پژوهش در بهداشت محیط
سال:1402 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: توسعه صنعتی از یک سو با ایجاد محصولات شیمیایی مضر و ضایعات صنعتی، شامل فلزات سنگین و از سوی دیگر با افزایش مصرف انرژی و به تبع آن انتشار گازهای آلاینده جوی، باعث آلودگی محیط زیست می شود. شهر بندرعباس از نظر توزیع جغرافیایی صنایع، در مقایسه با دیگر نقاط شهری و روستایی استان، از تمرکز صنعتی بالایی برخوردار است. از این رو لزوم بررسی آلودگی هوای ناشی از این صنایع و تاثیرات مخرب آن ها بر محیط زیست منطقه ضروری است، لذا مطالعه حاضر-با هدف بررسی میزان فلزات سنگین ناشی از فعالیت صنایع انجام شد. مواد و روش ها: عملیات نمونه برداری از هوای محیط در 7 مکان از منطقه در دو فصل زمستان و بهار (1398-99) انجام گرفت. روش نمونه برداری و آماده سازی جهت قرایت بر اساس استانداردهای آژانس حفاظت از محیط زیست و موسسه ملی ایمنی و سلامت شغلی بود. نمونه برداری با استفاده از پمپ با مکش حجم بالا (High-Volume) با دبی 7/1 متر مکعب در دقیقه و مدت زمان 24 ساعت، در ارتفاع 3 متری از سطح زمین انجام گرفت و فلزات سنگین نمونه های برداشت شده با استفاده از دستگاه جذب اتمی Varian مدل Z220با تکنیک کوره اندازه گیری شد. در این تحقیق از فیلترهای فایبر گلاس دایره ای شکل با قطر 47 میلی متر برای نمونه برداری از محیط باز استفاده شد. یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از آنالیز ذرات موجود در هوا، غلظت فلزات سنگین به ترتیب روند کاهشی شامل V. نتیجه گیری: میزان ذرات معلق در تمامی مکان های نمونه برداری بالاتر از استانداردهای زیست محیطی بود. همچنین به استثناء وانادیوم، غلظت همه عناصر در نمونه های مناطق مسکونی پایین تر از حدود مجاز بود.

زمینه و هدف: حذف مواد دارویی از فاضلاب به دلیل پایداری بالا و اثرات سمی آن ها بر انسان و دیگر موجودات زنده قبل از ورود به محیط زیست ضروری است. نانوکامپوزیت های سنتز شده به روش سنتز سبز علاوه بر قابلیت تجزیه بالای ترکیبات دارویی، دارای اثرات ضد باکتریایی نیز می باشند، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات فتوکاتالیستی و ضد باکتریایی نانوکامپوزیت مغناطیسی سنتز شده به روش سبز انجام شد. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی به منظور بررسی فعالیت فتوکاتالیستی نانوکامپوزیت سنتز شده، فرآیند فتوکاتالیستی بر روی محلول حاوی تتراسایکلین انجام شد. اثر ضد باکتریایی نانوکامپوزیت نیز بر روی باکتری های گرم منفی و مثبت به روش رقت سازی در محیط مایع انجام گردید. یافته ها: راندمان تجزیه آنتی بیوتیک تتراسایکلین در شرایط غلظت 10 میلی گرم بر لیتر آلاینده، دوز نانوکامپوزیت 26/0 گرم بر لیتر، pH برابر 7 در مدت زمان 54 دقیقه در برابر لامپ زنون به میزان 95/87% حاصل شد. حداقل غلظت بازدارندگی نانوکامپوزیت سنتز شده برای باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اوریوس 25/1 میلی گرم بر میلی لیتر و برای باکتری های اشرشیاکلای و کلبسیلا 5 میلی گرم بر میلی لیتر تعیین شد. حداقل غلظت کشندگی در برابر باکتری های اشرشیاکلای و استافیلوکوکوس اوریوس 5 میلی گرم بر میلی لیتر مشخص شد. نتیجه گیری نانوکامپوزیت سنتز شده به روش سبز بر پایه فریت منگنز علاوه بر خاصیت مهارکنندگی و کشندگی باکتری ها، توانست به عنوان کاتالیست موثری در تجزیه آنتی بیوتیک تتراسایکلین از محلول های