سنجش و ایمنی پرتو
سال:1392 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

بر اساس اهداف حفاظت در برابر اشعه، به منظور جلوگیری از بروز آثار بیولوژیکی قطعی و احتمالی، شدت امواج مایکروویو که معمولا در اطراف در فر به بیرون انتشار می یابد، نباید از حدود تعیین شده برای مردم عادی در «استاندارد ملی ایران - پرتوهای غیر یونساز - حدودپرتوگیری - کد 8567» بیشتر باشد. مطابق استاندارد مذکور، مقدار حد پرتوگیری این امواج در فرکانس 2450 مگاهرتز، برابر با 1 میلی وات بر سانتی متر مربع است، بنابراین لازم است فرهای وارداتی مورد آزمون قرار گیرند. در مدت زمان چهار سال، از بین فرهای وارد شده به کشور، تعداد 575 نمونه با مارک ها و مدل های مختلف آزمون شده و از لحاظ بیشینه شدت پرتوهای مایکروویو در اطراف فر، به چهار طبقه A، B، C و D تقسیم شده اند. میزان نشتی در هر یک از طبقه های مذکور به ترتیب، کوچک تر یا مساوی 0.1، 0.3، 0.5 و برای طبقه آخر، بزرگ تر از 0.5 میلی وات بر سانتی متر مربع است. نتایج آماری به دست آمده گزارش و سپس مقایسه شده اند.

در این تحقیق، روش های کنترل کیفی و کالیبراسیون دستگاه های کالیبراتور دز RAMS-88 ساخته شده در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای بررسی شده است. این دستگاه ها میزان پرتوزایی رادیوداروها و رادیونوکلئید های گسیلنده پرتو گاما و بتا را می سنجد. آزمایش هایی جهت تبیین عملکرد صحیح این دستگاه ها با روش های استاندارد موجود صورت پذیرفته است. این آزمایش ها شامل تست دقت و صحت، خطی بودن پاسخ و حساسیت مکانی هستند. دقت و صحت و خطی بودن پاسخ با استفاده از روش استاندارد IAEA-Tecdoc-602 با دقت خوبی ارزیابی شده است. آزمایش حساسیت مکانی با تغییر ارتفاع چشمه در اتاقک قرارگیری چشمه انجام شده و مشخص شده است که در ارتفاع 0 تا 4 سانتی متری میزان خطای اندازه گیری تقریبا 5% و ارتفاع 5 تا 10 سانتی متر میزان خطا حداکثر 30% است.

بر اساس آخرین اطلاعات ارائه شده توسط UNSCEAR استنشاق گاز رادن و دختران نیمه عمر کوتاه آن از جمله مهم ترین عوامل پرتوگیری انسان از منابع پرتوزای طبیعی به شمار می رود. سرطان ریه اثر شناخته شده گاز رادن موجود در هوا برای سلامتی انسان است و در هوای داخلی کلیه ساختمان ها وجود دارد. مهم ترین ایزوتوپ آن گازی نادر به نام رادن-222 است که حاصل واپاشی رادیم-226 از سری زنجیره طبیعی اورانیوم-238 می باشد. اورانیم و رادیم به طور طبیعی در خاک و سنگ زمین وجود دارند. این گاز پرتوزا به فراوانی در محیط زیست به ویژه در فضاهای سرپوشیده ساختمان هایی که در نمای داخلی آن ها از سنگ های گرانیتی استفاده شده، یافت می شود.در چند دهه گذشته، پرتوگیری طبیعی ناشی از گاز رادن و محصولات واپاشی آن در داخل منازل مسکونی به عنوان یک مشکل جهانی شناخته شده و باعث بروز خطر ابتلا به سرطان در میان عموم مردم تلقی گردیده است. در این مقاله، نتایج اندازه گیری میزان غلظت پرتوزایی گاز رادن در هوای داخلی دو ساختمان مختلف که در نمای داخلی آن ها به ترتیب از سنگ گرانیتی و کربناتی استفاده شده، ارائه و نتایج به دست آمده با هم مقایسه شده است. کلیه اندازه گیری ها با استفاده از دستگاه AlphaGuardTM انجام شده است. میانگین غلظت این گاز در ساختمان کربناتی حدود Bq.m-3 11 و در ساختمان گرانیتی حدود Bq.m-3 59 اندازه گیری شده که در مقایسه با ساختمان کربناتی بسیار بالاتر است. مقادیر به دست آمده کمتر از حد مرجع توصیه شده توسط ICRP و IAEA یعنی 200-600 Bq.m-3 بوده و به حد اقدام تعیین شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده 3) (EPA)-Bq.m 148) و سازمان بهداشت جهانی (100 Bq.m-3)(WHO) نمی رسد.

