به 9/4، 95 و 96 درصد (به ترتیب) در حالت P. C. تغییر یافت. مقادیر آماره های CV، Eu و Uc در حالت P. C. و در فشار کارکرد 5/1 بار، به ترتیب 5/5، 93 و 96 درصد و در حالت N. C. به ترتیب 7/9، 87 و 93 درصد حاصل شد. با توجه به نتایج این پژوهش، اتصال دو به دوی انتهای لاترال ها به یکدیگر موجب بهبود سیستم آبیاری قطره ای از نظر فنی و هیدرولیکی شد.

افزایش روزافزون جمعیت هم گام با معضل بحران جهانی منابع آب شیرین، استفاده از منابع آب نامتعارف در بخش کشاورزی را ضروری می سازد، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک که بزرگ ترین مصرف کنندگان آب شیرین محسوب می شوند. به منظور بررسی اثر آبیاری با روش تلفیق آب دریای خزر و آب شیرین بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه ترة ایرانی، آزمایشی در قالب طرحی کاملاً تصادفی با چهار تیمار (اختلاط آب دریای خزر با آب شهری، آبیاری یک در میان با آب دریا و آب شهری، آبیاری نیم در میان آب دریا و آب شهری، آب شهری) تحت شرایط گلخانه ای در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سه تکرار در سال 94-1393 اجرا شد. نتایج نشان داد که رژیم های آبیاری بر صفات کلروفیل، وزن تر اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، وزن تر و خشک ریشه در سطح 1 درصد و بر وزن خشک اندام هوایی و طول ریشه در سطح 5 درصد معنا دار بود. تیمار متناوب نیم در میان، متناوب یک در میان و اختلاط آب شور دریا به کاهش 1/12، 9/24 و 7/33 درصدی عملکرد انجامید. تیمار آبیاری نیم در میان به دلیل اعمال شوری خاک کمتر و امکان دستیابی بیشتر به آب معمولی در لایة سطحی، بهترین عملکرد را در مقایسه با تیمارهای شوری مورد بررسی داشت.

امروزه، با توجه به محدود بودن منابع آب در دسترس و از طرفی رشد جمعیت و افزایش نیاز به آبیاری، به کارگیری هر راهکار به منظور صرفه جویی در آب و نیز افزایش سطح زیر کشت اهمیت زیادی دارد. این پ‍ ‍ ژوهش، به منظور بررسی تأثیر آبیاری با فاضلاب تصفیه شده بر برخی خصوصیات کمّی و کیفی لوبیاچیتی لاین 01437-G انجام شد. آزمایش در قالب طرح آزمایشی کاملاً تصادفی در چهار سطح (0، 50، 75 و 100 درصد فاضلاب) اجرا شد. نتایج نشان داد نسبت های مختلف فاضلاب و آب معمولی بر صفات رشدی و وزن خشک اندام هوایی گیاه تأثیر معناداری داشت (05/0P<). مقدار متوسط ارتفاع بوته و وزن تر و خشک اندام هوایی محصول تحت آبیاری کامل با فاضلاب به ترتیب 8/17، 5/22 و 1/18 درصد نسبت به تیمار شاهد بیشتر بود. بیشترین مقدار غلظت کلروفیل a، b و کل مربوط به تیمار 100 درصد فاضلاب بود. با افزایش میزان فاضلاب تا سطح 100 درصد جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم نسبت به تیمار 100 درصد آب معمولی بیشتر شد و تفاوت معناداری بین تیمارها دیده شد. بنابراین، استفاده از فاضلاب حتی با نسبت کم سبب افزایش معنادار عملکرد این محصول شد. استفاده از منابع فاضلاب در کنار پایش دائمی کیفیت آن توصیه می شود.

