مهندسی آبیاری و آب ایران
سال:1397 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:15

سرریزهای جانبی در رودخانه ها و کانال ها، برای کنترل دبی در کانال اصلی مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از انواع سرریزهای جانبی، سرریزهای جانبی کنگره ای نیمه بیضوی هستند و به دلیل داشتن طول تاج سرریز بزرگتر ظرفیت انتقال دبی بیشتری نسبت به سرریزهای مستطیلی دارند. به همین منظور در این مطالعه جریان پیرامون یک سرریز جانبی نیمه بیضوی و مستطیلی با استفاده از روش حجم محدود به صورت سه بعدی مدل سازی و با نتایج آزمایشگاهی مقایسه شد. هم چنین اثر افزایش دبی در نهر اصلی، افزایش ارتفاع و طول سرریزهای نیمه بیضوی بر الگوی جریان در شرایط جریان زیربحرانی مورد مطالعه قرار گرفت و نهایتاً نتایج حاصله با نتایج بدست آمده از شبیه سازی سرریز مستطیلی مقایسه شد. مقایسه نتایج نشان دهنده برازش خوب مدل عددی در شبیه سازی الگوی جریان از روی سرریز جانبی بود. با افزایش ارتفاع در سرریزهای جانبی مستطیلی و نیمه بیضوی اثر جریان های ثانویه در هر دو سرریز کاسته شده و در نتیجه پروفیل سطح آب یکنواخت تر شده و میزان خطا کاهش پیدا می کند. ماکزیمم سرعت در سرریز جانبی نیمه بیضوی در نزدیک سطح آزاد در محل انتهای سرریز ایجاد شده و ضریب دبی جریان سرریز جانبی نیمه بیضوی از ضریب دبی جریان سرریز جانبی مستطیلی بیشتر است. در این مقاله معادله ای نیز برای تعیین ضریب دبی دیمارچی برای سرریز جانبی نیمه بیضوی ارائه گردید در شرایط جریان زیر بحرانی این ضریب به عدد فرود در کانال اصلی، نسبت عمق جریان بالادست به ارتفاع سرریز و نسبت عمق جریان بالادست به طول سرریز و نسبت شعاع کوچک به شعاع بزرگ بیضی وابسته است.

برای تغییر روش سنتی آبیاری کرت به کرت، افزایش بهره وری از منابع محدود آب و استقلال در مدیریت آبیاری و زهکشی هر مزرعه، احداث شبکه کانال های بین مزارع یکی از بخش های اصلی طرح زیربنایی تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری شمال کشور محسوب می شود. اما برپایه نتایج حاصل از پژوهش های قبلی، بسیاری از کشاورزان با شرایط موجود بهره برداری از کانال های آبیاری و زهکشی طرح مشکلات اساسی دارند. در این پژوهش ابتدا جهت مقایسه وضع موجود عملکرد فنی سیستم با استانداردهای کمی و معتبر، شاخص های تحویل آب به آبگیر کرت های مسیر یک کانال خاکی آبرسان پروژه تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری اسماعیل کلا شهرستان جویبار در فصل آبیاری برنج سال 1394 محاسبه شد. در ادامه و پس از پوشش بتنی کانال، بر اساس شبیه سازی گزینه های مختلف تغییر در ساختار آبگیری و کنترل جریان آب در محیط نرم افزارHEC-RAS، راهکارهای سازه ای ارتقای شاخص های عملکرد سیستم تحویل کانال های آبیاری ارزیابی شد. نتایج نشان داد به دلیل شرایط نامناسب بهره برداری و نگه داری از کانال های خاکی در سیستم آبگیری فعلی کرت ها، شاخص های تحویل (کفایت= 35/0، راندمان= 92/0، پایداری= 98/0 و عدالت= 18/1) به جز راندمان با شرایط مطلوب و حتی متوسط فاصله زیادی داشت. اما بر اساس نتایج شبیه سازی پس از پوشش بتنی انهار آبرسان مزرعه، با اجرای گزینه آبگیرهای لوله ای با قطر متغیر و استفاده از سرریزهای کنترل جریان، به شرط تامین آب کافی، علاوه بر ارتقای راندمان انتقال، شاخص های تحویل نیز به ویژه در کرت های انتهایی افزایش قابل توجهی خواهد یافت (کفایت= 93/0، راندمان= 92/0، پایداری= 14/0 و عدالت= 18/0). واسنجی و اعتبارسنجی مدل در سال زراعی 1395 نیز نتایج به دست آمده از شبیه سازی را تایید کرد. نهایتا ضمن تاکید بر ضرورت بررسی سایر گزینه ها برای انهار مزرعه نظیر کانال های پیش ساخته، پیشنهاد می شود احداث بند های سرریز کنترل و لوله های آبگیر با قطر متناسب با نیاز آبی کرت ها در برنامه پوشش کانال ها در برنامه آینده شبکه طرح قرار گیرد.

