مدیریت بیابان
سال:1394 | دوره:3 | شماره:6 |تعداد مقالات:7

یکی از روش های کاهش مصرف علف کش ها، بهره گیری از ویژگی علف کشی برخی گونه های گیاهی است. گیاهان خودرو و دارویی موجود در مناطق خشک در مقایسه با دیگر گیاهان دارای ترکیب های شیمیایی بیشتری هستند و امکان وجود ویژگی علف کشی در آن ها محتمل تر است. بنابراین برای برای بررسی ویژگی علف کشی گونه ی کَوَر (Capparis spinosa L. ) بر روی علف هرز پنیرک (Malva parviflora L. ) در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل های مورد بررسی شامل نوع اندام گیاهی مورد استفاده با دو سطح (ریشه و اندام های هوایی) و مقدار ماده گیاهی در چهار سطح (عصاره آبی با غلظت 0، 6/0، 9/0، 25/1 برای محیط آزمایشگاه و مقدار 0، 4، 8، 12 گرم پودر گیاه در هزار گرم خاک برای محیط گلخانه) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در شرایط آزمایشگاه با افزایش غلظت عصاره ریشه و اندام هوایی کَوَر از 0 به 25/1 درصد، میانگین زمان لازم برای جوانه زنی به ترتیب از 1 روز به 4/1 و 2/2 روز افزایش یافت. در غلظت 25/1 درصد عصاره درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و همچنین وزن خشک ریشه چه و ساقه چه نسبت به شاهد به ترتیب 87، 90، 91، 83 و 73 درصد کاهش یافتند. همچنین در محیط گلخانه تأثیر مقدار پودر اضافه شده به خاک روی صفت های اندازه گیری شده معنی دار بود. در خاک تیمار شده با 12 گرم پودر، طول گیاهچه پنیرک در هفته دوم رشد نسبت به شاهد 47 درصد کاهش یافت. به طور کلی نتایج این پژوهش بیان گر این است که این امکان وجود دارد که از ویژگی علف کشی گیاه گور برای مبارزه با علف های هرز بهره گیری کرد و مقدار مصرف سم را کاهش داد.

یکی از تحلیل روند و شناخت نوسانات تاریخی در سامانه اقلیمی یکی از مهمترین نیازمندی ها در تحقیقات پیرامون تغییرات اقلیمی می باشد. جهت بررسی روند روش های مختلف پارامتریک و ناپارمتریک وجود دارد. در این میان روش ناپارمتریک من کندال کاربرد گسترده در بررسی روند سری های هیدرولوژیکی دارد. اما وجود خودهمبستگی در سری های هیدرولوژیکی باعث می شود تا احتمال وقوع خطای نوع اول افزایش پیدا کند. در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر حذف اثر خود همبستگی ابتدا روند سری های زمانی بدون رفع اثر خودهمبستگی و سپس با اعمال روش پیش سفید کردن بدون روند (TFPW) و حذف اثر خودهمبستگی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که با حذف کردن اثر خودهمبستگی از تعداد ایستگاه هایی که دارای روند منفی معنی دار بودند کاسته شد. به طوری که در مقیاس سالیانه و ماهیانه هیچ کدام از داده های بارش موجود در 22 ایستگاه باران سنجی در سطح اطمینان 95% معنی دار نشدند. بنابراین آنچه آشکار گردید جهت بررسی روند داده های هیدروکلیماتولوژی بایستی اثر خود همبستگی از سری های زمانی حذف گردد تا منجر به ارائه نتایج صحیح و قابل اعتماد گردد.

یکی از معیارهای مهم در پدیده بیابان زایی معیار آب و آبیاری است که تحت تأثیر شاخص های مختلفی می باشد و همگی تحت تأثیر فعالیت های انسانی هستند. در این پژوهش به منظور تعیین مهمترین شاخص آب و آبیاری در بیابان زایی دشت کاشان و آران بیدگل و نشان دادن اهمیت مسئله فعالیت های انسانی در پدیده بیابان زایی پس از عملیات میدانی و جمع آوری اطلاعات لازم، به بررسی 13 شاخص آب و آبیاری با استفاده از مدل IMDPA پرداخته شد. در پایان نقشه بیابان زایی حاصل از شاخص ها در سطح منطقه مورد مطالعه بر پایة واحدهای کاری در محیط GIS تهیه شد. نتایج پژوهش نشان داد که 58/84% از مساحت منطقه مورد مطالعه در طبقه شدید و 42/15% در طبقه متوسط بیابان زایی قرار دارد که بیشترین ارزش عددی به ترتیب مربوط به واحدهای کاری دشت ریگی واقع در دشت سر اپانداژ، اراضی مسکونی و صنعتی، اراضی کشاورزی دشت سر پوشیده و اپانداژ با طبقه شدید می باشد. تجزیه و تحلیل انجام شده بر روی میانگین وزنی ارزش های کمی شاخص های موثر بر معیار آب و آبیاری در منطقه نشان می دهد شاخص مقدار ساعت پمپاژ آب تأثیر گذارترین شاخص در افزایش بیابان زایی منطقه می باشد.

