پدافند غیر عامل
سال:1402 | دوره:14 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

زندگی انسانی در طول تاریخ همواره با مخاطراتی همراه بوده و تلاش برای بقا همواره انسان را ناگریز از تجهیز در برابر تهدیدها کرده است. تهدیداتی که می تواند انسان ساخت و یا از عاملی طبیعی نشئت گرفته باشد. گونة مواجهه با این مخاطرات در طول و عرض تاریخ و جغرافیا شکل و گونه های مختلفی را به خود دیده است. محدودة موردمطالعة این مقاله در بررسی چگونگی پاسخ گویی به مخاطرات، فلات مرکزی ایران است. فلات مرکزی ایران، با اقلیمی گرم و خشک قسمت وسیعی از خاک ایران را در برمی گیرد و باتوجه به ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی خود، ملاحظات امنیتی خاص خود را نیز دارا است. این پژوهش به دنبال آن است که ویژگی های دفاعی بافت شهرهای تاریخی را در منطقه فلات مرکزی ایران مورد بررسی قرار دهد تا میزان پاسخگویی این بافت ها را در برابر مخاطرات معاصر باز بررسی کند. این مقاله به دنبال یافتن پاسخ برای این پرسش است که آیا تدابیر امنیتی شهرهای تاریخی در فلات مرکزی ایران، با اصول امروزی پدافند غیرعامل در ارتباط هستند؟ و در صورت مثبت بودن جواب این سؤال، کدام یک از این تدابیر با کدام یک از اصول امروزی پدافند غیرعامل مطابقت دارد؟ پژوهش حاضر با بهره گیری از مطالعات اسنادی و تحلیل کیفی انجام شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد اگرچه اصول و ویژگی های امنیتی در بافت شهرهای تاریخی این منطقه متناسب با تهدیدات دوران خود بوده است، اما درعین حال با بسیاری از اصول پدافند غیرعاملی امروزی شامل مکان یابی، مقیاس بهینه استقرار جمعیت و فعالیت، پراکندگی، استتار، اختفا، پوشش، فریب و سازه های دومنظوره تا حدود زیادی به ذاتِ انطباق و با فراهم آوری امکانات جانبی، می توان شرایط لازم برای تطبیق اصولی همچون «مقیاس بهینه در پراکندگی و توجیه اقتصادی ویژه»، «کوچک سازی و ارزان سازی و ابتکار در پدافند غیرعامل»، «تفرقه و پراکندگی» و «فریب» را محیا کرد.

در این تحقیق در ابتدا انواع سنگرها، مقرهای فرماندهی و بیمارستان­های بتنی در زمان دفاع مقدس از دیدگاه فرماندهان و متخصصان دفاع مقدس مورد بررسی قرار گرفته است. جهت بررسی علاوه بر مطالعات کتابخانه­ای، عملکرد این نوع سازه­ها از طریق مصاحبه و توزیع پرسش نامه مابین پیشکسوتان عرصه مهندسی دفاع مقدس بررسی شده و پس از تجمیع نظرات، تحلیل کلی از جنبه نقش این نوع سازه­ها، معایب و مزایای فنی آن­ها ارائه شده و سپس راهکارهایی جهت ارتقا این نوع سازه­ها برای استفاده امروز ارائه شده است. از جمله معایب اساسی آن­ها سنگین بودن قطعات پیش ساخته بتنی و از جمله راهکارهای ارائه شده برای استفاده امروز افزایش مقاومت جهت تحمل بارهای ضربه و انفجاری می­باشد. برای بررسی این موضوع در یک تحلیل عددی اثر افزایش الیاف فولادی بر دال­های بتنی تحت بار ضربه و انفجار در محیط برنامه نویسی متلب مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می­دهد استفاده از الیاف فولادی تا میزان 2 درصد شکل پذیری و مقاومت بتن تحت بارهای ضربه را تا حد بسیار زیادی بالا می برد و برای استفاده در مناطق جنگی توصیه می گردد.

