رسانه
سال:1402 | دوره:34 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

سیاست های رسانه ای ایران غالباً پیچیده و دارای ابعاد متداخلی است. علیرغم ضرورت استقلال حوزة رسانه ای (فضای مجازی)، این حوزه بیشتر وقت ها، خواست دولت ها را منعکس می کند. این مقاله با بهره گیری از روندپژوهی انتقادی، و رویکردهای نظری کاستلز (جامعة شبکه ای: قدرت و پادقدرت) و فریدمن (سیاست گذاری جانبدارانه و بی طرفانه)، جنبه های مختلف سیاست های رسانه ای در حوزة فضای مجازی و رویکرد دولت ها را در تسلط بر این حوزه مشخص می کند. مطالعة اسنادی، به عنوان روشی کیفی، برای جمع آوری اطلاعات و استخراج سیاست های رسانه ای مورد استفاده قرار گرفته است. چارچوب روش شناختی شامل اسکن محیطی و کدگذاری موضوعی است و برای شناخت محیطی که سیاست ها در آن طراحی و سیاست گذاری می شوند، و نیز تعیین سهم هر کدام از مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه و یا محیطی اخلاقی از تحلیل روند بهره گرفته شد. جامعة آماری پژوهش شامل بیانات رهبری، سیاست های کلی نظام مصوب مجمع تشخیص مصلحت، مصوبه های شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس و سایر اسناد بالادستی موجود در منابع پژوهشی و. . . است. در بحث اعتبار، نتایج هر مرحله به استادان ارائه، و اطمینان حاصل شد که نتایج مطالعه معتبر است. یافته ها بیانگر 13 مؤلفه از اساسی ترین سیاست های رسانه ای جمهوری اسلامی ایران است و ضرورت نگاهی فراتر از گفتمان های دولت ها در این سیاست ها ملموس است.

تارنماهای شبکة اجتماعی شیوهای نوین از تعامل و برقراری ارتباطات انسانی را در محیط برخط پدید آورده اند که هدف محقق در پژوهش حاضر بررسی رابطه میان عضویت در تارنماهای شبکة اجتماعی بر تغییر رفتار ارتباطی کاربران در زندگی روزمره است. در تحقیق حاضر، بین عضویت کاربران در تارنماهای برخط شبکة اجتماعی از یک طرف و خودشیفتگی، خودباوری و نیاز به همبستگی آنها از برقراری ارتباط میان فردی در فضای برخط (آنلاین) و برون خط (آفلاین) بررسی صورت گرفت. در این پژوهش سه فرضیه مورد بررسی قرار گرفت. نمونة پژوهش شامل 268 نفر از دانشجویان است که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. این پژوهش از نوع پیمایشی بوده است. جهت جمع آوری داده ها از سه پرسشنامة استاندارد مطابق معیارهای روان شناختی و برای سنجش میزان نیاز به همبستگی از پرسشنامة خودساخته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی (فراوانی) و آمار استنباطی (کای اسکوئر) استفاده شده است. نتایج نشان داد که رابطة میان عضویت در تارنما های شبکة اجتماعی و نیاز به همبستگی و خودشیفتگی کاربران در ارتباطات میان فردی آفلاین معنادار است. در حالی که میان عضویت افراد در تارنماهای شبکة اجتماعی و خودباوری آنها در ارتباطات میان فردی آفلاین رابطة معناداری وجود ندارد.

این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی ترمینولوژی خبری روزنامه های کیهان، اعتماد، رسالت و شرق در انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 و به منظور شناسایی مهم ترین معیارهای گزینشگری، بررسی میزان حمایت از کاندیداها، احزاب و گروه ها، وابستگی خبری مطالب به منابع مختلف و جایگاه واژه سازی سیاسی و جریان سازی خبری و بررسی سبک مطالب و گفتمان مسلط در آن روزنامه ها انجام شده است. تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش، ترکیبی است. در روش کمی از تکنیک تحلیل محتوا و در روش کیفی از تکنیک مصاحبه استفاده شده است. جامعة آماری پژوهش در سطح کمی روزنامه های کیهان، اعتماد، شرق و رسالت در یک دورة 100روزه از قبل از انتخابات تا زمان تحلیف رییس جمهوری و در سطح کیفی نیز پنج نفر از متخصصان علوم ارتباطات و روزنامه نگاران برجسته از گروه های مختلف سیاسی و با رعایت اصل اشباع نظری و کفایت نمونه گیری نظری انتخاب شده اند. نتایج حاکی از آن است که تفاوت معناداری بین انتخاب مهم ترین موضوع ها توسط گزینشگران در روزنامه های مورد بررسی، وجود ندارد. دربارة جایگاه روزنامه های مورد بررسی در واژه سازی سیاسی و جریان سازی خبری، روزنامه های کیهان و رسالت از واژه سازی و جریان سازی اصولگرایی تبعیت می کنند. اما واژه سازی و جریان سازی روزنامه های شرق و اعتماد مبتنی بر گفتمان شبه لیبرال اسلامی و مبتنی بر رضایت طبقة متوسط است.