آبگیری از رودخانه به منظور کشاورزی، آبرسانی و. . . به کار می رود. آبگیری بدون بند انحرافی منجر به نشست رسوبات در پایین دست آبگیر در رودخانه اصلی می شود. فاصله خط تقسیم جریان انحرافی از دیواره آبگیر بر مقدار رسوب ورودی به آن تأثیرگذار است. هر عاملی که منجر به کاهش فاصله خط تقسیم جریان ورودی به آبگیر در کف آبراهه اصلی شود، باعث کاهش رسوب وارد شده به آبگیر خواهد شد. پارامترهای هندسی و هیدرولیکی آبگیر و آبراهه اصلی بر فاصله خط تقسیم جریان در آبگیری از قوس مؤثرند. در پژوهش حاضر تأثیر پارامترهای عرض و موقعیت آبگیر، زاویه آبگیری و ارتفاع آستانه (هر یک در چهار سطح تغییر) بر فاصله خط تقسیم جریان از دیواره خارجی آبراهه قوسی، با استفاده از مدل عددی SSIIM بررسی شده است. برای قوس سه زاویه مرکزی 50، 110 و 170 درجه و سه عدد فرود 288/0، 305/0 و 322/0 و برای آبگیر جانبی سه دبی آبگیری نسبی 10، 18 و 25 درصد درنظر گرفته شده است. روش تاگوچی در طراحی مطالعات به کار رفته است. نتایج نشان داد تغییر عرض و موقعیت آبگیر، زاویه آبگیری و ارتفاع آستانه تأثیر بسیار کمی بر تغییرات فاصله خط تقسیم جریان از دیواره خارجی دارد، اما تغییرات فاصله خط تقسیم جریان نسبت به دبی نسبی آبگیری صعودی و تقریباً خطی است. همچنین در قوس با زاویه مرکزی ثابت، تغییر عدد فرود تأثیر بسیار کمی بر نسبت فاصله خط تقسیم جریان دارد. همچنین عرض مجرای جریان در سطح 9/0 تا 25/1 برابر عرض مجرای جریان در کف تعیین شد.

در پژوهش حاضر برای نخستین بار، الگوریتم فراابتکاری خفاش به منظور طراحی مقطع کانال آبیاری با حداقل هزینه ساخت و لحاظ احتمال سیلاب به عنوان محدودیت و عدم قطعیت، معرفی شده است. بدین منظور، با در نظر گرفتن مقطع کانال با زبری های یکنواخت و مرکب و همچنین ارتفاع آزاد جریان در حالات ثابت و متغیر، سه مدل به صورت اول) زبری یکنواخت-ارتفاع ثابت، دوم) زیری مرکب-ارتفاع ثابت و سوم) زبری مرکب-ارتفاع متغیر تعریف شده است. الگوریتم پیشنهادی بر اساس نتایج آنالیز حساسیت برای مدل های اول تا سوم اجرا گردیده است. در ادامه، مقدار ضریب تغییرات و سرعت همگرایی حاصل از پانزده اجرای تصادفی الگوریتم مذکور، برای مدل های معرفی شده در مقدار احتمال سیلاب 36/0 مقایسه شده است. در نهایت، نتایج حاصل از الگوریتم مذکور برای مقادیر مختلف احتمال سیلاب، با نتایج نرم افزار لینگو، روش های ضرایب لاگرانژ و برنامه ریزی متوالی و الگوریتم ازدحام ذرات مقایسه شده است. نتایج حاصل از اجراهای تصادفی نشان داد که مقدار ضریب تغییرات برای مدل های اول تا سوم به ترتیب برابر با 00049/0، 00019/0 و 00023/0 می باشد که قابل قبول است. همچنین هر سه مدل، در 500 تکرار، همگرا شده اند. دیگر نتایج، حاکی از آن است که استفاده از الگوریتم خفاش در مقایسه با روش های دیگر، موجب بهبود نتایج بهینه سازی تا 97/13 درصد شده است. از سوی دیگر، این الگوریتم مقدار بهینه مطلق را نسبت به نرم افزار لینگو تا 51/0 درصد کمتر تخمین می زند. در میان سه مدل معرفی شده، استفاده از مدل سوم در مقایسه با مدل های اول و دوم، موجب صرفه جویی هزینه ساخت تا 60/59 و 87/53 درصد می شود.

