علوم باغبانی
سال:1400 | دوره:35 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

شکل میوه از صفات بسیار مهم و موثر در کیفیت گوجه­فرنگی (Solanum lycopersicum L. ) بوده و ژن­های SUNو OVATE از ژن­های کلیدی کنترل کننده طول میوه می­باشند. به منظور شناسایی SNPها (Single nucleotide polymorphism) در این ژن­ها، قطعاتی از نواحی کد کننده آنها در 96 ژنوتیپ گوجه­فرنگی تکثیر و با آنزیم­های محدود کننده TruI وPstI هضم شد. هضم قطعات تکثیری این دو ژن در ژنوتیپ­ها چندشکلی تولید نکرد بنابراین چهار ژنوتیپ از جمعیت­های مختلف انتخاب و قطعه تکثیری ژن­ها در این ژنوتیپ­ها توالی­یابی شد. همردیفی توالی­ها برای شناسایی SNPها با استفاده از نرم افزار Clustal Omega انجام گرفت. توالی­یابی قطعه تکثیری ژن SUN منجر به شناسایی یک ناحیه اینترونی به طول 369 جفت باز شد. بر اساس نتایج، در ژن SUN ده SNP شناسایی شد. از کل SNPهای شناسایی شده در این ژن، 80 درصد آنها از نوع همجنس و 20 درصد آنها از نوع غیرهمجنس بود. در ژن OVATE پنج SNP شناسایی شد که 80 درصد آنها از نوع همجنس و 20 درصد آنها از نوع غیرهمجنس بود. میانگین تعداد SNPها به ازای هر 100 جفت باز در نواحی اگزونی و اینترونی ژن SUN به ترتیب 9/0 و 62/1 بود. در ژن OVATE به ازای هر 100 جفت باز نیمSNP در ناحیه اگزونی شناسایی شد. با توجه به نقش مهم کیفیت میوه بخصوص شکل آن در بازارپسندی گوجه­فرنگی، SNPهای شناسایی شده در این تحقیق می­تواند در برنامه­های اصلاحی گوجه فرنگی برای مطالعه تنوع ژنتیکی، تهیه نقشه­های ژنتیکی و شناسایی نشانگرهای عملکردی مرتبط با شکل میوه مورد استفاده قرار گیرد.

بنفشه آفریقایی (Wendl. Saintpaulia ionantha) یک گیاه زینتی مشهور با شکل و رنگ های متنوع است و به عنوان یک گیاه مدل عالی جهت مطالعات باززایی در شرایط درون شیشه ای مطرح می باشد. این پژوهش با هدف القاء پلی پلوئیدی در شرایط درون شیشه ای و با استفاده از غلظت های مختلف کلشی سین انجام گرفت. گیاهچه های حاصل از کشت درون شیشه ای در مرحله پرآوری تحت تیمار کلشی سین قرار گرفتند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور غلظت در سه سطح 02/0، 05/0 و 1/0 درصد و مدت زمان تیمار در سه سطح 18، 24 و 48 ساعت انجام گرفت. صفات ظاهری و آناتومیکی گیاهچه­های باززایی شده مورد بررسی قرار گرفت. القای تتراپلوئیدی به­گونه­ای موفقیت آمیز توسط بررسی صفات مختلف ظاهری و بررسی های میکروسکوپی و فلوسایتومتری تایید شد. تیمار 02/0 درصد کلشی سین به مدت 24 ساعت در القای پلی پلوئیدی در بنفشه آفریقایی تحت شرایط درون شیشه­ای موثر بود. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که تلفیق روش کشت درون شیشه­ای با القای تتراپلوئیدی به­عنوان یک روش سریع و کارآمد برای بدست آوردن اشکال و صفات جدید در گیاهان باززایی شده درون شیشه­ای بنفشه آفریقایی می­تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در شرایط نامناسب محیطی با ایجاد میکروکلیما امکان افزایش عملکرد وجود دارد؛ در این راستا در شرایط خاک شور و سدیمی و کم آبیاری آزمایشی در سال زراعی 96-1395 در شمال شرقی اهواز به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل جهت جغرافیایی کاشت (شاهد (کاشت مسطح غیر خطی) وکاشت در جوی در جهت های شمالی-جنوبی، شرقی-غربی، شمال شرقی-جنوب غربی، شمال غربی-جنوب شرقی) و توده های بابونه (اهواز، اصفهان و شیراز) بود. بالاترین تعداد گل در بوته (5/78) و عملکرد گل خشک (126 گرم در متر مربع) در جهت کاشت شمال-جنوب و بیش ترین عملکرد بیولوژیک (417 گرم در متر مربع) در جهت کاشت شمال غربی-جنوب شرقی در تیمار توده اصفهان به دست آمد. بالاترین درصد اسانس (06/1 درصد) در توده اصفهان در جهت شرق-غرب مشاهده شد. کم ترین (14/3 کیلوگرم در هکتار) و بالاترین (1/10 کیلوگرم در هکتار) عملکرد اسانس در توده اصفهان و به ترتیب در کاشت مسطح غیر خطی و جهت شرق-غرب مشاهده شد که 221 درصد افزایش را نشان داد. بالاترین درصد کامازولن در توده اهواز (شمال-جنوب)، بی فارنسن در توده شیراز (جنوب غربی-شمال شرقی) و آلفا-بیسابولون اکساید آ در توده اصفهان (شمال-جنوب) به دست آمد. کم ترین ضریب استهلاک نوری (50/0) در کشت مسطح مشاهده شد. به طور کلی کاشت ردیفی در جوی و در جهت جغرافیایی مناسب می تواند یک روش بسیار کم هزینه برای افزایش محصول باشد.

