پژوهش های زراعی ایران
سال:1400 | دوره:19 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

به منظور بررسی تحمل به تنش یخ زدگی و ویژگی های رشدی چند گونه شبدر (Trifolium spp. ) پس از اعمال تنش مذکور در شرایط کنترل شده، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل تاریخ کاشت (28 شهریور و 27 مهر)، گونه های شبدر (قرمز T. pratense، سفید T. repense، ایرانی T. Resupinatum(گونه های پاییزه) و شبدر لاکی T. Incarnatum(گونه بهاره)) و دماهای یخ زدگی (صفر (شاهد)، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18-و 21-درجه سانتی گراد) بودند. در پایان دوره بازیافت درصد بقاء، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT50su)، سطح برگ و دمای کاهنده 50 درصد سطح برگ (RLAT50)، وزن خشک و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با کاهش دما از صفر به 15-درجه سانتی گراد در تاریخ کاشت 28 شهریور، گونه قرمز و ایرانی از درصد بقاء بالاتری برخوردار بودند. همچنین این گونه ها در تاریخ کاشت 28 شهریور LT50su کمتری داشتند در صورتی که در تاریخ کاشت 27 مهر گونه لاکی LT50su کمتری داشت و شبدر سفید از نظر صفت مذکور، در هر دو تاریخ کاشت تقریبا مشابه بود. برهمکنش تاریخ کاشت، گونه و دماهای یخ زدگی بر سطح برگ و وزن خشک بوته در پایان دوره بازیافت معنی دار بود. در تاریخ کاشت 28 شهریور شبدر ایرانی در دمای 18-درجه سانتی گراد نسبت به دمای صفر درجه سانتی گراد کمترین کاهش سطح برگ را داشت و در تاریخ کاشت 27 مهر نیز برخلاف سایر گونه ها در دمای 15-درجه سانتی گراد نسبت به تیمار شاهد سطح برگ آن افزایش داشت. در کاشت 28 شهریور در دمای 18-درجه سانتی گراد گونه های قرمز و ایرانی درصد بقاء بالاتری نسبت به گونه های سفید و لاکی داشتند. دو گونه شبدر ایرانی و سفید در هر دو تاریخ کاشت 28 شهریور و 27 مهر، به ترتیب کمترین و بیشترین RDMT50 را داشتند.

به منظور بررسی اثر کودهای آلی، زیستی و شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد خرفه، آزمایشی در سال های زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش بر اساس ترکیبی از چهار منبع تامین کننده نیتروژن شامل: کود گاوی، ورمی کمپوست، کود شیمیایی (NPK) و شاهد (بدون اعمال هیچ گونه کودی) و نیز چهار نوع کود زیستی شامل: نیتروکسین (شامل ازتوباکتر و آزوسپیریلوم)، میکوریزا Glomus intraradices))، بیوسولفور (شامل تیوباسیلوس همراه با گوگرد) و شاهد (بدون هیچ گونه کودی) بودند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله داده ها نشان داد که اثر کودهای آلی و شیمیایی بر تمامی صفات مورد مطالعه (به جز شاخص برداشت) معنی دار بود. بیشترین ارتفاع بوته (2/49 سانتی متر)، تعداد کپسول در بوته (2/351 کپسول)، وزن هزار دانه (41/0 گرم) از تیمار کود شیمیایی (NPK) و بیشترین عدد کلروفیل متر (2/34)، تعداد دانه در کپسول (4/45 دانه) و بیشترین درصد روغن از ورمی کمپوست (6/14 گرم) حاصل شد. همچنین، بیشترین عملکرد دانه (3/1959 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد خشک زیست توده (4/9782 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (6/277 کیلوگرم در هکتار) از تیمار کود شیمیایی (NPK) حاصل شد که تفاوت معنی داری با کود گاوی نداشت. اثر کود زیستی نیز بر تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه و درصد روغن معنی دار بود اما اثر سایر صفات تحت تاثیر این تیمار واقع نشد. بیشترین تعداد کپسول در بوته (3/355 کپسول) و وزن هزار دانه (41/0 گرم) از میکوریزا، بیشترین تعداد دانه در کپسول (43 دانه) و درصد روغن (6/14 گرم) از بیوسولفور حاصل شد. برهمکنش کودهای آلی و شیمیایی نشان داد که بیشترین عملکرد خشک زیست توده از تیمار کود شیمیایی (NPK) و کودهای زیستی نیتروکسین (1/10670 کیلو گرم در هکتار) و بیوسولفور (7/10306 کیلو گرم در هکتار) و بیشترین درصد روغن از تیمار شاهد و بیوسولفور (4/15 درصد) حاصل شد. بر اساس نتایج دوساله این تحقیق، در راستای کشاورزی پایدار و به منظور کاهش مصرف نهاده های شیمیایی جایگزین نمودن کود گاوی با کود شیمیایی (NPK) جهت تولید حداکثر دانه و روغن خرفه در منطقه بیرجند توصیه می گردد.