پژوهش حاضر به معرفی و مدل سازی اثرات ویسکوالاستیک در جریان های گذرا در لوله های پلیمری رایج در شبکه های آبرسانی می-پردازد. خواص ویسکوالاستیک سبب بروز ترم های جدیدی در معادلات سازگاری حاکم بر جریان های گذرا می شود که مدل ها موجود فاقد آن هستند. بر این اساس معادلات سازگاری برای خواص ویسکوالاستیک بازنویسی شده و با به کارگیری روش خطوط مشخصه در ترکیب با تفاضل محدود تحلیل می شوند. به منظور واسنجی پارامترهای مجهول نظیر ضرایب افت و خزش و صحت سنجی مدل عددی توسعه یافته، یک مدل آزمایشگاهی از شبکه آبرسانی ویسکوالاستیک در آزمایشگاه هیدرولیک دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران ساخته شد. شبکه آزمایشگاهی از شش حلقه مربعی که هر حلقه به صورت یک مربع m3m X3 می باشد تشکیل شده است. لوله ها از نوع پلی اتیلن با قطر اسمی 50 میلی متر و ضخامت 5/5 میلی متر است. در مدت زمان عبور جریان گذرا از شبکه لوله، نوسانات فشار دینامیکی توسط ترانسدیوسرهای فشار جمع آوری می شدند. با به کارگیری روش تحلیل معکوس جریان گذرا و استفاده از روش الگوریتم ژنتیک، پارامترهای مجهول مسئله شامل ضرایب افت ناماندگار و ضرایب ویسکوالاستیک برای شرایط مختلف محاسبه می شوند. نتایج نشان می دهد که مدل کلاسیک ضربه قوچ به هیچ عنوان قادر به شبیه سازی نوسانات فشار در لوله های پلی اتیلن نمی باشد. در واقع مدل سازی دو اثر دینامیکی افت ناماندگار و ویسکوالاستیک برای این لوله ها بسیار ضروری است. همچنین نتیجه گرفته می شود که اثرات ویسکوالاستیک نقش بسیار پررنگ و مهم تری نسبت به افت ناماندگار در شکل گیری سیگنال های ضربه قوچ بازی می کنند تا جایی که در نظر گرفتن آن به تنهایی می تواند به پاسخ های قابل قبولی دست یافت

