مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

سالمندی امری اجتناب پذیر است که به همراه خود مسائل و نیاز های ویژه ای را در سطح جوامع شهری مطرح می سازد. این مقاله با هدف تحلیل الگوی فضایی پراکنش و همچنین نماگرهای جمعیت شناسی جمعیت سالمندان در محلات شهر بابل تهیه شده است. روش تحقیق مطالعه حاضر توصیفی-تحلیلی و بر اساس هدف کاربردی می باشد. داده های خام مقاله از بلوک های آماری شهر بابل استخراج شده است که بر اساس سرشماری سال 1390 مرکز آمار ایران تهیه شده است. برای بررسی وضعیت سالمندان در محلات 22 گانه شهر بابل از شاخص های نسبت سالمندی، نسبت وابستگی سالمندی، شاخص سالمندی و شاخص پیری استفاده شده است. برای تحلیل فضایی شاخص های جمعیت سالمند با استفاده از نرم افزار GIS و از روش های لکه های داغ و خودهمبستگی فضایی موران استفاده شده است. با بررسی هرم سنی شهر بابل طی سال 1355 تا 1395 مشخص شده است نسبت جمعیت سالمند به گروه های سنی پایین تر، بیشتر شده است. هر چهار شاخص مورد مطالعه دارای مقادیر بیشتری در سطح محلات مرکزی نسبت به محلات پیرامونی می باشند. همچنین هر چهار شاخص دارای الگوی فضایی خوشه ای در سطح شهر می باشند.

کیفیت و میزانِ فعالیت و کار در توسعه ی اجتماعی یک جامعه نقش بسزایی دارد و تمایلِ افرادِ یک جامعه به فعالیت، بستگی به ویژگی های روان شناختی ای دارد که بستر فرهنگی جامعه و خانواده در سبک زندگی آنان گنجانده است. فعالیت یکی از مؤلفه های بنیادین در دیدگاه روانشناختی آلفرد آدلر است که به همراهِ علاقه ی اجتماعی به عنوان معیار سلامت روانی شناخته می شود؛ ارزیابی این مؤلفه در ضرب المثل های فارسی امثال و حکم، می تواند بستری مناسبی برای درکِ کارکرد گزاره های مرتبط با فعالیت و کار در ادبیات عامیانه باشد. ضرب المثل ها از سویی نمود حالات روانی و تمایلات گویشوارن یک زبان هستند و از دیگر سو می توانند تأثیراتی ژرف بر سبک زندگی افراد یک جامعه بگذارند و کیفیت مؤلفه ی «فعالیت» را تحت تأثیر خود قرار دهند. با پیش چشم داشتن دیدگاه های روان شناختی آدلر و آسیب شناسی ضرب المثل های فارسی امثال و حکم دهخدا با روش تحلیل محتوای تلخیصی، می توان به درکی ژرف از آسیب ها و منافع این بخش از فرهنگ و ادب عامیانه ی ایران برای مؤلفه ی «فعالیت» اجتماعی دست یافت. نتیجه ی این بررسی نشان از آن دارد که بسامد گزاره های تأثیرگذارِ مثبت در ضرب المثل های فارسی بالاتر از ضرب المثل ها آسیب زاست و این بخش از ادب عامیانه به عنوانِ سرمایه ای فرهنگی می تواند در توسعه ی اجتماعی به کار گرفته شود.

