علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال:1402 | دوره:25 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

زمینه و هدف: اصلاح نظام تولید در بخش کشاورزی مستلزم تعریف و پیاده­سازی الگویی برای کشت محصولات، برمبنای سیاست­های کلان کشور، ساختار بازار، دانش کشاورزان و پتانسیل­های منطقه­ای و اقلیمی در راستای حفظ محیط زیست، کاهش مصرف آب و دستیابی به مزیت­های اقتصادی پایدار است. هدف از مطالعه حاضر کاربرد مدل برنامه­ریزی فازی خاکستری با رویکرد زیست محیطی و کاهش مصرف آب در تعیین الگوی بهینه کشت در شهرستان جیرفت می­باشد. روش بررسی: تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی، از نظر روش مطالعه علی و از نظر روش تحقیق و ماهیت و شیوه نگرش پرداختن به مسأله استنباطی است. برنامه ریزی خاکستری یکی از روش های تحلیل سیستم های خاکستری، برای تصمیم گیری تحت شرایط عدم حتمیت است. یافته­ ها: نتایج نشان داد سطح زیر کشت سیب­زمینی بین 5292 و 7/5328 هکتار، در منطقه می­تواند تغییر کند. سطح زیر کشت پیاز بین 1547 و 9/2349 قابل تغییر است. سطح زیر کشت گوجه­فرنگی بین 6/530 و 4/985 هکتار، در منطقه می­تواند تغییر کند. سطح زیر کشت هندوانه بین 5/129 و 5/240 قابل تغییر است. سطح زیر کشت ذرت دانه­ای بین 840 و1560 هکتار، در منطقه می­تواند تغییر کند. سطح زیر کشت یونجه بین 7/1204 و 3/2237 قابل تغییر است. کشاورزان شهرستان جیرفت با توجه به محدودیت­های ذکرشده و باهدف حداکثر مقدار سود، 1/4910 هکتار گندم، 5/1644 هکتار جو و 6/2063 هکتار خیار می­توانند کشت کنند. بحث و نتیجه ­گیری: از آنجا که توسعه خدمات زیربنائی در کاهش محدودیت­های منابع تأثیر به­سزائی دارد، توجه به این امر در خصوص استفاده بهینه از منابع برای افزایش سودآوری فعالیت­های منطقه می­تواند موثر باشد.

زمینه و هدف: نیاز به مسکن مناسب نه تنها برای افراد بلکه برای دولت ها نیز یک دغدغه است. اگر طراحی موثر در قبال تغییرات اقلیمی اتفاق نیفتد، پیامدهایی بحران زا و بروز مشکلات زیست محیطی و در نتیجه تنزل کیفیت زندگی انسان، درجوامع گوناگون در پی خواهد داشت. در این راستا هدف اصلی تحقیق حاضر، شناسایی وضعیت موجود و ارزیابی اصول اقلیمی به کار رفته در طراحی مسکن معاصر و همچنین سنجش شرایط زیستی، آسایشی و کیفیت زندگی در آپارتمان ها می باشد. روش بررسی: رویکرد روش شناسی این پژوهش کمی و راهبرد آن مطالعه موردی، تحقیق میدانی و انجام شبیه سازی با استفاده از نرم افزارهای Design Builder و Climate Studio است. همچنین از روش توصیفی پیمایشی و تحلیل آماری با نرم افزارSPSS(26) با استفاده از پرسشنامه برای بررسی رضایتمندی سکونتی استفاده شده است. از این رو مجتمع مسکونی زیتون در شهر اصفهان به عنوان نمونه موردی برای ارزیابی مسکن پس از اشغال ساکنان (Post-Occupancy Evaluation) در سال 1400 انتخاب گردید. یافته ها: در بررسی وضعیت موجود مشاهده شد میزان پاسخگویی مجتمع مذکور به اقلیم منطقه به سبب کل گرایی و بی توجهی به طراحی تفضیلی واحدهای مسکونی چندان مطلوب نبوده، طبق داده های پرسشنامه آسایش حرارتی و بصری و تهویه طبیعی، در واحدها کمتر از سطح متوسط بوده است، همچنین نتایج شبیه­سازی نشان داد که تمهیدات اقلیمی در سطح کلان، چندان تاثیری در بهینه­سازی مصرف انرژی و شرایط آسایش فضاهای داخلی واحدها نداشته است، بدین ترتیب رده F برای برچسب انرژی این مجتمع تعیین گردید. بحث و نتیجه گیری: تفاوت در کیفیت طراحی واحدهای یک مجتمع مسکونی و نگرش کلی به بنا و عدم دقت به طراحی جزئیات تک واحدها امری نادرست بوده و میتواند از نظر رضایتمندی سکونتی مشکل ساز شود، بنابراین رعایت کلیه اصول طراحی اقلیمی در مقیاس خرد، به کارگیری راهکارهای بهینه سازی ارائه شده ضمن توزیع عادلانه انرژی های طبیعی در بین واحدهای مسکونی امری ضروری است.