ژنتیک گیاه دارای نقش مهم در تعیین نوع و میزان متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی می باشد و بر همین اساس همواره شناخت گونه ها و ارقام دارای توانمندی ژنتیکی بالا در تولید متابولیت های دلخواه در صدر برنامه های اصلاحی گیاهان دارویی قرار دارد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تغییرات پروفایل شیمیایی اسانس دو ژنوتیپ با کد بذر 278 و 296 گیاه ریحان گونه گراتیسیموم (Ocimum gratissimum L. ) طی فصل های بهار و پائیز سال 1398، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در قالب طرح کرت های خرد شده در زمان انجام شد. بخش هوایی گیاهان در زمان های فوق در مرحله تمام گل برداشت و در سایه و دمای محیط خشک شدند. اسانس گیاهان خشک شده به روش تقطیر با آب و دستگاه کلونجر استخراج و کمیت و کیفیت اجزای اسانس گیاه با دستگاه GC-MS مورد آنالیز قرار گرفت. بر اساس نتایج آنالیز کیفی اسانس، 50 ترکیب مختلف در اسانس ژنوتیپ های 278 و 296گیاه دارویی ریحان گراتیسیموم شناسایی شد. بیش از 98 درصد ترکیبات شناسایی شده در اسانس این دو ژنوتیپ در پنج کلاس شیمیایی شامل مونوترپن­های هیدروکربنه و اکسیژن دار و سزکوئی ترپن های هیدروکربنه و اکسیژن دار و فنیل پروپانوئیدها قرار داشتند. تیمول جزء غالب اسانس ژنوتیپ 278 در ماه­های خرداد (48/35 درصد) و آبان (85/45 درصد) بود، ترکیب گاما ترپینن در ژنوتیپ 278 از 15/13 درصد در خرداد ماه به 80/25 درصد در آبان ماه، افزایش یافت. تیمول در اسانس ژنوتیپ 296 وجود نداشت و ترکیب دی هیدرواوژنول که به کلاس شیمیایی فنیل پروپانوئیدها تعلق دارد، به عنوان ترکیب اصلی اسانس ژنوتیپ 296 گیاه ریحان گراتیسیموم شناخته شد و مقدار آن در دو برداشت تغییر معنی داری نداشت. در مجموع، با توجه به اجزای اصلی اسانس دو ژنوتیپ و رشد مناسب آن­ها بصورت چندساله و امکان چندین برداشت در طول سال، تحقیقات بیشتر جهت کشت آنها در سطح وسیع در شرایط استان خوزستان توصیه می­شود.

