زمین شناسی نفت ایران
سال:1396 | دوره:7 | شماره:13 |تعداد مقالات:6

مطالعات فراوانی کیفیت مخازن آسماری، به عنوان سنگ مخزن اصلی در جنوب غرب ایران، را غالبا تحت تاثیر سیستم شکستگی ها دانسته اند. در این مطالعه به منظور بررسی الگوی شکستگی ها در مخازن آسماری و همچنین ارائه نمونه ای برای سایر مخازن آسماری، تاقدیس دارا در فرو افتادگی دزفول جنوبی که دارای رخنمون وسیعی از سازند آسماری می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. در طی مطالعات صحرایی یازده ایستگاه بر روی سازند آسماری تاقدیس دارا در موقعیت های مختلف ساختاری، بررسی شده اند. در یال جنوب غربی چهار دسته شکستگی، در یال شمال شرقی چهار دسته شکستگی و در ناحیه لولایی سه دسته شناسایی گردیدند. تمام دسته شکستگی های شناسایی شده از لحاظ ساختاری مرتبط با چین خوردگی هستند. زمان نسبی تشکیل شکستگی های شناسایی شده نسبت به چین خوردگی در طی این مطالعه، قبل و یا همزمان با چین خوردگی تشخیص داده شدند. دامنه تعییرات تراکم شکستگی در رخنمون آسماری تاقدیس دارا بر اساس مطالعات صحرایی 2 تا 11.75 شکستگی، در متر متغیر است. دامنه تغییرات طول شکستگی ها بر اساس مطالعات صحرایی از 1 متر تا 25 متر می باشد و بیشتر شکستگی ها دارای طولی کمتر از 5 متر می باشند. همچنین در این مطالعه مشخص گردید بین تراکم شکستگی و ضخامت لایه بندی، رابطه لگاریتمی منفی برقرار است.

با تکیه بر 330 مقطع نازک (شامل خرده حفاری) مطالعات زیست چینه نگاری، ریز رخساره و تفسیر محیط رسوبی جهت تعیین مرز بین دو سازند شهبازان و آسماری در چاه شماره یک میدان نفتی بالارود واقع در شمال فروافتادگی دزفول انجام شده است. سازند شهبازان با لیتولوژی عمدتا دولومیتی همراه با میان لایه هایی از سنگ آهک، شیل و انیدریت در چاه مورد نظر دارای ضخامت 460 متر می باشد، در توالی مورد نظر این سازند در مرز پایینی خود عموما شیل های سازند پابده را به طور هم شیب پوشانده و مرز بالایی آن با سازند آسماری به صورت ناپیوسته در نظر گرفته شده است. سازند آسماری دارای ضخامت 140 متر، لیتولوژی آن عمدتا از سنگ های آهکی و آهک شیلی همراه با میان لایه های دولومیت می باشد و مرز بالایی آن با سازند گچساران به صورت پیوسته است. مطالعات زیست چینه نگاری منجر به شناسایی روزن داران کف زی متنوع و تعداد اندکی روزن داران پلانکتون گردیده است و بر اساس زون تجمعی شناسایی شده سن ائوس پسین (پریابونین) برای سازند شهبازان (15 جنس و 8 گونه) در نظر گرفته شد. در سازند آسماری نیز سه زون تجمعی (12 جنس و 8 گونه) به سن های اواسط روپلین-شاتین، آکی تانین و بوردیگالین معرفی شده است. بر اساس مطالعات زیست چینه نگاری مرز بین دو سازند شهبازان و آسماری و موقعیت ناپیوستگی بین آنها مشخص گردید. آنالیز رخساره ها، در این برش سبب تشخیص هشت ریز رخساره وابسته به سه کمربند رخساره ای رمپ داخلی (پهنه جزر و مدی و لاگون)، رمپ میانی و رمپ بیرونی برای سازند شهبازان شده است که در یک سکوی کربناته از نوع رمپ نهشته شده است.همچنین چهار ریزرخساره (کربناته) در سازند آسماری شناسایی شده است که به بخش داخلی پلتفرم کربناته تعلق دارند.