همه ساله رودخانه ها در اثر جریان های سیلابی فرسایش یافته و موجب تخریب پل ها و زمین های کشاورزی و در برخی موارد منازل مسکونی می شوند. برای کنترل و مدیریت رودخانه ها لازم است رفتار هیدرولیکی آن ها مورد بررسی قرار گیرد تا در مواقع بحرانی تصمیم مناسب اتخاذ شود. یکی از مهم ترین عوامل به هم خوردن تعادل هیدرولیکی رودخانه برداشت بی رویه رسوبات از بستر رودخانه می باشد. این تحقیق به منظور بررسی میزان برداشت رسوبات در رودخانه ی قورچای در بازه 6 کیلومتری رودخانه در محل کارگاه های برداشت شن و ماسه صورت پذیرفت. بدین منظور بازدیدهای میدانی در محدوده مورد نظر انجام شد و اطلاعاتی مانند دبی، رسوب و نقشه1: 1000 تهیه شد. پس از ورود اطلاعات به نرم افزار HEC-RAS هیدرولیک و رسوب مدل در بازه زمانی 2015-2005 اجرا گردید. در این رودخانه بهترین پیش بینی برای انتقال رسوب توسط رابطه یانگ انجام شد. بررسی تغییرات شیب بستر در مقاطع مختلف نشان داد نوسانات شیب در طول 6 کیلومتر مورد مطالعه در سال 2015 نسبت به 2005 کاهش یافته است. همچنین متوسط سرعت نیز در سال 2015 نیز کاهش نشان می دهد. نتایج حاصل از شبیه سازی نشان داد میزان فرسایش و رسوبگذاری در 5 کیلومتر اول تقریباً در حالت تعادل می باشد و مصالح در این منطقه قابل برداشت نیست. بهترین منطقه برای برداشت مصالح 720 متر انتهایی رودخانه است که به دلیل شیب و شکل مقطع سرعت جریان کاهش پیدا می کند و رسوبگذاری با عمق متوسط 90 سانتیمتر صورت می گیرد. محاسبات نشان داد میزان رسوب قابل برداشت در این رودخانه تقریباً 4/0 میلیون تن در سال است.

آب های زیرزمینی به عنوان یکی از منابع مهم و عمده تامین آب شرب و کشاورزی به ویژه در مناطق شمال کشور مطرح می باشد. همچنین افزایش فاصله بین عرضه و تقاضا، توجه جدی به مبانی تخصیص بهینه آب را اجتناب ناپذیر نموده و مدیریت عرضه و تقاضای آب را ضروری می نماید. بنابراین شناخت عوامل مهم تغذیه و تخلیه آب زیرزمینی از فاکتورهای اساسی در مدیریت صحیح جامع منابع آب از جمله بخش کشاورزی می باشد. در این پژوهش از مدل شبیه سازی و مدل مدیریت تخصیص در حوضه آبریز رودخانه تالار، واقع در استان مازندران استفاده شد. ابتدا آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل MODFLOWشبیه سازی شد و سپس به منظور مدیریت تخصیص آب در منطقه مورد مطالعه، اطلاعات حاصل از مدل آب زیرزمینی به مدل شبیه سازی و تخصیص منابع آب (WEAP) انتقال یافت. برای برنامه ریزی و مدیریت منطقه تحت مطالعه در محیط مدل سازی، سناریوهای معرفی مختلفی اعمال شد و تاثیر آن بر وضعیت عرضه و تقاضا و تغییرات ذخیره آب زیرزمینی و افت سطح ایستابی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج واسنجی مدل MODFLOW نشان داد که انطباق خوبی بین سطح ایستابی مشاهده ای و شبیه سازی شده وجود دارد به طوری که میزان RMSE برای جریان های ماندگار و غیر ماندگار به ترتیب 336/0 و 49/0 به دست آمد. همچنین نتایج مدل WEAP براساس سناریوی بروز خشکسالی نشان داد که منطقه با 10 میلیون مترمکعب کاهش حجم مخزن روبه رو خواهد شد که در نتیجه وضعیت منابع آب به مراتب بحرانی تر خواهد بود. نتایج نشان داد که با تلفیق هم زمان مدل آب زیرزمینی و مدل یکپارچه مدیریت منابع آب، نتایج قابل اعتمادتری در دشت مورد مطالعه به دست خواهد آمد.