زمینه و هدف: قیر یکی از مواد پرکاربرد در صنایع، به ویژه صنعت راه و ساختمان می باشد. در این تحقیق تلاش شده است به جهت بهبود خواص قیر خالص به بررسی تغییرات خواص فیزیکی کامپوزیت قیر حاوی مواد بازیافتی از جمله موی سر، پشم گوسفند، پودر شیشه، پر مرغ، و خاک اره پرداخته و نتایج با قیر خالص مقایسه شود. استفاده از مواد بازیافتی علاوه بر کمک به محیط زیست می تواند موجب کاهش هزینه ماده نهایی گردد. روش بررسی: بررسی خواص از جمله هدایت حرارتی، عبور صوت، لزجت، خاصیت انگمی، قابلیت نفوذ، و مقاومت فشاری در این تحقیق به صورت آزمایشگاهی در طی سالهای 1399 و 1400 طبق روش های معتبر و استاندارد می باشد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داده است که استفاده از خاک اره خاصیت مقاومت حرارتی و مقاومت کششی تقویت می کند و موی سر خاصیت عایق صوتی ماده خالص را تقویت می کند. به طور کلی افزودنی های مذکور تاثیر نامطلوبی روی لزجت ماده اولیه داشتند اما در مقاومت فشاری ماده اولیه تاثیر محسوسی مشاهده نشد. بحث و نتیجه ­گیری: طبق این تحقیق افزودن مواد بازیافتی میتواند برخی خواص قیر خالص را بهبود ببخشد و می توان با توجه به کاربری قیر در صنعت مورد نظر، از افزودنی هایی که خاصیت مورد نظر را تقویت می کنند استفاده نمود.

زمینه و هدف: اردک سرحنائی ( Aythya ferina) یکی از گونه های فراوان و با پراکندگی بالا در جهان، بین مرغابی سانان است. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ساختار و تنوع ژنتیکی این گونه در ایران با استفاده از ژن سیتوکروم ب( Cytochrome b) بوده است. روش بررسی: در این پژوهش نمونه برداری از 10 قطعه اردک سرحنائی که از مناطق شمال و جنوب کشور در سالهای 1399-1400 برداشت شده بودند، انجام شد. پس از استخراج و تکثیر قطعات DNA تجزیه تحلیل های هاپلوتایپی و نوکلئوتیدی صورت گرفت. یافته ها: به طور کلی، با بررسی 8 قطعه 929 جفت بازی ژن سیتوکروم b اردک سرحنائی، 7 هاپلوتایپ مختلف شناسائی شد. تنوع هاپلو تایپی 818/0، تنوع نوکلئوتیدی 00149/0 محاسبه شد. مقدار Nm یا میزان جریان ژنی بین منطق نمونه برداری برابر 383/1 بود که نشان از جریان ژنی بالا و به بیان دیگر فاصله ژنی بسیار کم بین جمعیت­های این گونه و جمعیت­های اروپایی و آسیایی آن است. شاخص راجرز-هارپندینگ، شاخص تاجیما و Fu Fs به ترتیب 112/0، 028/0-و 288/1-محاسبه شد، همچنین نمودار توزیع عدم تطابق به صورت تک نمائی رسم شده، که همه آنها نشان دهنده تاریخچه جمعیتی نامعین و شبیه به مدل گسترش ناگهانی بوده است. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از شبکه هاپلوتایپی و درخت تبار شناختی و همین طور تفاوت اندک ژنتیکی بین جمعیتهای بررسی شده، احتمال مهاجرت این پرنده از هر دو منطقه اروپا و شرق آسیا به ایران وجود دارد. با در نظر گرفتن نتایج پژوهش حاضر، باید تالاب های زیستگاهی این گونه در ایران به عنوان مناطق مهم و کلیدی شناخته شده و اقدامات مدیریتی و حفاظتی لازم در این مناطق صورت گیرد.