تراوایی یکی از پارامترهای بسیار پراهمیت در تعیین مشخصه های مخازن هیدروکربنی محسوب می شود که تقریبا در تمامی مسائل مهندسی نفت نقش اساسی ایفا می نماید. تعیین دقیق تراوایی مخزن اغلب در آزمایشگاه مغزه طی فرایندی زمانبر صورت می گیرد. در چاه آزمایی نیز مقادیر تراوایی محاسبه شده به صورت میانگین به ناحیه ای که تولید آن صورت گرفته است تخصیص می یابد. به علت هزینه بر بودن دو روش مذکور، عموما در تمام چاه ها صورت نمی پذیرند، در حالی که ابزار نمودارگیری در تمامی چاه ها به دلیل صرفه اقتصادی و زمانی اغلب انجام می شود.با پیشرفت های صورت گرفته در ابزارهای نمودارگیری تلاش هایی برای تخمین تراوایی به صورت مستقیم از نمودارهای ویژه مانند نمودار NMR انجام شد. داده های حاصل از نمودار NMR به عنوان یک منبع پر استفاده مستقل از لیتولوژی برای تخمین درجه اشباع آب، تخلخل و آنالیز سیستم های فضای متخلخل مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از پارامترهای مهمی که در NMR اندازه گیری می شود مقدار زمان آرامیدگی عرضی (T2) می باشد.در این مقاله از اندازه گیری های صورت گرفته مربوط به نمودارهای NMR زون 1 و 2 سازند سروک برای تخمین مقدار تراوایی با استفاده از مدل های Timur، SDR و مدل رگرسیونی استفاده شده است. همچنین در ادامه، نتایج حاصل از این سه روش با مقادیر محاسبه شده تراوایی از مغزه مقایسه گردید و روش SDR به عنوان مناسب ترین روش با میزان دقت 44.1 و خطای 23.12 برای اندازه گیری تراوایی در این مخزن معرفی شد.

امروزه می توان گفت که بهترین ابزارها و روش ها جهت ارزیابی ژئوشیمایی سنگ های منشا استفاده از آنالیز راک-ایول می باشد. در این مطالعه به منظور ارزیابی ویژگی های ژئوشیمیایی سازندهای گورپی و پابده در میادین بینک، درود و هندیجان آنالیزهای ژئوشیمیایی (آنالیز مقدماتی شامل پیرولیز راک-ایول) روی 27 نمونه از خرده های حفاری صورت گرفت. نتایج پیرولیز راک- ایول نشان داد که با بررسی شاخص مهاجتر و میزان آلودگی نمونه ها قسمت اعظم نمونه ها در ناحیه زایش درجازا بوده که آغشتگی مواد آلی با کروژن نمونه رخ نداده است. نوع کروژن در سنگ های منشا سازند گورپی و پابده در میدان بینک از نوع II، III و ترکیبی از این دو نوع می باشد که در میدان درود تمایل بیشتر به کروژن نوع II (توانایی تولید نفت بیشتر) می باشد. اندازه گیری مقادیر TOC سازند گورپی و پابده در میدان بینک نشان می دهد سنگ های کاندید منشا از نظر ماده آلی فقیر است و نمونه های سازند گورپی در میدان درود حاوی ماده آلی کافی بوده و درجه بلوغ بالایی را نشان می دهد (ابتدای پنجره نفت زایی)، با توجه به اینکه نمونه های سازند پابده در میدان هندیجان TOC بالایی دارد ولی از نظر پختگی مواد آلی در انتهای مرحله دیاژنز قرار دارد و وارد مرحله پنجره نفت زایی نشده است بنابراین نمی تواند به عنوان سنگ منشا اصلی مولد هیدروکربنی سیال نفت عمل نموده باشد. در مجموع سازند گورپی و پابده در اکثر نمونه ها محدوده زون نفتی را نشان می دهد و بیشترین پتانسیل تولید مربوط به سازند گورپی در میدان درود می باشد که می تواند به هنوان سنگ منشا در شارژ مخزن فوقانی ایفای نقش کند. نوع رخساره آلی تعیین شده برای سازندهای گورپی و پابده در میادین بینک و درود شرایط اکسیدان و نیمه احیایی و سازند پابده در میدان هندیجان شرایط احیایی را نشان می دهد مه نماینگر محیط دریایی و حد واسط است.

