مهندسی بهداشت محیط
سال:1402 | دوره:10 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: امروزه با توجه به محدود بودن منابع آب زیرزمینی و افزایش روزافزون جمعیت و رشد کشاورزی و صنایع، بهره­برداری بهینه از آبهای زیرزمینی نیازمند توجه بیشتری است. در این پژوهش به بررسی تغییرات زمانی و مکانی کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت فرادنبه واقع در استان چهارمحال و بختیاری و قابلیت آن برای استفاده در مصارف کشاورزی پرداخته شده است. مواد و روش ها: بدین­منظور، از سری زمانی متغیرهای کیفی برداشت شده از 7 ایستگاه نمونه برداری (شامل 6 چاه و یک چشمه) در سطح دشت فرادنبه در طی دوره آماری 29 ساله (1398-1370) استفاده شد. روند تغییرات متغیرهای کیفی آب زیرزمینی این دشت با استفاده از آزمون ناپارامتری مان-کندال اصلاح شده (پس از حذف کامل اثر خودهمبستگی) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای هر سری زمانی، شیب خط روند با استفاده از تخمین­گر شیب Sen محاسبه شد. به منظور ترسیم نقشه­های پهنه­بندی متغیرهای کیفی از روش Kriging در محیط نرم افزار Arc GIS استفاده شد. در نهایت، قابلیت استفاده آب زیرزمینی دشت فرادنبه برای مصارف کشاورزی با استفاده از دیاگرام USSL مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: مقایسه نقشه­های پهنه­بندی متغیرهای کیفی نشان داد که کیفیت آب زیرزمینی این دشت طی سال­های اخیر به خصوص در بخش­های مرکزی دشت کاهش یافته است. همچنین نتایج حاصل از دیاگرام USSL حاکی از کاهش کیفیت آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی می­باشد. نتیجه گیری: با توجه به گسترش اراضی کشاورزی در این دشت، استفاده بی­رویه از منابع آب زیرزمینی، کودها و سموم شیمیایی می­تواند منابع آبی موجود در منطقه را از نظر کمی و کیفی در معرض تهدیدی جدی قرار دهد. همچنین استفاده از پساب­های صنعتی و شهری برای آبیاری به دلیل ایجاد تغییرات نامطلوب بر خاک و احتمال نشت این آلاینده­ها به آب زیرزمینی، بخصوص در مناطق مرکزی دشت، می­تواند در درازمدت اثرات نامطلوبی را بر چرخه حیات این منطقه داشته باشد.

زمینه و هدف: صنایع شیمیایی که جزو صنایع فرآیندی و دارای مخاطرات متعددی هستند که می توانند پیامدهای فاجعه بار و جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشند. پژوهش کنونی با هدف تجزیه و تحلیل ریسک بهداشتی مواد شیمیایی در یک شرکت تامین مواد شیمیایی دکل های حفاری با استفاده از روش های WASPAS و SQRA و در سال 2022 صورت گرفت. روش بررسی: جمع آوری اطلاعات اولیه مواد مورد استفاده بر اساس روش های شهودی، بررسی مستندات، MSDS مواد شیمیایی، فرآیندها، کارکنان و میزان مواجهه آنها با مواد شیمیایی صورت گرفت. در ارزیابی ریسک به شیوه SQRA، فاکتورهای نرخ خطر (HR) و نرخ مواجهه (ER) بر اساس اطلاعات مربوط به سمیت حاد، LD50 و LC50 محاسبه گردید. به منظور اولویت بندی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی، از نسخه توسعه یافته WASPAS-IVIFاستفاده شده است. از 10 نفر کارشناس ایمنی فرآیند به منظور نمره دهی بهره گیری شد. محاسبات ارزیابی ریسک در محیط نرم افزار Excel2016 و فرآیند فازی سازی داده ها در تولزباکس فازی در محیط نرم افزار Matbal2019a انجام شده است. یافته­ها: نتایج حاصل از ارزیابی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی به روش SQRA، از 45 ماده شیمیایی، 34 ماده فاقد پتانسیل ریسک بهداشتی ارزیابی شدند. سطح ریسک بهداشتی برای، برای Acetone، Calcium Chloride، CITRIC ACID، Fuel Oil و Naphthalene در سطح پایین، برای Biocide، n-Butyl، AMMONIUM NITRATE و Xylenes در سطح متوسط، برای تولوئن در سطح زیاد و برای بنزن در سطح بسیار زیاد بوده است. نتایج ارزیابی به روش WASPAS-IVIF نیز نشان می دهد که بنزن با ضریب نزدیکی 0. 828 مهم ترین عامل بروز ریسک در انبار شیمیایی سیالات حفاری می باشد. نتیجه­گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات بهداشتی ناشی از مواجهه با مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع حفاری در سطح نگران کننده ای قرار دارد.