امنیت غذایی، خشکسالی، حفظ محیط زیست و توسعه صنعتی، مدیریت کارآمد منابع آبی را ضروری کرده است. مشکل کمبود منابع آب و بارش یک واقعیت مهم و غیر قابل انکار در استان همدان محسوب می شود. مفهوم آب مجازی از پتانسیل قابل توجهی برای کمک به بهبود مدیریت آب، به خصوص در بخش کشاورزی برخوردار است. لذا تحلیل آب مجازی محصولات اساسی بخش کشاورزی می تواند ما را در سیاست گذاری و برنامه ریزی در مصرف بهینه از منابع آبی یاری دهد. برای نیل به این هدف میزان آب مجازی محصولات کشاورزی اساسی و حجم مبادلات آب مجازی استان همدان از طریق واردات و صادرات این محصولات در سال 1394 محاسبه شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان دادکه محصولاتی نظیر گندم، جو، یونجه و ذرت دانه ای جزء محصولاتی با بهره وری پایین و آب مجازی بالا بوده و استان همدان در محصولاتی عمده نظیر گندم، سیب زمینی، جو، یونجه، چغندر قند، ذرت دانه ای و سیر به ترتیب به میزان 33، 395، 34، 8/33، 69, 60 و 5/18 میلیون متر مکعب صادر کننده آب مجازی است و حجم صادرات آب مجازی این محصولات در سال 1394 جمعاً حدود 665 میلیون متر مکعب برآورد شد. بنابراین به دلیل کمبود آب در استان همدان لازم است که از کشت محصولاتی نظیر سیب زمینی، و چغندرقند کاسته و محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای و سیر که به آب مجازی کمتری نیاز دارند و با شرایط آب و هوایی این استان نیز سازگاری بهتری دارند جایگزین شوند. همچنین انتظار می رود که اهمیت آب مجازی در امنیت غذایی، پیوسته افزایش یابد و برنامه ریزان برای کاهش فشار وارده بر منابع محدود آب، بهره گیری بیش تر و مفید تری از استراتژی مبادله آب مجازی داشته باشند.

سد جیرفت یکی از مهمترین سدهای استان کرمان می باشد که وظیفه تأمین نیاز بخش های مختلف را بر عهده دارد. خشکسالی اخیر سبب بروز پیچیدگی در امر مدیریت منابع آب در این منطقه گردیده است. از اینرو نیاز است، با توجه به شرایط بحرانی آب در منطقه، برنامه ایی جهت تخصیص بهینه منابع آب این سد عملیاتی شود. از اینرو هدف اصلی این پژوهش اولویت بندی تخصیص منابع آب سد جیرفت می باشد. جهت تحقق این هدف از تکنیک شباهت به گزینه ایده آل فازی (FTOPSIS) تحت 8 شاخص مدیریتی بهره گرفته شد. جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، از مطالعات کتابخانه ایی و هم چنین نظرخواهی از کارشناسان و خبرگان بخش های مربوطه انجام پذیرفته است. نتایج مطالعه نشان می دهد بخش کشاورزی در رتبه اول با شاخص شباهت 51/0 از نظر تخصیص منابع آب قرار دارد. جایگاه دوم مربوط به بخش انرژی برقابی با شاخص شباهت 44/0 می باشد. در انتها با توجه به نتابج بدست آمده پیشنهادات کاربردی ارائه گردیده است.

برآورد دقیق جذب آب ریشه برای مدیریت آبیاری و پیش بینی عملکرد محصول ضروری است. در این پژوهش، اثر کم آبیاری بر میزان جذب آب در دو مدل کلان (مدل های فدس و ون گنوختن) و یک مدل خرد (ون لایر) با استفاده از داده های گلخانه ای نخود مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح آبیاری (120، 100، 80، 60 و 40 درصد نیاز آبی) انجام شد. از تیمار 120 درصد نیاز آبی برای محاسبه جذب آب ریشه پتانسیل استفاده گردید. از تیمارهای 100 و 80 درصد نیاز آبی برای واسنجی مدل ها و از تیمارهای 60 و 40 درصد نیاز آبی برای صحت سنجی مدل ها بهره گرفته شد. پارامترهای هیدرولیکی خاک و جذب آب ریشه برای هر کدام از مدل ها با استفاده از روش GLUE برآورد گردید. نتایج مرحله واسنجی نشان داد مدل ون گنوختن به خوبی توانسته است جذب آب ریشه را شبیه سازی کند، به طوری که آماره های ضریب تبیین (R2)، ضریب کارایی نش-ساتکلیف (N. S)، میانگین مجذور مربعات خطای نرمال شده (NRMSE)، میانگین مطلق خطا (MAE)، کارایی مدل سازی (ME) و شاخص توافق (d) به ترتیب 935/0، 91/0، 51/5، 42/0، 92/0، 95/0 به دست آمد. مقادیر شاخص های مذکور در مرحله صحت سنجی به ترتیب 872/0، 82/0، 73/11، 6/0، 82/0، 9/0 محاسبه گردید. همچنین نتایج نشان داد مدل خرد ارائه شده توسط ون لایر پایین ترین عملکرد را داشت که به نظر می رسد به دلیل فرضیات ساده کننده (ثابت فرض کردن قطر ریشه و در نظر نگرفتن مقاومت ریشه) در این مدل باشد.