با هدف بررسی امکان افزایش کارایی مصرف آب و تحمل به کم آبی با کاربرد اسید هیومیک و محلول پاشی متانول و نیز تاثیر استفاده از این مواد در سطوح مختلف آبیاری بر صفات مورفولوژیکی و عملکردی کاسنی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1394 اجرا شد. در این پژوهش، دور آبیاری در سه سطح (70، 140 و 210 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) به عنوان فاکتور اصلی، محلول پاشی با متانول در دو سطح (صفر و 21 درصد حجمی) و اسید هیومیک با دو سطح (صفر و 10 لیتر در هکتار) به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد برهمکنش دور آبیاری و محلول پاشی متانول بر ارتفاع بوته، تعداد آکن در گیاه، تعداد دانه در گیاه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و کارایی مصرف آب دانه و برهمکنش دور آبیاری و اسید هیومیک بر ارتفاع بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه کاسنی در تیمارهای محلول پاشی متانول (2/57 گرم در متر مربع) و کاربرد اسید هیومیک (5/55 گرم در متر مربع) در شرایط آبیاری مطلوب حاصل شد، اما بیشترین کارایی مصرف آب دانه کاسنی از محلول پاشی متانول و در شرایط تنش متوسط کم آبی حاصل شد. به طور کلی نتایج نشان داد که جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه کاسنی می توان از آبیاری پس از 70 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر و محلول پاشی 21 درصد حجمی متانول یا کاربرد 10 لیتر در هکتار اسید هیومیک در منطقه بیرجند استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر آبیاری با روش تلفیق آب شور و آب چاه بر عملکرد، خواص رشدی و بهره وری فیزیکی گیاه کینوا آزمایشی در قالب طرح کامل تصادفی با 6 تیمار (آب چاه با هدایت الکتریکی 2/1 دسی زیمنس بر متر (شاهد FW)، آب شور با هدایت الکتریکی 15 دسی زیمنس بر متر (SW)، اختلاط 50: 50 آب شور با آب چاه با هدایت الکتریکی 2/7 دسی زیمنس بر متر (MSW)، آبیاری یک در میان با آب شور و آب چاه (ASW)، شوری موضعی ثابت ریشه (FPRS) و شوری موضعی متناوب ریشه (APRS)) تحت شرایط گلخانه ای در دانشگاه فردوسی مشهد با سه تکرار در سال 1397 اجرا شد. نتایج نشان داد که مدیریت های مختلف آبیاری بر بهره وری مصرف آب، شاخص برداشت، طول پانیکول، ارتفاع، قطر ساقه، وزن پانیکول و عملکرد دانه در بوته در سطح احتمال یک درصد و بر تعداد شاخه جانبی، عرض و تعداد پانیکول و وزن هزار دانه کینوا در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. عملکرد دانه در مقایسه با استفاده از آب شور در کل فصل رشدی گیاه و به میزان 4/23 (ASW)، 0/18 (MSW)، 9/18 (APRS) و 7/2 درصد (FPRS) افزایش داشت. اعمال تیمارهای مدیریتی در آبیاری گیاه کینوا منجر به بهبود در بهره وری فیزیکی مصرف آب شده است، به طوری که اعمال تیمارهای ASW، MSW، FPRS و APRS نسبت به تیمار SW منجر به تغییرات مثبت و به میزان 0/25، 5/12، 8/3 و 0/25 درصد شد. در این پژوهش تیمارهای ASW و APRS با عملکرد و بهره وری مصرف آب بیشتر در شرایط اعمال آب شور در آبیاری تیمار بهینه است.

