بصیرت و تربیت اسلامی
سال:1394 | دوره:12 | شماره:32 |تعداد مقالات:7

غیبت، اعظم مهلکات و اشد معاصی است و به اجماع جمیع امت و صریح قرآن و احادیث پیغمبر صلی الله علیه وآله و ائمه اثناعشر علیهم السلام حرمت آن ثابت است و در روایات بسیاری هم این عمل زشت تقبیح شده و عذاب سختی برایش بیان گردیده است. غیبت یکی از گناهان و لغزش های بزرگ زبان است که دراصطلاح به معنای پشت سر مومن بدگویی کردن با گفتار یا اشاره است و در آیه دوازدهم از سوره مبارکه حجرات به صراحت و در آیات دیگر از جمله آیه 148 نساء، 19 نور، 36 اسراء و آیه یک سوره همزه به تلویح از آن نهی شده است. علت این نهی را در پیامدهای مهلک فردی واجتماعی آن می توان دانست. هدف دراین تحقیق تبیین برخی از پیامدهای اجتماعی غیبت براساس تعالیم اسلامی و به ویژه توجه به آیات قرآن کریم وسیاق آنهاست که به روش توصیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. براین اساس برخی از پیامدهای فردی غیبت عبارت است از: خروج از ولایت خداوند، حبط اعمال و عذاب الهی و خروج از دایره ایمان و از مهم ترین پیامدهای اجتماعی آن نیز می توان به ترور شخصیت و هتک حرمت مومن، تضعیف روابط خانوادگی و اجتماعی، ترویج ضد ارزش ها و عدم پویایی و سلامت جامعه اشاره نمود. از جمله اهداف اجتماعی نظام اخلاقی اسلام از تحریم غیبت، بهینه سازی روابط اجتماعی، تقویت همبستگی خانوادگی، حفظ حرمت و کرامت افراد و در نهایت ایجاد جامعه سالم و پویا است. نتیجه بررسی غیبت درنظام اخلاقی اسلام از رذائل اخلاقی محسوب شده و در فرهنگ اسلامی ازعوامل انحطاط و خسران فرد و جامعه تلقی می شود که موجب اختلال در بهداشت روانی فرد و وحدت و انسجام جامعه می گردد.

این تحقیق با اشاره به مفهوم سبک زندگی و استخراج شاخص ها و زیر شاخص های: زندگی روزمره، مصرف، اوقات فراغت، شیوه و هویت آن، از تحقیقات مشابه و چارچوب نظری و احصاء اندیشه های مقام معظم رهبری و سه اندیشمند مطالعات فرهنگی (بوردیو،جان استوری و استوارت هال) تدوین گردیده است. وجود دیدگاه انتقادی به سبک زندگی، مهم ترین تشابه، و نگاه اسلامی به سبک زندگی در دیدگاه مقام معظم رهبری و نگاه مصرفی به سبک زندگی در میان سه اندیشمند، مهم ترین تفاوت؛ و دیدگاه غرب ستیزی در حوزه محتوای سبک زندگی غربی در آراء رهبر معظم انقلاب و فقدان چنین دیدگاهی و پذیرش آن توسط سه اندیشمند، مهم ترین تعارض می باشد که با روش تحلیل محتوای کیفی نتایج مورد اشاره به دست آمده است.

پیشگیری، مجموعه اقدام ها و تدابیری است که از پایه و اساس مانع وقوع جرم و فعلیت یافتن اندیشه جنایی می شود و با ریشه ها و علل پیدایی جرم مبارزه می کند. پیشگیری کیفری و غیر کیفری، اجتناب ناپذیر است و آن چه امروزه رویکردی جدید به چگونگی واپایش بزهکاری محسوب می شود، عبارت است از کلیه اقدامات فردی و عمومی به جز اعمال حقوق کیفری با هدف از بین بردن زمینه های مساعد برای ارتکاب اعمالی که جرم محسوب می شود. دراین میان، نقش آموزه های اسلامی در سالم سازی محیط اجتماعی و سازمانی کاهش تخلف و جرم، و نیز جایگاه رویکردهای آموزه های اسلامی در برنامه پیشگیری از جرم و نظام حقوقی اسلام، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، گویای این مهم است که پیشگیری از جرم براساس آموزه های اسلامی یک جریان دو طرفه بوده که هم پلیس و هم مردم، در آن نقش سازنده و تاثیرگذاری دارند. در این میان توجه ویژه مدیران و کارکنان ناجا به آموزه های اسلامی و عوامل پیشگیرانه از جرم از قبیل: «اعتقاد به توحید، اعتقاد به معاد، نقش و تاثیر نماز، امر به معروف و نهی از منکر، انفاق و احسان، حجاب و عفاف، نظارت و واپایش، تعلیم و آموزش عمومی، پیشگیری از طریق خانواده، محبت و مهرورزی، معاشرت با نیکان و صالحان، اجرای روش الگو دهی و الگو گیری، ترویج فرهنگ صبر، بردباری و شکرگزاری، فرهنگ قناعت و پرهیز از اسراف و تبذیر و بالاخره تاثیر توبه» و عملیاتی و اجرایی کردن آنها در نظام تعلیم و تربیت فردی وسازمانی می تواند در پیشگیری ازتخلف و جرم، مفید و اثربخش باشد.