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر تنش رطوبتی و سطوح مختلف سوپرجاذب بر عملکرد ذرت رقم سینگل کراس 704 (SC704)، در خاکی شنی در منطقة حمیدیه خوزستان انجام پذیرفت. آزمایش در غالب طرح کرت های خردشده بر پایة بلوک های کامل تصادفی در دوازده تیمار و سه تکرار انجام شد. عمق آب آبیاری، شامل I1، I2 و I3به ترتیب معادل 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه به عنوان تیمار اصلی و سوپرجاذب شامل S0، S1، S2 و S3 به ترتیب معادل 0(شاهد)، 15، 30 و 45 گرم در مترمربع به عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تیمارهای آبیاری و سوپرجاذب در سطح 1 درصد بر عملکرد دانه معنا دار شد. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین های 89/5 و 06/2 تن در هکتار مربوط به تیمارهای آبیاری کامل (I1) و تنش شدید خشکی (I3) بود. همچنین، اثر متقابل تیمارهای آبیاری و سوپرجاذب در سطح 1 درصد بر کارایی مصرف آب ذرت رقم سینگل کراس 704 معنا دار شد. بر اساس نتایج، بیشترین و کمترین کارایی مصرف آب به ترتیب با مقادیر 966/0 و 66/0 کیلوگرم بر مترمکعب مربوط به تیمارهای آبیاری کامل (I1) و تنش خشکی شدید (I3) بود. اثر تیمارهای سوپرجاذب بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب نیز در سطح احتمال 1 درصد معنا دار شد. همچنین، نتایج نشان داد که با افزایش میزان سوپرجاذب، مقدار مکش متوسط ناحیة ریشة گیاه در طول فصل رشد کاهش یافت.

هدف این تحقیق، بررسی روش تلفیق آب دریا و شهری و تأثیر هر رژیم بر ویژگی های بیوشیمیایی و بهره وری مصرف آب گیاه دارویی شوید بود. آزمایش در قالب طرحی کاملاً تصادفی با سه تکرار بر پایة کشت گلدانی در گلخانة تحقیقاتی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. برای این منظور، تلفیق آب دریا و آب شهری در پنج سطح (شاهد، اختلاط، یک سوم، نیم در میان و یک در میان آب دریا و آب شهری) استفاده شد. نتایج تجزیة واریانس نشان داد که رژیم های آبیاری بر صفات کلروفیل کل و کلر برگ در سطح 1 درصد معنا دار است، ولی بر سدیم، پتاسیم و نسبت سدیم به پتاسیم برگ و بهره وری مصرف آب در سطح 5 درصد معنا دار بود. نتایج نشان داد که با افزایش شوری آب آبیاری، مقدار کلروفیل کل، پتاسیم برگ و بهره وری مصرف آب کاهش یافت، ولی مقادیر کلر و سدیم افزایش یافت که باعث مسمومیت یونی، به ویژه در سطوح بالای شوری، شد. نتایج نشان داد که در میان پنج رژیم اعمالی، رژیم آبیاری یک سوم در میان آب دریا و آب معمولی از نظر کلروفیل کل، پتاسیم برگ و بهره وری مصرف آب بیشترین میزان را پس از تیمار شاهد داشته است. تیمار یک سوم در میان، نیم در میان، یک در میان و اختلاط آب شور دریا و آب شهری منجر به کاهش 6/27، 4/50، 1/59 و 1/68 درصدی بهره وری مصرف آب شد.