اتاقک یونش حلقوی شکل با حجم حساس بزرگ که برای اولین بار در پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی در ایران اقدام به ساخت آن شد، اتاقک یونش با گاردرینگ و الکترودهای جمع کننده گرافیتی با حجم حساس200 Cm3  می باشد و تفاوت آن با نمونه های قبلی، شکل حلقوی آن و حفره ای7 cm  در وسط آن می باشد که اجازه عبور پرتوهای ایکس مستقیم را بدون تضعیف می دهد. در نتیجه می توان از آن بعنوان مونیتور شاهد برای اندازه گیری نوسانات پرتو خروجی لامپ های اشعه ایکس برای دزیمتری دقیق و پرتودهی استاندارد در آزمایشگاه های استاندارد ثانویه از آن استفاده نمود. قبلا این نمونه با الکترودهای آلومینیومی در IPEN موسسه هسته ای برزیل ساخته و آزمایش شده بود، که تفاوتی که ما در نمونه ساخت خود از نمونه ساخته شده آن ها داده ایم، این است که ما تمام پوشش داخل اتاقک را از گرافیت کرده ایم و آلومینیوم در آن به کار نبرده ایم. با تغییر الکترودها از آلومینیوم به پوشش گرافیتی بهبود عملکرد این اتاقک یونش را در آزمایش های پایداری، تکرارپذیری، خطی بودن، منحنی اشباع، اثر پلاریته و کالیبراسیون نتیجه گرفتیم که با نتایج بین المللی هم خوانی دارد.

اساسا قوانین و مقررات ایران در زمینه ایمنی تاسیسات هسته ای متاثر از ظوابط و معیار های شناخته شده بین المللی است. محتوای بیشتر این مقررات، همان محتوای اسناد و مصوبات آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه ایمنی تاسیسات هسته ای است. با وجود این، مواردی از تفاوت و اختلاف نیز بین آن دو وجود دارد. در عین حال، قوانین و مقررات جاری ایران در زمینه ایمنی تاسیسات هسته ای، کامل و کافی نیست و خلاها و نارسایی هایی در آن مشاهده می شود. مقاله حاضر با بررسی قوانین و مقررات موجود ایران در زمینه ایمنی تاسیسات هسته ای و مقایسه آن با ضوابط و مقررات بین المللی، سعی کرده است ضمن روشن ساختن وضعیت حقوقی فعلی کشور در خصوص ایمنی تاسیسات هسته ای، میزان مطابقت و هم سویی آن با معیارهای بین المللی شناخته شده را مشخص کند.

در این پژوهش، نانوذرات Caf2:T1 به روش هیدروترمال ساخته شدند. ساختار، اندازه و شکل نانوذرات توسط دستگاه پراکندگی اشعه ایکس و میکروسکوپ الکترونی روبشی تعیین شد. اندازه ذرات با توجه به نتایج به دست آمده از پراکندگی پرتو ایکس در حدود 45 نانومتر است که با نتایج حاصل از آنالیز SEM در توافق است. تعداد قله ها در منحنی تابش ترمولومینسانس و پارامترهای سینتیک مربوط به هر قله به وسیله برنامه کامپیوتری مبتنی بر سینتیک مرتبه عام تعیین شدند. منحنی تابش این نانوذره دارای 3 قله است.مقدار بهینه ناخالصی Tl برای بیشینه پاسخ ترمولومینسانس نسبت به پرتوهای گاما چشمه 1 ،60Co مول درصد به دست آمد. نمونه های ساخته شده دارای پاسخ ترمولومینسانس خطی تا بالای 1000 گری نسبت به تابش گاما چشمه 60Co می باشند. نتایج به دست آمده نشان می دهند که این نانوفسفر دارای شرایط بسیار مناسبی برای استفاده در دزیمتری در سطح دز بالاست.دیگر خواص دزیمتری این ماده نیز برای اولین بار بررسی شدند.

نگرانی های عمومی در پی حوادث هسته ای اخیر و پرتوگیری های ناشی از رها شدن مواد پرتوزا به محیط به نحو چشمگیری افزایش یافته است. در همین راستا، ضرورت توسعه شیوه های مطمئن برای برآورد میزان پرتوگیری و دز دریافتی افراد، به ویژه در مواردی که هنگام پرتوگیری از دزیمترهای متداول استفاده نشده باشد، روز به روز بیشتر احساس می شود. برآورد به موقع میزان پرتوگیری افراد علاوه بر آنکه نقش اساسی در تعیین نحوه مراقبت های اضطراری پزشکی دارد، داده ای کلیدی در تدوین استراتژی مقابله با بحران به شمار می رود. دزیمتری گذشته نگر فرآیندی برای برآورد دز افراد پس از قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون ساز محسوب می شود. در این پژوهش، سعی شده است پتانسیل ها و محدودیت های این روش ها مورد بررسی قرار گیرد و امکان عملی یک شیوه برگزیده نیز به محک تجربه گذاشته شود. بدین منظور، قطعات الکترونیکی تلفن های همراه از یک مدل متداول شامل خازن، مقاومت و القاگر، از نظر خاصیت لومینسانس ارزیابی شده اند. پژوهش های انجام شده نشان می دهد که آلومینای موجود در قطعات الکترونیکی می تواند سیگنال لومینسانس مناسبی تولید کند. بررسی ترمولومینسانس قطعات یادشده پس از آماده سازی شیمیایی و پرتودهی توسط چشمه کبالت - 60 از طریق آنالیز منحنی های درخشش موید آن است که آلومینای موجود در قطعه القاگر را می توان به عنوان گزینه ای مناسب برای برآورد دز در پی حوادث هسته ای و سوانح رادیولوژیکی در نظر گرفت. ضمنا این تجربه بیانگر کاربرد سیستم های موجود دزیمتری ترمولومینسانس برای دزیمتری گذشته نگر است.