مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال:1402 | دوره:22 | شماره:10 |تعداد مقالات:8

همان طور که در سخن سردبیری شماره پیش به آن اشاره گردید، با پدید آمدن افکار خودکشی و طراحی برنامه ای برای اجرای آن، فرد در معرض خطر شدیدی جهت اجرای این برنامه قرار می گیرد [1]. در این مرحله نیز، مجدداً مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی معتددی درگیر می شوند. برای مثال، اگر در جامعه، برنامه ای برای غربالگری افراد در معرض خطر وجود داشته باشد، می توان فردی را که دارای افکار خودکشی است و یا برای انجام آن طرحی را تهیه نموده است، در مراحل اولیه شناسایی و با ارائه خدمات مشاوره ای و درمانی مطلوب، وی را از انجام این عمل برحذر داشت [2]. همچنین، اگر در جامعه، برنامه های آموزشی مبتنی بر افزایش آگاهی درباره شناخت افراد در معرض خطر خودکشی وجود داشته باشد، آن وقت دوستان، اعضاء خانواده، مددکاران اجتماعی، معلمین، اساتید، پزشکان، روحانیون، نیروهای انتظامی و سایر اقشار جامعه می توانند فرد در معرض افکار خودکشی را تشخیص داده و وی را برای دریافت خدمات مشاوره ای و درمانی مطلوب، هدایت و راهنمایی نمایند. اما اگر چنین برنامه های غربالگری و آموزشی وجود نداشته باشد و اخبار منتشره همچنان به بزرگ نمایی موارد خودکشی بپردازند، آن وقت ممکن است فرد، طرح خود را به مرحله اجرا در آورد [2]. این مرحله ای بسیار حساس است، چرا که در صورتی که فرد طرح خود را اجرا کند، نتیجه آن ممکن است مرگ باشد. توجه به این نکته ضروری است که حتی یک مورد مرگ ناشی از خودکشی، بسیار زیاد بوده و بار سنگینی را بر دوش دوستان، اعضاء خانواده، جامعه و حتی کشور تحمیل می نماید. تحمل این بار، بسیار دشوار است و ممکن است سال های متمادی طول بکشد تا برخی از افراد از زیر این بار سنگین، تا حدودی نجات یابند [3]. همچنین، اگر رسانه ها، این مورد خودکشی را بزرگ نمایی کنند، آن وقت ممکن است که با پدیده خوشه خودکشی (Suicide cluster) روبه رو شویم. به این معنی که رفتار خودکشی فرد، به ویژه توسط گروه همسن و همجنس وی، تکرار گردد. آن وقت جامعه به جای بحران یک مورد خودکشی، از چند بحران خودکشی به هم پیوسته رنج خواهد برد که مقابله با آن، بسیار دشوار و نفس گیر خواهد بود [4]. نکته دیگر این است که اگر فرد طرح خودکشی را پیاده کند، اما جان سالم به در برد، هنوز هم تحمل بار ناشی از این مورد که به آن اقدام به خودکشی گفته می شود، برای خود فرد، خانواده و جامعه وی، بسیار سنگین خواهد بود. چنین افرادی ممکن است دچار ناتوانی و یا نقص عضو شده و برای همیشه، یک نوع زندگی وابسته و بسیار ناخوشایندی را تجربه نمایند. همچنین، شواهد نشان می دهند که چنین افرادی، بیشتر از سایر افراد عادی جامعه در معرض انجام خودکشی مجدد می باشند و بنابراین، نیازمند دریافت و مراقبت های بسیار ویژه و معمولاً برای مدت های طولانی خواهند بود [3]. اینکه اقدام یک فرد چقدر به خودکشی وی خواهد انجامید، نسبت بسیار نزدیکی با روش مورد استفاده وی دارد. برای مثال، برخی از روش ها مانند مصرف بیش اندازه ی قرص استامینوفن، درصد خودکشی پایینی دارند. در حالی که مصرف سموم دفع آفات نباتی، خطر خودکشی متوسطی دارند. اما روش هایی مانند خودسوزی، استفاده از سلاح گرم، دار زدن و قرص برنج، از قدرت کشندگی بسیار بالایی برخوردار هستند [5]. بالاخره، ذکر این نکته هم بسیار ضروری است که استفاده از یک روش به خصوص برای خودکشی، بستگی بسیار نزدیکی به در دسترس بودن آن روش و همچنین مقبولیت فرهنگی آن دارد، برای مثال، در ایالات متحده آمریکا و به خاطر در دسترس بودن سلاح های گرم، استفاده از این روش در صدر روش های دیگر قرار دارد [5]. در حالی که در برخی از مناطق موجود در کمربند جغرافیایی خودسوزی، سوزاندن روش رایجی برای خودکشی است که از مقبولیت فرهنگی خاصی نیز برخوردار است [6].

