در نگاهی جامع، دانش بومی، بخشی از سرمایه ملی است که باورها، ارزش ها و دانسته های هر قوم را در بر می گیرد. سابقه کهن معماری ایران مجموعه ای بزرگ از معیارها و روش های طراحی کالبد و فرم بومی را به وجود آورده که متناسب با متغیرهای جغرافیایی، فرهنگی و معیشتی شکل گرفته اند. شناخت بوم، معماری بومی، فرم، اشتراکات معنایی و کارکردی این عوامل می تواند پیش زمینه ای قوی برای معماری حال حاضر ایجاد نماید؛ زیرا یکی از مسائل مهم زیستگاه های جوامع انسانی، نگرش به مسائل بوم آورد آن سرزمین است؛ و بدون نگرش به مسائل بومی و بوم آورد آن سرزمین و بدون در نظر گرفتن کم و کیف مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی هر بوم و سرزمین، برنامه ریزی برای آن مکان را با چالش های غیرقابل حل، روبه رو خواهد کرد. از طرفی، معماری بومی را نباید تنها به عنوان تاریخی از گذشتگان دانست؛ بلکه نیاز است با بازبینی درست از آن، سعی در بازگرداندن ویژگی های مثبت این معماری به دنیای معماری امروز را داشت. همگام با این مطالب، این پژوهش نیز به دنبال شناخت پتانسیل های معماری بومی جهت توسعه پایدار در معماری حال حاضر است. لذا در این نوشتار سعی براین است که عوامل تأثیرگذار بر فرم در معماری بومی تشریح شود. جهت حصول به این امر، در بخش نظری با ابزار مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی متون به ارائه چارچوب نظری پرداخته می شود؛ در بخش عملی نیز با تهیه پرسشنامه و مصاحبه با افراد صاحب نظر و به صورت موردی، چارچوب نظری مذکور در رابطه خانه های واقع در اقلیم سرد و کوهستانی، از طریق آزمون آماری و با استفاده از نرم افزار SPSS ارزیابی می گردد. در نهایت یافته های حاصل، با استفاده از استدلال منطقی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند و مشخص می شود که کدام عامل (عوامل) بیشترین تأثیرگذاری را در فرم معماری بومی خواهند داشت. نتایج حاصل نشان می دهد که از نظر صاحب نظران شاخص باورها و اعتقادات (فرهنگ-مذهب) با بیشترین میانگین (82/3) اولویت اول و شاخص اصول فیزیکی ساخت (مصالح-تکنیک) نیز با کمترین میانگین (44/3) پایین ترین اولویت را دارد و به طور کلی به ترتیب اهمیت، تمامی شاخص های اصلی یعنی باورها و اعتقادات، عوامل رفاهی، جغرافیای محل و اصول فیزیکی ساخت، از نظر تأثیرگذاری در فرم بناهای مسکونی دارای شرایط مطلوبی هستند.