مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی
سال:1389 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

خاک ورزی و وزن چرخ های فشار دهنده با تاثیر بر فشردگی خاک، می توانند نقشی مهم در جوانه زنی، سبزشدن و استقرار و رشد گیاه داشته باشند. بنابراین، خاک ورزی صحیح و تعیین وزن مناسب چرخ های فشار دهنده ضروری است. در این تحقیق، اثر روش های خاک ورزی و وزن چرخ های فشار دهنده بر عملکرد گندم دیم در منطقه ایذه در استان خوزستان بررسی شده است. مقاومت به نفوذ در خاک، سرعت سبز شدن، و اجزای عملکرد اندازه گیری شد. تیمارهای خاک ورزی شامل چهار روش خاک ورزی متداول منطقه (گاوآهن برگردان دار و دیسک)، کم خاک ورزی (دوبار دیسک)، چیزل و دیسک، و بی خاک ورزی در نظر گرفته شد و کاشت با خطی کار چرخ فشاری دو محوره و مستقل با سه وزن 4، 5 و 8 کیلوگرم بر هر سانتی متر از عرض چرخ فشار دهنده انتخاب شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار اجرا شد. روش خاک ورزی دو بار دیسک با تفاوت معنی دار در سرعت سبز شدن و عملکرد 1961.7 کیلوگرم در هکتار، مناسب ترین روش خاک ورزی شناخته شد. خطی کار چرخ فشاری مستقل با افزایش سرعت سبز شدن (54 درصد) و درصد سبز شدن (28 درصد) نسبت به دیگر تیمارها با عملکرد 2202.9کیلوگرم در هکتار در جایگاه بالاتری قرار گرفت. وزن 5 کیلوگرم بر هر سانتی متر از عرض چرخ فشار دهنده نیز بیشترین تاثیر را بر عملکرد نشان داد. در نتیجه، ترکیب کم خاک ورزی (دو بار دیسک) و خطی کار چرخ فشاری مستقل با وزن 5 کیلوگرم بر هر سانتی متر از عرض چرخ فشار دهنده مناسب ترین ترکیب جهت افزایش عملکرد گندم در شرایط دیم منطقه شناخته شدند.

فشردگی خاک یکی از مسایل جدی بسیاری از خاک ها در نقاط مختلف دنیاست. به علت تغییر شرایط رطوبتی خاک با زمان، تعیین نقشه های فشردگی خاک نیازمند به کارگیری سیستم های نمونه برداری سریع است. در این خصوص، نفوذسنج مخروطی پشت تراکتوری مجهز به میله های نفوذ چندگانه با قابلیت اندازه گیری مقادیر شاخص مخروطی خاک در ردیف های کشت محصول با فاصله متغیر طراحی و ساخته شد. دستگاه نفوذسنج مجهز به میله های چندگانه از سه بخش مکانیکی، هیدرولیکی، و الکترونیکی تشکیل شده و قادر است مقاومت مکانیکی خاک را تا عمق 45 سانتی متر اندازه گیری کند. بخش مکانیکی شامل یک شاسی است که ضمایم دستگاه روی آن قرار دارد و با اتصال سه نقطه بر روی تراکتور سوار می شود. به منظور حرکت میله های نفوذ به درون خاک، از سیستم محرک هیدرولیکی استفاده شد. اطلاعات به دست آمده از حسگر های عمق نفوذ و نیرو، به کمک دیتالاگر جمع آوری شد و با انتقال داده ها به کامپیوتر متصل به آن، نمودار شاخص مخروطی نسبت به عمق را به دست آمد. به منظور ارزیابی عملکرد دستگاه نفوذسنج، اندازه گیری شاخص مخروطی خاک در شرایط مختلف خاک مزرعه ای (شخم خورده و کلشی) و در دو سطح رطوبتی (قبل و بعد از آبیاری) انجام و داده های به دست آمده با داده های نفوذسنج دستی در همان شرایط آزمایش در پانزده عمق مقایسه شد. نتایج نشان داد که همبستگی قابل توجهی بین داده های شاخص مخروطی نفوذسنج دستی و تراکتوری وجود دارد به طوری که مقادیر ضریب همبستگی به ترتیب برابر با و 0.98=R2 (قبل از آبیاری) و 0.96=R2 و 0.97=R2 (پس از آبیاری) به دست آمد. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون t نشان داد که بین داده های شاخص مخروطی دستگاه نفوذسنج تراکتوری و دستی در زمین کلشی و در زمین شخم خورده، در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری وجود ندارد. بنابراین نفوذسنج تراکتوری برای اندازه گیری مقاومت مکانیکی خاک توصیه می شود.

