زمین شناسی نفت ایران
سال:1394 | دوره:5 | شماره:10 |تعداد مقالات:6

تاقدیس کوپال در حدود 60 کیلومتری شمال شرقی شهرستان اهواز، که از دو کوهانک شرقی و غربی تشکیل شده است. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی صورت گرفته بر روی سنگ منشاء میتوان بیان نمود که سازند پابده در این میدان در ابتدای پنجره نفت زایی (Oil-window) قرار دارد. سازند کژدمی در این میدان حفاری نشده و برای ارزیابی پختگی و تطابق ژئوشیمیایی این سازند با نفت میدان کوپال از نمونه های سازند کژدمی در چاه های میادین مجاور یعنی مارون و هفتگل استفاده شده است، نتایج نشان میدهد این سازند به عنوان سنگ منشاء اصلی محسوب میشود. با توجه به این که در مخزن سروک میدان کوپال میان لایه های قیری مشاهده شده است، هدف بررسی ژئوشیمیایی بر روی میان لایه های قیری در مخزن سروک و علل تشکیل آن در میدان کوپال می باشد. نتایج نشان می دهد که تشکیل میان لایه های قیری در سطح تماس آب و نفت در اثر عوامل مختلفی از جمله آسفالتین گیری طبیعی (Natural Deasphaltening)، جدایش ثقلی (Gravity Segregation) و مخلوط شدن نفت ها (oil-mixing) ایجاد شده است. آنالیز های ژئوشیمیایی دلالت بر آن دارد که آسفالتن اولیه که از سنگ منشاء ایجاد می شود در نفت وجود ندارد بلکه آسفالتن ثانویه است که به علت فعل و انفعالات شیمیایی درون چاهی و به واسطه مخلوط شدن نفت های تولیدی حاصل از لایه های مختلف از هر چاه ایجاد می گردد.

در این مطالعه ویژگی های ریزرخساره ای و شرایط حاکم بر محیط رسوبگذاری سازند آسماری مورد مطالعه قرارگرفته است. منطقه مورد مطالعه در زون ایذه و در اطراف شهرستان ایذه قرار دارد. براین اساس، چهار برش سطحی در اطراف شهرستان ایذه (هلایجان، کوه شور، کوه باد و غریبی ها) مورد برداشت و بررسی قرار گرفتند. با توجه به موقعیت مکانی و زمانی برش ها و همچنین ویژگی های تکتونیکی منحصر بفرد ناحیه مورد بررسی، ریزرخساره های متفاوتی در امتداد حوضه رسوبی تشکیل شده است. با بررسی خصوصیاتی نظیر بافت و عناصر اسکلتی وغیر اسکلتی، تعداد 11 ریزرخساره رسوبی تشخیص داده شده است که در قسمت های دامنه سراشیب قاره، سد و لاگون رسوبگذاری کرده اند. بر اساس این تحقیق، سه مدل مستقل رسوبی برای سازند آسماری در طی زمان های شاتین، آکی تانین و بوردیگالین در نظر گرفته شده است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، سازند آسماری طی زمان های شاتین، آکی تانین و بوردیگالین در یک محیط رمپ هم شیب نهشته شده است. طی زمان بوردیگالین، به سمت جنوب شرق ناحیه، رسوبات آب های کم عمق، بطور ناگهانی توسط آهک های عمیق پوشیده می شوند. بنابراین احتمالا در جنوب شرق محدوده مطالعاتی در انتهای بوردیگالین، رمپ کربناته به یک پلاتفرم غرق شده تبدیل شده است. این شرایط متاثر از کج شدگی تکتونیکی ناحیه ای است که در اواخر بوردیگالین اتفاق افتاده است. در بازه زمانی شاتین، کربنات های قاعده آسماری در منطقه غریبی ها تبدیل به رسوبات مارنی سازند پابده در ناحیه هلایجان می شود که میتواند به عنوان الگوی سطحی برای بررسی نفتگیرهای چینه ای در منطقه مورد مطالعه، مورد استفاده قرار گیرد.

در این مطالعه 8 نمونه نفت خام از مخازن سروک (5 نمونه) و فهلیان (3 نمونه) یکی از مهم ترین میادین نفتی دشت آبادان با استفاده از تکنیک های کروماتوگرافی ستونی، کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی (GC-MS)، مورد ارزیابی ژئوشیمیایی قرار گرفت. نوع نفت مخازن سروک از نوع پارافینیک- نفتنیک و آروماتیک حدواسط و نوع نفت مخزن فهلیان از نوع پارافینیک تشخیص داده شد. نسبت های بیومارکری مختلف برش های اشباع از قبیل نمودار تغییرات نسبت-های Pr/nC 17 و Ph/nC 18 و نمودار تغییرات نسبت Pr/Ph در برابر نسبت استران های (C 29 /C 27 (20 R نشانه تشکیل سنگ منشا در یک محیط دریایی احیایی برای نفت های هر دو مخزن مورد مطالعه است. همچنین غلظت بالای استران C 29 در برابر C 27 و C 28 نشان می دهد که مواد آلی سنگ منشا مورد نظر در یک محیط دریایی تشکیل شده که آثار ورود مواد آلی با کروژن قاره ای نیز در آن مشاهده می شود. نسبت بالای مقادیر هوپان C 29 به هوپان C 30، تغییرات نسبت استران (C 27 (Dia/Dia+Reg در برابر مقادیر (Pr/ (Pr+Ph، پایین بودن مقادیر دیااستران ها در مقابل استران و نمودار تغییرات Sterane/Hopane در مقابل نسبت استران های C 27 /C 29 نشانه لیتولوژی کربناتی تا شیلی برای منشا نفت های مورد مطالعه است. با توجه به بالا بودن میزان رزین، پراکندگی آلکان های نرمال، میزان بالای نسبت های Pr/nC 17 و Ph/nC 18 و UCM بالاتر نسبت به سایرین، نمونه های K 15 و K 11 مخزن فهلیان و نمونه B 5 از مخزن سروک تخریب زیستی کم تا متوسط و نمونه B 19 از مخزن سروک تخریب زیستی کمی را نشان می دهند. برطبق نمودارهای تغییرات نسبت Pr/nC 17 در برابر Ph/nC 18، تغییرات (C 29 Sterane 20 S/ (20 S+ 20 R در برابر (C 32 hopane 22 S/ (22 S+ 22 R، تغییرات نسبت (C 29 Sterane 20 S/ (20 S+ 20 R در برابر نسبت (C 29 Sterane abb/ (abb+ααα، زمان تشکیل نمونه های دو مخزن مربوط به ابتدای پنجره نفتی می شود و نمونه های مخزن فهلیان مراحل پیشرفته تری از سطح پختگی را نسبت به نمونه های مخزن سروک نشان می دهند.

