روانشناسی پیری
سال:1400 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

بیماری کرونا، بیماری همه گیری است که اثرات اجتماعی، اقتصادی و روان شناختی طولانی مدتی داشته است. این بیماری به سرعت در جهان در حال گسترش است و به علت نامعلوم بودن و رفتارهای پیچیده و متفاوت ویروس کووید 19، ترس و اضطراب زیادی در میان مردم ایجاد شده است. سالمندان از جمله گروه های خاصی هستند که این ترس و نگرانی را به میزان بیشتری تجربه می کنند. زیرا افراد مسن به شدت در برابر بیماری کرونا آسیب پذیر هستند و این بیماری برای آنان خطرناک تر و با پیامدهای گوناگونی همراه است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای منفی شیوع ویروس کرونا بر زندگی سالمندان صورت گرفت. روش مطالعه، کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود. نمونه، 15 نفر از سالمندان شهرستان رفسنجان بودند که با روش هدفمند انتخاب شدند. سپس مصاحبه های نیمه ساختار یافته عمیقی با آنان صورت گرفت و با روش کلایزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها نشان داد که شیوع ویروس کرونا، پیامدهای منفی متعددی برای سالمندان به همراه داشته است که در شش مقوله قرار می گیرند. این مقوله ها شامل مشکلات روحی و روانی، احساس ترس ناشی از اخبار مرتبط با کرونا، عدم مراجعه یا کاهش مراجعه به مراکز بهداشتی و درمانی، تضعیف وضعیت اقتصادی، قطع کامل فعالیت های ورزشی و وسواس در رعایت مسایل بهداشتی بودند. بنابراین پیشگیری و مدیریت چنین مشکلاتی، از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین توجه ویژه به سالمندان در انجام مداخلات روان شناختی و مداخلات دیگر ضروری است و برنامه های ویژه ای برای کاهش مشکلات آنان لازم است.

بیماری کرونا سلامت مردم دنیا به ویژه سالمندان را به خطر انداخته و آسیب های روانی-اجتماعی زیادی را موجب شده است. بنابراین، هدف از این پژوهش واکاوی تجارب روان شناختی سالمندان در همه گیری بیماری کرونا بود. روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسی با استفاده از تکنیک تحلیل مضون بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی سالمندان ساکن در منطقه 6 شهر تهران در سال 1399 بود. تعداد 15 نفر از افراد سالمند (60 سال و بالاتر) که تجربه شرایط قرنطینه و فاصله گذاری فیزیکی بدون ابتلا به بیماری کرونا را داشتند به عنوان نمونه با روش نمونه گیری هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری و برای تحلیل آنها از تحلیل کولایزی استفاده شد. یافته های حاصل از مصاحبه ها در 6 مضمون اصلی (تجربه آشیانه خالی، بیش نگرانی، آزردگی روان شناختی، مشکلات درون فردی، مشکلات بین فردی و تنش ناشی از شرایط موجود) و 26 مضمون فرعی استخراج و طبقه بندی شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که شیوع بیماری کرونا تمامی ابعاد سلامت روان سالمندان را به شدت تحت تاثیر خود قرار می دهد و اثرات جدی آن بر ابعاد مختلف زندگی فردی، بین فردی و اجتماعی تاثیر گذار بوده است. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که سالمندان با چالش هایی در زمان شیوع بیماری کرونا مواجه هستند و نیازمند دریافت اقدامات و مداخلات روان شناختی مناسب هستند.