طراحی اعضایی که تحت بار انفجاری قرار می­گیرند بعد از جنگ جهانی دوم مورد توجه دانشمندان قرار گرفت. تحقیقات گسترده­ای در پنجاه سال اخیر بر روی رفتار سازه­ها در برابر بار انفجار و عکس­العمل آن­ها صورت پذیرفته است. با توجه به شدت و بزرگی بارهای انفجاری انجام مناسب­ترین طرح به لحاظ اقتصادی و ایمنی برای یک سازه مهم است. در صورتی که طراحی به درستی و با انتخاب معیار مناسب صورت نگیرد، ممکن است هزینه­های گزافی را برای اجرای یک سازه تحمیل کند. نوع انفجار در این تحقیق، انفجار در هوای آزاد و از نوع محدود نشده سطحی است. انفجار سطحی انفجاری است که در سطح و یا فاصله­ی بسیار نزدیک به زمین اتفاق می­افتد. در این تحقیق به بررسی روش­های مختلف مقاوم سازی پایه پل های بتنی تحت بار انفجار پرداخته خواهد شد. روش­های مقاوم­سازی در نظر گرفته شده شامل تغییر آرایش میلگردهای موجود در سطح مقطع، افزایش میزان میلگرد مقطع، استفاده از میلگردهای FRP و افزایش و یا تغییرشکل هندسی سطح مقطع ستون است؛ و سپس مناسب ترین، اقتصادی ترین و ایمن ترین طرح مقاوم­سازی را برگزیده و یک الگوی مقاوم­سازی مناسب برای سامانه فوق الذکر ارائه می­گردد. مدل­های سازه ای مورد بررسی در این تحقیق در یک سطح انفجاری یکسان (1000 کیلوگرم TNT در فاصله 3 متری از سازه) مورد بررسی قرار می­گیرند. نرم­افزار مورد استفاده در تحلیل مدل­های مورد بررسی نرم­افزار SAP2000 است. نتایج نشان داد که بعضی از روش­های مقاوم­سازی مانند افزایش درصد میلگرد مقطع پاسخ­های سازه­ای را افزایش می­دهد. همچنین از بین روش­های مقاوم­سازی انتخابی در پژوهش، جایگزین کردن میلگردهای FRP به جای میلگردهای معمولی در ستون­های بتنی پایه پل به­عنوان مؤثرترین و بهترین روش تقویت این سازه­ها در برابر بارهای ناشی از انفجار است.

زیرساخت های حیاتی بنیاد و چارچوب هر جامعه را تشکیل می دهند که فعالیت روزانه جوامع مرهون عملکرد آن ها است. عملکرد این زیرساخت ها به صورت مجزا و منحصربه فرد نیست بلکه با سایر اجزا و زیرساخت های جامعه روابط متقابلی دارند. درصورتی که عملکرد یکی از این زیرساخت ها تحت تأثیر تهدیدات طبیعی یا انسان ساخت مختل شود، علاوه بر اینکه ادامه عملکرد آن زیرساخت دچار اختلال می شود، می تواند عملکرد سایر زیرساخت ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد که منجر به اختلال کل جامعه می گردد. برای ارزیابی تاب آوری هر زیرساخت نیاز است که دارایی ها و تهدیدات مبنای هر بخش زیرساخت تعیین و مؤلفه های مؤثر در تاب آوری آن زیرساخت شناسایی و سپس به ارزیابی تاب آوری آن زیرساخت اقدام شود مطالعه ی حاضر ابتدا به استخراج و جمع آوری مؤلفه های مؤثر در تاب آوری شریان های مواصلاتی جاده ای پرداخته و الگویی وزن دهی شده با استفاده از روشANP به دست می دهد. جهت حذف مؤلفه های کم تأثیر و بررسی روابط درونی بین مؤلفه ها از روش دلفی و پرسشنامه ای استفاده و درنهایت با استفاده از روش ANP و نرم افزار Super Decision به وزن­دهی مؤلفه ها پرداخته شده است. لازم به­ ذکر است تهدیدات مبنا در این تحقیق با استفاده از روش دلفی و مصاحبه با خبرگان تهدیدشناسی تعیین و موردبررسی قرار گرفت. در این پژوهش، مؤلفه های مؤثر در تاب آوری شریان های جاده ای در مواجهه با تهدیدات انسان ساخت موردبررسی قرارگرفته و برای اولین بار در قالب الگویی کاربردی جهت ارزیابی تاب آوری شریان های مواصلاتی جاده ای ارائه گردیده است.

