اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)
سال:1400 | دوره:12 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

افزایش همگرایی اقتصادی و گسترش روابط تجاری زمینه جابه جایی عوامل تولیدی بین کشورها را با هدف کسب درآمد بیشتر فراهم نموده است. بر اساس نظریه ماندل و نیز طبق نظریه های سنتی تجارت، موجودی نابرابر و متفاوت عوامل تولیدی در کشورها باعث برقراری تجارت کالا و جابجایی عوامل تولیدی می گردد. در تحقیق حاضر به بررسی اثر آزادسازی تجاری بر جابه جایی بین المللی نیروی کار ماهر و غیرماهر در ایران طی چهار سناریوی کاهش 5 درصدی، 10 درصدی، 25 درصدی و 50 درصدی تعرفه ها با استفاده از پروژه تحلیل تجارت جهانی پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکی از افزایش خالص (ورودی) مهاجرت در نتیجه آزادسازی تجاری کالاهای صنعتی و کلیه کالاهای وارداتی است که به منزله وجود رابطه مکملی بین آن ها است. در حالت آزادسازی تجاری کالاهای کشاورزی و افزایش واردات آن، جریان خالص (ورودی) مهاجرت برای نیروی کار ماهر افزایش و برای نیروی کار غیرماهر کاهش می یابد. با توجه به اثری که تجارت خارجی بر مهاجرت نیروی کار می گذارد، برای کالاهای واسطه و سرمایه ای آزادسازی و تسهیل و برای کالاهای مصرفی کنترل واردات پیشنهاد می گردد.

در این مطالعه با استفاده از نظریه پورتفولیو و الگو های ریسک محتوایی صادرات و مزیت نسبی آشکار شده وزنی، ریسک و تنوع سبد صادرات غیرنفتی ایران تحلیل شده است. در واقع هرکدام از بخش های کالایی صادراتی به عنوان یک دارایی تلقی و نوسانات آن در ساختار صادراتی به عنوان ریسک محتوایی صادرات محاسبه شده است. در این راستا با استفاده از داده های صادرات طی دوره زمانی 2019-1988 شاخص تنوع بخشی صادرات غیرنفتی ایران براساس معیار تفاضل کل اندازه گیری شده است. ریسک مزیت نسبی آشکار شده وزنی محاسبه و رابطه آن با ریسک محتوایی صادرات و شاخص تنوع صادراتی با استفاده از تخمین ناپارمتری و نیمه پارمتری تحلیل شده است. مطابق نتایج این پژوهش رابطه میزان متنوع سازی صادرات با ریسک مزیت نسبی آشکار شده وزنی به صورت U شکل است. این امر بدین معنی است که چنانچه دربخش های صادراتی مطمئن کشور، مزیت نسبی وجود داشته باشد، صادرات کاملاً تخصص گرایی را انتخاب می کند. در بخش های پرریسک اگر قدرت مزیت نسبی به اندازه کافی قوی باشد، صادرات تخصص گرا خواهد شد. درحالیکه در حالت حد وسط قدرت مزیت نسبی، صادرات بین بخش های ریسکی و بدون ریسک متنوع می شود و یک ترکیب بهینه انتخاب می گردد.

یکی از فروض اساسی در جداول داده-ستانده، فرض ثبات تکنولوژی و به تبع آن ثبات ضرایب فزاینده تولید است. در این پژوهش با استفاده از روش بهنگام سازی رأس (RAS) پیشنهادی، نشان داده می شود که یک شوک برونزای سیاستی چگونه ضرایب فزاینده تولید را در مقایسه با یک الگوسازی اقتصادی در جدول داده-ستانده تغییر خواهد داد. برخلاف روش RAS متعارف، در این روش علاوه بر تغییر ساختار تکنولوژیکی تولید ناشی از شوک قیمتی بنزین، ارزش افزوده و تقاضای نهایی بر مبنای شوک قیمتی بنزین تعدیل می شوند و بدین ترتیب رابطه درآمد و مصرف خانوارها و پیوند آن به قیمت برجسته می گردد. برای ارائه سناریوهای تعدیل ارزش افزوده و تقاضای نهایی، افزایش قیمت بنزین از لیتری ده هزار ریال به لیتری سی هزار ریال در نظر گرفته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در اثر شوک افزایش قیمت بنزین، ضریب فزاینده فعالیت حمل و نقل در حالت روش پیشنهادی در مقایسه با ضریب بدست آمده از جدول داده-ستانده در حالت استاندارد RAS بیشترین کاهش در ضریب فزاینده تولید را تجربه می کند که میزان این کاهش معادل 0376/0 واحد است. ضرایب فزاینده تولیدی برای همه فعالیت های اقتصادی به جز بنزین با استفاده از روش پیشنهادی در مقایسه با ضرایب تولیدی در حالت استاندارد، به همین شکل کاهش می یابند.