فرسایش خاک توسط باد زمانی رخ می دهد که سرعت باد از آستانه فرسایش خاک بیشتر باشد و سطح خاک با گیاهان، باقیمانده آنها، زبری های سطح (ناهمواری های سطح) خاک یا موانع دیگر حفاظت نشده باشد. با توجه به لزوم برآورد مقدار فرسایش برای برنامه ریزی حفاظت خاک تا کنون روش ها و مدل های مختلفی برای برآورد آن ارائه شده است. در این پژوهش مقدار فرسایش و رسوبدهی واحدکاری مختلف (اراضی شوره زار و پف کرده، کشاورزی، تاغ زار، فرسایش یافته مارنی) با بهره گیری از دو مدل RWEQ و IRIFR مورد بررسی قرار گرفت. بررسی خروجی های دو مدل نشان داد که روند کلی فرسایش های اندازه گیری شده در رخساره های مورد بررسی به طور تقریبی یکسان است (در رخساره اراضی شوره زار بیشترین و اراضی کشاورزی (گندم) کمترین)، اما مقادیر عددی فرسایش خاک در مدل RWEQ در بعضی رخساره ها از مدل IRIFR کمتر و در برخی دیگر بیشتر بود. این امر به علت تفاوت های موجود در فن آوری براورد فرسایش بادی در مدل می باشد. همچنین مقدار فرسایش میانگین در سطح کل منطقه بر پایة مدل RWEQ مقدار ton/ha/Y7/15 و طبقه ((III-II برآورد شد. بررسی های انجام شده در رخساره های مختلف با مدل IRIFR نشان داد که به غیر از رخساره های تاغ زار عدم وجود پوشش گیاهی بیشترین عامل تاثیرگذار فرسایش در سایر رخساره ها می باشد. نتایج نشان دهندة این است که استفاده از مدل RWEQ می تواند با توجه به شرایط کمبود داده ها، به ویژه داده های بادسنجی موجود در ایران، برای برآورد کمی فرسایش و پایش سالانه و ماهانه و پیش بینی نقش تغییر پوشش و مدیریت اراضی بر فرسایش بادی مناسبتر از IRIFR باشد.

در این تحقیق سعی شده است با بهره گیری از دو مدل میدانی، توانایی داده های سنجش از دوری در مدل سازی تخریب خاک مورد آزمون قرار گیرد. بر اساس یافته های این پژوهش، در بررسی سنجش از دوری کیفیت خاک، نوع پیش پردازش انجام شده بر روی داده ها، اثر قابل ملاحظه ای در مدل سازی ها نشان نخواهد داد. بر عکس نوع مدل میدانی مورد استفاده و شاخص ها و معیارهای آن، تاثیر زیادی بر روی دقت مدل سازی دارد. همچنین در مورد برخی شاخص های میدانی بررسی وضعیت خاک، استفاده از شاخص های سنجش از دوری مانند شاخص اکسید آهن و شاخص موادمعدنی، به افزایش دقت مدل سازی کمک قابل توجه ای می نماید. بر اساس نتایج بدست آمده، استفاده از سری زمانی داده های سنجش از دوری نسبت به داده های تک زمانه به طور چشمگیری توان مدل سازی پارامترها مرتبط با خاک را افزایش می دهد. همچنین استفاده از مدل سازی های شبکه های عصبی مصنوعی بجای استفاده از رگرسیون خطی با غیر خطی نمودن روابط، باعث افزایش توان مدل سازی های سنجش از دوری در حالت تک زمانه خواهد شد، اما دقت مدل سازی شبکه های عصبی سری های زمانی داده های سنجش از دوری با دقت مدل سازی های رگرسیونی تفاوت چندانی ندارد. در نهایت مشخص شد بر خلاف آنچه تصور می گردد، افزایش بعد یا تعداد ورودی ها به مدل سازی شبکه عصبی در عمل باعث کاهش دقت واقعی مدل سازی خواهد شد نه افزایش آن.