شوری آب و خاک از مهم ترین چالش های کشاورزی است. در این راستا، پژوهشی با هدف بررسی عملکرد و تخمین تابع تولید ارقام بادام زمینی در شرایط آبیاری و شوری، در قالب کرت های دوبار خردشده و بر پایة طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی دو سال در استان گیلان اجرا شد. عامل اصلی شامل آبیاری با مدیریت 40، 60، 80 و 100 درصد نیاز آبی و تیمار فرعی شامل شوری با مقادیر 1، 3، 5 و 7 دسی زیمنس بر متر و تیمار فرعی فرعی شامل چهار رقم بادام زمینی (’ گیل‘ ، ’ گرگانی‘ ، ’ جنوبی‘ و ’ مصری‘ ) بود. بیشینة عملکرد دانه در رقم ’ جنوبی‘ با شوری 1 دسی زیمنس بر متر و در رقم ’ گیل‘ با شوری 5 دسی زیمنس بر متر به ترتیب 1254 و 1127 کیلوگرم در هکتار بود. اثر آبیاری بر ارقام نشان داد که بیشینة مقدار عملکرد دانه طی دو سال در رقم ’ گیل‘ و در شرایط 80 درصد نیاز آبی به ترتیب 1483 و 1347 کیلوگرم در هکتار بود. بیشینة عملکرد دانه در رقم ’ گیل‘ و در شرایط 100 درصد نیاز آبی و شوری 1 دسی زیمنس بر متر در سال اول و دوم به ترتیب 1883 و 1710 کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به نتایج، رقم ’ گیل‘ مناسب ترین رقم برای کشت در منطقه است.

احیای دریاچة ارومیه نیازمند افزایش بهره وری آب در شبکه های آبیاری است. در تحقیق حاضر، عملکرد تحویل آب در شبکة آبیاری زرینه رود در حوضة دریاچة ارومیه ارزیابی و الگوی بهینه ارائه شد. داده های انشعابات اصلی ساحل چپ شبکه در تابستان 1394 برداشت گردید. نیاز آبی هر محدوده از شبکه برای دوره های مختلف سال تعیین و با میزان تحویل شدة شرکت بهره برداری مقایسه شد. چهار شاخص ارزیابی عملکرد مولدن-گیتس محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخص راندمان، با متوسط 56 درصد در کلاس ضعیف قراردارد. گرچه شاخص کفایت با متوسط 97 درصد خوب است، شاخص پایداری با متوسط 38 درصد و شاخص عدالت توزیع با متوسط 50 درصد بیانگر عدم تعادل عرضه و تقاضای آب در اجزای شبکه است. توزیع نامناسب آب سطحی سبب افزایش شوری و عمق آب زیرزمینی در پایین دست شبکه و ماندابی شدن در بالادست شبکه بوده است. در این بررسی، الگوی توزیع آب در شرایط کشت موجود با استفاده از الگوریتم PSO بهینه سازی شد. بر این اساس، چهار شاخص راندمان، کفایت، پایداری و عدالت توزیع، به ترتیب به 65، 100، 8 و 60 درصد ارتقا می یابد. نتایج نشانگر ظرفیت بهبود عملکرد شبکة آبیاری زرینه رود، حتی در شرایط موجود است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

با توجه به تنوع سیستم های آبیاری تحت فشار، موضوع انتخاب مناسب ترین سیستم برای هر منطقه یکی از موضوعات مهم است. سیستم(های) مناسب را می توان با توجه به عوامل متعددی نظیر توپوگرافی، خصوصیات خاک، شرایط اقلیمی، نوع محصول، کمیت و کیفیت منبع آب، کارگر مورد نیاز، مهارت کشاورزان، شرایط اقتصادی و زمینه های فرهنگی و اجتماعی در هر منطقه تعیین کرد. هدف از این تحقیق رتبه بندی سیستم های آبیاری تحت فشار در سطح 6000 هکتار از اراضی منطقة دینور واقع در شهرستان صحنه، استان کرمانشاه است. برای رتبه بندی از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. فاکتورهای مؤثر بر انتخاب سیستم به دو دستة فیزیکی و اقتصادی-اجتماعی تقسیم و برای هر دسته، شاخص های مرتبط تعریف شد. امتیاز هر کدام از شاخص ها بین 3-تا 3+ مشخص شد. با توجه به تغییرات مکانی برخی عوامل، امتیاز هر شاخص برای هر بخش از منطقه و در محیط GIS تعیین شد. وزن شاخص ها بر اساس اهمیت آن و مطالعات پیشین تعیین شد. در نهایت، امتیاز کلی هر سیستم با مجموع وزنی شاخص ها تعیین گردید. تنها سیستم قابل استفاده برای مناطق با شیب بالای 20 درصد، سیستم آبیاری موضعی است. برای مناطق با شیب کمتر از 20 درصد سیستم کلاسیک نیمه متحرک بهترین سیستم و سیستم کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک در اولویت دوم است.