زمینه و هدف: مسئولیت های والدینی برای مادران به عنوان مراقبان اصلی، تجربه استرس زایی است­ که می تواند به فرسودگی والدینی منجر شود. بنابراین، بررسی عوامل زیربنایی که خطر ابتلاء به فرسودگی مادران را افزایش می دهد، ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش میانجی­گر تنظیم هیجان در رابطه بین صفات شخصیتی روان رنجورخویی و وظیفه شناسی با فرسودگی والدینی در مادران شهر تهران انجام شد. مواد و روش­ها: در پژوهش توصیفی حاضر، حجم نمونه شامل 286 نفر از مادران شهر تهران در بازه زمانی 1402-1401 بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسش نامه های فرسودگی والدینی Roskam، پرسش نامه تنظیم هیجان Gross و John و پرسش نامه پنج عاملی شخصیت Costa و McCrae استفاده شد. داده ها با آزمون همبستگی Pearson و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: میانگین و انحراف معیار سن مادران مورد بررسی 43/8 ± 78/35 سال بود. نتایج تحلیل میانجی نشان داد که رابطه مستقیم روان رنجورخویی و رابطه غیرمستقیم آن از طریق سرکوبی با فرسودگی والدینی معنادار بودند (به ترتیب 194/0=β و 069/0=β، 01/0P<). هم چنین، رابطه مستقیم وظیفه شناسی و رابطه غیرمستقیم آن از طریق ارزیابی مجدد با فرسودگی والدینی معنادار بودند (به ترتیب 216/0-=β و 078/0-=β، 05/0P<). بنابراین، سرکوبی در رابطه بین روان رنجورخویی و فرسودگی والدینی و هم چنین ارزیابی مجدد در رابطه بین وظیفه شناسی و فرسودگی والدینی، نقش میانجی جزئی مکمل را داشتند. نتیجه ­گیری: پژوهش حاضر بر نقش مهم راهبردهای تنظیم هیجان که پیوند دهنده صفات شخصیتی به فرسودگی والدینی است و نیز اهمیت توجه به آموزش مهارت­های هیجانی به مادران تأکید دارد.

زمینه و هدف: اضطراب اجتماعی به عنوان یکی از مطرح­ترین نشانه­ های روانی در دانشجویان مشاهده می­شود. هدف این پژوهش تعیین نقش میانجی تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین نشانه­ های اضطراب اجتماعی با اجتناب تجربه ­ای در دانشجویان بود. مواد و روش ­ها: در این پژوهش توصیفی، تعداد 253 نفر از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 1402-1401 به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع­ آوری داده ­ها از پرسش نامه های اضطراب اجتماعی Conor و همکاران، پرسش نامه پذیرش و عمل نسخه دوم و فرم کوتاه پرسش نامه تنظیم شناختی هیجان (Cognitive Emotion Regulation Questionnaire) استفاده شد. داده ­های به دست آمده با استفاده از روش های آماری مدل یابی معادلات ساختاری و همبستگی Pearson مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ­ها: بر اساس یافته ­ها، اجتناب تجربه­ای (001/0>P، 31/0=β)، تنظیم شناختی هیجان مثبت (001/0>P، 29/0=β) و تنظیم شناختی هیجان منفی (001/0>P، 37/0=β) بر اضطراب اجتماعی اثر مستقیم داشتند. هم­چنین، اجتناب تجربه ای از طریق تنظیم شناختی هیجان منفی (001/0>P، 130/0=β) و تنظیم شناختی هیجان مثبت (001/0>P، 122/0=β) بر اضطراب اجتماعی اثر غیرمستقیم داشت. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که اجتناب تجربه ­ای به طور مستقیم و غیرمستقیم با میانجی گری تنظیم شناختی هیجان در ایجاد و حفظ اضطراب اجتماعی نقش دارد. مداخلاتی در جهت کاهش اجتناب تجربه ای و مدیریت هیجانی و در دانشجویان پیشنهاد می گردد.