در آموزه های اسلامی، هیچ علمی به اندازه «طلب علم سلامت» ضروری خوانده نشده است. «سلامت» هم کمال محسوب می شود و هم مقدمه ای برای نیل به سایر کمالات است؛ «بهشتی شدن» و حرکت به سوی «سعادت» جز برای انسان های «سالم» میسر نمی شود. از سوی دیگر حرکت در مسیر خلاف سلامت، موجب هبوط از مقام انسانی و فساد استعدادهای عالی موجود در نهاد انسان می گردد. با توجه به چنین اهمیت و ضرورتی، مقاله حاضر، با استناد به آیات قرآنی و روایات متقن شیعی، به روش توصیفی و تحلیل محتوا، به دنبال تشریح مفهوم و جایگاه سلامت در اسلام، و نیز تبیین یکی از مهم ترین اقسام سلامت، یعنی «سلامت معنوی» و تشریح چگونگی احراز آن است. برخی از یافته های این تحقیق نشان می دهد که: 1) داشتن سلامت بدنی لزوما با سالم بودن انسان مساوق نیست؛ به بیان دیگر نداشتن صحت بدنی و حتی داشتن نقص عضو، به معنای نداشتن سلامتی نیست؛ 2) به دلیل احاطه و اشراف بعد معنوی انسان بر بعد مادی، سلامت معنوی تاثیر به سزایی در سلامت جسمانی انسان دارد؛ 3) سلامت معنوی که سلامت بعد معنوی و باطنی انسان است- نیازمند حرکت های معنوی در جهت کمال و نیز تعادل در ابعاد و روابط انسانی است؛ 4) سلامت قلب و عقل و تعامل درست آنها، نقش اساسی در رسیدن انسان به «سلامت بعد معنوی» ایفاء می کنند؛ 5) سلامت قلب موجب باز شدن «چشم قلب» و ایجاد «بصیرت» در انسان می شود؛ 6) بینایی چشم دل-که صفت قلب های سالم است- موجب «رویت حق» و درک «جنه اللقاء» می گردد؛ 7) قلب ناسالم و آلوده، هیچ کدام از کارکردهای قلب سالم را ندارد. امراض قلبی، محصول آلودگی هایی همچون کفر و شرک و گناه است؛ 8) «کم عقلی» یکی از بیماری های بعد معنوی و باطنی انسان است. عدم رشد عقل، که موجب عدم تشخیص و تمییز حق و باطل است، انسان را گرفتار تاریکی جهل و در نتیجه افراط و تفریط می کند.

ارتباط تنگاتنگ نیروی انتظامی با مردم و گسترش حضور زنان در جامعه، مساله نگاه را به عنوان نخستین گام در بر قراری ارتباط میان افراد، از اهمیت ویژه ای برخوردار نموده است؛ چرا که کوچک ترین تخلفات در بسیاری از مواقع، زمینه ساز بزرگ ترین آسیب ها به فرد وجامعه خواهند بود. به طور کلی نگاه از دیدگاه اسلام، به دو صورت مجاز وغیر مجاز یا حلال و حرام قابل تقسیم است. نگاه مجاز یا حلال، نگاهی است که در صورت وقوع، گناهی را متوجه فرد نساخته و در برخی موارد، موجب کسب فضیلت و ثواب نیز می گردد. اما نگاه غیر مجاز یا حرام، نگاهی است که به دلیل عواقب شوم و ناپسندی که در پی دارد، گناه شمرده شده و فاعل آن مرتکب عمل حرام گردیده است. نگاه های مجاز از دیدگاه اسلام شامل موارد زیر است: نگاه مرد به زن با قصد ازدواج، نگاه زن به مرد خواستگار، نگاه برای شهادت دادن، تعلیم و تعلم، معامله، ضروت، معالجه، نگاه به زنان از کار افتاده، اهل ذمه، کافر، روستایی و صحرانشین، نگاه به زنان بی قید و بد پوشش، نگاه اول و ناخواسته و نگاه به محارم.