آبی مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: با توجه به نقش آلودگی های هیدروکربنی در ابتلاء به سرطان، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تجزیه بنزن و تولوین با استفاده از باکتری های استخراج شده از خاک و بررسی ترکیبات حاصل از این تجزیه انجام شد. مواد و روش ها: 30 نمونه خاک شامل خاک کشاورزی و خاک آلوده به هیدروکربن ها از استان های شمال غرب ایران تهیه گردید. باکتری ها در محیط کشت آگار کشت داده شده و استخراج گردیدند. به منظور بررسی تجزیه بنزن و تولوین، باکتری ها در محیط کشت معدنی (به صورت جدا) که در آنها مقدار مشخصی بنزن و تولوین (به صورت جدا)، کشت داده شد، درصد تجزیه مشخص گردید. در پایان با استفاده از کروماتوگرافی گازی ترکیبات حاصل از تجزیه بنزن و تولوین شناسایی و با استفاده از روش های بیوشیمیایی و PCR، نوع باکتری تجزیه کننده بنزن و تولوین، تعیین شد. یافته ها: تجزیه بنزن و تولوین توسط همه باکتری های استخراج شده انجام گرفت، اما بیشترین آن توسط باکتری های خاک پالایشگاه به ترتیب برای بنزن (85/%55) و تولوین (39/%49) بود. همچنین تجزیه بنزن نسبت به تولوین توسط باکتری های خاک کشاورزی و پالایشگاه بیشتر بود. اکثر ترکیبات حاصل از تجزیه، نسبت به بنزن و تولوین، از سمیت پایین تری برخوردار بود. همچنین حضور سویه استرپتومایسس در محیط هایی با بیشترین تجزیه بنزن و تولوین تایید گردید. نتیجه گیری: استرپتومایسس بومی خاک های آلوده به هیدروکربن ها، می توانند با کارایی بالا، بنزن و تولوین را به ترکیبات آلی، با خطر کمتر تبدیل نمایند.

زمینه و هدف: زاینده رود، تنها رودخانه دایمی فلات مرکزی ایران است. این رودخانه در معرض تخلیه گسترده فاضلاب و پساب از چندین منبع آلودگی نقطه ای و غیر نقطه ای قرار گرفته است. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف بررسی کیفیت رسوب رودخانه زاینده رود انجام گرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه نمونه برداری از رسوبات در 3 تکرار در 6 ایستگاه در حاشیه رودخانه زاینده رود در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال 1399 انجام شد. سپس غلظت سرب و کادمیوم تعیین شد. در نهایت، فاکتور تجمع زیستی، شاخص ژیوشیمیایی مولر، فاکتور آلودگی، درجه آلودگی، درجه آلودگی اصلاح شده، شاخص خطر اکولوژیکی بالقوه و شاخص بار آلودگی فلزات سنگین محاسبه شد. یافته ها: بر اساس نتایج، میانگین غلظت کادمیوم در بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 18/1، 13/1، 08/1 و 54/0 میلی گرم در کیلوگرم و میانگین غلظت سرب به ترتیب 13/26، 04/23، 96/23 و 17/11 میلی گرم در کیلوگرم بود. شاخص ارزیابی خطر اکولوژیکی در فصل بهار، تابستان و پاییز، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی متوسط و در فصل زمستان، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی کم ارزیابی کرد. نتیجه گیری: در مقایسه میانگین غلظت فلزات با مقادیر استاندارد کیفیت رسوب کانادا برای آب های شیرین، میزان سرب موجود در رسوبات از میزان استاندارد کمتر بود، اما کادمیوم بیش از میزان استاندارد بود. یافته های این پژوهش، وضعیت بحرانی رودخانه را به عنوان مهم ترین منبع آب شیرین در فلات مرکزی ایران نشان می دهد. علاوه بر این، این مطالعه می تواند به عنوان مبنایی برای اجرای سیاست هایی در جهت کاهش تجمع فلزات سنگین در محیط های آبی باشد.

