مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل)
سال:1392 | دوره:6 | شماره:23 |تعداد مقالات:6

اتحادیه اروپا، یکی از موسسات مترقی و فراگیر سیاسی و اقتصادی در دنیای کنونی است. این اتحادیه شامل 28 کشور عضو است که تقریبا دارای پانصد ملیون نفر جمعیت می باشد. تشکیل اتحادیه اروپا اقدامی پویاست که پیش از این هرگز در تاریخ اروپا رخ نداده به طوری که اکثر کشورهای حاکم عضو به اجماع نظر در خصوص وضع قوانین واحدی در منطقه رسیده اند. این اتحادیه که از دهه 50 شروع به فعالیت نمود به تدریج گام های بلندی به سمت توسعه، صلح، امنیت و برابری برای شهروندانش، و ارتقاء اقتصاد و همبستگی اجتماعی برداشت.با برشمردن منافع و فرصت های مناسب اقتصادی در اتحادیه اروپا، باید چالش های جدی این اتحادیه را مورد بررسی قرار داد. درست نیست که فرض کنیم اتحادیه اروپا، یک وحدت مطابق با حکومت ائتلافی است، زیرا این امر می تواند بازیگران متفاوتی را برای بدست آورن مجموعه ای از اهداف مشارکتی متحد کند. اتحادیه اروپا نه یک سازمان میان دولتی است و نه یک دولت مرکزی واقعی. این مقاله تلاش می کند تا آینده گسترش اتحادیه اروپا و چالش های کلیدی موجود در زمینه های سیاست خارجی و بحران مالی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

به باور تحلیل گران عرصه سیاسی و اقتصادی، بحران سوریه از همان روزهای نخستین خویش نه تنها عرصه کشمکش و منازعه داخلی بوده، بلکه میدانی برای منافع و مطامع هم سو و متضاد کشورهای مختلف نیز به شمار رفته است. بحران مذکور به علت برخورداری از پیچیدگی های داخلی، منطقه ای و بین المللی در مرکز توجهات جهانی قرار گرفته است.سوریه به لحاظ نقش محوری خود در منطقه بویژه در محور مقاومت از اهمیت بسزایی برخوردار است. اتحاد سوریه با ایران و مقاومت اسلامی در لبنان و فلسطین، آن را به عنوان قطب اصلی مقاومت دربرابر غرب، اسرائیل و برخی کشورهای عربی و همچنین ترکیه قرارداده است و از این رو در طول یک دهه گذشته محور غربی - عربی تلاش زیادی کرده اند، این کشور استراتژیک و سوق الجیشی را مغلوب و به نحوی ازمحور مقاومت و خط سازش ناپذیری دربرابر قدرت رژیم غاصب اسرائیل خارج کنند. لذا سوریه نه تنها به دلیل ذخایر نفتی، بلکه به خاطر جایگاه و موقعیت استراتژیکی که دارد در معادلات و موازنه های بین المللی دارای اهمیت خاصی شده است.این مقاله با نگاهی تحلیلی ضمن ارایه تصویری کلی از بحران سوریه، نمایی کلی از ریشه این بحران و ارتباط آن با معادلات منطقه ای و جهانی را مورد کنکاش قرار می دهد. همچنین نقش بازیگران منطقه ای، راهبردهای ارایه شده برای حل بحران و به سابقه دشمنی آمریکا با سوریه و واکاوی اهداف آمریکا درایجاد بحران در سوریه و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

گسترش جریان راست افراطی یکی از چالش های پیش روی کشورهای اروپایی است. این جریان در دو سطح کلی احزاب رسمی و گروه های غیرقانونی نمود پیدا می کنند. احزاب راست افراطی در دهه های اخیر روند رو به رشدی را در عرصه سیاست کشورهای اروپایی آغاز کرده اند و توانسته اند با مخالفت با حضور مهاجران و هشدار در مورد چندفرهنگ گرایی توجه بسیاری از رای دهندگان خصوصا جوانان و کارگران را به خود جلب کنند. این احزاب با رویکرد ضد ساختاری از نارضایتی عمومی و بی اعتمادی به احزاب جریان اصلی بهره برده و خودرا به عنوان تنها آلترناتیو برای وضع موجود و صدای واقعی مردم معرفی می کنند، احزاب موفق راست افراطی در این بین از فاشیسم سنتی فاصله گرفته و مسایل فرهنگی و هویتی را جایگزین نژادپرستی کرده و توانسته اند با رویکردی پوپولیستی به وزنه ای تعیین کننده در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل گردند و حتی در مواردی به جایگاه اجرایی هم دست یافته اند. از سوی دیگر و در سطح زیرزمینی اشخاص و گروه های مرتبط با راست افراطی مانند نئونازی ها با استفاده از ابزارهایی مانند اینترنت به ترویج بیگانه هراسی و خشونت علیه اقلیت ها دست می زنند و در حال تبدیل شدن به یک تهدید امنیتی جدی برای اروپا هستند. این پژوهش به بررسی ویژگی ها و خصوصیات جریان راست افراطی پرداخته و دلایل گسترش آن را مورد بررسی قرار می دهد. در این بین به نظر می رسد عوامل هویتی و فرهنگی و مساله مهاجرت به عنوان عوامل مهم تاثیرگذار در رشد این روند نقشی مهمتر از عوامل اقتصادی داشته باشند. همچنین در سال های اخیر بحران اقتصادی اروپا و اقتصاد ریاضتی همزمان با ناکامی های اتحادیه اروپا فرصت جدیدی به این احزاب برای رشد و توسعه داده است.

