مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل)
سال:1397 | دوره:11 | شماره:43 |تعداد مقالات:6

این مقاله به بررسی آثار برنامه های سازمان ملل متحد بر برنامه های توسعه در جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه وابستگی و گفتمان جستجوگر رانت می پردازد. پرسش اصلی پژوهش این است که برنامه های توسعه سازمان ملل متحد چگونه برنامه های توسعه در ایران را تحت ﺗ ﺄ ثیر قرار داده است. این مطالعه بر اساس شاخص های عملکرد در حوزه اهداف توسعه پایدار اقدامات مربوط به محیط زیست، بهداشت و سلامت، تاب آوری اقتصادی و کنترل مواد مخدر در دوره 1396-1368 نشان می دهد که برنامه های توسعه سازمان ملل متحد به عنوان متغیرهای برون زا ﺗ ﺄ ثیر معناداری بر برنامه های توسعه در ایران داشته است. کانال اثرگذاری برنامه های سازمان ملل متحد بر برنامه های توسعه ایران از طریق پیش بینی10 تبصره، 24 بند و 45 ماده قانونی در شش برنامه توسعه متبلور شده است. این تغییرات از طریق اتخاذ سیاست ها و اقدامات، برنامه های توسعه را تحت الشعاع قرار داده است. سایر شواهد بر اساس مطالعات اسنادی و توصیفی، فرضیه ﺗ ﺄ ثیرگذاری برنامه های سازمان ملل بر برنامه های توسعه ایران را در خلال سال های 1396-1368 ﺗ ﺄ یید می کند.

آمریکا با تکیه برتجربیات بیش از نیم قرن خود درتعامل با منطقه خاورمیانه، مصر را کشوری کلیدی در منطقه قلمداد می کند. به عبارت بهتر، مصر لنگرگاه ثبات و امنیت برای غرب به ویژه آمریکا محسوب می شود، به طوری که در دهه های گذشته، واشنگتن-قاهره برای ﺗ ﺄ مین منافع مشترک راهبردی خود در خاورمیانه همکاری های نزدیک و مستمری با یکدیگر داشته اند. با رخداد تحولات کشورهای عربی (بیداری اسلامی) و سرنگونی مبارک، سیاست آمریکا در قبال مصر با چالش مواجه شد، با این وجود سیاست خارجی آمریکا از مدیریت راهبردی خاصی پیروی و دولت اوباما بدون توجه به نوع حکومت مصر، روابط مستمر و مداوم خود را با این کشور کلیدی خاورمیانه حفظ نمود. علی رغم تحولات گسترده اخیر در مصر، ایالات متحده اهداف سیاسی مشابهی را از رابطه با این کشور دنبال کرده است. دلایل استمرار سیاست خارجی آمریکا در قبال مصر به ویژه تحت ریاست جمهوری اوباما را در کجا باید جستجو کرد؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهره مندی ازمنابع کتابخانه ای و اینترنتی درصدد است چرایی تداوم مناسبات دو کشور را با توجه به گستردگی تحولات چندسال اخیر مصر، مورد بررسی و کنکاش قرار دهد.

دیپلماسی انرژی را می توان بخشی از سیاست کلان انرژی ایران در دوران های مختلف دانست. این امر زمینه های لازم را برای حفظ و افزایش سهم ایران در بازار اقتصاد جهانی فراهم می آورد. انرژی به عنوان یک متغیر ژئوپلیتیک، جایگاه ویژه ای را در روابط قدرت در نظام جهانی معاصر باز کرده و دسترسی به منابع انرژی برای تمامی سطوح سلسله مراتبی قدرت جهان، اهمیتی استراتژیک پیدا کرده است. از این رو، هر یک از بازیگران نظام جهانی به دنبال تعریفی معقول از جایگاه دیپلماسی انرژی خود در جهان می باشند. در این میان، ایران با واقع شدن در مرکز بیضی استراتژیک انرژی جهان و با در دست داشتن دومین منابع نفت خام و گاز طبیعی جهان از جایگاه مهمی در زمینه تحولات انرژی جهانی برخوردار می باشد. در این مقاله تلاش می شود تا موضوع دیپلماسی انرژی به عنوان یکی از ضرورت های رفتار راهبردی ایران مورد بررسی قرار گیرد. فرضیه مقاله بر این موضوع ﺗ ﺄ کید دارد که بهره گیری از دیپلماسی انرژی، زمینه لازم برای کاهش محدودیت بین المللی علیه ایران را فراهم می سازد. روش شناسی این مقاله بر اساس رهیافت اقتصاد سیاسی بین الملل (وابستگی متقابل) است.