پس از ترور شهید سلیمانی در سال 1398 (2019 م) نظام سلطه و دشمنان مقاومت اسلامی، به واسطة ابزار رسانه و فضای همگانی سایبری، تلاش زیادی کردند تا بتوانند افکار عمومی جهانیان و به خصوص منطقة غرب آسیا و مردم آمریکا را به گونه ای هدایت و مدیریت کنند تا ضمن موجه نشان دادن ترور، جهانیان را نسبت به این ترور ددمنشانه متقاعد سازند. نظر به اهمیت موضوع بازنمایی رسانه ای، مقالة پیش رو با اتخاذ روش تحلیل محتوای کیفی و بهره گیری از روش هوشمند در جمع آوری داده ها و همچنین بهره گیری از تکنیک نتنوگرافی، درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است: بازنمایی ترور شهید قاسم سلیمانی در توییتر و اینستاگرام شبکة ایران اینترنشنال چگونه انجام شده است؟ یافته های تحقیق ناظر بر تحلیل و تبیین دیدگاه کاربران شبکه های اجتماعی توییتر و اینستاگرام رسانة خبری ایران اینترنشنال با تأکید بر زمان ترور شهید سلیمانی، بر چند نکته تأکید دارد: 1. بازنمایی با رویکرد تعمدی و راهبرد کلیشه سازی با هدف وارونه سازی حقیقت و واقعیت جبهة مقاومت اسلامی و در راستای توجیه افکار عمومی جهان و رفتار دولت مردان آمریکایی انجام گرفته است. 2. جبهة مقاومت اسلامی گرچه پیروز عرصة میدانی نبرد نظامی بوده است، اما در عرصة مجازی و گفتمان سازی از ظرفیت ها به خوبی استفاده نکرده است. 3. جبهة مقاومت باید در عرصة نبرد رسانه ای و فضای مجازی پیشگام باشد و راهبرد تهاجمی را جایگزین راهبرد تدافعی کند. در واقع با پیشگامی در تصویرسازی می توان بازنمایی رسانه ای را به نفع جبهة مقاومت اسلامی مصادره کرد.

هدف پژوهش حاضر، ساخت و اعتباریابی پرسشنامة صلاحیت های حرفه ای معلمان درس تفکر و سواد رسانه ای است. روش پژوهش، پیمایشی بوده و جامعة آماری آن نیز 100نفر از معلمانی است که دارای تجربه تدریس درس تفکر و سواد رسانه ای در شهرستان بیرجند هستند. در این پژوهش حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 80 نفر بود و برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده و داده ها با کمک نرم افزار SPSS و با کاربرد روایی سازه، تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفه های اصلی و چرخش متعامد با روش واریماکس تحلیل شده اند. در پرسشنامه 16 عامل شناسایی شده اند که دارای ارزش ویژة بالاتر از یک هستند. گویه هایی که دارای میزان اشتراک کمتر از 5/0 بودند، به ترتیب از پرسشنامه حذف و تحلیل اکتشافی دو بار دیگر روی گویه های باقی مانده انجام شد، که درنهایت به هفت مؤلفه تقلیل یافت که به عنوان عوامل تشکیل دهندة پرسشنامة نهایی به دست آمدند که ترکیب آن ها هم دارای توجیه نظری و هم منطقی بود. پایایی پرسشنامه نیز، با استفاده ضریب آلفای کرونباخ 94/0 محاسبه شد؛ که نشان دهندة همسانی قابل قبول پرسشنامه است. نتایج این تحلیل ها نشان داده اند که این پرسشنامه با هفت عامل 1. صلاحیت های رفتاری؛ 2. دانش رسانه ای؛ 3. مهارت های تدریس؛ 4. مهارت های تفکر؛ 5. مهارت رسانه ای؛ 6. سواد رسانه های نوظهور؛ و 7. صلاحیت پداگوژیک از پایایی و روایی مناسب برخودار است.