یکی از مهم ترین زمینه های اشتراک جمهوری اسلامی ایران و بلاروس که موجب گسترش سطح روابط دو کشور شده این است که هر دو کشور در حوزه سیاست خارجی، استقلال در جهت گیری ها را سرلوحه کار خود قرار داده اند. برخلاف شماری از جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی که پس از استقلال راهبرد همسویی و وابستگی به غرب را اساس سیاست خود قرار دادند، بلاروس استقلال در جهت گیری ها را در دستور کار خود قرار داد. همان طور که اتخاذ سیاست مستقلانه توسط جمهوری اسلامی ایران به مذاق غربی ها خوش نیامد و فشارهای گوناگونی را به کشورمان وارد آوردند، دیدگاه استقلال طلبانه رئیس جمهور و مقامات بلاروس نیز موجب بروز چالش سیاسی این کشور با اتحادیه اروپا و آمریکا شده است.غرب برای تسلیم کردن جمهوری بلاروس و دوری این کشور از سیاست های استقلال طلبانه، سیاست هایی از جمله اتهامات نقض حقوق بشر، فشارهای بین المللی، تحریم مقامات و از سال 2011 نیز تحریم برخی از شرکت های بلاروسی از جمله شرکت بل نفت خیم را در دستور کار خود قرار داده است. زمینه اشتراک نظر در مورد استقلال در سیاست خارجی سبب نزدیکی بیشتر هر دو کشور شده است. بلاروس در جریان تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد علیه کشورمان، به این قطعنامه رای منفی داد و تحریم نفتی جمهوری اسلامی ایران توسط اتحادیه اروپا را نیز محکوم کرد. این مقاله به بررسی روابط ایران و بلاروس می پردازد.

از آنجا که ابعاد سیاسی فرهنگ به هیچ روی قابل انکار نیست و رابطه فرهنگ و مشروعیت سیاسی مورد تایید همه جامعه شناسان است، هیچ دولتی را نمی توان یافت که نسبت به امر فرهنگ بی تفاوت باشد. فرهنگ سلطه سیاسی را تسهیل و مشروع می گرداند. اما تفاوت در سیاست های فرهنگی به نوع رژیم و تاریخ و فرهنگ هر جامعه مربوط می شود. ورود رژیم های اقتدارطلب به حوزه فرهنگ مستقیم و زمخت است در حالی که دخالت رژیم های دموکراتیک آرام و لطیف است. در اروپای معاصر دو الگوی سیاست فرهنگی را می توان از هم تفکیک کرد: الگوی فرانسوی که با دخالت دولت از طریق وزارت فرهنگ مشخص می شود و الگوی انگلیسی که فرهنگ را به دست نهادهای مدنی می سپارد و دولت از دور نظارت می کند. آنچه این الگوها را به هم نزدیک می کند فشار اتحادیه اروپا برای یکسان سازی سیاست های فرهنگی است. باید دید چگونه می توان تخالف بین سیاست ملی و سیاست منطقه ای را از بین برد؟

در دوران جنگ سرد رقابت در زمینه های گوناگون میان دو بلوک شرق و غرب بر اساس دو ایدئولوژی متفاوت در جریان بود و دو طرف از تمامی ابزارهای در دسترس استفاده می نمودند. یکی از این ابزارها که به ویژه ایالات متحده به آن تکیه می کرد حقوق بشر بود. ایالات متحده نقض حقوق بشر در بلوک مقابل را محکوم می کرد و از این موضوع در میان متحدین خود به سادگی می گذشت. پایان جنگ سرد و پیروزی لیبرال دموکراسی در کنار شرایط جدید بین المللی این انتظار را به وجود آورده بود که معیارهای دوگانه در حقوق بشر توسط ایالات متحده به کناری گذاشته شود. با این وجود آنچه که در عمل پس از سال 1990 مشاهده شد یادآور فضای جنگ سرد بود. ایالات متحده همچنان به نقض حقوق بشر توسط کشورهای متحد خود که منافع استراتژیک آن کشور را تامین می کنند توجه چندانی ندارد و در مقابل به نقض حقوق بشر در کشورهایی که نظم بین المللی مطلوب آمریکا را به چالش می کشند تاکید فراوان می کند. ایالات متحده تلاش می کند رفتارهای واقع گرایانه خود را لیبرالیستی و منطبق بر آرمان های بشری جلوه دهد اما همچنان منافع ملی آمریکا راهنمای آن کشور در رفتار سیاست خارجی می باشد و در مواقع لازم از حقوق بشر به عنوان یک ابزار در سیاست خارجی بهره برداری می نماید. سوالی که این مقاله به دنبال پاسخگویی به آن می باشد عبارت است از این که: تاثیر حقوق بشر بر روابط میان ایالات متحده و کشورهای در حال توسعه از سال 1990 میلادی به بعد چگونه بوده است؟