در تحلیل آماری متغیرهای کیفی آب، تعیین روابط بین متغیرهای مزبور، از مسائل مهم به شمار می آید. در این تحقیق جهت یافتن روابط بین متغیرها و تعیین متغیرهای اصلی تعیین کننده ی کیفیت آب به ترتیب از تحلیل همبستگی کانونی و تحلیل مولفه ی اصلی استفاده شد. همچنین برای دسته بندی ایستگاه های مورد مطالعه از روش تحلیل خوشه ای استفاده شد. نتایج نشان داد بین دو دسته متغیرهای فیزیکی و شیمیایی رودخانه ی دز، رابطه ی معنی داری وجود دارد که بیشتر ناشی از منابع انسان ساخت (مانند کشت و صنعت هفت تپه و کارخانجات صنعتی) هستند. هم چنین نتایج تحلیل مولفه ی اصلی، نشان داد متغیرهای اصلی تعیین کننده ی کیفیت آب رودخانه ی دز EC، دما، SAR، SO4، pHو DO هستند که اغلب ناشی از آلاینده های صنعتی و انسانی می باشند. نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای برای دسته بندی ایستگاه ها نشان داد ایستگاه های بامدژ و حرمله (پایین دست شهر دزفول) از نظر تشابه متغیرهای کیفی آب در یک دسته قرار می گیرند و ایستگاه تله زنگ-(بالادست شهر دزفول) با سایر ایستگاه ها شباهتی ندارد. بنابراین منطقه ی شهرنشین و آلاینده های انسانی در دسته بندی ایستگاه ها تاثیر به سزایی داشته اند.

تعیین شرایط کیفی بلندمدت منابع آبی مختلف به خصوص در مناطق دارای اقلیم خشک، بسیار اهمیت دارد. با تعیین روند تغییرات کیفیت منابع آبی، بررسی پایداری کیفی منابع امکان پذیر شده و این نتیجه در برنامه ریزی های بلند مدت استفاده می گردد. ایران از جمله مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می رود. ازاین رو در این مقاله پارامترهای کیفی منابع آبی سطحی و زیرزمینی دشت حاصلخیز موسیان در ایران مورد مطالعه قرار گرفت و برای نخستین مرتبه از طریق بررسی روند تغییرات پارامترهای کیفی منابع آبی سطحی و زیرزمینی، راهکاری برای تعیین احتمال ارتباط منابع آب سطحی و زیرزمینی بیان و از مدل سازی به روش المان محدود، برای تأیید نتیجه حاصل استفاده شد. برای این منظور داده های آبریز و آبخوان طی دوره 10 ساله جمع آوری گردید. در بررسی های آماری صورت گرفته در توزیعتی-استودنت (t-student) در سطح احتمالی اطمینان 95%، بیشترین مقدار پارامتر های سختی، TDS، EC، Ca، NO3، HCO3، SO4، CL، Mg و Na در آب سطحی (رودخانه آبدانان) به ترتیب 5/70، 5/124، 201، 1/91، 5/7، 3/82، 2/15، 7/11، 8/3 و 14. 9 میلی گرم بر لیتر به دست آمد که بر اساس استاندارد 1053 ایران، آب رودخانه قابل شرب است. بر اساس بررسی آماری کیفیت منابع آب زیرزمینی نیز مناسب بود. همچنین در این مطالعه بر اساس داده های جمع آوری شده بلندمدت و آزمون من-کندال (Mann-kendall)، روند تغییر کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی منطقه مورد بررسی قرار گرفت. مطابق نتایج به دست آمده، روند کاهش کیفیت برای آب های سطحی در تمامی پارامتر های مورد بررسی (به غیراز سولفات و Mg) در سطح خطای 5% تایید گردید و در آب های زیرزمینی نیز کاهش کیفیت TDS در سطح خطای 5% گزارش شد. این نتایج هشداری برای برنامه ریزی بلندمدت برای منابع آبی است. در نهایت با توجه به تشابه تقریبی نتایج آبخوان و آبریز دشت فرضیه ارتباط این منابع مطرح گردید که با مدل سازی به روش المان محدود مشخص شد که آبخوان دشت تا ارتفاع 70 متر از رودخانه آبدانان تأثیر می پذیرد. بر اساس نتایج، با انجام مطالعاتی مشابه در مناطق دیگر و مشاهده یکسانی روند تغییرات پارامترهای کیفی منابع آب سطحی و زیرزمینی و تأیید ارتباط هیدرولیکی این دو منبع، می توان با دقت بسیار بالا، تعیین روند تغییرات پارامترهای کیفی یک منبع را بر اساس منبع دیگر پیش بینی نمود.