این مطالعه به بررسی سازوکار تأثیرگذاری آگهی های بازرگانی بر هویت اجتماعی زنان ایرانی می پردازد. 60 آگهی تجاری تلویزیون ایران مورد بررسی کمی و کیفی قرار گرفتند. تحلیل بسامد نشان داد که تصویر ارائه شده از زن مطلوب و موفق ایرانی عمدتاً تحت تأثیر این عوامل است: 1) منافع سفارش دهندگان؛ 2) نوع گفتمان تبلیغاتی؛ 3) جامعه هدف و 4) راهبردهای معناشناختی به کار رفته در تولید آگهی ها. تحلیل جزئیات کلامی و بصری تعبیه شده در محتوای آگهی ها هم نشان داد که چطور شخصیت پردازی کاراکترهای زن در این گونه ی رسانه ای، کلان روایتی خاص از موفقیت را به مخاطبین ایرانی اعم از مرد و زن القا می کند. این یافته ها در چهارچوب تحلیل انتقادی گفتمان و در رابطه با سازوکارهای شکل گیری باورهای اجتماعی در مواجهه با مظاهر توسعه ی مادی مورد بررسی دقیق تر قرار گرفتند تا نشانه های تحولی بطئی ولی عمیق در نوع نگرش دست اندرکاران بخش خصوصی و متولیان تبلیغات در نهادهای دولتی به وضوح روشن شود.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی عاملیت اجتماعی دختران دانشجو در گذار تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه که در ازای گسترش کمّی دانشگاه های طی نزدیک به دو دهه ی گذشته در ایران رخ داده، در سپهر فلسفی تفسیر گرایی و رویکرد کیفی، با استفاده از روش پدیدارشناسی است. ابزار جمع آوری داده مصاحبه ی عمیق بدون ساختار بود. مشارکت کنندگان 60 نفر از سه گروه اعضای هیات علمی، فعلان اجتماعی و دختران دانشجو از چهار استان گیلان، قم، کردستان و سیستان و بلوچستان بودند داده ها بر اساس راهبرد هفت مرحله ای کلایزی تحلیل شده و طبقات بدست آمده و از راهبردهای بازبینی اعضاء برای افزایش صحت پژوهش استفاده شد. یافته ها نشان می دهد اگرچه برخی از مشارکت کنندگان «آسیب های ناشی از آموزش های دانشگاهی زنان» را در حوزه هایی مانند« کمبودکار برای مردان»، «به تاخیر افتادن ازدواج»، «اشتغال تمام وقت زنان بیرون ازخانه»، «ازدیاد فسادهای اخلاقی» و حتی«افزایش طلاق» جدّی می دانند، اما با این حال به باور آنها دگرگونی ها در حوزه ی زنان و تغییرات اجتماعی که در گرو افزایش عاملیت اجتماعی زنان به وجود آمده، نقطه ی عطف پیامدهای حاصل از افزایش دسترسی آموزش عالی در کشور است. «دگرگونی باورها»، «سبک جدید زندگی برای زنان»، «کم رنگ شدن کلیشه های جنسیتی»، «درک هویت جدید برای دختران» و «افزایش احساس توانمندی» از نمونه های این دگرگونی ها هستند.

در این پژوهش، محقق کوشیده است به مطالعه روابط دورن خانواده از منظر روابط میان دو نسل زنان کهنسال، بپردازد تا در یابد که این روابط تابع چه گفتمان هایی است و آیا این گفتمان ها به هم نزدیک اند یا نشانه مشهودی از فاصله میان این دو نسل به حساب می آیند؟ روش مورد استفاده محقق، بهره گیری از رهیافت کیفی، مبتنی بر روش داده بنیاد تحلیل موقعیت با استفاده از مصاحبه های روایی بوده است و نمونه هدفمند، به تعداد20 مورد از شهروندان زن تهرانی انتخاب گردید. یافته های مطالعه نشان داد که روابط میان دو نسل زنان، در خانواده ایرانی، همگرا است و در عین تفاوت گفتمان سنت پیشگی زنان کهنسال و پشرو بودن زنان جوان، اما هر دو در گفتمانی به هم نزدیک می شوند که گفتمان نوگرایی است. خانواده در عین تفاوت ها، در مسیر تهدید نسلی قرار ندارد و هم چنان خانواده، موضوع دارای اهمیت و اولویت نسل ها است.

تحقیق حاضر در چهارچوب تحلیل انتقادی گفتمان به بررسی تربیت شهروندی در گفتمان­ های بعد از انقلاب اسلامی می­ پردازد. به همین منظور، متون و اسناد مرتبط با مقوله تربیت شهروندی در پنج دوره مذکور با روش نورمن فرکلاف، در سه سطح «توصیف متن»، «تحلیل روندهای تولید و تفسیر»، و «تبیین بافت اجتماعی» مورد تحلیل قرار گرفته است. گفتمان مسلط تربیت شهروندی، گفتمان شهروند اخلاقی-قانون مدار است که تربیت شهروندی را با محوریت دین و احکام اسلامی می پذیرند؛ هر گفتمان با طرد گفتمان پیشین و برجسته سازی و محوری نمودن نظرات و سیاست­ های مورد نظر، موجودیت خود را تحکیم و تثبیت نموده. گفتمان­ های بعد از انقلاب به همه مقوله­ ها و شاخص­ های تربیت شهروندی به صورت متوازن و متعادل نپرداخته اند و نیز شهروند بازنمود شده در این گفتمان­ ها موجودی است تک بعدی که تنها در هر دوره در یکی از ابعاد رشدی سریع و نامتوازن را تجربه کرده است. در غالب موارد، اسناد مورد بررسی از الگوی تک­ گفتمانی پیروی می­ کنند و علاقه­ ای به استفاده از عناصر گفتمان­ های رقیب ندارند.