شناخت و بهره گیری از کارکردهای فیزیولوژیک گیاهی می تواند در مقابله با تنش های محیطی مانند تنش خشکی به کار برده شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر وقوع تنش خشکی در سال های قبل، بر تولید سال جاری چهار رقم سیب زمینی انجام شد. به این منظور از آزمایش کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار استفاده شد. عامل اصلی شامل دو سطح آبیاری (آبیاری کامل در رطوبت ظرفیت مزرعه و آبیاری در 75 درصد رطوبت ظرفیت مزرعه) و عامل فرعی شامل هشت سطح (چهار رقم آگریا، مارفونا، آتوسا و آنوشا در دو حالت مقاوم شده و مقاوم نشده به خشکی) بودند. نتایج نشان داد کهتاثیر برهمکنش عوامل آبیاری و رقم بر صفت عملکرد کل در سطح پنج درصد و بر عملکرد غیرقابل فروش، عملکرد قابل فروش و بهره وری آب در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده است. کاهش عملکرد در شرایط تنش خشکی برای ارقام آگریا، مارفونا، آتوسا، آنوشا که مقاوم سازی به خشکی در آن ها انجام نشده بود به ترتیب برابر با 6/30، 27، 7/39 و 9/38 درصد بود. در شرایط تنش خشکی و استفاده از ارقام مقاوم شده به خشکی، کاهش عملکرد دو رقم آتوسا و آنوشا فقط 5/8 درصد بود. ارقام آتوسا و آنوشا به ترتیب با شاخص تحمل به تنش 72/0 و 67/0 درصد نسبت به دو رقم مارفونا و آگریا برتری معنی دار داشتند. با توجه به نتایج به نظر می رسد در برخی از ارقام از "حافظه تنش" می توان در جهت تعدیل اثرات تنش در کشت های بعدی استفاده نمود.

سیلیس و روی در بین عناصر غذایی نقش کلیدی در بهبود تغذیه و افزایش رشد گیاه برنج دارند. به منظور انجام این تحقیق، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با 3 تکرار در مزرعه شخصی واقع در شهرستان بابل، طی سال های 97-1396 و 98-1397 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل محلول پاشی در سه سطح (سیلیکات پتاسیم، نانواکسید سیلیسیم و نانواکسید روی) به عنوان عامل اول و مراحل رشد و نمو در پنج سطح](T1: ابتدای پنجه دهی +T2)، (T2: اواسط پنجه دهی +T3)، (T3: T4+T5)، (T4: اواخر پنجه دهی)، (T5: خوشه دهی کامل)[به عنوان عامل دوم درنظر گرفته شدند. نتایج نشان دادند که هیچ یک از صفات مورد مطالعه تحت اثر سال زراعی قرار نگرفتند. حداکثر عملکرد دانه با محلول پاشی نانواکسید سیلیسیم (7733 کیلوگرم در هکتار) و نانواکسید روی (7498 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد، که به ترتیب به خاطر افزایش تعداد کل خوشه چه و درصد خوشه چه پر (به ترتیب 0/142 خوشه چه و 53/95 درصد) و افزایش تعداد کل پنجه و وزن هزار دانه (به ترتیب 73/19 پنجه و 80/26 گرم) بود. بالاترین میزان عملکرد دانه (7716، 7700 و 7492 کیلوگرم در هکتار) و درصد خوشه چه پر (83/94، 72/94 و 89/93 درصد) به ترتیب تحت تیمارهای T1، T2 و T3 به دست آمد. بیشترین غلظت سیلیس و روی دانه به ترتیب با محلول پاشی نانواکسید سیلیسیم تحت تیمار T1 (97/3 درصد) و نانواکسید روی تحت تیمار T2 (67/21 میلی گرم در کیلوگرم) به دست آمد.

به منظور بررسی اثر نانوسیلیکون و کودهای زیستی بر عملکرد و دوره پر شدن دانه ی گندم در سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل به عنوان شاهد، قطع آبیاری در 50% مراحل ظهور سنبله و تورم غلاف برگ پرچم (آبستنی) به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی)، محلول پاشی با نانوسیلیکون (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد، 30 و 60 میلی گرم در لیتر) و کودهای زیستی (عدم کاربرد به عنوان شاهد، کاربرد قارچ مایکوریزا، کاربرد فلاوباکتریوم و سودوموناس، کاربرد توام مایکوریزا با باکتری ها) بودند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که حداکثر سرعت پر شدن دانه (04/3 میلی گرم در روز)، طول دوره پر شدن دانه (37 روز)، دوره موثر پر شدن دانه (44/30 روز) و عملکرد دانه (4593 کیلوگرم در هکتار) از کاربرد توام کودهای زیستی و محلول پاشی 30 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. همچنین حداکثر محتوی کلروفیل a، b، کل و کاروتنویید (به ترتیب 04/2، 93/0، 87/2 و 89/9 میلی گرم در گرم وزن تر برگ) از محلول پاشی 60 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. بیشترین وزن و حجم ریشه از محلول پاشی60 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون و کاربرد مایکوریزا در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. حداکثر شاخص سطح برگ از کاربرد مایکوریزا و باکتری های محرک رشد و محلول پاشی 60 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. به نظر می رسد کاربرد کودهای زیستی و نانوسیلیکون می تواند به عنوان فاکتورهای مدیریتی مناسب برای افزایش عملکرد دانه و دوره پر شدن دانه گندم در شرایط محدودیت آبی توصیه شود.