زمینه و هدف: آلاینده­های فلزات سنگین در رودخانه ها یکی از نگرانی­های جدی محیط زیستی در اکوسیستم­های آبی است و رسوبات به عنوان یک شناساگر محیطی، توانایی قابل قبولی در بیان میزان آلودگی محیط به فلزات سنگین دارند. بنابراین با هدف ارزیابی سلامت اکوسیستم آبی به بررسی آلودگی، با استفاده از شاخص های رسوب پرداختیم. مواد و روش ها: در این پژوهش از رسوبات رودخانه ی زاینده رود در 17 ایستگاه نمونه برداری شد و فلزات سرب، روی، آهن، کادمیوم، کبالت، نیکل، مس و کروم به روش هضم اسیدی و اندازه گیری با دستگاه جذب اتمی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین شاخص های زمین انباشتگی، شاخص آلودگی نمرو و پتانسیل خطر اکولوژیکی محاسبه گردید. یافته ها: میانگین غلظت فلزات در رسوبات به ترتیب آهن92/1762، نیکل52/201، روی 07/44، کبالت 36/23، مس 67/28، سرب51/11، کروم 109/10 و کادمیوم87/0 برحسب mg/kg بدست آمد. براساس شاخصIgeo، میانگین غلظت عناصر کروم، آهن، مس، روی و سرب در تمام ایستگاه ها از میانگین پوسته زمین پایین­تر و غلظت نیکل و کادمیوم­ در تمام ایستگاه­ها بالاتر از مقدار پس زمینه، شناسایی شدند. در همه ایستگاه­ها نیز شاخص پتانسیل خطر اکولوژیکی کادمیوم نسبت به سایر عناصر، بیشتر است. نتیجه گیری: با توجه به وضعیت رسوبات رودخانه به لحاظ آلودگی به کادمیوم و خطر اکولوژیکی بسیار بالای آن و همچنین میزان نیکل، لازم است پایش رودخانه و موجودات زنده آن به منظور ارزیابی خطر سلامتی و اکولوژیکی آن، به صورت جامع و با رویکرد بررسی روند تغییرات مکانی و زمانی آلودگی فلزات سنگین در آب و رسوبات رودخانه مورد توجه قرار گیرد.

زمینه و هدف: نان، اصلی ترین منبع تغذیه و تأمین کننده قسمت عمده انرژی روزانه مردم است. برای داشتن نان بهداشتی و مناسب، توجه به شاخص های بهداشت محیط در نانوایی ها الزامی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین وضعیت بهداشت محیط نانوایی های شهر سنندج در سال 1402 انجام شد. مواد و روش ها: در این بررسی توصیفی – مقطعی، 30 واحد نانوایی شهر سنندج از طریق چک لیست بازرسی بهداشتی از نانوایی مصوب وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مورد بررسی قرار گرفتند. این چک لیست دارای 4 قسمت بهداشت فردی، مواد غذایی، ابزار و تجهیزات و ساختمان می باشد. داده های جمع آوری شده با نرم افزار اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته­ها: در مطالعه حاضر، بیشترین میزان تطابق با آئین نامه در بخش بهداشت ساختمان با فراوانی 73/96 درصد و کمترین میزان تطابق در بخش بهداشت فردی و بهداشت ابزار و تجهیزات با فراوانی 70/48 درصد گزارش شد. نتیجه گیری: وضعیت بهداشت محیط در نانوایی های شهر سنندج کاملاً مطابق با آیین نامه بهداشت نانوایی نمی باشد و به منظور بهبود شرایط لازم است، بازرسان بهداشت محیط در بخش شاخص های بهداشت فردی و بهداشت ابزار و تجهیزات دقت و جدیت بیشتری داشته باشند. پیشنهاد می گردد مسئولین بهداشتی بسترهای لازم جهت اجرای فرآیند خود کنترلی و خود اظهاری بهداشتی را به منظور نظارت بیشتر بر واحد های مورد مطالعه فراهم نمایند.

