روانشناسی خانواده
سال:1393 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

با توجه به نقش خانواده در تحول مشکلات رفتاری و هیجانی در دوره نوجوانی، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای مدل های ارتباطی زوجین در رابطه بین تعارض زناشویی و مشکلات درونی سازی و برونی سازی شده در دختران نوجوان بود. به این منظور 320 دانش آموز دختر تهرانی در مقطع دبیرستان به همراه مادرانشان به پرسشنامه های تعارض زناشویی (MCQ)، مدل های ارتباطی (CPQ) و مقیاس خود گزارش دهی مشکلات رفتاری کودک و نوجوان (YSR) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از رویکرد مدل یابی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان داد که در مدل ساختاری واسطه مندی نسبی رابطه مدل سازنده متقابل و غیر سازنده، تمامی ضرایب مسیر بین متغیر های مکنون، به جز مسیر بین متغیرهای مدل ارتباطی سازنده، غیر سازنده و مشکلات برونی سازی شده از لحاظ آماری معنادار بودند. رابطه بین مدل ارتباطی سازنده متقابل با مشکلات درونی سازی شده، منفی و معنادار و با مشکلات برونی سازی شده منفی و غیرمعنادار بود. هم چنین در مدل غیرسازنده، رابطه بین تعارض زناشویی با مدل های ارتباطی غیر سازنده مثبت بود، با مشکلات درونی سازی شده، مثبت و معنادار و با مشکلات برونی سازی شده، مثبت و غیر معنادار بود. بر اساس نتایج پژوهش به نظر می رسد تعارض زناشویی، مدل های ارتباطی زوجین را مختل می کند و منجر به مشکلات درونی سازی شده در دختران نوجوان می شود.

یکی از عوامل مهم در ارتباط، نحوه مقابله با موقعیت های استرس زا و مشکلات است. استفاده از پاسخ های مقابله ای موثر، به افراد در غلبه بر مشکلات جسمانی و روانی، روابط بین فردی، اجتماعی و تعارضات فردی کمک می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی واقعیت درمانی به شیوه گروهی بر بهبود راهبردهای مقابله ای انجام شد. شرکت کنندگان 91 زن متاهل شاغل شهر مشهد بودند و پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس و فولکمن (WOCQ) را تکمیل نمودند. تعداد 30 نفر از شرکت کنندگان که نمره بالا درمقیاس راهبرد مقابله ای هیجان مدار و نمره پایین در مقیاس راهبرد مقابله ای مساله مدار داشتند انتخاب شدند و در دو گروه مداخله و کنترل (15 نفر در هر گروه) قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که نمره کلی مقابله هیجان مدار و زیرمقیاس گریز- اجتناب در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل، کاهش معنادار داشته است. هم چنین نمره کلی مقابله مساله مدار و زیرمقیاس های مقابله مساله مدار و زیرمقیاس های حل مساله، برنامه ریزی و ارزیابی مجدد مثبت در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنادار نشان داد. تغییرات ایجاد شده در پیگیری 45 روزه نیز ماندگار بود. یافته های پژوهش حاضر اطلاعات مفیدی را در زمینه آشنایی با واقعیت درمانی و راهبردهای مقابله ای و نحوه تغییر و بهبود آنها فراهم می کند. در الگوهای مشاوره زناشویی می توان از واقعیت درمانی برای بهبود راهبرد های مقابله ای و کاهش تعارضات زناشویی استفاده نمود.

پژوهش های متعدد نشان می دهند که سبک های دلبستگی می تواند تاثیر مهمی بر کیفیت زناشویی افراد داشته باشد. این تاثیر می تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم و در تعامل با سایر متغیرهای روانشناختی باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات مستقیم و غیرمستقیم سبک های دلبستگی از طریق ادراک رفتارهای فداکارانه بر کیفیت زناشویی انجام شد. به این منظور تعداد 130 زن متاهل از دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز در پژوهش شرکت کردند و به پرسشنامه تجدید نظر شده تجارب در روابط نزدیک (ECR-R)، مقیاس ادراک رفتارهای فداکارانه (PSM) و مقیاس ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ (MMQ) پاسخ دادند. مدل ارزیابی شده در نمونه پژوهش از شاخص های برازندگی قابل قبولی برخوردار بود. نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد که دلبستگی اضطرابی از طریق رفتارهای فداکارانه همسر اثر مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت زناشویی دارد، اما دلبستگی اجتنابی به صورت مستقیم بر کیفیت زناشویی تاثیر ندارد و تاثیر آن از طریق ادراک رفتارهای فداکارانه است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد رابطه بین سبک های دلبستگی و کیفیت زناشویی یک رابطه خطی ساده نیست بلکه ادراک رفتارهای فداکارانه همسر در این میان نقش واسطه ای دارد. براساس یافته های پژوهش حاضر، ضروری به نظر می رسد که درمانگران در فرایند بهبودبخشی به روابط زوجین، به تاثیر مهمی که سیستم های دلبستگی افراد بر ادراک رفتارهای فداکارانه همسران دارد توجه داشته باشند.