واکنش تقاضای حمل و نقل عمومی درون شهری به انواع تکانه های داخلی و خارجی از مهم ترین مسائل در سیاست گذاری حمل و نقل عمومی درون شهری است. هدف این پژوهش بررسی اثرات سرریز تقاضای وسایل حمل و نقل عمومی درون شهری در کلان شهر تهران با استفاده از الگوی خودرگرسیون برداری جامع طی دوره زمانی ماهانه 1398-1387 است. نتایج توابع ضربه-واکنش نشان می دهد که وقوع تکانه مثبت در تقاضای مترو، تقاضای اتوبوس تندرو را افزایش و تقاضای اتوبوس عادی را کاهش، تکانه مثبت در تقاضای اتوبوس عادی، تقاضای مترو و اتوبوس تندرو را کاهش و وقوع تکانه مثبت در تقاضای اتوبوس تندرو، به افزایش تقاضای مترو و کاهش تقاضای اتوبوس عادی می انجامد. همچنین وقوع تکانه مثبت در کرایه مترو، تقاضای اتوبوس عادی و تندرو را کاهش داده و وقوع تکانه مثبت در کرایه اتوبوس عادی، افزایش تقاضای مترو و اتوبوس تندرو را به دنبال دارد. با وقوع تکانه مثبت در کرایه اتوبوس تندرو، تقاضای مترو افزایش و تقاضای اتوبوس عادی و تندرو با شیب کم افزایش می یابد. در نهایت با وقوع تکانه مثبت در قیمت بنزین، تقاضای مترو، اتوبوس عادی و تندرو افزایش خواهد یافت.

محدودیت منابع به عنوان موضوع اصلی علم اقتصاد، ضرورت توجه به اولویت بندی در بهره برداری از منابع در دسترس را گوشزد می کند، به همین سبب شناسایی بخش های کلیدی هر اقتصاد یکی از دغدغه های برنامه ریزان و سیاستگذاران اقتصادی است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی بخش های کلیدی اقتصادی استان اصفهان است. بدین منظور جدول داده-ستانده ی ملی سال 1395 بر اساس روش سهم مکانی تعمیم یافته در بیست بخش برای استان اصفهان و سایر اقتصاد ملی در دو منطقه تدوین شد. سپس با استفاده از روش های سنتی ، کشش تقاضای نهایی ستانده و تحلیل پوششی داده ها به شناسایی بخش های کلیدی پرداخته شد. سپس با بهره گیری از شاخص چندرتبه ای یک تعریف همزمان از نتایج ارائه شده است. نتایج حاصل نشان دهنده دو نکته مهم است. نکته اول: تفاوت در بخش های کلیدی شناسایی شده هر منطقه اشاره به اهمیت توجه به رویکرد برنامه ریزی منطقه ای دارد که منجر به شناخت درست پتانسیل ها و توانایی های منطقه خواهد شد. نکته دوم: باتوجه به تفاوت در نتایج روش های بکار برده شده در شناسایی بخش های کلیدی، ضروری است در بررسی های مربوطه صرفاً به یک روش اکتفا نشود و باتوجه به اهداف سیاستگذاری و برنامه ریزی روش مناسب انتخاب شود. در یک جمع بندی کلی از نتایج، بخش های کلیدی استان اصفهان صنعت محور هستند.

با خودکفایی کشور در تولید محصولات ضروری مثل بنزین، همواره بحث در مورد ادامه روند پالایشگاه سازی یا صادرات نفت خام وجود داشته است. صنعت پالایش یک صنعت سرمایه بر و ذاتاً کم سود بوده و به همین دلیل همواره تصمیم گیری در دوراهی احداث پالایشگاه یا واردات فرآورده های نفتی دشوار است. در این پژوهش سعی شده با ارائه یک چارچوب نظری، تصمیم گیری در مورد ساخت پالایشگاه نظام مند شود. روش مورد استفاده تحلیل هزینه-فایده است که علاوه بر دیدگاه مالی، شامل دیدگاه اقتصادی است و از مجتمع پالایشی سیراف به عنوان مطالعه موردی استفاده می شود. یافته های پژوهش حاکی از آنست که با وجود تخفیف هایی که پروژه از آن برخوردار است، بازهم از منظر تحلیل های مالی، توجیه پذیری کامل ندارد. با این حال با در نظر گرفتن رویکرد اقتصادی و بکارگیری چارچوب های تحلیل هزینه-فایده، توجیه پذیری طرح به طرز معنا داری افزایش می یابد. به منظور واقعی تر شدن الگو، سناریوهای مختلف برای قیمت نفت، قیمت فرآورده ها، نرخ تنزیل و هزینه های زیست محیطی، طراحی شده و در مجموع، الگو در 45 سناریو اجرا شده است. در الگوی مالی، پروژه در سه سناریو توجیه پذیر است، در حالی که در الگوی اقتصادی در 44 سناریو، توجیه پذیری وجود دارد. در الگوی اقتصادی علاوه بر استفاده از قیمت های سایه ای و نرخ تنزیل اجتماعی به محاسبه آثار خارجی منفی (آلودگی زیست محیطی) و آثار خارجی مثبت (امنیت انرژی) پرداخته شده است.