زمینه و هدف: استفاده از ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس در زمینه های مختلف گسترش یافته است. هدف اصلی این پژوهش بهینه سازی شرایط رشد این ریزجلبک به منظور کاهش هزینه ها و افزایش مزایای تولید انبوه آن در آب دریا می باشد. همچنین با کشف شرایط رشدی بهینه اسپیرولینا از طریق غنی سازی آب خلیج فارس، می توان با تولید بیشتر آن آلودگی های محیط زیستی کاهش داد. مواد و روش ها: ابتدا شرایط رشدی ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس بر مبنای سه عامل دما، نور و PH بهینه سازی شد. عامل دما شامل چهار تیمار، فاکتور نور شاملِ چهار تیمار و عامل PH شاملِ پنج تیمار بود. همچنین ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس در شرایط بهینه رشدی، در آب خلیج فارس، آب دریای غنی شده با 5% زاروک، با 10% زاروک، با اوره و محیط کشت خالص زاروک کشت شد. یافته ها: بهترین بازه دمایی برای رشد اسپیرولینا پلاتنسیس، 27 الی 32 درجه سانتی گراد بود. همچنین بهترین رشد در 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی بدست آمد؛ و برای فاکتور PH، مناسب ترین مقدار بازه 10. 72 الی 11. 47 تعیین گردید. همچنین، در کشت اسپیرولینا پلاتنسیس به ترتیب، در محیط کشت زاروک، اوره، 10% زاروک، 5% زاروک و در انتها آب دریا، شرایط مساعدی برای رشد ریزجلبک اسپیرولینا به دست آمد. نتیجه گیری: بنابراین، رشدریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس در آب خلیج فارس به کندی و با عملکرد کمی صورت می گیرد و با غنی سازی این آب با سایر موارد مذکور، ریزجلبک سریع تر وارد فاز لگاریتمی شده و عملکرد بهتری از خود نشان می دهد.

زمینه و هدف: فراوانی مواد هیومیک درطبیعت و ورود آنان به داخل منابع آبی موجب ایجاد تغیرات رنگ، مزه، طعم و بو در آب می شوند. که حجم عظیمی از آب موجود در دنیا را بلااستفاده می کند، اخیرا روش های مختلفی برای حذف مواد آلی طبیعی از آب ارائه شده است. اما جذب سطحی در مقایسه با سایر روش ها دارای ظرفیت حذف بالایی می باشد. در این تحقیق با بررسی عملکرد پوست هندوانه اصلاح شده برای جذب اسید هیومیک از محلول های آبی در مقیاس آزمایشگاهی و بصورت ناپیوسته بررسی شد. مواد و روش ها: در این مطالعه اثر پارامترهای مختلف از قبیل زمان تماس، دمای فعالسازی، pH، دوز جاذب، غلظت اولیه و قدرت یونی و ترمودینامیک بر کارایی حذف اسید هیومیک مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از طیف(میکروسکوپ الکترونی روبشی) SEM خصوصیات ظاهری جاذب صورت گرفت. غلظت اسید هیومیک با استفاده از اسپکتروفتومتر در طول موج 254 نانومتر تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین مقدار حذف در محیط اسیدی رخ می دهد با افزایش زمان و دوز جاذب و کاهش غلظت اولیه، کارایی حذف اسید هیومیک بالا رفته و در زمان45 دقیقه و 4pH= میزان جاذب برابر 1/0گرم بر لیتر با غلظت 50 میلی گرم در لیتر حداکثر حذف اسید هیومیک به 98/90 درصد رسید و ترمودینامیک جذب اسید هیومیک با این روش یک فرآیند گرماگیر می باشد. نتیجه گیری: کربن فعال تولیدی از پوست هندوانه به عنوان یک جاذب جدید حاصل از دورریزهای کشاورزی بدلایلی همچون فراوانی، ارزان و با قابلیت جذب بالا در جذب اسید هیومیک بسیار مؤثر می باشد.