این تحقیق با هدف تحلیل عملکرد سیستم آبیاری موجی و بهینه کردن پارامترهای مدیریتی و طراحی انجام پذیرفت. بدین منظور، با ایجاد جویچه هایی با طول 80 متر و شیب 1/1 درصد، با اجرای چهار تیمار آبیاری موجی در دو دبی 6/0 و 8/0 لیتر بر ثانیه و دو زمان چرخة 40 و 50 دقیقه، پارامترهای آب و خاک برداشت و مدل آبیاری سطحی SIRMOD واسنجی و ارزیابی شد. سپس، منحنی های هم بازده سیستم آبیاری به منظور بهینه سازی دبی جریان ورودی و زمان قطع جریان و با هدف حداکثر کردن بازده کاربرد، یکنواختی توزیع و کفایت آبیاری استخراج شد. نتایج نشان داد در جویچه های مورد آزمایش با بافت لوم شنی، با تأمین کفایت آبیاری 100درصد، با انتخاب دبی 2/1 لیتر بر ثانیه و زمان قطع جریان 170 دقیقه، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد به ترتیب 84 و 60 درصد خواهد بود. طبق نتایج به دست آمده، در دبی های مختلف با درنظرگرفتن بهترین طول جویچه، با تأمین کفایت آبیاری 100 درصد، راندمان کاربرد تا حداکثر 65 درصد افزایش می یابد، ولی در صورتی که کفایت آبیاری 90 درصد در نظر گرفته شود، در دبی های مختلف، در طول مشخصی از جویچه امکان دسترسی به راندمان کاربرد بیش از 90 درصد وجود دارد.

کمبود منابع آب آبیاری و توزیع نابرابر آب و خاک در مناطق کشاورزی ایران، از جمله حوضة کرخه، چالش مهمی است که باعث ایجاد رقابت بین مصرف کنندگان آب می شود. بنابراین، با تقاضای رو به رشد منابع آب، اولویت بندی تخصیص آب در شبکه های آبیاری اهمیت می یابد. از طرفی، با توجه به وجود روابط پیچیده بین معیارهای مختلف که گاه در تضاد با یکدیگر است، استفاده از روش های متداول تصمیم گیری کارگشا نیست. هدف این مقاله استفاده از روش DEMATEL فازی در شناسایی روابط بین معیارهای تأثیرگذار در تخصیص آب برای اولویت بندی برخی شبکه های آبیاری رود کرخه است. سی معیار در بخش های اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی تعیین شد. نتایج نشان می دهد که معیارهای مشارکت ذیمدخامخلان، سهم تشکل آب بران و تغییر اقلیم به ترتیب با مقادیر 9/6، 73/6 و 44/6 معیارهای تأثیرگذار است و با وزن بیشتر در اولویت قراردارد. معیارهای مهاجرت، عدالت اجتماعی، رفاه اجتماعی ناشی از آب و نرخ اشتغال به ترتیب با مقادیر 09/6، 93/5، 72/5 و 1/5 معیارهای تأثیرپذیر و به شدت متأثر از معیارهای تأثیرگذار بیان شده است. بنابراین، با به کارگیری دیمتل فازی، روابط شبکه ای معیارها برای تخصیص آب بین شبکه های آبیاری رود کرخه جهت اولویت بندی آن ها با روش های چندمعیاره مشخص و اهمیت آن تعیین می شود.