علایم کرونا در افراد سالمند تظاهرات بالینی جسمی و روانی شدیدتر و بیشتری دارند. بر این اساس سالمندان یکی از گروه های اصلی در معرض خطر برای بیماری ویروس کرونا هستند. هدف از پژوهش حاضر پیش بینی اضطراب کرونا بر اساس سبک های مقابله با استرس و فرانگرانی بود. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل سالمندان شهر اهواز و نمونه شامل 300 نفر بودند که از میان آنها به روش نمونه گیری در دسترس به صورت آنلاین انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه های اضطراب کرونا علیزاده و همکاران، سبک های مقابله ای لازاروس و فلکمن و فرانگرانی ولز بود. برای تحلیل داده ها از روش رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها نشان داد که سبک مقابله ای مساله مدار (401/0-=r) با اضطراب کرونا در سالمندان رابطه منفی و معنی دار و سبک مقابله ای هیجان مدار (281/0=r) و فرانگرانی (429/0=r) با اضطراب کرونا رابطه مثبت و معنی دار دارد (01/0>P). همچنین متغیرهای سبک مقابله ای مساله مدار و سبک مقابله ای هیجان مدار و فرانگرانی به طورمعنی داری توانستند 5/31 درصد از تغییرات اضطراب کرونا در سالمندان را پیش بینی نمایند که سهم فرانگرانی بیشتر از سایر متغیرها بود (01/0>P). با توجه به توانمندی سبک مقابله ای و فرانگرانی در پیش بینی اضطراب کرونا سالمندان، برای کاهش اضطراب کرونا می توان برنامه های آموزشی جهت افزایش سبک مقابله ای مساله مدار و کاهش سبک مقابله ای هیجان مدار و فرانگرانی طراحی و از طریق کارگاه های آموزشی مجازی ارایه کرد.

با توجه به رشد فزاینده جمعیت سالمندی، مطالعه عوامل مرتبط با سلامت افراد سالمند که مرتبط با کیفیت زندگی آنان است، ضروری می نماید. پژوهش های اخیر نشان می دهد معنویت، خودشفقت ورزی و حس انسجام، ممکن است سلامت را در این جمعیت ارتقاء بخشد. بنابراین هدف از این مطالعه مدل یابی کیفیت زندگی بر مبنای معنویت از طریق نقش میانجی خودشفقت ورزی و احساس انسجام بود. جامعه پژوهش شامل سالمندان شهر زنجان بود که از بین آنها 370 نفر به شیوه در دسترس انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری شامل پرسشنامه معنویت پارسیان و دونینگ، پرسشنامه فرم کوتاه خودشفقت ورزی ریس و همکاران، پرسشنامه حس انسجام آنتونووسکی و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی بود. برای تحلیل مدل علی از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشانگر برازش کامل مدل با داده ها بود. همچنین نتایج تاثیر مستقیم و معناداری را بین معنویت (05/0> pو 28/0=β, )، خودشفقت ورزی (05/0>p و 23/0=β, ) و حس انسجام (05/0>p و 40/0=β, ) با کیفیت زندگی نشان داد. همچنین تحلیل نقش میانجی چندگانه با رویکرد پرچهر و هایز، میانجیگری خودشفقت ورزی و احساس انسجام را در رابطه بین معنویت و کیفیت زندگی تایید کرد. این نتایج به دانش نظری در مورد اینکه معنویت چگونه بر کیفیت زندگی در جمعیت سالمند تاثیر می گذارد، کمک می کند. یافته ها نشان داد معنویت بواسطه خودشفقت ورزی و حس انسجام، توان لازم برای پیش بینی کیفیت زندگی در بین سالمندان را دارد؛ هر سه متغیر پیش بین قابل ارتقاء هستند و می توانند در مداخلات ارتقای کیفیت زندگی در جمعیت سالمند مورد استفاده قرار گیرند.

سالمندی پدیده ای جهانی است که در آینده نزدیک به عنوان یکی از مهم ترین چالش های اجتماعی و رفاهی کشورهای در حال توسعه مطرح خواهد گردید و سعی در رفع مشکلات سالمندان از جمله مشکلات روانی شان ضروری به نظر می رسد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و اضطراب مرگ سالمندان شهرکرمانشاه انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه سالمندان شهر کرمانشاه در سال 1399 بودند. حجم نمونه پژوهش شامل 30 نفر از سالمندان (60 تا 70 سال) بود که با روش نمونه گیری دردسترس و با توجه به ملاک های ورود و خروج مطالعه انتخاب شدند. گروه آزمایش مداخله آموزشی را 10 جلسه 90 دقیقه ای (هر هفته دو جلسه) دریافت نمودند و گروه کنترل در لیست انتظار برای آموزش قرار گرفت. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه های کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت و اضطراب مرگ کالت-لستر بودند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس تک متغیری در نرم افزار SPSS نسخه 25 تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که گروه آزمایش از نظر هر دو متغیر کیفیت زندگی و اضطراب مرگ تفاوت معنی داری با گروه کنترل داشتند. به عبارت دیگر، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب مرگ در سالمندان شد (05/0>P). با توجه به نتایج پژوهش حاضر، درمانگران و متخصصان مرتبط با سلامت می توانند از روش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای مداخله های مرتبط با سلامت به ویژه برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب مرگ در سالمندان استفاده نمایند.