زمینه و هدف: : رشد فزاینده جمعیت و نیاز روزافزون بشر به مواد غذایی و از طرفی، محدود بودن ذخایر طبیعی آب زیان، لزوم توجه به آبزی پروری پایدار را نمایان می سازد. بنابراین، با مکان یابی مناطق مستعد برای احداث کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی و ارزیابی توان بوم شناختی آن عرصه ها می توان از تداخل کاربری های مختلف، به حداقل رساندن اثرات محیط زیستی آبزی پروری و جلوگیری از بروز اختلال در امر توسعه جلوگیری کرد. لذا، این پژوهش با هدف ارزیابی توان بوم شناختی استان همدان برای استقرار کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان (Onchorynchus mykiss) انجام شد. مواد و روش ها: مکان یابی و ارزیابی توان بوم شناختی منطقه با تاکید بر نیازهای زیستی ماهیان سردآبی و عوامل اقتصادی-اجتماعی در راستای دستیابی به آبزی پروری پایدار و با استفاده از نقشه های 1: 50000 چشمه ها، دبی آب، دمای آب، pH آب، شیب، مناطق حفاظت شده و آثار باستانی بر اساس مدل آبزی پروری مخدوم با استفاده از ویرایش 9/3 نرم افزار ArcGIS انجام یافت. یافته ها: نتایج نشان داد که به­طور تقریب 1420 هکتار از عرصه­های شهرستان نهاوند، 571 هکتار از عرصه­های شهرستان رزن، 472 هکتار از عرصه­های شهرستان بهار، 311 هکتار از عرصه­های شهرستان همدان، 263 هکتار از عرصه­های شهرستان ملایر، 145 هکتار از عرصه­های شهرستان تویسرکان، 121 هکتار از عرصه­های شهرستان اسدآباد و 84 هکتار از عرصه­های شهرستان کبودرآهنگ از توان بوم شناختی برای تکثیر و پرورش ماهی قزل­آلای رنگین­کمان برخوردار بودند. نتیجه گیری: با مکان­یابی و ارزیابی توان بوم شناختی عرصه­های مستعد برای استقرار کارگاه های تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی می­توان ضمن رفع نیازهای فزاینده غذایی جامعه، با لحاظ کردن توان سرزمین، ضمن نیل به توسعه پایدار و درخور در به حداقل رساندن آثار سوء محیط زیستی صنعت آبزی­پروری گام برداشت.

زمینه و هدف: مدارس ابتدایی نهادی اجتماعی هستند که دوران مهمی از زندگی کودکان در آن سپری می شود. رعایت بهداشت محیط مدارس، نوعی سرمایه گذاری اجتماعی است که در بهبود برنامه های سلامت محور برای نسل های آینده کمک می کند. مطالعه حاضر، با هدف تعیین وضعیت بهداشت محیط و ایمنی مدارس ابتدایی شهر دره شهر در سال 1402 انجام گرفت. مواد و روش ها: پژوهش حاضر بصورت یک مطالعه توصیفی – مقطعی بوده که در آن تمامی مدارس ابتدایی موجود در سطح شهر دره شهر (تعداد 28 واحد) به روش سرشماری مورد بررسی قرار گرفت. داده های مورد نیاز با استفاده از چک لیست بازرسی بهداشتی از مدارس با کد فرم 140/920318 جمع آوری شد. در نهایت داده ها با استفاده از نرم افزار Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ها: در این پژوهش، درصد مطابقت بهداشتی با آیین نامه در بخش شاخص های بهداشت فردی، بهداشت ابزار و تجهیزات، بهداشت ساختمان و نیز ایمنی ساختمان در مدارس ابتدایی شهر دره شهر در سال 1402، به ترتیب برابر با 64/73، 83/52، 75 و 64/29 درصد گزارش شد. در مجموع درصد مطابقت بهداشتی با آیین نامه در مدارس مورد مطالعه، برابر با 71/89 درصد محاسبه شد. نتیجه گیری: به منظور بهبود وضعیت بهداشت محیط مدارس ابتدایی شهر دره شهر، ضرورت دارد تغییرات اساسی در فاکتور های بهداشت محیط و ایمنی مدارس سطح شهر دره شهر، به ویژه در زمینه نواقص مشاهده شده در بخش بهداشت فردی و ایمنی ساختمان مدارس مورد مطالعه، در دستور کار قرار گیرد.