هدف اصلی این پژوهش تبیین شاخص های سازگاری با ناباروری بر اساس کیفیت رابطه و باورهای زوجین و حمایت اجتماعی بود. تعداد 100 زوج نابارور (100 زن، 100 مرد) از میان کسانی که به مرکز درمان ناباروری رویان در تهران مراجعه کرده بودند و برای اولین بار تحت درمان ناباروری قرار گرفته بودند، در این پژوهش شرکت کردند. از شرکت کنندگان خواسته شد تا مقیاس سازگاری با بیماری (AIS)، پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک- راست (GRIMS)، مقیاس ارزیابی باورهای شخصی (SPB) و مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی ادراک شده (MSPSS) را تکمیل کنند. نتایج پژوهش نشان داد که بین مشکلات زناشویی و سازگاری با ناباروری رابطه منفی وجود دارد. هم چنین بین باورهای غیرمنطقی و سازگاری با ناباروری رابطه منفی و بین حمایت اجتماعی و سازگاری با ناباروری رابطه مثبت وجود داشت. بین سطوح سازگاری زنان و مردان با ناباروری تفاوت معنادار مشاهده نشد. طبق نتایج پژوهش، سازگاری با ناباروری می تواند توسط شاخص های کیفیت رابطه زناشویی و باورهای شخصی زوجین و حمایت اجتماعی تبیین شود. بر اساس یافته های این پژوهش، اهمیت ویژگی های روانی- اجتماعی زوجین نابارور، همانند اقدامات معمول پزشکی، به منظور سازگاری بیشتر با ناباروری و ارتقای وضعیت سلامت روانی زوجین، مطرح می شود.

ناکامی زوج ها در حل اختلافات زناشویی ممکن است به اشکال گوناگونی بروز پیدا کند که هرکدام به نوبه خود می تواند سلامت روابط زناشویی را به خطر بیندازد. یکی از انواع بروز اختلافات زناشویی، پدیده دلزدگی است که زوج های بسیاری را درگیر خود می کند و از عوامل بسیاری از جمله تمایزیافتگی، نورزگرایی، بخشندگی و تعارض زناشویی تاثیر می پذیرد. هدف پژوهش حاضر آزمون الگوی رابطه علی تمایزیافتگی، نورزگرایی و بخشندگی با دلزدگی زناشویی از طریق واسطه گری تعارض زناشویی بود. به این منظور نمونه ای 300 نفری از معلمان مرد متاهل مقاطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه مدارس شهر استهبان در این پژوهش شرکت کردند. از شرکت کنندگان خواسته شد به مقیاس دلزدگی زناشویی (MDS)، پرسشنامه تجدیدنظر شده تمایزیافتگی خود (DSI-R)، زیرمقیاس نورزگرایی پرسشنامه پنج عاملی شخصیت نئو (NEO-FFI)، مقیاس بخشش (FS) و پرسشنامه تعارضات زناشویی (MCQ-R) پاسخ دهند. نتایج نشان داد که در کل نمونه، تمامی ضرایب مسیر بین متغیرها، از لحاظ آماری معنادار بودند. به علاوه مسیرهای مستقیم تمایزیافتگی، نورزگرایی، بخشندگی و تعارض زناشویی به دلزدگی زناشویی، و هم چنین مسیرهای مستقیم تمایزیافتگی، نورزگرایی و بخشندگی به تعارض زناشویی نیز معنا دار بودند. از سوی دیگر، طبق نتایج پژوهش، رابطه غیرمستقیم تمایزیافتگی، نورزگرایی و بخشندگی با دلزدگی زناشویی از طریق تعارض زناشویی نیز معنادار به دست آمدند. به نظر می رسد دلزدگی زناشویی پدیده پیچیده ای است که ضمن درگیر کردن بسیاری از زوج ها، از عوامل بسیاری از جمله تمایزیافتگی، نورزگرایی، بخشودگی و تعارض زناشویی تاثیر می پذیرد.

خانواده به عنوان نخستین و مهم ترین عامل رشد، تاثیر عمدهای بر سلامت روانی کودک از یک سو و آسیب های روانی او از سوی دیگر دارد. شواهد نظری حاکی از ان است که ایمنی هیجانی می تواند در تاثیر خانواده بر مشکلات رفتاری نقش واسطه ای ایفا نماید. هدف از پژوهش حاضر تعیین نقش واسطه ای ایمنی هیجانی بر رابطه بین کارکرد خانواده با مشکلات رفتاری کودکان بود. نمونه این پژوهش شامل 262 نفر (117 دختر، 145 پسر) از دانش آموزان دبستانی شهر تهران بودند که به مقیاس های ایمنی در سیستم خانواده (ESS)، ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲﺳﺎﺯﺵ ﭘﺬﻳﺮﻱﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ (FACES-III) و پرسشنامه توانایی ها و مشکلات (SDQ) پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان داد که دو بعد کارکرد خانواده یعنی پیوستگی و سازش پذیری با تمامی مولفه های ایمنی هیجانی مرتبط است و هر سه بعد ایمنی هیجانی در رابطه ایمنی هیجانی و کارکرد خانواده نقش واسطه ای ایفا می کند. در واقع کارکرد موثر خانواده باعث افزایش ایمنی و کاهش مشغله ذهنی و کناره گیری در کودکان می شود. هم چنین کارکرد خانواده با افزایش ایمنی و کاهش ناایمنی باعث کاهش مشکلات رفتاری در کودکان می گردد. با توجه به نتایج این مطالعه به منظور طراحی یک مدل مناسب برای پیشگیری از بروز مشکلات بهتر است به آموزش کارکردهای اصلی خانواده و اثرات آن بر ایمنی هیجانی کودکان مبادرت گردد و آگاهی های لازم در قالبی مناسب و جذاب به والدین و کودکان ارایه شود.