شعراقلیمی­ ­ معاصر شعریست سوبژکتیو با کلیتی­ ارگانیک که چالش­ سنت و مدرنیزم درآن نمودی بارز دارد. شعراقلیمی راس­ هرم­ ادبیات­ بومی است و پس­ زمینه­ ی ­ شعر­ کلاسیک محسوب می­ شود. پررنگ کردن موتیف­ های اقلیمی و خلق فضا در محیط زبان، شعری خاص با کارکرد ویژه پدید می­ آورد که بهره­ گیری از نشانه­ های زبانی بومی-قلیمی آن در راستای توسعه­ ی­ فرهنگی ادبی قابل توجیه است. اسدالله عمادی، علی­ اکبر مهجوریان و جلیل قیصری از شاعران پیشرو شعر اقلیمی مازندران به حساب می­ آیند که راهبردهای زبانی اقلیمی، سروده­ هایشان را از غنای فرمال برخوردار کرده­ است. این سه­ تن علاوه بر شعر در رمان و تحقیق و پژوهش در حوزه­ ی فرهنگ نیز آثار در خور توجهی دارند. در این پژوهش شاخصه­ های جغرافیایی، اجتماعی– فرهنگی و اقتصادی– معیشتی در شعر سه شاعر اقلیم گرای مازندران تبیین و تحلیل شده­ است. برآیند این جستار نشان می­ دهد طبیعت محوری، تصویر پردازی، عشق به سرزمین، عصیان و اعتراض، توجه به فرهنگ بومی و قومی(آیین ها، سنت ها، باورها) توجه به زبان بومی از مولفه­ های پرتکرار است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی است.

هدف از انجااا ایا پاهوهم ملاهعا ی جامع شانای ی تا ثیر عواماا اج مااعی بار رف اار ان بابااتی در ان باباار ریاساه جمهاوری ایارا در اسا ا مازنادرا اساه تحقیا ماورور از ناو توصای ی – تحلیلا ی و باا اساا ادا از روپ پیماایم انجاااا گرفاه روپ گاارد وری داداهاای، پرساامناماا ی محق سای بودا اساه جامعا ی مااری ماورد ملاهعا، زناا و ماردا 18 سااب با بااا تعریا شاد ر با اس ادا از فرموب روررا 384 ن ار با عناوا حجا نمونا تعیای و ساپ نمونا گیری مااری با شاایوای چندمرحلاا ای انجاااا شاادا اسااه سااای ار نظااری تحقیاا حاضاار ب اا ر مبنااای دساا بندی نظریاا های جامع شناساای ماارتبب بااا موضااو در ساا ساالر نظااری و عملیاااتی)یرد، راا و میاناا ( دسا بندی شادند. یاف ا های پیماایم نشاا میدهاد جنسایه، وضاعیه تاهاا، شا ا و تحلاای ر پاسبگویا از نظر رف ار ان بابااتی باا ها ت ااور دارناد و از هحاا ت ااور در م ا ا زنادگی در شاهر یا روس ا و ت ثیر بر رف اار ان بابااتی ت ااوتی مشااهدا نشادا اساه سا و در ماد رابلا ی مع او و معناااداری بااا رف ااار ان باباااتی شااررهرنندگا داشااه و م یرهااای مساا قا از نااو ترجیحااار ارزشاای، رسااان، شااب های اج ماااعی، نهادهااای اج ماااعی، اع ماااد اج ماااعی، نظاا اج ماا اعی، هویااه ملا ی و دینای نیاب رابلا ی معنااداری را باا رف اار ان بابااتی نشاا میدهناد در مجماو ن اای نشاا میدهد عواما اج ماعی یرد نقم ر رنگتری نسبه ب عواما اج ماعی ر و میان دارد.