زمینه و هدف: دیازینون، یک حشره کش ارگانوفسفره است که به طور گسترده در شالیزار ها و باغات استفاده می شود. ورود آلاینده مقاوم به منابع تامین آب شرب، خاک و محصولات کشاورزی، می تواند اثرات مخربی بر سلامت انسان و محیط زیست داشته باشد. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و جداسازی باکتری های تجزیه کننده سم دیازینون و سنجش مقدار سمی که باکتری های برتر در محیط مایع و خاک تجزیه می کنند، انجام گرفت. مواد و روش ها: در این پژوهش نمونه برداری از باغات تنکابن انجام شد. شناسایی و تعیین توالی سویه ها با استفاده از واکنش زنجیره ای پلیمراز بر اساس S rRNA16 صورت گرفت. میزان تجزیه دیازینون توسط باکتری های جدا شده با دستگاه کروماتوگرافی گازی سنجش شد. یافته ها: دو سویه باکتری تجزیه کننده دیازینون از جنس سراشیا و انتروباکترکلوآکا شناسایی شدند. باکتری ها با غلظت 10 و 20 پی پی ام دیازینون در محیط براث و خاک به مدت 10 روز کشت داده شدند و مقدار تجزیه سم مورد اندازه گیری قرار گرفت. بر اساس نتایج، باکتری سراشیا در محیط براث با غلظت اولیه 10 و 20 پی پی ام، 3/64% و 4/78% مصرف دیازینون داشت و در محیط خاک با همین غلظت 2/90% و 25/98% سم دیازینون را تجزیه کرد. باکتری انتروباکترکلوآکا در محیط براث و خاک به ترتیب 1/23%، 95/17% و 19/31%، 05/88% دیازینون را مصرف و تجزیه کرد. با توجه به نتایج حاصل، باکتری سراشیا بیشترین قابلیت تجزیه را نسبت به انتروباکتر دارد. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد برخی میکروارگانیسم های موجود در خاک، توانایی تجزیه دیازینون را دارند. استفاده از این میکروارگانیسم ها و دیگر روش های زیستی جهت پاک سازی خاک های آلوده می تواند روش مناسبی باشد.

زمینه و هدف: بررسی جایگاه های خاک سپاری پسماند های شهری از دیدگاه توان آلایندگی زیستی آنها بسیار مهند است. پژوهش حاضر با هدف بررسی پایداری باکتری ها در خاک های آلوده در جایگاه خاک سپاری پسماند ها در همدان در برابر فلزهای سنگین انجام شد. مواد و روش ها: ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها و همچنین اندازه کل فلزهایی مانند مس، سرب، روی و کادمیوم اندازه گیری شد. همچنین شناسه بار آلودگی (PLI)، میانگین شناسه آلودگی (PIavg) و درجه آلودگی (Cdeg) خاک این جایگاه ها برآورد و بررسی گردید. با اندازه گیری لگاریتم فراوانی ریزجانداران، درصد باکتری های پایدار در برابر فلزهای مس، سرب، کادمیوم و روی در کشتگاه نوترینت آگار (NA) بررسی شد. یافته ها: در میان جایگاه ها، خاک پیرامون لاگون شیرابه بالاترین اندازه کربن آلی، فسفر و پتاسیم را داشت. شناسه های PLI و PIavg برای خاک در جایگاه دست نخورده کمتر از 1 بود. این شناسه ها برای 5 جایگاه خاک سپاری پسماند بیشتر از 1 و آلوده ارزیابی شدند. بالاترین لگاریتم فراوانی قارچ ها، اکتینومیست ها، سودوموناس ها و انتروباکتر ها به ترتیب با اندازه 35/5، 28/5، 13/6 و 98/5 در خاکچال نوین پسماند شهری به دست آمد. درصد باکتری های پایدار در برابر سرب در همه خاک ها 100% ولی در شیرابه پسماندها کمتر بود (64%). نتیجه گیری: رویهمرفته درصد باکتری های پایدار به فلزهای مس، روی و کادمیوم در جایگاه خاک سپاری پسماند نوین شهری بالاتر از جایگاه های دیگر بود که می تواند وابسته به خاک سپاری پسماندهای شهری در خاک باشد.