زمینه و هدف: زنان در آستانه طلاق در معرض مشکلات روان شناختی قرار دارند. این پژوهش با هدف پیش بینی بهزیستی روان شناختی و انسجام روانی بر اساس ذهن آگاهی و راهبردهای تنظیم هیجان با نقش میانجی تاب آوری زنان در آستانه طلاق شهر اصفهان در سال 1402 انجام گرفت. مواد و روش­ها: پژوهش حاضر، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر اصفهان در سال 1402 بود که با روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 302 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. شرکت کنندگان به پرسش نامه های راهبرد تنظیم هیجان Gross وJohn، پنج وجهی ذهن آگاهی (Five-faceted mindfulness questionnaire,FFMQ) Bather، بهزیستی روان شناختی Ryff، انسجام روان شناختی Flensburg-Madsen و تاب آوری Connor و Davidson پاسخ دادند. داده ها با استفاده از آزمون همبستگی Pearson و مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که بین ذهن آگاهی (001/0>P، 74/0=β)، راهبردهای تنظیم هیجان (033/0=P، 11/0=β) و تاب آوری (001/0>P، 36/0=β) با بهزیستی روان شناختی؛ بین ذهن آگاهی (001/0>P، 13/0=β)، راهبردهای تنظیم هیجان (001/0>P، 56/0=β) و تاب آوری (001/0>P، 39/0=β) با انسجام روانی؛ بین ذهن آگاهی (028/0=P، 06/0=β) و راهبردهای تنظیم هیجان (022/0=P، 45/0=β) با تاب آوری رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین ذهن آگاهی، راهبردهای تنظیم هیجان با بهزیستی روان شناختی و انسجام روان با نقش میانجی تاب آوری رابطه مثبت و معنادار مشاهده شد (05/0>P). نتیجه­گیری: به نظر می رسد تاب آوری در رابطه بین ذهن آگاهی و راهبردهای تنظیم هیجان با بهزیستی روان شناختی و انسجام روانی زنان در آستانه طلاق نقش مهمی دارد. پیشنهاد می شود با برگزاری کلاس­های آموزش خانواده، در افزایش بهزیستی روان شناختی، انسجام روانی و تاب آوری زنان تلاش شود.

زمینه و هدف: ویژگی های روان شناختی، هیجانی و شناختی مادر بر روی سازگاری روانی نوجوانان با سرطان تأثیر می گذارند. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه پریشانی روانی و نشانگان شناختی-توجهی مادران با سازگاری روانی نوجوانان مبتلا به سرطان با نقش میانجی تنظیم هیجان انجام شد. مواد و روش ها: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری نوجوانان تحت درمان سرطان و مادران آنان در 5 ماه اول سال 1401 در شهر تهران بودند. تعداد 122 شرکت کننده به روش نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه های سازگاری روانی-اجتماعی با بیماری Derogatis (1986)، پریشانی روانی Kessler و همکاران (2003)، نشانگان شناختی-توجهی Veles و همکاران (2009) و تنظیم هیجان Garnefski و Kraaij (2006) جمع آوری و با آزمون های ضریب همبستگی Pearson، تحلیل رگرسیون به شیوه سلسله مراتبی و آزمون Sobel تحلیل شدند. یافته ها: پریشانی روانی با ضریب 486/0-، نشانگان شناختی-توجهی با ضریب 511/0-، تنظیم هیجان مثبت و منفی با ضریب 475/0 و 431/0-با سازگاری روانی رابطه معنادار داشتند (001/0P<). تنظیم هیجان مثبت و منفی مادران در رابطه پریشانی روانی با سازگاری روانی با ضریب 445/0و 461/0-و در رابطه نشانگان شناختی-توجهی با سازگاری روانی 533/0 و 473/0-نقش میانجی معنادار داشت (001/0P<). نتیجه گیری: تنظیم هیجان مثبت و منفی مادران در رابطه پریشانی روانی و نشانگان شناختی-توجهی آنان با سازگاری روانی نوجوانان با سرطان نقش میانجی دارند. به منظور افزایش سازگاری روانی نوجوانان با بیماری سرطان پیشنهاد می شود پزشکان و پرستاران به نقش پریشانی روانی و نشانگان شناختی-توجهی مادران توجه کنند و مادران را در به­کارگیری تنظیم هیجان مثبت تشویق نمایند.