برآورد پارامترهای پتروفیزیکی مخازن هیدروکربوری همچون تخلخل و تراوایی در گستره میدان با استفاده از اطلاعات لرزه نگاری سه بعدی به عنوان ابزاری کارآمد و موثر جهت مطالعه جامع مخازن و همچنین مدیریت مخزن قلمداد می شود. در این مطالعه که بر روی یکی از میادین نفتی خلیج فارس صورت گرفته است، هدف شبیه سازی پارامترهای پتروفیزیکی تخلخل موثر و تراوایی با روش شبیه سازی گوسی متوالی توام در بخش مخزنی سروک میانی می باشد. با این شبیه سازی می توان یک مدل سه بعدی از تغییر پارامترهای پتروفیزیکی مخزن ارائه کرد که برای شبیه سازی جریان سیال و شناسایی مناطق مستعد با کیفیت مخزنی بالاتر حائز اهمیت می باشد. برای این منظور از نگارهای تخلخل موثر و تراوایی هفت حلقه چاه به همراه داده لرزه ای سه بعدی و نتایج وارون سازی لرزه ای صورت گرفته، استفاده شده است. پس از شبکه بندی مخزن و ایجاد مدل ساختمانی، داده های پتروفیزیکی بزرگ مقیاس شده وارد مدل و سلول مربوط به خود شده است. برای توزیع سه بعدی پارامتر تخلخل موثر، با توجه به ارتباط تخلخل موثر و نشانگر مقاومت صوتی حاصل از وارون سازی لرزه ای، نگار تخلخل موثر بزرگ مقیاس شده در حکم داده اولیه و نشانگر مقاومت صوتی حاصل از وارون سازی لرزه ای به عنوان داده ثانویه در شبیه سازی گوسی متوالی توام و کوکریجینگ وارد شده اند. برای شبیه سازی تراوایی نیز با توجه به ارتباط خوب تخلخل موثر شبیه سازی شده با نگار تراوایی بزرگ مقیاس شده، از نگار تروایی بزرگ مقیاس شده به عنوان داده اولیه و از مدل تخلخل موثر شبیه سازی شده به عنوان داده ثانویه در شبیه سازی گوسی متوالی توام و کوکریجینگ استفاده گردید. نتایج حاصل از اعتبارسنجی حاکی از صحت مطالعه حاضر و کارآمد بودن روش شبیه سازی گوسی متوالی توام در مدل سازی تخلخل موثر و تراوایی در این مخزن می باشد.

توسعه سریع منابع نفت و گاز شیلی، در ایالات متحده آمریکا، بازار جهانی نفت وگاز را در چند سال گذشته دستخوش دگرگونی نمود. علیرغم این توسعه، اتفاق نظر صاحبنظران جهانی بر این امر استوار بود که، این پدیده گذرا و تغییر عمده ای به نحوی که در ایالت متحده آمریکا پدیدار شد در دیگر نقاط جهان عملی نخواهد بود. هیدرو کربورهای گازی توسط فرآیندی بنام شکافتن لایه های شیلی استخراج می گردد که اصطلاحا Fracking نامیده میشود. آمارها علمی و مطالعات دقیق دیوید هیوث زمین شناس نامدار کانادایی نشان می دهد که در آمریکا این منابع، بطور متوسط 80 تا 85 درصد از تولید گاز آن در سه سال اولیه افت نموده است. از سویی دیگر نامبرده با مطالعات دقیق خود بروی این منابع، اعلام میدارد که به منظور حفظ سطح تولید گاز از این منابع شیلی، حفاری 7000 حلقه چاه جدید را که هزینه ای بالغ بر 42 میلیارد دلار دارد را می طلبد، همچنین برای حفظ میزان تولید نفت، از لایه های شیلی آغشته به نفت همچنین نیاز به حفاری 6000 حلقه چاه و تحمل هزینه 35 میلیارد دلار را دارد. از طرفی همواره نگرانی های فراوانی از دیدگاههای آلودگی های محیط زیست درباره عملیات Fracking مد نظر کارشناسان مربوطه میباشد. شکی نیست که انقلاب شیل یک ترفند سیاسی بمنظور افت قیمت جهانی نفت وگاز در کوتاه مدت بوده، لیکن به هیچ وجه تداوم دراز مدت نخواهد داشت.