در سال های اخیر استفاده بیش از حد از آب های زیرزمینی سبب افت سطح ایستابی و کاهش کیفیت آب های زیرزمینی شده است. بنابراین بررسی کیفی منابع آب زیرزمینی جهت مدیریت بهره برداری منابع آب و تعیین الگوهای کشت بهینه و اقتصادی ضروری است. روش های زمین آمار از ابزارهای مناسب و پرکاربرد برای پایش متغیرهای کیفی هستند. در این راستا تغییرات مکانی متغیرهای کیفیNa+، TH، EC، SAR، Cl-، SO42-، Mg2+، PH، TDS وK+ مربوط به 70 حلقه چاه آبخوان جنوب دشت قروه و دهگلان واقع در استان کردستان مورد بررسی قرار گرفت. دوره آماری داده های مورد استفاده در این پژوهش مربوط به سال های 1391-1363 می باشد. پس از تجزیه و تحلیل تغییرنما در نرم افزار GS+، درون یابی داده ها با استفاده از سه روش کریجینگ معمولی، کریجینگ ساده و وزن دهی عکس فاصله با توان های 1، 2 و 3 انجام شد. نتایج نشان داد که نیم تغییرنمای همه جهته برای کلیه متغیرها تقریبا همسان گرد می باشد. همچنین نتایج نشان داد که روش-های کریجینگ معمولی و کریجینگ ساده در تخمین اکثر متغیرهای کیفی خطای کمتری داشته اند. مقادیر آماره میانگین خطا (ME) در روش های کریجینگ نزدیک به صفر بوده که نشان دهنده وجود حداقل اریب در تخمین ها است. همچنین طبقه بندی کیفیت آب از نظر شولر و ویل کاکس انجام شد که نتایج نشان داد، اکثر چاه ها در محدوده ی خوب و تعداد کمی در محدوده ی متوسط و بد قرار گرفتند. نتایج پهنه بندی نشان داد کیفیت آب زیرزمینی در قسمت های غربی، جنوب و جنوب شرقی بهتر از سایر بخش ها بوده است. بنابراین جهت بهبود وضعیت کیفی آبخوان در مناطق با کیفیت آب نامطلوب لازم است مدیریت کاهش مصرف و تغییر الگوی کشت اعمال گردد

