مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی
سال:1382 | دوره:4 | شماره:17 |تعداد مقالات:6

اولین گام برای برنامه ریزی جهت کاهش ضایعات سیب زمینی در انبارها، شناسایی عوامل موثر در ایجاد ضایعات در ایجاد ضایعات و برآورد میزان خسارت اقتصادی آنهاست. در این راستا، این تحقیق به بررسی تاثیر وضعیت انبارهای موجود استان بر میزان ضایعات سیب زمینی در سال 80-1379 پرداخته است. بدین منظور از بین انواع انبارهای موجود در نواحی عمده کشت سیب زمینی استان همدان، 11 انبار به صورت تصادفی انتخاب شد و طی دوره انبارداری، نمونه گیریهای لازم جهت تعیین میزان تاثیر عواملی مانند دما، رطوبت، نوع انبار، و تعداد روزهای انبارداری بر ضایعات (افت وزنی و درصد قند کاهنده) دو رقم سیب زمینی آگریا و مارفونا انجام گرفت. تحلیل نتایج به کمک نرم افزارSPSS  و روش رگرسیون نشان داد که حساسیت رقم مارفونا نسبت به شرایط نگهداری نامناست بیش از آگریاست. در بین عوامل مختلف محیطی، دما بیشترین اثر را بر میزان ضایعات کمی و کیفی دارد. میزان ضایعات رقم آگریا و مارفونا در انبارهای سنتی نسبت به انبارهای فنی به ترتیب 152 و 199 درصد افزایش دارد. حداکثر ضایعات در انبارهای سنتی برای ارقام آگریا و مارفونا به ترتیب 45.04 درصد و 47.55 درصد برآورد شد. دامنه متوسط درصد ضایعات سیب زمینی در انبارهای منطقه برای رقم آگریا بین 18.31 تا 40.17 و برای رقم مارفونا بین 25.7 تا 48.35 درصد برآورد گردید.

به کمک داده های صحرایی حاصل از 22 بده قطره چکان و 6 مقدار ضریب آبگذری خاک، مدل نیمه تجربی «شوارتزمن و زور» که برای تخمین قطر وعمق خاک خیس شده حاصل از کارکرد یک قطره چکان ارایه شده است، آزموده شد. بدین منظور، بین 30 داده مشاهده شده مربوط به حداکثر قطر خیس شده و مقادیر متناظر تخمین زده شده توسط مدل، رگرسیون خطی بدن عرض از مبدا زده شد. شیب خط و ضریب تعیین رگرسیون به ترتیب 0.99 و 0.98 بر آورد شد.برای بررسی خطای مدل، از خطای نسبی و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) استفاده شد. حداکثر خطا 30 و حداقل خطا صفر درصد، و جذر میانگین مربعات خطا 10 سانتی متر تعیین شد. در شرایط مختلف ضریب آبگذری خاک و بده قطره چکان، ارقام مذکور دلالت بر عملکرد مطلوب مدل شوارتزمن و زور دارد .

در اثر روشهای خاک ورزی غیر علمی هر ساله شاهد افزایش زمینهای تخریب شده هستیم. هدف از اجرای این طرح، ارزیابی و مقایسه دو روش خاک ورزی سطحی و خاک ورزی مرسوم است که در آن تاثیرات این دو روش بر عملکرد گندم و اجزای آن بررسی می شود. این طرح با دو تیمار و چهار تکرار به مدت سه سال متوالی درمناطق مختلف کشور اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: خاک ورزی مرسوم شامل شخم زدن با گاو آهن برگرداندار به عمق 25-20 سانتی متر، دیسک زدن، تسطیح، کود پاشی و کشت با خطی کار و خاک ورزی سطحی شامل هرس زدن سبک به عمق 8-6 سانتی متر بلافاصله پس از جمع آوری کاه و کلش، دیسک زدن به عمق 15-12 سانتی متر، هرس دندانه میخی، کودپاشی، و کشت با خطی کار.جهت تجزیه و تحلیل داده، از طرح بلوکهای کامل تصادفی استفاده شد. نتایج سه ساله طرح در مناطق مختلف کشور نشان داد که تیمار خاک ورزی مرسوم از نظر عملکرد دانه، تعداد خوشه در واحد سطح، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، وزن کاه و شاخص برداشت نسبت به تیمار خاک ورزی سطحی برتری دارد و در بعضی مناطق این اختلاف معنی دار است. در تیمار خاک ورزی مرسوم عملکرد به طور متوسط 360 کیلوگرم در هکتار نسبت به تیمار خاک ورزی سطحی بیشتر بوده است. به نظر می رسد که این اختلاف به سبب عمق شخم بیشتر، دفن بهتر بقایای گیاهی، و دفع موثرتر علفهای هرز با گاو آهن برگرداندار است. عملکرد دانه در روش خاک ورزی سطحی حدود 90% عملکرد با روش خاک ورزی مرسوم است، خاک ورزی مرسوم در مقایسه با خاک ورزی سطحی ضمن مصرف انرژی و زمان بیشتر، موجب فرسایش بیشتر ادوات و درنتیجه سبب افزایش هزینه می شود. بنابراین، جهت دستیابی به نتایج دقیق تر نیاز به مطالعه بیشتری است. با توجه به اینکه در بیشتر مناطق کشور فرصت اجرای عملیات زراعی محدود است و همچنین از نظر عملکرد دانه اختلاف چندانی بین دو شیوه خاک ورزی وجود ندارد، خاک ورزی سطحی می تواند به عنوان جایگزین روش مرسوم مد نظر باشد .