به منظور بررسی مدیریت بقایای گندم بر خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند، آزمایشی به صورت اسپلیت بلوک در سه تکرار به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب تحت شرایط مزرعه ای اجرا شد. تیمارهای مدیریت بقایای گیاهی شامل سوزاندن بقایا (روش مرسوم)، خرد کردن بقایا با دیسک و خرد نکردن بقایا در کرت های اصلی و عملیات خاک ورزی شامل شخم با گاوآهن برگردان دار به عمق بیست تا بیست و پنج سانتی متر در پاییز، بهار، و پاییز و بهار (هر دو) در کرت های فرعی مرتب شدند. طی دو فصل زراعی، صفات عملکرد ریشه، درصد قند، ناخالصی های شربت، عمق نفوذ ریشه، کربن آلی، سفتی خاک، و وزن مخصوص ظاهری خاک اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که در عملکرد ریشه، عملکرد قند سفید، عمق نفوذ ریشه و کربن آلی، حداقل اختلاف آماری معنی داری برای یکی از سطوح تیمارهای مدیریت بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی وجود دارد. تیمار دیسک با گاوآهن برگردان دار بیست تا بیست و پنج سانتی متر در پاییز بیشترین عملکرد (48 تن در هکتار) و تیمار دیسک با گاوآهن برگردان دار در بهار کمترین مقدار عملکرد (39.67 تن در هکتار) را به دست داده است. عملکرد ریشه، عمق نفوذ ریشه و کربن آلی خاک تحت مدیریت بقایای گیاهی قرار گرفته و تیمار خرد کردن بقایا با دیسک و خرد نکردن نسبت به سوزاندن بقایا برتر بودند. عمق نفوذ ریشه در تیمارهای خرد کردن و خرد نکردن بقایا با دیسک و به ترتیب 85.4 و 82.76 سانتی متر اندازه گیری شد که تیمارهایی برتر هستند. در بین تیمارهای خاک ورزی، شخم پاییزه با عمق نفوذ ریشه 84.14 سانتی متر برتر بود. افزایش ماده آلی خاک و عمق نفوذ ریشه در تیمارهای مدیریتی خرد کردن بقایا و خرد نکردن آنها باعث افزایش عملکرد ریشه چغندرقند در بقایای گندم شد. مصرف آب در شخم پاییز کاهش یافته و بهره وری مصرف آب به حداکثر رسید. بهره وری مصرف آب بر اساس عملکرد ریشه در تیمارهای شخم در پاییز، بهار، و پاییز و بهار به ترتیب برابر 4.32، 3.47 و 3.66 کیلوگرم به ازای یک متر مکعب آب آبیاری محاسبه شد.

جریان تخلیه شده جت های مستغرق باعث اختلاط جریان جت با جریان پذیرنده می شود. پیش بینی نوع اختلاط، در مسائل زیست محیطی را از اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، طول اختلاط شناوری مثبت و خصوصیات منحنی پایین افتادگی ایجاد شده در اثر جت مستغرق بررسی شده است. جریان جت به پارامترهایی از قبیل سرعت اولیه، قطر پخش کننده، غلظت جریان تخلیه شده در منبع پذیرنده، و شرایط جریان پذیرنده وابسته است. برای بررسی چگونگی ارتباط بین پارامترها، یک مدل آزمایشگاهی در آزمایشگاه هیدرولیک دانشگاه شهید چمران ساخته و آزمایش های مختلف با سرعت، غلظت، و قطرهای اولیه متفاوت جت اجرا شد. طول منحنی های پایین افتادگی جریان جت به صورت نسبت بدون بعد طول به قطر اولیه در مقابل نسبت طولی پایین افتادگی بررسی شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، افزایش قطر جت و به تبع آن افزایش مومنتم فلاکس، تاثیر معنی داری بر طول منحنی پایین افتادگی دارد. همچنین، افزایش غلظت سیال جت نیز به دلیل افزایش گرادیان دانسیته بین سیال جت و سیال پذیرنده و تغییر در نیروهای شناوری تاثیر زیادی بر طول منحنی پایین افتادگی دارد، به طوری که در یک غلظت مساوی، با افزایش قطر از 5 به 8 و از 8 به 15 میلی متر، عدد فرود جرمی برای سرعت های ورودی مختلف بین 30 تا 40 درصد کاهش و نسبت طولی شناوری مثبت به قطر اولیه بین 20 تا 35 درصد کاهش نشان داده است. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت به میزان دو برابر، نسبت طولی شناوری مثبت به قطر اولیه بین 5 تا 20 درصد کاهش می یابد.