مسئله سرریز فاضلاب خانگی همراه با صنایع درون شهری به منابع آبی در کنار موضوع افزایش جمعیت و کاهش خود پالایی خاک از جمله تهدیداتی است که می تواند خسارت های جبران ناپذیری را برای کلان شهرها به دنبال داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر طراحی مدل مدیریت یکپارچه پدافند غیرعامل تهدیدات زنجیره تأمین آب شرب بوده است. این پژوهش بر اساس هدف از نوع بنیادین بوده و برای انجام آن از روش تلفیقی استفاده شده است. برای این منظور، ابتدا با مصاحبه از خبرگان و کارشناسان حوزه آب و فاضلاب، راهکارهای مرتبط با مدیریت یکپارچه پدافند غیرعامل تهدیدات زنجیره تأمین به روش تحلیل مضمون استخراج گردید و در ادامه مهم ترین مقوله های شناسایی شده در قالب مدل مفهومی طراحی شد. در ادامه، با طراحی پرسشنامه محقق ساخته و بررسی اعتبار آن از طریق روایی محتوا و آزمون آلفای کرونباخ تلاش شد تأثیر هر یک از عوامل بر کاهش تهدیدات مرتبط با فاضلاب خانگی همراه با صنایع درون شهری بررسی شود. برای تحلیل بخش کمی، از روش مدل معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS 26 و PLS 3 استفاده شد. یافته های به دست آمده نشان داد که ابزارهای کاری مدرن، قوانین منع کننده و اجباری، کنترل های پیشگیرانه و بهره برداری بهینه تأثیر مثبت و معناداری بر تهدید فاضلاب خانگی همراه با صنایع درون شهری داشتند، درحالی که تأثیر اقدامات کم خطر مورد تأیید واقع نشد. از یافته های پژوهش حاضر می توان برای گرفتن تصمیمات راهبردی در زمینه مدیریت و کنترل تهدیدات مرتبط با فاضلاب خانگی و صنایع درون شهری استفاده نمود.

معماریِ دفاعی یکی از ارزش­های پنهان بافت­های تاریخی است و پدافند غیرعامل براساس نوع کاربری و خطرات مختلف در ادوار تاریخی، معیارهای متفاوتی دارد. امروزه با پیشرفت فنّاوری و تغییر مخاطرات، اصول پدافند غیرعامل نیز دستخوش تغییر شده، اما تدابیر اولیه در بناهای تاریخی با اصول جدید و امروزیِ دفاع غیرعامل قابل مقایسه است. مجموعه زیرزمینی اویی نوش­آباد به عنوان یک بافت­ تاریخی با قدمت 1400 سال که تاکنون قسمت محدودی از آن شناسایی شده، نمونه­ای از معماری دفاعی گذشته بوده و امکان مطالعه اصول پدافند غیرعامل را مهیا می­سازد. هدف از این پژوهش در بخش اول شناخت طرح معماری و در بخش دوم تحلیل تمهیدات پدافند غیرعامل در مجموعه زیرزمینی اویی و بررسی چگونگی کاربرد این مؤلفه­ها در طراحی عناصر معماری و سازمان فضایی آن است. در این مقاله به­روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای و برداشت­های میدانی، ضمن معرفی و شناخت طرح معماری این مجموعه زیرزمینی، اصول پدافند غیرعامل مورد بررسی قرارگرفته و مولفه­ها و وجوه آن با استفاده از منابع مختلف استخراج­ و تحلیل شده­است. نتایج پژوهش نشان ­می­دهد که در این مجموعه زیرزمینی از فن­ها و تدابیر متعدد در حوزه پدافند غیرعامل در بخش­های معماری، سازه و تاسیسات متناسب با نوع مخاطرات و تجهیزات زمان گذشته استفاده­شده و این موضوع هوش و ذکاوت پیشینیان ما و اطلاع کامل از اصول کلی پدافند غیرعامل از ده­ها قرن قبل را نشان می­دهد.

