آموزه های فلسفه اسلامی
سال:1392 | دوره:- | شماره:12 |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:در بررسی معناشناختی در آثار ملاصدرا، مفهوم ایمان با شبکه ای گسترده از مفاهیم مرتبط است. مهمترین این مفاهیم، علم است. ملاصدرا علم را به اقسام شرعی و عقلی، دراستی و وراثتی، و مکاشفه ای و معامله ای تقسیم می کند. علم حقیقی از نظر وی، علم شرعی و عقلی، وراثتی و مکاشفه ای است. این علم در اکثر مواضع در آثار ملاصدرا معادل ایمان دانسته شده است. او دلایلی نقلی، عقلی و لغوی بر این مدعا اقامه می کند. با این حال، علم در عبارات وی گاهی شرط ایمان و گاهی شطر آن است. گاه ایمان شرط علم است و گاه علم و ایمان دو مقوله کاملا متباین ند. معرفت از نظر برخی مغایر علم است اما ملاصدرا آن را مرادف علم می داند. بدین ترتیب مفاهیم کفر و جهل در آثار وی در مقابل ایمان به کار می روند. کفر گاه معادل جهل و گاه شدیدترین مرتبه آن است. این شبکه مفهومی را می توان با توجه به دیدگاه ملاصدرا درباره نقش قوه عاقله در ایمان تبیین کرد. قوت عاقله علت ایمان، علم و معرفت است و ضعف عاقله علت جهل و کفر. در بینش او سایر قوای انسان مانند واهمه نیز در ایمان و کفر نقش دارند. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:جان هیک، پژوهشگر انگلیسی در حوزه فلسفه دین، نخستین نظریه پردازی است که عقیده انحصارگرایی را باطل دانست و معتقد به تکثر در حقانیت و نجات همه ادیان شد. از طرف دیگر، صدرالدین شیرازی گرچه در زمره کثرت گرایان نیست، بر این باور است که اکثر مردم اهل نجات اند و تنها منکران معاند و جاهلان مقصر- که شمار اندکی از مردم را در برمی گیرند- رستگار نمیشوند. در این جستار ربط و نسبت حقانیت در نجات را از دیدگاه این دو دانشمند بررسی می کنیم. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:هوسرل و ملاصدرا دو فیلسوفی هستند که با وجود تفاوت در نظام فکری به مساله تیقن و ماهیت آن پرداخته اند. هوسرل با طرح فروکاهش ها و اپوخه و ملاصدرا با طرح مساله «اتحاد عقل و عاقل و معقول» راه رسیدن به یقین و کیفیت یقین را شرح داده اند. در این نوشتار به وجه اشتراک میان دو فیلسوف از این جنبه معرفت شناسی پرداخته شده است. ملاصدرا با طرح دیدگاه «اتحاد عقل و عاقل و معقول»، پر اهمیت جلوه دادن فاعل انسانی در مساله شناخت، مجرد دانستن علم و نفس و عدم غیبت مجردات از یکدیگر، معنای ویژه ای از یقین را ارایه داده که تا پیش از او مطح نشده است. البته در این معنای یقین نباید جایگاه علم حضوری و ابتنای علم حصولی بر علم حضوری را فراموش کرد. همین معنای یقین در آثار هوسرل نیز مشاهده می شود. وی آگاهی را ساحت سه جانبه فعل آگاهی، اگو و متعلق آگاهی می داند که با عقل، عاقل و معقول همخوانی دارد و این سه امر در اندیشه هوسرل در اتصاف با یکدیگر قرار می گیرند. هوسرل چونان صدرالمتالهین نقش فاعل شناسا را به عنوان نقطه مرکزی می پذیرد و از آن به عنوان ((اگوی استعلایی)) یاد می کند. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:صفات و اسمای الهی، بخش مهمی از مسائل خداشناسی را تشکیل می دهند. صدرالمتالهین نیز براساس مبانی هستی شناختی ومعرفت شناختی خویش در حکمت متعالیه به این مباحث اهمیت داده است. او در آثار خویش برای اسم «قیوم» جایگاه ویژه ای در نظر گرفته و ضمن بحث از معنا و نوع این اسم، به نحوه ارتباط آن با ذات خداوند و دیگر اسم های الهی پرداخته است. قیومیت مبدأ صفات اضافی معرفی می شود و به همراه حیات، تفصیل اسم اعظم الهی است. ملاصدرا با بررسی موشکافانه در این اسم، بر اساس اصول حکمت خویش به دریافت نتایج بزرگی از آن نایل می گردد. تبیین نسبت موجودات با خداوند در پرتو اضافه قیومیه، معیت قیومیه حق با اشیا، احاطه قیومیه خداوند بر همه موجودات، توحید افعالی، تدبیر قیومی و بسیاری از معارف ربوبی، از نتایج صفت قیومیت است که ملاصدرا در تنظیم اجزای نظام حکمت ویژه خویش از آن ها بهره ها برده است. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:این جستار پژوهشی است درباره صحت و سقم مدعای مشهور درباب اینکه نظام معرفتی ابن سینا صرفا عقلانی محض است. نگارندگان با برسی آثار ابن سینا مدعی اند که برخلاف آنچه در جامعه علمی، ابن سینا را فیلسوفی صرفا عقل گرا و برهان محور می دانند، او صرفا به لحاظ روش شناسی تکیه بر عقل و برهان را روش حقیقی فلسفه می داند اما از حیث معرفت شناختی و ارزش شناختی، نه تنها عرفان و شریعت را رد نمی کند، بلکه برای آن جایگاهی مهم قائل است. بنابراین مدعای مشهور تنها از جنبه روش شناختی آن تایید می گردد اما از حیث جنبه های معرفتی و ارزش شناختی، به هیچ وجه پذیرفتنی نیست، چه ابن سینا بر مباحث عملی و عرفانی و نیز شرع مقدس و آموزه های وحیانی، تاکید می کند. همچنین این باور که ابن سینا در اواخر عمر به سوی عرفان و حکمت عملی گرایش یافته است، با مباحث عملی و عرفانی طرح شده در نخستین کتاب هایش، متعارض می نماید. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:انسان موجودی است که علاوه بر دارا بودن ویژگی های جسمانی از ویژگی های روحانی که برخاسته از نفس مجرد اوست نیز برخوردار است. یکی از پیامدهای مرتبه تجردی انسان ظهور پدیده های فراطبیعی است. چگونه ممکن است که انسان از وقایع آینده باخبر می گردد و کارهایی انجام می دهد که ابزار و زمینه پیدایش آن فراتر از ماده و قوانین آن است. اگرچه فیلسوفان مسلمان ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا و برخی از پیروان آن ها در تحلیل چنین پدیده هایی دیدگاه های یکسان و همانندی ارائه نموده و جملگی صدور این آثار را تنها از نفس مجرد امکان پذیر دانسته اند، برخی چون ملاصدرا با مبانی ویژه خود از جمله «تجرد قوه خیال» شاخص مناسبی برای پیدایش این پدیده ها مشخص کرده اند. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:تنوع شیوه های مواجهه با مساله شر که گاهی در پرتو مفهوم عنایت الهی و گاهی نیز به طور خاص مبتنی بر خیریت محض خداوند، عدالت و رحمت الهی صورت بندی می شود، از ویژگی های خاص ملاصدرا در این باب به شمار می رود که در فیلسوفان پیش از او کمتر می توان یافت.مساله شر در آثار فیلسوفان مسلمان به ویژه پس از سهروردی عمدتا در راستای دفع شبهات ناظر به توحید ذات باری و به طور خاص مقابله با شبهه ثنویه مطرح شده است. این وضعیت باعث شده است تا طرح این مساله، عمدتا مبتنی بر خیریت محض مبدأ اولی صورت بندی شود، اگرچه قدرت و علم مطلق الهی نیز در این موارد مفروض انگاشته شده است. طرح مساله شر در آثار فیلسوفان مورد نظر در مقایسه با نظریه های امروزین مساله شر، هیچ گاه واجد صورت بندی منطقی دقیق، شفاف و مجزا نبوده است. این وضعیت به نوبه خود ناشی از پیش فرض های فلسفی ـ الاهیاتی فیلسوفان مسلمان در باب نظام احسن و دغدغه های عقیدتی ـ فرهنگی آنان به ویژه در مواجهه با شبهه ثنویه بوده است. اما با وجود این نقصان در صورت بندی های مساله شر نزد فیلسوفان مسلمان، امروزه می توان با بهره گیری از صورت بندی های دقیق تر این مساله در مباحث جاری حوزه فلسفه دین، علاوه بر کمک به روزآمدی مباحث فلسفه اسلامی، از پاسخ های فیلسوفان مسلمان در جهت ارائه یک نظریه عدل الهی منسجم بهره جست. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.