یکی از روش های نیل به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی نظیر برنج، کاهش ضایعات آنهاست. عوامل زیادی در ایجاد ضایعات کمی و کیفی برنج نقش دارند که از آن جمله می توان روش تبدیل شلتوک به برنج سفید و میزان رطوبت زمان تبدیل را نام برد. هدف از این تحقیق، مقایسه عملکرد سفیدکن های سایشی و تیغه ای (مالشی) از نظر درصد شکستگی و درجه سفیدشدگی ارقام مختلف برنج بود. همچنین رطوبت مناسب تبدیل این ارقام در هر یک از سیستم های یاد شده به دست آمد. به این منظور آزمایشی فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد که در آن از سه رقم شلتوک سرخه، سازندگی و طارم در چهار سطح رطوبت 8، 10، 12 و 14 درصد (بر پایه تر)، خشک و در دو سیستم تیغه ای و سایشی مدرن به برنج سفید تبدیل شد. در هر تیمار، درصد شکستگی برنج و درجه سفید شدگی و نیز ظرفیت کاری و میزان توان مصرفی هر سیستم اندازه گیری شد. نتایج نشان داد اثر ساده رقم، نوع سفیدکن، و رطوبت تبدیل همچنین و اثر متقابل آنها در سطح آماری یک درصد بر درصد شکستگی و درجه سفید شدگی معنی دار است. بر این اساس، رقم سرخه کمترین و طارم بیشترین میزان شکستگی برنج را دارا بود. همچنین میانگین شکستگی و سفیدشدگی در سفیدکن سایشی به صورت معنی دار کمتر از نوع تیغه ای بود. رطوبت 14 درصد بیشترین شکستگی و کمترین سفید شدگی برنج را داشت. بررسی اثر متقابل رقم و رطوبت در دو سیستم سایشی و تیغه ای بر میزان شکستگی و سفیدشدگی برنج نشان داد که مناسب ترین رطوبت تبدیل در سیستم سایشی برای ارقام سرخه، سازندگی و طارم به ترتیب 10، 12 و 10 درصد و در سیستم تیغه ای به ترتیب 10، 12 و 12درصد و ظرفیت کاری و میزان توان مصرفی در سیستم سایشی به ترتیب 1.7 و 3.43 برابر سیستم تیغه ای است.