مطالعة سهم تبلیغات محصولات فرهنگی در فضای رسانه ای و تعیین مؤلفه های اثرگذار، از چالش های عرصة تبلیغات محصولات فرهنگی است. پژوهش حاضر، درصدد با استفاده از رویکرد داده بنیاد است. روش شناسی تحقیق کاربردی، گردآوری داده ها، کیفی و کمی و نوع مطالعه، پیمایشی مقطعی است. در این رابطه، با احصا سهم تبلیغات محصولات فرهنگی بین 100 نام و نشان برتر، جامعة آماری پژوهش را خبرگان و فعالان تبلیغات تشکیل داده اند. نتایج پژوهش سهم تبلیغات محصولات فرهنگی را، طی سال های 96 1394 نشان می دهد. از بین 100 نام و نشان برتر ایرانی از نظر هزینة تبلیغاتی در رسانه ها، فقط 3/2 درصد به نام و نشان های محصولات فرهنگی تعلق دارد. همچنین از بین 100 نام و نشان برتر ایرانی منتخب سازمان مدیریت صنعتی از نظر فروش، هیچ یک از نام و نشان های محصولات فرهنگی حضور ندارند. در حالی که نتایج 100 نام و نشان برتر جهانی، منتخب مؤسسة اینتربرند در سال های مشابه، بیانگر حضور پنج نام و نشان محصولات فرهنگی دنیا میان 100 نام و نشان نخست جهان است. بر مبنای یافته ها، مدل تبلیغات محصولات فرهنگی با استفاده از نظرهای نخبگان در قالب 12 مقوله، ارائه و تبیین شده است. بر اساس مدل پیشنهادی، تبلیغات فرهنگی، در قالب معنا پیدا می کند که ترفیع آن نیازمند عبور از مسیر پروپاگانداست و عمومی سازی آن برای مخاطب، می تواند قابل پذیرش یا غیرقابل پذیرش باشد، اما تبلیغات غیر فرهنگی، بر محور استوار است که ترفیع آن، نیازمند تبلیغات به مفهوم تجاری است که درنهایت، بازاریابی کالا می تواند به فروش یا عدم فروش منجر شود.

محققان در این تحقیق، با نگاه دیگری به شیوه های برنامه سازی و استفاده از روش کیو، پنج ذهنیت متفاوت دست اندرکاران را دربارة جایگاه، رسالت و مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی ایران شناسایی کرده اند. ذهنیت یک؛ با تأکید بر جایگاه مهم عوامل درون سازمانی در دروازه بانی مطالب و اعتقاد به عینی گرایی نسبی بیشتر متمایل به ملت، مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی را اجتناب از عوام فریبی، مبارزه با فرهنگ استعماری غرب و انحراف های دینی و مذهبی در جامعه می داند. ذهنیت دو؛ با تأکید بر جایگاه مهم عوامل برون سازمانی در دروازه بانی مطالب و اعتقاد به عینی گرایی نسبی بیشتر متمایل به حکومت، مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی را حمایت بدون استثنا از سیاست ها و برنامه های ارکان آن می داند. ذهنیت سه؛ با اعتقاد به عینی گرایی مطلق، شیوة عینی تشریحی انتقادی را بر سایر شیوه ها ترجیح می دهد و مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی را انعکاس بی کم وکاست واقعیت ها و تشریح و تحلیل رویدادها، در استقلال کامل از خواست دیگران (چه حکومت و ملت) می داند. ذهنیت چهار؛ گرچه به ظاهر شیوة عینی توسعه ای را ترجیح می دهد، اما به دلیل اینکه به داشتن روحیة انتقادگری به عنوان یک الزام بی توجه است، به شیوة عینی شبه توسعه ای اعتقاد دارد و مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی را از زاویة آن می بیند و ذهنیت پنج نیز گرچه به ظاهر شیوة توسعه ای را ترجیح می دهد، اما به خاطر بی توجهی به الزام های آن، مانند تأمین استقلال حرفه ای و امنیت شغلی برنامه سازان و همچنین، برنامه سازی بر مبنای نظریة رسانه های توسعه بخش، به شیوة شبه توسعه ای اعتقاد دارد و مسئولیت اجتماعی صدای جمهوری اسلامی را چیزی فراتر از آن نمی داند.