زمینه و هدف: اعتیاد به بازی­های برخط بر سلامت جسمی و روانی نوجوانان تأثیر منفی می­گذارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش میانجی همجوشی شناختی در رابطه بدرفتاری روان­شناختی دوران کودکی با اعتیاد به بازی های برخط انجام شد. مواد و روش ها: در پژوهش توصیفی حاضر، جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان (نوجوانان) دختر و پسر دوره اول متوسطه منطقه آموزش و پرورش بستک هرمزگان بود که در سال تحصیلی 1401-1400 به تحصیل اشتغال داشتند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای تعداد 350 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و به پرسش­نامه های بدرفتاری روان­شناختی، همجوشی شناختی و اعتیاد به بازی های برخط پاسخ دادند. جهت تجزیه ­و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که پاسخ گویی هیجانی، طرد کردن/ترساندن، غیراخلاقی/صادقانه نبودن، پرتوقع/انعطاف ناپذیری، منزوی سازی به ترتیب با مقدار ضریب 48/0، 41/0، 28/0، 31/0 و 32/0 به صورت مستقیم با اعتیاد به بازی های برخط ارتباط معناداری دارند (001/0P<). هم­چنین، پاسخ گویی هیجانی، طرد کردن/ترساندن، پرتوقع/انعطاف ناپذیری و منزوی سازی به ترتیب با مقدار ضریب 24/0، 19/0، 08/0 و 14/0 با میانجی گری همجوشی شناختی به صورت غیرمستقیم با اعتیاد به بازی های برخط ارتباط معناداری دارند (001/0P<). نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد بدرفتاری روان شناختی دوران کودکی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با میانجی گری همجوشی شناختی، با اعتیاد به بازی های برخط ارتباط معناداری دارند. از لحاظ کاربردی متخصصان می توانند از یک سو شیوه های ارتباطی والدین با فرزندان را مورد ارزیابی قرار داده و از سوی دیگر ضمن چالش های شناختی و گذشته نگر به دنبال کاهش اعتیاد به بازی های برخط و سوء گیری های شناختی باشند.

زمینه و هدف: همه گیری کووید-19 علاوه بر اثراتی که بر سلامت جسمانی افراد داشت، اثرات روان شناختی زیادی نیز بر مردم برجای گذاشته است. از جمله افراد در معرض این پیامدها، دانش آموزان هستند. بنابراین، هدف مطالعه حاضر تعیین راه کارهای مدیریت آثار روان شناختی شیوع بیماری کووید-19 بر سلامت روان دانش آموزان در دوران پساکرونا می باشد. مواد و روش­ها: در این مطالعه مروری نظام­مند، مقالات در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Springer، ISI، Scopus، Science direct، Google Scholar، Magiran، Noormags و SID با استفاده از کلید واژه­های مرتبط با اهداف و موضوع پژوهش شامل کووید-19، سلامت روان دانش آموزان، اثرات روان شناختی کرونا، اختلالات روان شناختی دوران کرونا، راه کارهای مدیریت کرونا، و پساکرونا طی سال­های 2019 تا 2021 مورد جستجو قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل مقالات مطابق با معیارهای ورود و خروج، به صورت کیفی انجام گرفت و نتایج در قالب نمودار جریانی و جدول خلاصه گردید. یافته­ ها: نتایج بررسی 20 مقاله نهایی شامل 12 مقاله لاتین و 8 مقاله فارسی، بر اساس چک لیست معیارهای ورود و خروج بیان گر آن بود که شیوع بیماری کووید-19 بر سلامت روان دانش آموزان، پیامدهای روان شناختی مخرب و منفی در سه بعد آموزشی، فردی و اجتماعی بر جای گذاشته است. نتیجه گیری: به منظور مدیریت آثار روان شناختی بیماری کووید-19 در ابعاد مختلف (فردی، اجتماعی و آموزشی)، تدوین و ارائه یک برنامه استراتژیک و جامع به­صورت مشارکتی در نظام تعلیم و تربیت در دوران پساکرونا بر پایه سه اصل تعیین اهداف و انتخاب خط مشی، توجه به مؤلفه­های اثرگذار و مشخص نمودن عوامل اجرایی بر اساس حیطه وظایف، حقیقتی انکارناپذیر است.

تجمع خودکشی به جمع آمدگی یا گردآمدگی دو مورد یا موارد بیشتر از خودکشی اطلاق می گردد که این موارد از نظر زمان و مکان آن قدر به هم نزدیک هستند که نمی توانند به صورت تصادفی رخ داده باشند. رخداد تجمع خودکشی به ویژه اگر در نوجوانان و جوانان یک منطقه رخ دهد، می تواند نظام بهداشتی را با چالش های فراوانی مواجه نماید. همچنین، عدم شناسایی به موقع و نداشتن برنامه مقابله ای مؤثر با هر تجمع خودکشی، باعث بدبینی و عدم اعتماد مردم جامعه به مسئولان محلی و منطقه ای می گردد. در سال های اخیر، مواردی از تجمع خودکشی در ایران و جهان گزارش شده است که متأسفانه تبعات گوناگون و ناخواسته ای به همراه داشته است. از این رو، مقاله حاضر به دنبال پاسخ گویی به دو سؤال مهم است: اول این که، چطور می توان یک تجمع واقعی خودکشی را در کوتاه ترین زمان ممکن تشخیص داد؟ دوم این که، چطور می‏توان یک برنامۀ مقابله ای مؤثر با تجمع خودکشی را طراحی، اجرا و ارزشیابی نمود؟