از مهم­ترین مشکلات در اراضی تحت کشت ایران می­توان به وضعیت نامناسب کیفی و کمی منابع آب در سطح کشور اشاره کرد. در این تحقیق، اثر مقادیر مختلف شوری آب آبیاری بر عملکرد و خصوصیات ریشه گوجه­فرنگی با مدیریت­های مختلف زمان آبیاری در شهرستان اردبیل مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش شامل شوری آب آبیاری (در چهار سطح 5/1، 5/2، 4 و 7 دسی­زیمنس بر متر) و زمان اعمال آبیاری (آبیاری در سه زمان، به­ترتیب 40، 50 و 65 درصد تخلیه مجاز رطوبتی) در چهار تکرار اجرا شدند. نتایج این تحقیق نشان داد شوری آب آبیاری دارای اثر معنی­دار (p <0. 01) بر وزن، قطر و حجم ریشه، میزان تبخیر و تعرق، زه­آب خروجی و عملکرد گوجه­فرنگی می­باشد. همچنین تیمارهای شوری آب­آبیاری 5/2 و 7 دسی زیمنس بر متر دارای بیشنه و کمینه عملکرد گوجه­فرنگی به­ترتیب برابر 9/114 و 58/37 گرم بودند. از طرفی، افزایش شوری آب­آبیاری از 5/1 به 5/2 دسی­زیمنس بر متر و افزایش تخلیه مجاز رطوبتی از 40 به 50 درصد تفاوت معنی­داری بر عملکرد گوجه فرنگی نداشت. به­طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد استفاده از آب­های دارای شوری قابل قبول، می­تواند یکی از راهکارهای جبران و کاهش مشکلات منابع آب موجود باشد، که البته این امر باید با رعایت مدیریت شوری و آبشویی خاک همراه باشد.

آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل خطرات زیست محیطی که برای سلامت انسان دارد، در سال­های اخیر مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است. به منظور بررسی واکنش­های زیستی گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis) در شرایط تنش کادمیم و سرب، این مطالعه در طرح فاکتوریل و در قالب بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط گلخانه­ای انجام شد. کادمیم در چهار سطح (صفر، 6، 12 و 24 میلی­گرم کادمیم در کیلوگرم خاک) به عنوان فاکتور اول و سرب در چهار سطح (صفر، 150، 300 و 450 میلی­گرم سرب در کیلوگرم خاک) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد با افزایش غلظت کادمیم و سرب وزن خشک اندام هوایی و ریشه، میزان پروتئین، میزان فتوسنتز، سرعت تعرق و کارایی فلورسانس کلروفیل کاهش معنی­دار یافت، با این وجود، این کاهش در حضور کادمیم بیش از سرب مشاهده شد. اثر متقابل دو عنصر نیز صفات مذکور را کاهش داد. همچنین میزان مالون دی آلدهید، درصد اسانس و پرولین با افزایش غلظت هر دو عنصر در محیط افزایش یافت. با اینحال اثر متقابل دو عنصر بر صفات مذکور نشان داد که همراهی دو عنصر با یکدیگر باعث کاهش اثر منفی هر یک از عناصر به تنهایی می­شود. افزایش غلظت هریک از عناصر کادمیم و سرب به تنهایی غلظت همان عنصر را در بخش هوایی و ریشه به طور معنی­داری افزایش داد و این مسئله بیانگر رابطه مستقیم بین مقدار فلز در محیط و جذب آن توسط گیاه است. غلظت کادمیم در بخش هوایی و ریشه در بالاترین سطح کادمیم (24 میلی­گرم بر کیلوگرم خاک)، به ترتیب 96/1و 98/0(میکروگرم بر گرم وزن خشک) گزارش شد. غلظت سرب در بخش هوایی و ریشه در بالاترین سطح آن (450 میلی­گرم برکیلوگرم خاک) به ترتیب 55/3 و 02/2 (میکروگرم بر گرم وزن خشک) گزارش شد. همچنین اثر متقابل دو عنصر نشان داد که افزایش کادمیم در محیط باعث کاهش غلظت سرب در گیاه شد و افزایش غلظت سرب در محیط باعث کاهش غلظت کادمیم در گیاه شد. هیچ یک از دو عنصر سرب و کادمیم در اسانس این گیاه مشاهده نشد. همچنین در سطوح 12 و 24 میلی­گرم کادمیم در کیلوگرم خاک (سطوح بالای کادمیم)، افزایش غلظت سرب از 150 به 450 میلی­گرم، فاکتور انتقال کادمیم را 97/6 و 26/11 درصد افزایش داد. از مطالعه حاضر می توان دریافت که به طور کلی، گیاه از کادمیم بیشتر از سرب آسیب دیده و اثر بازدارندگی کادمیم و سرب روی یکدیگر تقریباً در تمام صفات مشاهده شد، همچنین با توجه به عدم حضور عناصر در اسانس، شاید بتوان گیاه بادرنجبویه را به عنوان گزینه مناسبی جهت کشت در مناطق آلوده معرفی نمود.