زمینه و هدف: نظام مدیریتِ عملکردِ منابع انسانی به عنوان یکی از مهمترین ارکان فرآیندی هر سازمانی محسوب می شود که بدون داشتن یک مکانیزمِ مشخص راهبردی همچون یادگیری فراگیر، با چالش ها و تعارض های آسیب گونه ای مواجه می شود. هدف این پژوهش آسیب شناسی مدیریت عملکرد منابع انسانی براساس فقدانِ مضامین یادگیری سبز در نظام بانکداری می باشد. روش بررسی: این پژوهش از نظر نتیجه، جزء پژوهش های توسعه ای قرار می گیرد، چراکه عدم انسجام تئوریک در باب مفاهیم و تئوری های مرتبط به این حوزه، باعث گردیده است تا این پژوهش به دنبال آسیب شناسی مدیریت عملکرد منابع انسانی براساس فقدانِ مضامین یادگیری سبز باشد. در بخش کمی مولفه ها و گزاره های شناسایی شده در قالب پرسشنامه های ماتریسی، توسط 18 نفر مدیران منابع انسانی، مسئولان و کارشناسان صاحب نظر در سطح بانکداری مورد ارزیابی تحلیل تفسیری قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد، گزاره ی فقدانِ گرایش های استراتژیک در یادگیری به عنوان تاثیرگذارترین مضمونِ یادگیری دوجانبه در تقویتِ آسیبِ ناسازگاریِ استراتژیکِ در کارکردهای عملکردِ مدیریتِ منابع انسانی تلقی می شود. بحث و نتیجه گیری: این نتیجه نشان می دهد فقدانِ گرایش های استراتژیک به دلیلِ عدمِ اثربخشی در شناساییِ ظرفیت های محیطی، بانک را در حوزه آسیب های مدیریت عملکرد منابع انسانی با چالش جدید مواجه می کند.

زمینه و هدف: اهمیت و ضرورت کشف منابع انرژی تجدید پذیر و سرمایه گذاری بر روی روشهای استحصال انرژی الکتریکی یکی از بزرگترین اهداف کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. توان گرادیان شوری همان استفاده از پتانسیل موجود در اختلاف غلظت میان دو محلول نظیر آب شور دریا و آب شیرین رودخانه یکی از راههای استحصال انرژی الکتریکی است. انرژی الکتریکی حاصل شده از فرایند توان گرادیان شوری میتواند جایگزین خوبی جهت تولید انرژی الکتریکی باشد، که از اهداف این تحقیق است و با موضوع تاثیر غشانانوساختار بر عملکرد مدل های فیزیکی استحصال انرژی از گرادیان شوری در رودخانه اروند مورد بررسی قرار گرفته است. روش بررسی: ابتدا با بررسی منطقه مورد مطالعه و محاسبه انرژی گیبس، مقدار آن منفی شد. پس نشان میدهد که فرایند استحصال انرژی از گرادیان شوری خود به خودی است. یک مدل فیزیکی مبتنی بر روش فشار اسمز تاخیری (PRO)، طراحی وارزیابی شد. مدل فیزیکی طراحی شده با غشاء TFC نانو ساختار است که در آن با استفاده از آب رودخانه و آب دریا در شرایط آزمایشگاهی با غلظت های متفاوت، اختلاف ارتفاع ایجاد کرد. پس از طراحی PRO و دریافت خروجی از مدل فیزیکی، نتایج با مدل فرایند فشار اسمز معکوس(RED ) مقایسه شد. این تحقیق در سال 2020 با استفاده از داده های مورد نیاز از سال 2010 تا2018 انجام شده است. یافته ها: با محاسبه انرژی گیبس درهر دو فرایند فشار اسمز معکوس(RED ) و فشار اسمز تاخیری (PRO) مقدار آن منفی شد. مدل فیزیکی طراحی شده مبتنی بر روش PRO با غشاء TFC نانو ساختار طراحی شد که در آن با استفاده از آب رودخانه ppm10و آب دریا ppm50 در شرایط آزمایشگاهی، بیشترین میزان جریان را ایجاد کرد. مقدار اختلاف پتانسیل ایجاد شده میان دو سر هر سلول در سیستم الکترودیالیز معکوس، با توجه به نسبت غلظت آب دریا به آب رودخانه برای هر ایستگاه­ هیدرومتری محاسبه شد و بیشترین مقدار مربوط به ایستگاه خرمشهر مقدار mV80 است. . این مقدار به واسطه ی استفاده از تکنیک نانو بر روی غشاء مورد استفاده در این سیستم و طراحی مناسب سلول بدست آمد که راندمان دستگاه را در مقایسه با غشاهای غیر نانو 11 در صد افزایش داد. بحث و نتیجه گیری: با بررسی و مقایسه این دو روش به این نتیجه میرسیم که با به دست آوردن انرژی گیبس در هر دو فرایند به صورت خود به خودی انجام میپذیرد. هر دو روش ایستگاه خرمشهر بهترین بازدهی را دارد. مزیت RED نسبت به PRO این است انرژی الکتریکی تولید شده در گرادیان شوری پایین تری اتفاق میفتد در صورتی که در فرایند PROاختلاف گرادیان شوری بالاتری مورد نیاز است. با محاسبه پتانسیل تولید انرژی ایستگاه خرمشهر بالاترین بازدهی رادارد. استفاده از غشا نانو ساختار نیز در هر دو روش تاثیر مستقیمی در عملکرد دستگاه داشته است.