بزرگترین چالش کنونی برای تولید غذا در کشور کمبود منابع آب است. در چنین شرایطی، استفاده موثرتر از آب یکی از ضروری ترین گزینه ها برای افزایش تولید محصولات کشاورزی است. شناخت رابطه آب - عملکرد گیاه در این زمینه مفید خواهد بود. پ‍‍‍ژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه آب - عملکرد در سه رقم سویا، مقدار بهینه آب آبیاری در شرایط کمبود آب، مقایسه دو راهبرد کم آبیاری و آبیاری کامل از نظر تولید و ضریب واکنش ارقام به آب (Ky) اجرا شده است. این پژوهش با استفاده از روش آبیاری بارانی با چهار تیمار مختلف آبیاری بر اساس فاصله از خط فرعی به همراه سه رقم سویا (سحر، G3، و DPX) با چهار تکرار در سال های زراعی 1384 و 1385 در خاک لوم رسی - سیلتی تا لوم سیلتی در مزرعه ای به وسعت 3000 متر مربع در گرگان به اجرا در آمد. نوع آزمایش کرت های خرد شده بود که در آن مقدار آب به عنوان کرت اصلی و ثابت و سه رقم سویا به صورت کرت های فرعی و تصادفی در داخل کرت اصلی توزیع شدند. نتایج نشان می دهد که عملکرد هر سه رقم تحت تاثیر تیمارهای آبیاری قرار گرفتند. بیشترین عملکرد ارقام سویا مربوط به نزدیکترین فاصله از خط لوله آبیاری بارانی (W1) با میانگین 3306 کیلوگرم در هکتار و در بین ارقام نیز بالاترین عملکرد مربوط به رقم DPX با میانگین 2905 کیلوگرم در هکتار است. نتایج نشان می دهد که در صورتی که بارندگی موثر رخ ندهد، مقدار بهینه آب آبیاری در شرایط کم آبیاری برای سه رقم سحر، G3، و DPX تقریبا یکسان و به ترتیب برابر با 424، 433، و 435 میلی متر است. در شرایط آبیاری کامل برای حصول به حداکثر عملکرد، ارقام سحر، G3 و DPX به ترتیب به مقدار 437، 467، و 523 میلی متر آب آبیاری و یا به مقدار 550، 580 و 640 میلی متر آب کاربردی (مجموع باران موثر و آب آبیاری) نیاز دارند. جهت افزایش تولید کل، مقایسه کمی دو راهبرد کم آبیاری و آبیاری کامل حکایت از برتری روش کم آبیاری دارد. واکنش عملکرد ارقام نسبت به مقادیر مختلف آب و برآورد ضریب واکنش به آب آنها (Ky) نشان می دهد که رقم DPX به منظور افزایش تولید و استفاده بهینه از منابع محدود آب نسبت به ارقام دیگر در الویت است. در این پژوهش، Ky برای ارقام سحر، G3، و DPX به ترتیب برابر با 1.1، 1.06، و 0.92 براورد شده است.

در این تحقیق، نمونه هایی از فندقه آفتابگردان روغنی سه رقم پروگرس، هایسان 33، و یوروفلور نمونه برداری شده از چهار مکان علی آباد، گلیداغ، کلاله، و کالپوش واقع در استان گلستان با دو غربال دارای منافذ 16-14 میلی متر طول و 2.75 و 3.75 میلی متر عرض به سه بخش تقسیم شدند، بخش بزرگ (ضخامت بزرگتر از 3.75 میلی متر)، متوسط (ضخامت بین 2.75 و 3.75 میلی متر)، و بخش کوچک (ضخامت کوچکتر از 2.75 میلی متر). توزیع اندازه و فراوانی دانه نمونه های آفتابگردان بررسی و تاثیر اندازه دانه روی عدد پراکسید، عدد اسیدی، جرم مخصوص، و ضریب شکست روغن های استحصالی نیز با استفاده از طرح کاملا تصادفی در قالب آزمایش های فاکتوریل 2×3×8 (هشت سطح نمونه، سه سطح اندازه دانه، و دو سطح نوع مغز دانه) ارزیابی شد. نمونه های پروگرس کلاله و هایسان 33 علی آباد در سطح احتمال 5 درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین دانه های بزرگ و نمونه های یوروفلور گلیداغ و هایسان 33 گلیداغ در سطح احتمال 5 درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین دانه های کوچک بودند. اندازه بزرگ، متوسط، و کوچک دانه ها همگی با هم از نظر ضریب شکست روغن در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی دار نشان دادند و دانه های متوسط و بزرگ به ترتیب بیشترین و کمترین ضریب شکست روغن را داشتند. مغزهای کامل و شکسته دانه ها از نظر جرم مخصوص روغن در سطح احتمال 5 درصد با هم اختلاف معنی دار نشان دادند. بین عدد پراکسید روغن های به دست آمده در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی دار وجود داشت و روغن نمونه یوروفلور گلیداغ با بیشترین مقدار عدد پراکسید نسبت به کمترین مقدار آن که مربوط به نمونه یوروفلور کالپوش بود 61.6 درصد افزایش نشان داد. بر اساس نتایج به دست آمده و تاثیر اندازه فندقه آفتابگردان روی کیفیت روغن استحصالی باید نسبت به درجه بندی روغن های خام استخراج شده بر اساس پارامترهای کیفی آنها اقدام کرد که این موضوع می تواند راهنمایی برای عملیات واحد پالایش روغن و خصوصا هیدروژناسیون و تولید انواع روغن مخصوص سرخ کردن و سالاد باشد.