زمینه و هدف: مطالعه ریسک و مدیریت پروژه های مکان یابی محل دفن پسماندها، به منظور بهبود عملکرد و کاهش صدمات امری ضروری است. انجام مطالعات ارزیابی ریسک محیط زیستی در جهت شناخت بیشتر معیارهای مخرب و اثرات ناشی از آن ها، ارایه راهکارهای مفید برای کنترل و مدیریت صحیح لازم است. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی ریسک محل دفن پسماند در مرحله بهره برداری با تکنیک Bow-tie است. مواد و روش ها: در این تحقیق با استفاده از تکنیک های دلفی (Delphi)، فرآیند تحلیل شبکه (ANP) و TOPSIS اقدام به اولویت بندی و رتبه دهی مهم ترین ریسک ها در فاز بهره برداری محل دفن شهر رشت شد. مدل Bow-Tie جهت ارایه راهکارهای کنترلی و کاهشی استفاده شد. یافته ها: در محل دفن پسماند سراوان رشت، بیشترین ریسک ها جزء ریسک های زیست محیطی بود. نتایج اولویت بندی در معیار ایمنی-بهداشتی نشان داد که استفاده بیش از اندازه از دفع کننده ها مانند حشره کش ها در مکان دفن پسماند سراوان اولویت اول، در معیار محیط زیستی، نفوذ شیرابه از کف محل دفن اولویت اول و در معیار اقتصادی-اجتماعی، هزینه های بالای کنترل و توسعه محل دفن پسماند مهندسی بهداشتی اولویت اول است. نتیجه گیری: شناسایی و اولویت بندی مخاطرات محل دفن نشان می دهد که می توان راهکارهای مناسبی برای کاهش و کنترل آنها اعمال کرد. معیار موثر در ارزیابی ریسک هموار در حال تغییر هستند. انتخاب درست روش شناسایی ریسک به کارایی روش انتخابی جدید و تعیین دقیق ریسک ها در محل دفن پسماند می انجامد. روش پاپیون، درک واقع بینانه تری از رابطه بین عوامل موثر در بروز خطرات، پیامدها و موانع ایجاد می کند که می تواند از بروز خطرات در مرحله بهره برداری جلوگیری کند.

زمینه و هدف: امروزه کنترل کیفیت هوا به صورت امری گریزناپذیر در راس مسایل ملی مطرح شود. مطالعه حاضر با هدف پیش بینی مقدار غلظت روزانه PM2. 5 انجام شد. مواد و روش ها: در این مطالعه کاربردی که از اول فرودین 1400 تا آخر فروردین 1401 با هدف پیش بینی غلظت روزانه PM2. 5 در محدود ایستگاه های شهر تهران انجام شد، جامعه آماری، ایستگاه های سنجش آلودگی و هواشناسی محدوده مناطق 22 گانه تهران بود و نمونه آماری (ایستگاه سینوپتیک ژیوفیزیک و ایستگاه سنجش تربیت مدرس) با توجه هدف، به روش نمونه گیری غیرتصادفی انتخاب شدند. 11 متغیر ورودی که شامل داده های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک ژیوفیزیک (دمای ماکزیمم و مینیمم، رطوبت نسبی کمینه و بیشینه، بارندگی، سرعت حداکثر باد و جهت باد) و داده های آلودگی غلظت ذرات معلق PM2. 5 ایستگاه تربیت مدرس (غلظت های روزانه PM2. 5 یک و روز قبل) بود، استفاده شد. یافته ها: مدل PCA توانست مقادیر غلظت روزانه آلاینده PM2. 5 را برای روزهای آتی با ضریب تشخیص 611/0=R²,و 87/10=RMSE پیش بینی نماید. در روش دوم، مدل ماشین بردار پشتیبان (SVM) با آنالیز مولفه های اصلی (PCA) ترکیب گردید. شرط اساسی استفاده از مدل PCA، کافی بودن نمونه ها می باشد که این شرط با استفاده از آزمون بارتلت انجام گرفت. نتیجه گیری: با این تعداد متغیر و روش SVM مدل سازی انجام گرفت که نتایج این عمل نشان داد عملکرد مدل ترکیبی از مدل قبلی بهتر است، به این دلیل که مقدار ضریب تعیین R², افزایش پیدا کرد و به مقدار 65/0 رسید و مقدار خطا نیز کاهش یافت و به مقدار 37/10= RMSE (جذر میانگین مربعات خطا) رسید. این مدل ترکیبی (PCA-SVM) به مدیران و تصمیم گیران شهری جهت کنترل و کاهش میزان آلاینده PM2. 5 کمک می کند.