امروزه استفاده از فناوری های جدید (شبکه های اینترنتی و ماهواره ها) منجر به تحول های اساسی در هویت اجتماعی و سبک زندگی در شهرها شده است. تحقیق پیش رو، در تلاش است تا رابطة استفاده از رسانه ها را با سبک زندگی زنان مورد بررسی قرار دهد. جامعة آماری تحقیق برابر با کارمندان زن شاغل در سازمان های دولتی شهر جیرفت در سال 1394 (2800 نفر) است و نمونة تحقیق برابر با 400 نفر با دقت 95درصد اطمینان با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران برآورد شده است. شیوة نمونه گیری تلفیق روش های نمونه گیری خوشه ای و تصادفی ساده است. در خصوص چارچوب نظری از تلفیق نظریه های وبلن، بوردیو، راش در زمینة تبیین عوامل اجتماعی و نظریه های ماکس وبر و دورکیم در زمینة تبیین عوامل فرهنگی مؤثر بر سبک زندگی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مصرف رسانه ای از بین تمام متغیرهای تحقیق، بیشترین تأثیر مستقیم و مثبت را بر سبک زندگی دارد، این تأثیر برابر با 198/0 است. پس از آن متغیرهای هویت گروهی، با تأثیری برابر با 155/0 و مصرف فرهنگی با تأثیری برابر با 186/0 بیشترین تأثیر را بر سبک زندگی دارند. تأثیر مستقیم متغیرهای دیگر در مدل سازی معادلات ساختاری معنادار نبوده و در اصلاحات پیشنهادی مدل حذف شده است. متغیرهای دیگر تحقیق از طریق تأثیری که بر هویت گروهی دارند، بر سبک زندگی تأثیرگذارند.

محققان بازاریابی معتقدند فرایند خرید، یک فرایند تصمیم گیری است و شامل مراحلی می شود که خریدار طی می کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع محصولاتی را خریداری کند. محیط خریدهای آنلاین به خریداران کمک می کند تا با ارزیابی دقیق اطلاعات محصول و مقایسة آن با محصولات دیگر، زمان کمتری را صرف تصمیم گیری کنند. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر تعصب های فردی بر رفتار خرید آنلاین با توجه به نقش میانجی گری قوم گرایی مصرف کنندگان (مورد مطالعه: برندهای داخلی پوشاک در اینستاگرام) است. روش پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوة جمع آوری داده ها، توصیفی همبستگی است. جامعة آماری در این پژوهش، تمام مشتریان برندهای داخلی صنعت پوشاک را در شهر مشهد شامل می شود، که تعداد مشتریان آن ها نامعین و نامشخص است. بنابراین نمونة آماری با استفاده از فرمول کوکران، 384 نمونه با روش نمونه گیری غیرتصادفی در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه 49 سؤالی بود که روایی محتوا، طبق نظر صاحب نظران و روایی سازه، بر اساس تکنیک تحلیل عاملی تأییدی مورد سنجش قرار گرفت؛ همچنین جهت ارزیابی پایایی پرسشنامه ها از آزمون ضریب آلفای کرونباخ و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Smart PLS استفاده شد. نتایج بیانگر این بود که قوم گرایی مصرف کنندگان، تأثیر تعصب های فردی را بر رفتار خرید آنلاین میانجی گری می کند. همچنین تعصب های فردی بر قوم گرایی(تعصب های قومی) مصرف کنندگان و رفتار خرید آنلاین مصرف کنندگان تأثیر معناداری دارد.

صنعت خبر، به ‎واسطة فناوری های ارتباطی جدید و بسترهای نوظهور، وارد محیطی پیچیده و به شدت رقابتی شده است. از این رو آینده برای مدیران رسانه های خبری یک چالش و دغدغه به شمار می رود، لذا همواره می کوشند تا با تفکر در مورد عوامل مؤثر بر آینده و وضعیت های احتمالی آن ها به تصاویری احتمالی از آیندة پیش رو دست یابند. اگرچه خبرگزاری صداوسیما از خبرگزاری های مهم و بزرگ کشور است، اما بی تردید از این چالش ها برکنار نیست، لذا شناسایی عوامل مؤثر بر آیندة خبرگزاری صداوسیما ضروری است. اهمیت شناخت این عوامل و اولویت بندی تأثیرگذاری آن ها در این است که هرگونه سیاست گذاری و برنامه ریزی استراتژیک در گرو شناخت این عوامل است. به این منظور با روش دلفی، به عنوان روشی رایج در آینده پژوهی و با نمونه گیری هدفمند، از دیدگاه های کارشناسی و خبرگی 19 نفر از مدیران، سردبیران و پژوهشگران معاونت سیاسی صداوسیما، بر اساس اصل اشباع نظری استفاده شد. پس از دو مرحلة دلفی و شناسایی مهم ترین و غیر قطعی ترین عوامل، و پس از گرفتن میانگین هندسی، 21 عامل مؤثر بر آیندة خبرگزاری صداوسیما، که مورد اجماع خبرگان شرکت کننده در تحقیق بود، شناسایی و در چارچوب مدل "پست" در چهار گروه سیاسی، اجتماعی فرهنگی، فناوری و اقتصادی و عوامل کلیدی دسته بندی شدند.