اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)
سال:1401 | دوره:13 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

با توجه به حرکت روزافزون اقتصاد جهانی به سوی اقتصاد دانش محور، بررسی اثر پیچیدگی اقتصادی بر سایر متغیرهای اقتصادی ضروری و مهم به نظر می رسد. در این مطالعه از پیچیدگی اقتصادی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های اقتصاد دانش بنیان استفاده شده است. بهبود این شاخص می تواند با افزایش قابلیت های فناورانه کشورها در تولید محصولات بر میزان تقاضای آن ها در فضای بین الملل اثر بگذارد و از این طریق نرخ ارز را دچار تغییر کند. با توجه به اهمیت نرخ ارز و اثر پیچیدگی اقتصادی بر تجارت، پژوهش حاضر با رویکرد داده های تابلویی و روش گشتاورهای تعمیم یافته سیستمی دومرحله ای به بررسی اثر پیچیدگی اقتصادی بر نرخ ارز در کشورهای درحال توسعه منتخب دانش محور طی دوره 2019-2007 پرداخته است. نتایج نشان می دهد پیچیدگی اقتصادی تأثیر منفی و معناداری بر نرخ ارز داشته است. به علاوه، تأثیر سایر متغیرهای توضیحی بکارگرفته شده در این تحقیق از جمله عرضه پول بر نرخ ارز مثبت و معنادار و ترازتجاری و ثبات سیاسی بر نرخ ارز منفی و معنادار بوده است. بنابراین توصیه می شود با افزایش ارتباط فعالیت های اقتصادی و زنجیره های تولیدی با یکدیگر در مسیر افزایش پیچیدگی گام برداشته شود تا بتوان از طریق افزایش قدرت رقابت پذیری در بازار جهانی، به سمت حفظ ارزش پول ملی حرکت کرد.

در مطالعه حاضر، به بررسی یکپارچگی تجاری و نقش ایران در دو موافقت نامه تجاری اکو و D8 پرداخته شده است. بدین منظور، با استفاده از داده های 150 کشور طی سال های 2019-1980 و به کارگیری رهیافت شبکه های پیچیده، شاخص یکپارچگی تجارت منطقه ای و شاخص های مرکزیت برای دو موافقت نامه تجاری اکو و D8 محاسبه و بررسی شد. نتایج حاصل از شاخص یکپارچگی تجارت منطقه ای نشان داد که تجارت کشورهای عضو موافقت نامه تجاری اکو و D8 با یکدیگر نسبت به تجارت اعضا با کشورهای خارج از موافقت نامه بسیار پایین است. نتایج حاصل از شاخص یکپارچگی تجارت ایران در دو موافقت نامه تجاری اکو و D8 بیانگر پایین بودن تجارت ایران با کشورهای عضو موافقت نامه در مقایسه با کشورهای خارج از موافقت نامه است. بنابراین موافقت نامه های تجاری اکو و D8 در افزایش تجارت کشور با سایر اعضای موافقت نامه نقش چندانی نداشته است. شاخص مرکزیت قدرت نشان می دهد سهم تجارت دو جانبه کشور با اعضای موافقت نامه تجاری اکو و D8 طی سال های مورد مطالعه کاهش یافته و شاخص مرکزیت بردار ویژه برای اعضای موافقت نامه تجاری اکو و D8 در سال های 1980، 1990 و 2000 نسبتاً پایین و در سال های 2010 و 2019 بهبود یافته است. شاخص تراکم برای دو موافقت نامه تجاری اکو و D8 نشان می دهد که روابط تجاری بین کشورهای عضو این دو موافقت نامه از انسجام و یکپارچگی بالایی برخوردار نیست.

تجارت بین کشورها و تغییرات اقلیمی از عوامل اثرگذار بر نابرابری درآمدی است؛ به طوری که پدیده جهانی شدن و ارتباط متقابل تجاری بین کشورها، نابرابری درآمدی در کشورهای طرف تجارت را کاهش داده است. از طرفی تغییرات اقلیمی به عنوان مسأله مهم و حال حاضر جهان، اثراتی را بر رشد اقتصادی و نابرابری درآمدی کشورها داشته که بررسی و تحلیل ارتباط بین تجارت و تغییرات اقلیمی با نابرابری درآمدی، هدف اصلی این پژوهش است. در این پژوهش، از الگوی رگرسیون کوانتایل داده های تابلویی برای بررسی اثرات نامتقارن تجارت و تغییرات اقلیمی بر نابرابری درآمدی در 60 کشور عضو شاخص عملکرد تغییرات اقلیمی برای دوره 2020-2010 استفاده شده است. به علاوه برای تغییرات اقلیمی از شاخص عملکرد تغییرات اقلیمی و برای تجارت از شاخص درجه باز بودن تجاری استفاده شده است. نتایج نشان می دهد تغییرات اقلیمی در طول این سال ها، نابرابری درآمدی را در کشورهای منتخب افزایش داده است. همچنین دهک سوم تا دهک هفتم درآمدی بیشترین اثرپذیری را از تغییرات اقلیمی در طول سال های مورد بررسی داشته است. از طرفی تجارت بین کشورها نابرابری درآمدی کشورهای منتخب را در دهک های مختلف درآمدی کاهش داده است.