در دهه های اخیر مطالعات بسیاری با هدف ارزیابی روش های مختلف برآورد تبخیرتعرق، به عنوان یکی از پارامترهای مهم مدیریت منابع آب و آبیاری، انجام شده که در نتیجه این مطالعات، روش پنمن-مانتیث فائو (PM) به عنوان روش استاندارد محاسبه تبخیرتعرق گیاه مرجع شناخته شده است. این روش نیازمند داده های هواشناسی متعددی از جمله دمای هوا، تابش خورشیدی، کمبود فشار بخار و سرعت باد می باشد. از آنجا که در بسیاری از مناطق ایران ایستگاه هواشناسی موجود نیست و یا تمامی داده های هواشناسی مذکور اندازه گیری نمی شوند، بنابراین بررسی روش هایی جهت برآورد تبخیرتعرق در چنین شرایطی ضروری است. در این مطالعه، سناریوهای مختلف در زمان کمبود یک، دو و سه پارامتر هواشناسی (رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی) مورد ارزیابی قرار گرفته اند. همچنین، روش های پیشنهادی فائو (PM-R )، PM-CI (محاسبه-سپس-درونیابی)، PM-IC(درونیابی-سپس-محاسبه) و هارگریوز سامانی (HS) با استفاده از پارامترهای آماری مختلف با روش PM به عنوان روش استاندارد محاسبه تبخیرتعرق گیاه مرجع مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که در شرایطی که سرعت باد در اختیار نباشد، روش PM-IC تبخیرتعرق را با دقت بیشتری برآورد می کند (R2>0. 96). در حالی که در شرایط کمبود سایر پارامترهای هواشناسی (ساعات آفتابی و رطوبت نسبی)، دقت روش PM-R بیشتر می باشد (R2≈ 0. 99). همچنین، در شرایط استفاده از روش های مبتنی بر دما (کمبود سه پارامتر هواشناسی)؛ روش HS( PBIAS=-3. 091، ME=-0. 156، MAE=0. 337) نتیجه قابل قبول تری نسبت به سایر روش ها ارائه می دهد.

جنس پشت بام و زمان استحصال آب دو عامل موثر بر کیفیت آب استحصال شده می باشد. هدف از این پژوهش بررسی پارامترهای کیفی و تعیین تفاوت اثر جنس پشت بام و زمان استحصال آب بر کیفیت آب استحصال شده در منطقه 8 تهران می باشد. به این منظور30 نمونه رواناب سطحی در سال 1391 و 1392 از دو پشت بام با جنس های ایزوگام و موزاییک برداشت شد. پارامترهای pH، هدایت الکتریکی، کربنات، بیکربنات، کلسیم کربنات، کل مواد محلول، کل مواد معلق، نیتروژن، نیترات، فسفات، فسفر و سولفات نمونه های رواناب اندازه-گیری شد. به منظور بررسی اثر جنس پشت بام و زمان استحصال بر کیفیت آب از آزمون t و من ویتنی استفاده شد. جهت بررسی ارتباط متغیرها و گروه بندی آن ها به ترتیب از تحلیل همبستگی و تحلیل خوشه ای استفاده شد. نتایج نشان داد که مهم ترین پارامترهای تأثیر گذار بر کیفیت آب، نیتروژن و نیترات می باشد. نتایج همچنین نشان داد جنس متفاوت پشت بام ها باعث تغییر در میزان برخی پارامترهای کیفی رواناب می شود. جنس ایزوگام در مقایسه با جنس موزاییک بر روی پارامترهای نیتروژن و نیترات تأثیر بیش تری دارد که می تواند به دلیل مواد اولیه تشکیل دهنده موزاییک و ایزوگام باشد. همچنین تمامی پارامترهای کیفیت آب به جز pH تحت تاثیر زمان استحصال آب (رواناب اولیه و نهایی) قرار دارند و بخش عمده بار آلودگی در رواناب اولیه وجود دارد. نتایج تحلیل خوشه ای نشان داد که گروه بندی متغیرها بر اساس نوع آلاینده و ویژگی های موثر بر آن به 4 گروه تقسیم می گردد. نتایج این مطالعه پیشنهاد می نماید که بخش نخست رواناب تولیدی حاصل از بارش به دلیل کیفیت نامناسب ذخیره نگردد اما آب استحصال شده زمان های بعدی بارندگی می تواند راهکاری در تامین آب با کیفیت مناسب در مناطق خشک و کم آب کشور باشد.