یکی از صفات انسانی و الهی که در آموزه های دینی دارای جایگاه خاصی است و رابطه تنگاتنگی با ایمان دارد، صفت حیا است. کلمه حیا در لغت به معنای شرم است و با توجه به تعاریف بیان شده، حیا زمانی ایجاد می شود که فرد حضور شخص یا اشخاص دیگری را حس کند که این اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل: حیا از خدا، امام، فرشتگان، و حیا از خود و دیگران می باشد. حیا در یک تقسیم بندی به حیای نفسانی و حیای ایمانی تقسیم می شود، که حیای نفسانی به جنسیت وابسته است و زمانی که کم رنگ می شود زنان را بیش از مردان درگیر مشکلات کرده و خودآرایی و تبرج و جلوه گری زنان به جامعه کشیده می شود و حیای ایمانی بالاتر از حیای نفسانی است. هر چه ایمان فرد قویتر شود این حیا نیز در او بیشتر می شود. حیا در روایات اسلامی، کلید بسیاری از خوبی ها معرفی شده است و آثار و فواید فراوانی مانند: پیش گیری از گناه، کرامت نفس، عفت و پاکدامنی، انجام خوبی ها، موفقیت، پاک شدن گناهان، محبت خداوند دارد. گاه در حیا، مانند صفات خوب دیگر، افراط یا تفریط می شود. دسته ای راه تفریط را می پیمایند و بدون تفکر، به هر عملی دست می زنند. در مقابل، عده ای نیز راه افراط را بر می گزینند و به نام حیا، از حضور در اجتماع خودداری می کنند، در حالی که قلمرو حیا امور زشت و ناپسند است و شرم ساری در انجام نیکی ها هیچ گاه پسندیده نیست و لذا در بسیاری از روایات حیاورزی در برخی موارد مانند: حیا ورزیدن از گفتار، کردار و درخواست حق، تحصیل علم، تحصیل درآمد حلال، خدمت به مهمان، احترام گذاشتن به دیگران، درخواست از خداوند، خدمت به خانواده و... ممنوع شده است.

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی دوره های آموزش مهارت های اخلاقی به زوجین، از طریق ایجاد ارتباط میان متغیر های رضایتمندی، یادگیری (سطح معلومات) و بهبود رفتار (روابط متقابل) صورت گرفته است. روش اتخاذ شده در این پژوهش توصیفی- همبستگی بوده و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (جداول و نمودار ها) و استنباطی که شامل آزمون همبستگی پیرسون بوده استفاده شده است. ابزار اندازه گیری در این جستار پرسش نامه محقق ساخته با روایی و پایایی مورد قبول و در سه محور رضایتمندی، یادگیری و بهبود رفتار بوده است که میان 103 نفر از مخاطبین حاضر (خانواده کارکنان نیروی انتظامی استان چهارمحال و بختیاری) در دوره های آموزشی ذکر شده که به شیوه تصادفی انتخاب شده بودند، توزیع شد. مخاطبین گروه آزمایش، 6 دوره چهار ساعته برنامه آموزش گروهی را در بازه زمانی 9 ماهه دریافت نمودند که پس از پایان یافتن این ادوار نتایج تحقیق موصوف نشان داد ارتباط عمیقی میان رضایتمندی همسران از دوره آموزشی با ارتقاء معلومات ایشان در زمینه همسرداری وجود دارد. از سوی دیگر میان تعالی سطح معلومات و بهبود رفتار همسران آموزش دیده همبستگی مثبتی وجود دارد. به طوری که می توان گفت دوره مذکور تاثیر فراوان و مثبتی بر معلومات ایشان و بالتبع بهبود روابط و رفتارایشان ایجاد نموده است.