در دنیای امروز، ساختارهای بهم پیوسته اقتصادهای مدرن باعث شده تا سرایت بحران از یک بخش یا یک کشور به سایر کشورها یا بخش های اقتصادی رخ بدهد. شواهد تجربی نشان داده است که بازارها با یکدیگر در ارتباط هستند و حرکت آن ها از هم جدا نیست. در پژوهش حاضر به منظور بررسی سرایت در بازار سهام ایران رویکردی نو ارایه می شود. نخست با رویکرد تحلیل اقتصادی، یک شبکه از 36 صنعت منتخب اقتصاد ایران مطابق با صنایع فعال در بازار سهام تشکیل و وزن یال هایی که آن ها را بهم متصل می کند مطابق با آخرین جدول 36 بخشی داده-ستانده مربوط به سال 1395 که در سال 1399 انتشار یافته تعیین می شود. در مرحله بعد یک شبکه همبستگی میان شاخص بازار سهام این 36 صنعت مطابق با داده های 243 روز معاملاتی در سال 1399 تشکیل می گردد. در این پژوهش با استفاده از معیارهای مرکزیت رویکردی ارایه می شود تا صنایع کلیدی بازار سهام مشخص گردند. مقایسه نتایج دو شبکه نشان می دهد در موارد محدودی در هر دو شبکه، صنعت فلزات اساسی، صنعت بانک ها، سرمایه گذاری و سایر واسطه های مالی و صنعت زراعت مطابق با تعدادی از معیارهای مرکزیت رتبه اول را کسب نموده اند و صنایع مهمی در ارتباط با اثر سرایت به شمار می آیند. اما در سایر موارد دو شبکه نتیجه مشابهی نداشته اند که نشان می دهد روابط میان شاخص بازار سهام صنایع صرفا بر مبنای روابط اقتصادی میان صنایع شکل نگرفته است. نتایج این پژوهش هم به سیاست گذاران و هم به سهامداران کمک می کند تا به محض مشاهده بحران در بخش های مهم بازار سهام تصمیمات مناسب اتخاذ نمایند.

در این تحقیق به بررسی اثرات عوامل نهادی و سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه پرداخته شده است. بدین منظور با به کارگیری رویکرد داده های تابلویی طی سال های 2018-2010 برای منتخبی ازکشورهای درحال توسعه، نتایج نشان داد که عوامل نهادی از جمله شاخص های مقررات کسب و کار و کارآفرینی نوپا، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه انسانی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی تأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب دارند. علاوه براین، شاخص مقررات کسب و کار، هزینه دولت در آموزش و نرخ رشد اقتصادی تأثیر مثبت و معناداری بر شاخص فضای کسب و کار در کشورهای در حال توسعه دارند. لذا ضرورت برنامه ریزی راهبردی توسعه گرا به منظور اجرای الزامات نهادی و قانونی در تسهیل فضای کسب و کار و ترغیب فضای کارآفرینی، همچنین اصلاح و تغییر برنامه های آموزش عمومی و حرفه ای و تخصصی با رویکرد تربیت کارآفرینان بالقوه، می تواند شرایط مناسب جهت ظهور کسب و کارهای کارآفرینانه، به ویژه فناوری محور را فراهم نماید.

از آنجا که زنان زیربنای توسعه ی اقتصادی هر جامعه را رقم می زنند، امروزه نگاه جهان بیشتر به سوی نقش آنان در فعالیت های اقتصادی معطوف شده است. لذا اگر به زنان به عنوان نیروی فعال و سازنده نگریسته شود، اثرگذاری بسیاری در روند توسعه و افزایش سرمایه انسانی آن جامعه از لحاظ کیفی و کمی خواهند داشت. نرخ مشارکت زنان در سوریه مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه پایین تر از کشورهای صنعتی و حتی کمتر از برخی کشورهای توسعه نیافته است. در این پژوهش، به بررسی تأثیر متغیرهای تحصیلات، نرخ باروری، نرخ ثبت نام در مدرسه و نرخ مهاجرت بر نرخ مشارکت زنان در اقتصاد سوریه طی دوره زمانی 2019-2000 با استفاده از روش خودرگرسیون با وقفه توزیعی پرداخته شده است. نتایج برآوردها حاکی از آن است که متغیرهای تحصیلات و نرخ مهاجرت (با توجه به این که مردان بیشترین درصد مهاجران را تشکیل می دهند)، تأثیر مثبت و معنادار بر نرخ مشارکت اقتصادی زنان داشته و متغیرهای نرخ باروری و نرخ ثبت نام در مدرسه، تأثیر منفی بر نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سوریه دارند.