با تشدید فرایند جهانی شدن و به تبع آن رشد روزافزون در تعداد و تنوع بازیگران نظام بین المللی، شاهد شکل گیری الگوی جدیدی در عرصه سیاست جهانی هستیم که متمایز از رویکرد کلاسیک و سنتی روابط بین الملل است؛ به عبارت دیگر، قواعد و اصول کلاسیک سیاست بین الملل، دیگر از ظرفیت مناسبی برای تبیین رخدادهای نظام بین الملل برخوردار نبوده و لاجرم نیازمند کاربست الگوی جدیدی در فهم پویایی سیاست جهانی هستیم که از آن به عنوان «الگوی کوانتومی سیاست بین الملل» یاد می شود. دراین بین، یکی از تغییرات و نشانه های نظام بین المللی معاصر، تجدید حیات مجدد دین به عنوان بازیگری فعال و تأثیرگذار در عرصه بین المللی است که موجب شده تا امروزه از آن به عنوان بازیگری مهم در عرصه تحولات جهانی یاد شود. این تحقیق در پی بررسی نقش و جایگاه دین در مدل کوانتومی سیاست بین الملل است. بر این اساس، یافته این پژوهش حاکی از آن است که امروزه عوامل معنایی و به طور ویژه دین، از مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار در شکل گیری هویت و به تبع آن منافع بازیگران نظام بین الملل است و از همین روی، ضروری است تا منطق درونی آن به درستی شناخته شود. این تحقیق به دین به عنوان یکی از نمودهای برجسته در مدل مکانیک کوانتومی سیاست بین الملل می پردازد.

رقابت های جدید ژئوپلیتیک میان ایالات متحده آمریکا و روسیه برای کنترل و دستیابی به منابع انرژی و مسیرهای انتقال آن از مباحث قابل توجه در منطقه قفقاز جنوبی است. در سال های اخیر، رقابت های آمریکا و روسیه آنها را وارد یک بازی جدید به نام بازی ژئوپلیتیک، انرژی و انتقال آن و به عبارتی دیگر بازی بزرگ نموده است. روسیه به عنوان قدیمی ترین و در دسترس ترین مسیر انتقال انرژی منطقه به بازارهای جهانی بر نقش و اهمیت خود تأکید نموده و انحصار سنتی فروش و انتقال انرژی به اروپا را در محوریت برنامه های خود قرار داده است. از سوی دیگر، ایالات متحده آمریکا نیز به دنبال تسلط بر ذخایر انرژی و ﺗ ﺄ مین امنیت خطوط انتقال آن بوده، و از استراتژی خطوط لوله چندگانه با محوریت حذف روسیه در منطقه قفقاز جنوبی پیروی می کند. در این مقاله بر آنیم که رقابت های ایالات متحده آمریکا و روسیه که منجر به اتخاذ سیاست های متمایز از یکدیگر در منطقه قفقاز جنوبی شده را مورد بررسی قرار دهیم.

ارتقای قدرت و توان چین را می توان در دو زمینه ی قدرت سخت و قدرت نرم آن مورد توجه و بررسی قرار داد. در زمینه افزایش و گسترش قدرت سخت چین می توان گفت که از لحاظ معیارها و سنجه های مالی و اقتصادی، این کشور در طول سه دهه ی اخیر رشدی پرشتاب را تجربه کرده است. در بعد قدرت نرم، این کشور با توجه به عنصر فرهنگ و به ویژه با کاربرد سیاست های ﻣ ﺅ ثر خارجی خویش توانسته است نفوذ قابل ملاحظه ای را در سطوح منطقه ای و جهانی به دست آورد. پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخی برای این سئوال اساسی است که ماهیت قدرت نرم چین چیست و این قدرت بر چه مبانی و اصولی مبتنی و متکی است؟ در راستای پاسخ به سئوالات اصلی فوق، تلاش خواهد گردید تا به سئوالات دیگری در این خصوص از جمله اینکه حوزه های جغرافیایی هدف قدرت نرم چین چه مناطقی از دنیا را شامل می شود؟ و اصولاً چین در راستای تحکیم و گسترش قدرت نرم خود، از چه ابزار ها و امکاناتی بهره می برد؟ این پژوهش در تحلیل مبانی قدرت نرم چین، بر اهمیت فرهنگ کنفوسیوسی این کشور ﺗ ﺄ کید به عمل می آورد و نشان می دهد که چگونه چین با بهره گیری از امکانات متنوعی در حوزه ی دیپلماسی فرهنگی و با بکارگیری ابزارهای اقتصادی و سیاست خارجی فعال خود، توانسته است قدرت و نفوذ قابل ملاحظه ای را در سطح جهانی، بویژه در حوزه های هدف قدرت نرم خود کسب نماید.