زمینه و هدف: کربن آلی خاک (SOC) یکی از حیاتی­ترین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک است که از تنزل و انهدام خاک جلوگیری به عمل می­آورد. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات مقدار SOC با استفاده از تکنیک سنجش از دور در مقایسه با روش­های نمونه­برداری مزرعه­ای در جنگل­های زاگرس میانی در استان خوزستان ایران در طول 2 دهه گذشته است. روش بررسی: نمونه­های خاک به منظور اندازه­گیری مقدار SOC در آزمایشگاه به صورت تصادفی و از خاک سطحی (عمق cm 10-0) جمع­آوری شد. آنالیز داده­های دیجیتالی با استفاده از تصاویر به دست آمده از سنجنده­های OLI ماهواره لندست 8 و ETM+ ماهواره لندست 7 در سال 2016 (سال نمونه­ برداری) به منظور تخمین سطوح ماده آلی سطحی خاک انجام یافت. هدف اصلی برقراری ارتباط میان کربن آلی خاک با نسبت­های انعکاسی باندهای ماهواره لندست و شاخص­های گیاهی و رطوبتی مانند NDVI، SAVI، BSCI، NDMI و NSMI بر اساس مقادیر SOC به دست آمده از نمونه­های خاک مناطق جنگلی در کوه­های زاگرس میانی بوده و بدین منظور این داده­ها با روش­های مختلف رگرسیون خطی مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ ها: در بهترین مدل متناسب از روش رگرسیون گام به گام مقدار R2 برای ماهواره لندست 8 برابر با 435/0 و برای ماهواره لندست 7 برابر با 501/0 به دست آمد و بر اساس این نتایج، بررسی تغییرات کربن آلی در سال­های قبل صورت گرفت. بحث و نتیجه ­گیری: نتایج نشان دهنده ارتباط معنی­دار میان مواد آلی خاک و انعکاس­های محدوده طیفی قرمز، مادون قرمز نزدیک و مادون قرمز کوتاه می­باشد.

تروریسم محیط زیستی، رفتار خشونت آمیزی است که با قصد سلب صلح، نظم و امنیت جوامع بشری، از طریق هدف یا ابزار قرار دادن محیط زیست، حیات و سلامتی انسان ها و امنیت محیط زیست را با خطر جدی روبرو می سازد و هر گاه همزمان با مخاصمات مسلحانه و از جانب یکی از طرفین مخاصمه رخ دهد، خسارات گسترده و جبران ناپذیری را بر جای می گذارد و نه تنها سلامتی و حیات نسل معاصر، که سلامتی نسل های آینده را نیز در معرض خطر قرار داده و نیز قابلیت زیست سالم را از محیط زیست سلب می کند، لذا بررسی راهکارهای مقابله با این گونه وقایع، هدف اصلی پژوهش جاری می باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و به صورت اسنادی از طرق بهره گیری از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه، مقررات و اسناد بین المللی به زبان های فارسی و انگلیسی موجود صورت پذیرفته است. تنها راه مقابله با این پدیده ی جنایی، مقید کردن طرفین مخاصمه به هنجارها و مقررات مربوط به حقوق بشردوستانه ی بین المللی و جرم انگاری نقض این گونه مقررات است، تا ضمن کنترل خشونت طرفین مخاصمه در حدود مقررات بین المللی، تعرض از این دسته از مقررات، موجب تعقیب کیفری با اتهام «جنایات بین المللی» یا «جنایات شدید دارای اهمیت بین المللی» گردد. با وجود این که ماده 5 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی 1998، تروریسم محیط زیستی را در شمار جنایات بین المللی پیش بینی نکرده، اما به خاطر آثار زیانبار عمیق و جبران ناپذیر در حیات و سلامتی انسان ها و سلامت محیط زیست و قابلیت سرایت این گونه آثار به مناطق دوردست و حتی به نسل های آینده، دکترین حقوقی و اسناد بین المللی، تروریسم محیط زیستی را نمونه ی حادی از تروریسم شناخته و اهمیت آن را در ردیف جنایات بین المللی دانسته و آثار جنایات بین المللی را بر آن مترتب می دانند.