طراحی مدل فراگیر ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری متاثر از پارامترهای نامعین طبیعی و نیز تحت تاثیر نادقیق بودن مقادیر بسیاری از پارامترهای مدیریت بهره برداری و نگهداری است. از آنجا که سیستم آبیاری جهت سرویس دهی به کشاورزان بنا شده، سودمندی سیستم از نگاه کشاورزان، مهمترین جز ارزیابی عملکرد هر سیستم خواهد بود. معمولا این پارامترها توصیفی هستند و تبدیل آنها به مقادیر عددی ممکن نیست و از این رو کاربرد تئوری مجموعه های فازی، به عنوان رویکردی جایگزین توصیه می شود. این رویکرد برای ارزیابی عملکرد سیستمهایی که در آن انتقال مدیریت صورت گرفته است نیز قابل کاربرد است. در این تحقیق با استفاده از توانایی سیستمهای فازی در به کارگیری داده های توصیفی حاصل از قضاوت ذی نفع های اصلی در کنار فاکتورهای فنی، اقتصادی، زیست محیطی، دستیابی به نتایج کاربردی تر ممکن شده است. همچنین با جداسازی پارامترهای مورد نظر مدیران و آب بران و تعریف هفت شاخص فازی، امکان ارزیابی مدیریتی از نگاه قضاوت آب بران فراهم است. در مدول طراحی شده، با تعریف شاخصهای بیان کننده شرایط اولیه سیستم و به کارگیری قواعد فازی جهت اعمال تاثیرات متقابل شاخصها بر یکدیگر، فازی سازی شاخصهای عددی و استنتاج فازی با استفاده از مدل سوگنو و ممدانی صورت گرفته است. لذا در صورت نیاز، امکان تعریف کلیه شاخصها به صورت فازی و به کارگیری آن در مدل فراهم است. حساسیت مدل به انتخاب روشهای غیرفازی ساز مرکز سطح (COA) و متوسط حداکثرها (MOM) تست شده است و دو روش مذکور بیش از 98 درصد همبستگی نشان می دهد. از نظر کمی، تفاوت مقادیر در دو روش کمتر از 7 درصد و قابل صدف نظر است. اما غیر فازی ساز مرکز سطح نتیجه بهتری داده است. کارآیی این روش با استفاده از مقادیر شاخصهای ارزیابی شبکه آبیاری زهکشی مغان و مقایسه آن با مقادیر ارزیابی در شبکه آبیاری قزوین بررسی شده است و نتایج نشان می دهد که 27 درصد افزایش ارزیابی مدیریتی شبکه مغان نسبت به قزوین، صرفا ناشی از مشکلات ناشی از کمبود آب در شبکه قزوین نیست، بلکه ناشی از نزدیکی دو قضاوت کارشناسی و مصرف کنندگان در یکی (<16) و افتراق آن در دیگری (>44)، به لحاظ دو شرایط متفاوت مدیریتی - اجتماعی در دو سیستم است .

بررسی شاخصهای مصرف آب دربسیاری از شبکه های آبیاری مبین مصرف غیر اصولی آب است. بهبود مدیریت آبیاری و افزایش سودمندی آب از طریق ارزیابی شاخصهای مصرف آب و برطرف کردن نقاط ضعف مدیریت آبیاری امکان پذیر است. در پژوهش حاضر، مدیریت آبیاری و سودمندی آب در شبکه آبیاری سمت راست آبشار با استفاده از اطلاعات ماهواره ای، میزان عرضه و تقاضای آب، شاخصهای عرضه نسبی آب، سودمندی آب سودمندی اقتصادی آب ارزیابی شد. برای به دست آوردن داده های مورد نیاز تحقیق حاضر با استفاده از اطلاعات ماهواره Landsat اقدام به افزایش دقت اطلاعات ماهواره NOAA گردید و سپس به کمک یک سری زمانی از اطلاعات ماهواره NOAA در طول دوره رشد و شاخص گیاهیNDVI ، رابطه ای بین سطح زیر کشت واقعی شبکه های تحت پوشش شهرستان اصفهان و سطح زیر کشت شهرستان تعیین و از آن برای استخراج داده های مورد نیاز شبکه آبیاری مورد مطالعه، از اطلاعات موجود شهرستان اصفهان استفاده شد. برای تعیین آب مورد نیاز آبیاری، حدود 40 محصول کاشته شده در شبکه در 10 گروه (9 محصول اصلی و سایر محصولات) قرار داده شد. نه (9) محصول انتخاب شده، 85 درصد کشت شبکه را پوشش دادند. نیاز آبی ده روزه آنها برای سالهای مختلف دهه هفتاد به صورت جداگانه به کمک نرم افزار Cropwat  برآورد و میزان تقاضای آب بر اساس سطح زیرکشت و الگوی کشت محاسبه شد. بررسی میزان عرضه و تقاضای آب بیانگر آن است که در اکثر موارد میزان عرضه آب بیش از میزان تقاضا بوده است. شاخص عرضه نسبی آب در همه سالها به جز خشک سالیهای اخیر، بیش از یک و در کل دهه برابر 1.3 به دست آمد. متوسط سودمندی آب برای همه محصولات (تر و خشک) در سالهای مورد مطالعه (1370 لغایت 1380) جز دو سال آخر بین 0.8 تا 1.4 و در کل دوره مورد مطالعه 1.2 کیلوگرم به ازای هر متر مکعب آب بود. سودمندی اقتصادی آب نیز در سالهای مختلف دهه جز دو سال آخر، بین 0.05 تا ذ0.19 و در کل دهه 0.1 دلار به ازای هر متر مکعب آب به دست آمده که کمتر از نصف متوسط جهانی (0.25) است .