پژوهش حاضر، قصد دارد با استفاده از محاسبات هوش مصنوعی، الگوریتمی ارائه نماید تا در حالی که وزن سازه را حداقل می کند، تمامی قیودات آیین نامه های مبحث 6، مبحث 10 و استاندارد 2800 مقررات ملی ساختمان را ارضا کند. در پژوهش های پیشین کنترل قیود و طراحی بهینه قاب های خمشی فولادی بصورت دو بعدی و فقط با الگوریتم های قدیمی تر انجام شده بود. از مهم ترین کارهای این پژوهش تکمیل قیود جدید آیین نامه ای برای کنترل تمام قیود و طراحی بهینه انواع پرکاربرد سازه های فولادی کوتاه و میان مرتبه می باشد. کلیه قیود و کنترل های آیین نامه ای لازم برای سه نوع سازه فولادی اصلی پر کاربرد کشور نظیر: 1) قاب های مهاربندی و 2) قاب های دارای دیوار برشی 3) قاب های خمشی دوگانه با دیوار برشی پیاده سازی شده است. در نهایت نتایج این الگوریتم با پروژه بیمارستان الزهرا تبریز صحت سنجی گردید. از نتایج ارزشمند کار راحت کردن فرایند کنترل و طراحی ایمن ساختمان اسکلت فلزی با ارائه یک پنل گرافیکی ورودی مدل و نمایش تمام خروجی های مهم سازه در قالب متن و نمودار می باشد. فرآیند کار به صورت هوشمند برنامه ریزی شده تا فقط با ورودی یک فایل ETABS استاندارد به الگوریتم روند طراحی لرزه ای بهینه بصورت خودکار انجام شود. در فایل ETABS مقاطع تعریف شده برای هر گروه طراحی ستون، تیر، مهاربند و دیوار به صورت لیستی از مقاطع قابل استفاده تعریف شده است تا الگوریتم هوش مصنوعی بهترین آرایش آن را انتخاب بکند. برای سه مثال سازه ای و پروژه بیمارستان الزهرا تبریز نشان داده شد که در کنار ایمن سازی طراحی می توان صرفه جویی قابل توجهی در حدود 11 تا 30 درصد از وزن فولاد با ارزش کشور داشت که رسیدن به این نتایج برای کامپیوتر بدون استفاده از هوش مصنوعی چندین سال طول می کشید.

بررسی رفتار حرارتی پوشش بتنی تونل ها در برابر بارهای حرارتی از اهمیت کاربردی ویژه ای برخوردار است. هدف از این پژوهش بررسی رفتار پوشش بتن الیافی تونل های با مقطع مستطیلی، نیم دایره و نعل اسبی تحت اثر بار حرارتی در یک تاریخچه زمانی مشخص می باشد. در این راستا شبیه سازی های عددی با استفاده از نرم افزار اجزای محدود آباکوس انجام گرفته است. نمودارهای تنش-زمان و تغییر شکل-زمان در پوشش بتن الیافی تحت اثر بارهای حرارتی بررسی شده است. بتن الیافی در این تحقیق که به عنوان پوشش در مقاطع تونلی در نظر گرفته شده از نوع بتن الیاف فولادی با درصد حجمی 5/0 تا 5/1 % است. همچنین مقاطع علاوه بر بارهای متداول طراحی تحت شرایط بارگذاری بار حرارتی قرارگرفته است. مطابق نتایج به دست آمده، مقاومت انواع مقاطع موردبررسی علاوه بر شکل ظاهری به میزان الیاف فولادی در بتن نیز بستگی دارد. بررسی ها نشان می دهد که مقطع با شکل نعل اسبی دارای بهترین عملکرد در برابر بار حرارتی بوده و افزایش الیاف تا 5/1% حجمی بتن نسبت به پوشش های تونلی با درصد حجمی کمتر الیاف منجر به پایداری در مدت زمان بیشتری می شود.