بوم نظام ها (اکوسیستم) به واسطه کارکردهایی که در سامانه حمایت از حیات در زمین دارند از اهمیت زیادی بر خوردارند. در سال های اخیر اقتصاد دانان منابع طبیعی به ارزش گذاری و سنجش نقش منابع طبیعی در تامین رفاه انسان پرداختند و پیشرفت قابل توجهی در ارزش گذاری خدمات محیط طبیعی و بوم شناختی (اکولوژیک) بوم نظام ها به دست آوردند. این بررسی مقدار تمایل به پرداخت افراد برای مشارکت در حفظ و احیاء منطقه بیابانی نوش آباد با بهره گیری از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه دو بعدی را برآورد می کند. برای اندازه گیری مقدار تمایل به پرداخت افراد از مدل رگرسیونی لوجیتاستفاده شده و برپایه روش حداکثر درست نمایی، اجزای مدل برآورد شدند. نتایج حاکی از آن است متغیرهایی مانند جنسیت، کمبود منابع آبی (بهره برداری بیش از حد از منابع آبی)، درآمد ماهیانه خانواده تأثیر مثبت و معنی دار بر ممقدار تمایل به پرداخت مردم داشته اند و عواملی از قبیل: فعالیت زراعتی، فعالیت دامداری، مدیریت ضعیف مسئولین، تعداد اعضای خانواده و مبلغ پیشنهادی تأثیر منفی و معنی داری بر روی مقدار تمایل به پرداخت مردم داشته اند. هم چنین عواملی مانند سن، تحصیلات تاثیر مثبت و چرای دام تاثیر منفی بر مقدار تمایل به پرداخت مردم داشته اند؛ ولی این متغیرها در سطح مناسبی معنی دار نشده اند. میانگین تمایل به پرداخت افراد اخلاق گرا و پیامدگرا برای مشاکت در حفظ و احیاء منطقه بیابانی نوش آباد به ترتیب100000 و 99720 ریال برآورد شده است.

یکی از مولفه های کلیدی در مطالعه انرژی و فرآیندهای هیدرولوژیکی رطوبت خاک است که به دلیل سختی اندازه گیری مستقیم آن، به روش غیر مستقیم اندازه گیری می شود. بسیاری از روش های موجود مانند اینرسی حرارتی، شاخص های پوشش گیاهی، دما و شاخص طیفی نرمال شده آب (NDWI) دارای محدودیت های ویژه ای از قبیل عدم تصویربرداری در شب و روز و تفاوت در روش محاسبه برای ساعات مختلف شبانه روزی هستند. بنابراین، پیدا کردن روشی جدید برای محاسبه رطوبت خاک که مبتنی بردمای خاک یا تغییرات طیفی آب و خاک باشد، بسیار ضروری است. اگرچه رطوبت خاک به طور مستقیم در خوارزمیک (الگوریتم) توازن انرژی محاسبه نمی شود، ولی به دلیل این که از تمامی متغیرهای اثر گذار بر تغییرات رطوبت خاک برای محاسبه تبخیر تعرق در مدل توازن انرژی استفاده می شود، می توان از این مدل برای محاسبه رطوبت خاک استفاده کرد. منطقه خشک جرقویه سفلی به عنوان منطقه مورد مطالعه در مجاورت پلایای گاوخونی در استان اصفهان قرار دارد. این منطقه با نوسانات اقلیمی و همچنین خشک شدن تالاب درسال های اخیر با کاهش رطوبت خاک روبرو بوده است. هدف از این پژوهش بررسی قابلیت مدل های توازن انرژی مبتنی بر تصاویر ماهواره ای و ارزیابی متغیرهای بیوفیزیک حاصل از تصاویر ماهواره ای در تخمین رطوبت خاک است. داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل تصاویر سنجنده مودیس در روزهای تقویم میلادی 320 و 321 سال 2014 و نتایج اندازه گیری زمینی 33 نمونه خاک برداشت شده از عمق 30-0 سانتیمتر است. با اندازه گیری رطوبت خاک به صورت نقطه ای و محاسبه آن به روش رطوبت حجمی، تبخیر و تعرق با استفاده از خوارزمیک توازن انرژی (سبال) برآورد شد. بر اساس نتایج این پژوهش، همبستگی بین متغیرهای بهره گیری شده در خوارزمیک سبال و اندازه گیری زمینی رطوبت خاک بالا است. از میان متغیرهای سبال؛ بیشترین همبستگی بین رطوبت خاک و تبخیر تعرق روازنه خوارزمیک سبال به مقدار 51/0 و 68/0 برای روزهای 16و 17/11/2014 مشاهده شد. با وجود همبستگی معنی دار به دست آمده بین متغیرهای مختلف الگوریتم سبال شامل آلبیدوی سطح، شار گرمایی خاک، شار گرمایی محسوس تابش خالص و دمای سطحی با رطوبت خاک، تبخیر و تعرق حاصل از خوارزمیک سبال متغیر مناسب تری در برآورد رطوبت سطح خاک تشخیص داده شد.