امروزه با توجه به افزایش شاخص طول عمر و امید به زندگی، مساله مهمی تحت عنوان چگونگی گذران عمر و به عبارتی کیفیت زندگی مطرح شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف پیش بینی کیفیت زندگی سالمندان بر اساس تاب آوری و ذهن آگاهی انجام شد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل سالمندان ساکن در شهر تهران در بهار 1399 بوده ‍, اند که با روش نمونه گیری در دسترس تعداد 400 نفر از سالمندانی که در مراکز عمومی (تفریحی، آموزشی، پارک ها و غیره) و مراکز روزانه سالمندان شهر حضور داشتند، انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از پرسش نامه های تاب آوری کونور و دیویدسون، ذهن آگاهی براون و ریان و کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت استفاده شده است. داده ها با روش تحلیل رگرسیون خطی ساده با استفاده از نسخه 25 نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که هم ذهن آگاهی و هم تاب آوری به عنوان متغیرهای پیش بین قادر به تبیین کیفیت زندگی در سالمندان است. این یافته ها دارای تلویحات عملی برای متخصصان حیطه روان شناسی سالمندی فراهم آورده است، بدینگونه که با افزایش ظرفیت های ذهن آگاهی و تاب آوری در سالمندان می توان کیفیت زندگی را در سالمندان افزایش داد.

با افزایش سن و شروع سالمندی، به دلیل وجود فقدان های متعدد مانند همسر، اقوام، دوستان، شغل، موقعیت اجتماعی و اقتصادی، باورها و اعتقادات و همچنین کاهش کارکردهای فیزیولوژیکی و قدرت تحرک، افراد بیش از پیش در معرض ابتلا به اختلالات روانی از جمله احساس تنهایی، اضطراب و افسردگی قرار دارند. بنابراین پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی فراشناخت درمانی و معنویت درمانی بر ناهماهنگی شناختی و احساس تنهایی سالمندان مقیم سرای سالمندان انجام شد. روش پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه سالمندان سنین 75-60 سال ساکن سراهای سالمندان شهر تهران بود که از میان آنها سرای سالمندان کهریزک به صورت در دسترس انتخاب شد. به این ترتیب، 30 فرد سالمند (سه گروه 10 نفره) با میانگین سنی 75-60 سال با روش در دسترس و بر اساس معیارهای ورود و خروج مطالعه انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند. فراشناخت درمانی ولز و معنویت درمانی بوالهری و همکاران در 8 جلسه 90 دقیقه ای (2 جلسه در هفته) برگزار شد. پس از گذشت یک ماه از پس آزمون، آزمون پیگیری به عمل آمد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه های ناهماهنگی شناختی هارمون-جونز و احساس تنهایی دهشیری و همکاران استفاده شد. داده ها از طریق تحلیل کوواریانس تک متغیری و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم افزار SPSS نسخه 22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین گروه فراشناخت درمانی و کنترل در مولفه ناهماهنگی شناختی و احساس تنهایی و بین گروه معنویت درمانی و کنترل در مولفه ناهماهنگی شناختی و احساس تنهایی در پس آزمون و پیگیری تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>P)؛ اما بین دو گروه فراشناخت درمانی با معنویت درمانی در مولفه های ناهماهنگی شناختی و احساس تنهایی تفاوت معنادار وجود ندارد (05/0