در دهه ­های اخیر، افزایش گسترده نابرابری در جهان و تخریب نگران­کننده محیط زیست، دولت­ها را به بازبینی نحوه تدوین و اجرای برنامه­های توسعه واداشته است، بازبینی که ماحصل آن طرح مفهوم جدیدی با عنوان توسعه پایدار می­باشد. توسعه پایدار فرایندی از توسعه است که در آن مطلوب بودن و امکانات موجود در طول زمان کاهش پیدا ننموده و نوعی عدالت توزیعی مستلزم تقسیم عادلانه فرصتهای توسعه بین نسل­های کنونی و آینده به عنوان یکی از مهمترین اهداف توسعه مزبور برقرار خواهد شد. در این میان، با عنایت به آنکه مراجع قضایی به عنوان تضمین کنند­گان اصلی عدالت در هر جامعه تلقی شده، در تحقیق حاضر سعی بر آن گردیده تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، نقش و جایگاه این مراجع در ورود به مسئله لزوم رعایت عدالت میان نسلی در پیشبرد هر گونه برنامه توسعه ملی یا محلی و در نتیجه ایجاد التزام به رعایت ملاحظات مرتبط با این بعد از عدالت مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا، بررسی رویه قضایی موجود در دادگاه­های برخی از کشورها حکایت از آن دارد که مراجع مذکور می­توانند نقشی اساسی در شناسایی و تضمین برقراری عدالت بین نسل حاضر و نسل­های آینده در جریان تدوین و اجرای برنامه­های توسعه ملی و ناحیه­ای، به عنوان یکی از اهداف اصلی توسعه مبتنی بر پایداری بر عهده گیرند.

زمینه و هدف: پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی آزاد سازی تجاری و موافقت نامه های آزاد تجاری همواره مورد بحث بوده است. در همین راستا، در این پژوهش آثار اقتصادی و زیست محیطی کاهش تعرفه های وارداتی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در یک افق زمانی بلند مدتِ 25 ساله تحلیل شده است. روش بررسی: در این پژوهش، تحلیل تجربی و کمی سازی نتایج بر اساس الگوی پروژه تحلیل تجارت جهانی انرژی محورِ پویا (GDyn-E) انجام شده است، الگوی ذکر شده، از نوع الگوی های تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE)، جهانی و چند منطقه ای است. با توجه به ماهیت بین المللی بودن تجزیه و تحلیل این پژوهش، یک الگو و پایگاه داده جهانی به منظور تحقق اهداف این پژوهش مورد نیاز بود، بنابراین، الگویGDyn-E و نسخه ی 10 پایگاه داده آن (منتشر شده در سال 2020) برای تجزیه و تحلیل انتخاب شد، این پایگاه داده کل جهان را پوشش می دهد. در این پژوهش، آثار اقتصادی و زیست محیطی موافقت نامه های آزاد تجاری ایران و اوراسیا طی دو سناریو (کاهش 50 درصدی و کاهش 100 درصدی نرخ تعرفه ها) با نرم افزار RunDynam تحلیل شده است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که با کاهش تعرفه ی دوجانبه، کل انتشار گاز CO2 در ایران روند افزایشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO2 بیشتر می شود و نیز کل انتشار گاز CO2 در اوراسیا روند کاهشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO2 کمتر می شود. نتایج این پژوهش در ارتباط با رفاه اقتصادی و تولید نشان می دهد که با کاهش تعرفه تجاری، رفاه و تولید در ایران روند افزایشی دارد و نیز رفاه و تولید در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ترتیب روند افزایشی و کاهشی را نشان می دهد. روند اثر تکنیک (فناوری) در ایران نزولی و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا صعودی است، اثر تکنیک بیانگر تغییر در فناوری تولید، به خصوص تغییر به سمت فناوری پاک است. با آزاد سازی تجاری، اثر فناوری در ایران به افزایش تخریب محیط زیست منجر شده است و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به کاهش تخریب محیط زیست منجر می شود و نشان می دهد که اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سمت فناوری پاک سوق داده می شود و در ایران از فناوری های پاک استفاده نشده است و یکی از دلایل آن می تواند ناشی از عدم قوانین سختگیرانه زیست محیطی در ایران باشد. بحث و نتیجه گیری: پیشنهاد می شود همگام با کاهش تعرفه تجاری و اعمال سایر مقررات مربوط به موافقت نامه، استفاده از قوانین زیست محیطی سختگرانه تر و نیز استفاده از فناوری های پاک و انتقال این نوع فناوری به کشور در دستور کار قرار گیرد.