تحقیق حاضر، با هدف بررسی اثر نسبت­های اختلاط کمپوست زباله شهری با خاک بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی چمن گونه بومی تال فسکیو (Festucaarundinaceous) در پاسخ به تنش خشکی در قالب دو آزمایش در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام گردید. در آزمایش اول، بررسی درصد و سرعت سبز شدن چمن در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار صورت پذیرفت که در آن تیمارهای آزمایش شامل ده مقدار مختلف اختلاط کمپوست با خاک (10 تا 100 تن در هکتار) و تیمار شاهد (خاک زراعی بدون اختلاط با کمپوست) بود. در آزمایش دوم، سه مقدار برتر کمپوست از آزمایش اول به همراه شاهد بعنوان فاکتور اول و سه سطح تنش رطوبتی 25، 50 و 100 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب بعنوان تنش­های شدید و ملایم و عدم تنش، بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند که بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج آزمایش اول نشان داد که مقادیر 70، 80 و 90 تن درهکتار بواسطه داشتن ظرفیت نگهداری آب بالاتر، سبب افزایش معنی­دار درصد و سرعت سبز شدن چمن شدند. در آزمایش دوم، با افزایش شدت تنش خشکی در مقادیر مختلف کمپوست، میزان کلروفیل کل کاهش و صفات محتوی نسبی آب گیاه، پرولین و نشت الکترولیت­ها افزایش پیدا کردند. در تیمار کمپوست 90 تن درهکتار به دلیل توانایی بالای آن در ذخیره آب، انسجام غشاءهای سلولی بیشتر حفظ شد و درک کمتری از تنش صورت گرفت. وزن خشک اندام هوایی نیز تحت تاثیر افزایش شدت تنش خشکی بطور معنی داری کاهش یافت. در مجموع به نظر می­رسد که کاربرد 90 تن کمپوست در هکتار بطور معنی­داری در بهبود تحمل به خشکی چمن تال فسکیو موثر باشد.

انگور (Vitis vinifera) یکی از مهمترین محصولات باغی در دنیا و ایران به شمار می­رود. خشکسالی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاه و تولیدات کشاورزی در سراسر جهان بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک است. کاربرد کودهای آلی و شیمیایی به عنوان بهبود دهنده ویژگی­های خاک یکی از راهکارهای کاهش اثرات تنش خشکی می­باشد. به منظور بررسی اثر کاربرد کمپوست، بایوچار و سولفات پتاسیم بر وزن خشک برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، کلروفیل a، b، کل، کاروتنوئید و عناصر برگ انگور رقم بیدانه قرمز در شرایط بدون تنش خشکی (در حد ظرفیت زراعی) و تنش خشکی (40 درصد ظرفیت زراعی) پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال1396 در دانشگاه رازی (کرمانشاه) انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد وزن خشک برگ انگور برای تیمارهای کودی سولفات پتاسیم، کمپوست و بایوچار به ترتیب 7/3، 6/3 و 5/3 گرم به دست آمد. محتوی رطوبت نسبی، غلظت کلروفیل a وکارتنوئید برگ بین تیمارهای کودی اختلاف معنی­داری نداشت. افزایش نسبت کلروفیل a به b، 95/2، 30/3 و 02/7 درصد به ترتیب در تیمارهای بایوچار، سولفات پتاسیم و کمپوست در مقایسه با تیمار شاهد تغییر کرد. در شرایط تنش خشکی با کاربرد بایوچار در مقایسه با کمپوست و سولفات پتاسیم، غلظت فسفر، پتاسیم، منیزیم و مس برگ انگور به طور معنی داری بیشتر بوده در نتیجه نسبت کروفیل a به b و وزن خشک برگ انگور در مقایسه با شرایط بدون کاربرد کود بهبود یافت. براساس یافته­های این پژوهش برای کاهش اثرات منفی تنش خشکی بر ویژگی­های بیوشیمیایی و وزن خشک برگ انگور، کاربرد بایوچار سپس سولفات پتاسیم و کمپوست در گزینه­های بعد توصیه می­شود.