حوادث ناگوار اعم از بلایای طبیعی یا حملات مخرب، خطرات فراوانی را برای عملکرد قابل قبول شبکه های قدرت الکتریکی ایجاد می کنند. علاوه بر این، تجربه های تلخ کسب شده از حوادث فاجعه بار همچون سیل و زلزله در ایران در سال­های اخیر، موجب سوق دهی بیشتر تمرکز و توجه به مفهوم تاب آوری شده است. در همین راستا، در این مقاله با توجه به پتانسیل های موجود در شبکه توزیع کشور به همراه تکنولوژی هایی همچون کلیدهای کنترل از راه دور و منابع تولید سیار با توجه به سیاست های توانیر، روشی منعطف را جهت بهبود تاب آوری شبکه های توزیع پیشنهاد می شود. توجه به تغییر آرایش شبکه در زمان واقعی به کمک کلیدهای کنترل از راه دور در کنار استفاده از منابع تولید سیار که قابلیت انتقال در طول شبکه را دارا هستند، قابلیت انعطاف و اتکای بالایی را به ارمغان می آورد. قیود و تابع هدف مسأله بهبود تاب آوری سیستم، بطور کامل خطی سازی می­شوند تا ضمن کاهش پیچیدگی فضای مسأله، زمان حل آن نیز کاهش پیدا کند. برای حل مساله تاب­آوری بهینه سیستم توزیع نیز از روش برنامه ریزی خطی آمیخته عدد صحیح استفاده می­شود. جهت ارزیابی کارایی روش پیشنهادی، از سیستم توزیع اصلاح شده 33 باس استاندارد استفاده می­شود. با توجه به نتایج، زمانی که ژنراتورهای اضطراری با استفاده از روش پیشنهادی پس از وقوع حوادث فاجعه بار در کنار اعزام گروه تعمیرات به محل های مربوطه و انجام عملیات کلیدزنی، در محل­های مناسب قرار می­گیرند، مقدار تابع هدف و بارهای تامین نشده در حدود 85 درصد کاهش پیدا می­کنند. بنابراین، روش پیشنهادی کارایی مناسبی در افزایش تاب­ آوری سیستم­های توزیع الکتریکی دارد.

نهان‏ نگاری در صوت همانند نهان‏نگاری در رسانه‏های دیگر (تصویر، ویدئو و. . . )، از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. در این مقاله نهان‏نگاری در صوت مبتنی بر الگوریتم تبدیل موجک درخت صفر درج‏شده ارائه شده است. ارتقاء مقاومت در برابر نویز سفید و نویز افزایشی با کم‏ترین SNR یکی از موضوعات مهم در نهان‏نگاری است. الگوریتم پیشنهادی، در برابر نویز سفید نرمال بیشتر از نویز یکنواخت مقاوم بوده ودر برابر SNR‏های بالاتر از 10db نرخ بیت خطای کم‏تر از 1 بیت دارد. در صورت حمله به الگوریتم پیشنهادی، با توجه به BER به‏دست آمده، سیگنال مخفی کاملاً تخریب می‏شود. همچنین روش پیشنهادی در برابر اضافه‏کردن نویز افزایشی مقاوم است. الگوریتم پیشنهادی در حوزه فرکانس با مقیاس فاصله کپستروم و فایل‏های صوتی به فرم موزیک با تُن (بلندی) ملایم، کم‏ترین تغییرات را در معیار همواری صوت دارد و افزایش پیام مخفی تاثیر چندانی در ایجاد اغتشاش در حوزه فرکانس ندارد. الگوریتم پیشنهاد‏شده طیف فرکانسی، سیگنال صوتی را چندان تغییر نمی‏دهد و همچنین از خاصیت سطح آستانه شنوایی پیروی می‏کند و موزیک تن بالا با گفتار مرد دارای بهترین نتایج می‏باشند بنابراین از هر جهت مساعد با ساختار طیف بارک می‏باشند. همچنین الگوریتم پیشنهادی نتایج مطلوبی در حوزه زمان دارد. کم‏ترین SNR مربوط به موزیک تن بالا با گفتار زن می‏باشد که دارای SNRی در حدودdb 13 می‏باشد. با توجه به نتایج حاصل‏شده، با انتخاب سیگنال صوتی با گفتار زن بدترین حالت درج پیام مخفی را خواهیم داشت. زیرا در سیگنال گفتار زن همواری خاصی محسوس است. بنابراین با درج پیام مخفی در این نوع سیگنال صوتی، تا حدودی این فرم یکنواختی از بین خواهد رفت و با توجه به مقایسه‏‏شدن مولفه به مولفه دو سیگنال اصلی و سیگنال حاوی پیام مخفی، میزان معیار CZD افزایش می‏یابد.