ویتامین ها از مواد طبیعی ساخته شده­اند و به منظور رشد، عملکرد و بهبود سطح تغذیه گیاهان مناسب هستند. هدف از این مطالعه، بررسی اثرات سطوح مختلف پیرودکسین (50، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر)، تیامین (50، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر)، اسید فولیک (50، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر)، و ترکیب این ویتامین ها بر روی رشد، عملکرد و ویژگی های شیمیایی گیاه گوجه فرنگی. این پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه دانشگاه ولایت ایرانشهر طی سال های 1398 تا 1399 اجرا شد. نتایج نشان دادند که تمامی غلظت های پیرودکسین، تیامین و اسید فولیک به کار برده شده سبب افزایش پارامترهای رشدی نسبت به شاهد شدند، و بیشترین ارتفاع گیاه (271 سانتی متر)، قطر ساقه (7 سانتی متر)، تعداد برگ (31 عدد)، وزن تر (502 گرم) و خشک گیاه (66/341 گرم) در غلظت 100 میلی گرم بر لیتر پیرودکسین+ 100 میلی گرم بر لیتر تیامین+ 100 میلی گرم بر لیتر اسید فولیک ایجاد شد. روابط متقابل سطوح ویتامین های B در سطوح کم، متوسط و زیاد اثر معنی داری بر پارامترهای زایشی گیاه گوجه فرنگی داشت، به طوری که بیشترین تعداد گل (33/41)، تعداد میوه (55/29)، تعداد خوشه (77/9)، قطر میوه (44/22 میلی متر)، وزن تر میوه (158 گرم)، وزن خشک میوه (81/10 گرم) و عملکرد (9667/5688 گرم در بوته) در غلظت 100 میلی گرم بر لیتر پیرودکسین، 100 میلی گرم بر لیتر تیامین و 100 میلی گرم بر لیتر اسید فولیک مشاهده شد. هم­چنین، تمامی غلظت های به کار برده شده پیرودکسین، تیامین و اسید فولیک سبب افزایش پارامترهای بیوشیمیایی نسبت به شاهد شدند. بیشترین میزان pH (78/4)، اسیدیته (28/0 درصد)، مواد جامد محلول (93/3 درصد)، لیکوپن (64/2 میلی­گرم در 100 گرم وزن تر)، محتوای فنول کل (66/66 میلی­گرم در 100 گرم وزن تر)، ویتامین ث (36/13 میلی گرم بر 100 گرم وزن تر)، کلروفیل a (98/1 میلی­گرم بر گرم وزن تر)، کلروفیل b (98/0 میلی­گرم بر گرم وزن تر) و کارتنوئید (33/3 میلی گرم بر گرم وزن تر) با کاربرد ترکیب 100 میلی­گرم بر لیتر پیرودکسین، 100 میلی­گرم بر لیتر تیامین و 100 میلی­گرم بر لیتر اسید فولیک به دست آمد.

لیلیوم یکی از زیباترین و مشهورترین گیاهان زینتی پیازی است که به خانواده سوسنی­ها تعلق دارد. به­منظور بررسی تأثیر رقم و حذف غنچه بر تکثیر پیاز لیلیوم، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو رقم (’Tiber‘ و ’Donato‘)، سه سطح حذف غنچه (عدم حذف، حذف در مرحله رؤیت غنچه و حذف در مرحله سه سانتی­متری طول غنچه) در سه تکرار طراحی شد. نتایج نشان داد که رقم و حذف غنچه تمام صفات مورد ارزیابی (به جز قطر ساقه) را به­طور معنی­داری تحت تأثیر قرار داد. همچنین، برهمکنش دو تیمار تأثیر معنی­داری بر وزن پیاز، تعداد پیازچه، ضریب تکثیر، اندازه پیاز و اندازه فلس داشت. در رقم ’Tiber‘بیش­ترین وزن پیاز، اندازه پیاز و اندازه فلس با حذف غنچه در مرحله رؤیت حاصل شد که نسبت به تیمار عدم حذف همین رقم به­ترتیب 5/93، 0/24 و 9/53 درصد افزایش نشان داد. علاوه­براین، در رقم ’Donato‘، حذف غنچه در مرحله رؤیت غنچه صفات وزن پیاز، اندازه پیاز و اندازه فلس را به­طور معنی­داری (به­ترتیب 4/89، 8/22 و 5/31 درصد) نسبت به عدم حذف غنچه افزایش داد. علاوه­بر­این، بیش ترین تعداد پیازچه و ضریب تکثیر در رقم ’Donato‘با اعمال تیمار حذف غنچه در مرحله سه سانتی­متری حاصل شد که نسبت به تیمار عدم حذف غنچه در همین رقم، به­ترتیب 3/58 و 0/7 درصد افزایش نشان داد. به­طور کلی می­توان نتیجه گرفت که رقم ’Donato‘در اغلب صفات مورد ارزیابی برتری محسوسی نسبت به رقم ’Tiber‘دارد و حذف غنچه در مرحله رؤیت به شرط عدم آسیب به انتهای شاخه، مناسب­ترین تیمار جهت کشت مجدد، تولید و تکثیر پیاز لیلیوم می­باشد.