تراوایی یکی از پارامترهای مخزنی مهم است که در محاسبات و مدل سازی های مخزن نقش موثری ایفا می کند. روش مستقیم اندازه گیری آن از طریق مغزه های گرفته شده از لایه های مخزنی حاصل می شود. ولی با توجه به محدود بودن مقدار مغزه های گرفته شده در یک میدان و همچنین هزینه های زیاد روش های آزمایشگاهی، استفاده از روش های غیرمستقیم در چاه های فاقد مغزه به منظور تعیین مقدار تراوایی ارزش به سزایی دارد. در این پژوهش با استفاده از روش های خوشه سازی با کمک لاگ های پتروفیزیکی مقدار تراوایی اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بدین منظور لاگ های پتروفیزیکی سازند ایلام از 8 حلقه چاه انتخاب و علاوه بر آن از داده های تراوایی اندازه گیری شده آزمایشگاهی 3 حلقه برای مقایسه نتایج مورد استفاده قرار گرفته است. لاگ تراوایی ابتدا با استفاده از پارامتر تخلخل موثر در چاه A که دارای داده های تراوایی مغزه بود، تخمین زده شد و پس از بررسی میزان دقت تخمین، محاسبات در سایر چاه های مورد مطالعه نیز صورت گرفت. در گام بعدی، با استفاده از روش های خوشه بندی، تراوایی تخمین زده شد. سپس نتایج بدست آمده با داده های آزمایشگاهی و تعیین ضریب همبستگی، بهترین روش معرفی شده است. بدین ترتیب با مقایسه 4 روش خوشه سازی SOM، MRGC، AHC & DC روش MRGC با ضریب همبستگی 0.91 پاسخ مناسبی نسبت به بقیه روش ها ارایه داده است.

در این مطالعه چینه نگاری زیستی، ریزرخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند آسماری در چاه شماره 4 لب سفید (شمال فروافتادگی دزفول، جنوب غرب لرستان) و تنگ لنده (کوه سفید، شمال غرب دهدشت) مورد بررسی قرار گرفته است. سازند آسماری در برش لب سفید 360 متر و دربرش تنگ لنده 260 متر ضخامت دارد و متشکل از آهک های ضخیم، متوسط تا نازک لایه است. تطابق زون های تجمعی تشخیص داده شده در نواحی مورد مطالعه با سایر نواحی زاگرس (تاقدیس بنگستان: تنگ بند، تنگ نایاب و تنگ بوالفارس، میدان نفتی پارسی، کوه آسماری و تاقدیس خویز: تنگ بی بی نرجس)، حاکی از آن است که ته نشست سازند آسماری در تنگ بی بی نرجس، تنگ بند و چاه شماره 4 میدان نفتی لب سفید زود تر از سایر نواحی صورت گرفته است. بررسی ریزرخساره ها نشانگر آن است که سازند آسماری در چهار زیرمحیط رسوبی مختلف شامل پهنه جزرومدی، لاگون، پشته و دریای باز در یک پلاتفرم کربناتی از نوع رمپ نهشته شده است. بر طبق الگوهای عمیق و کم عمق شدگی ریزرخساره ها 5 سکانس درجه 3 در لب سفید و دو سکانس درجه 3 در تنگ لنده، تشخیص داده شده است. جهت بررسی تغییرات حوضه رسوبی سازند آسماری در طی الیگوسن-میوسن این سکانس ها با سکانس های شناسایی شده در سایر نواحی زاگرس تطابق داده شده اند.

هندسه متفاوت بستر رسوبی، بیوزون ها و رخساره های کربناته متعدد را سبب می شود. سازند آسماری، در بازه زمانی الیگو-میوسن در حوضه فورلند نهشته شده است. در این تحقیق، زیست چینه نگاری و ریز رخساره های سازند آسماری در یال شمال غربی تاقدیس نودان (شمال کازرون)، مورد بررسی قرار گرفته است. سازند آسماری در این برش دارای ستبرای 302 متر می باشد و مرزهای بالا و پایین آن پوشیده است. بر اساس مطالعات صحرایی و خصوصیات لایه ها، 4 واحد سنگی (واحد1: آهک های نازک و متوسط لایه، واحد 2: آهک های ضخیم لایه و ماسیو با میان لایه های نازک و گاها متوسط، واحد 3: تناوبی از آهک های ضخیم، متوسط و نازک لایه نودولار، واحد 4: آهک های نازک لایه نودولار) تشخیص داده شد. بر اساس مطالعات میکروسکوپی، 20 جنس و 19 گونه تشخیص داده شد و دو بیوزون، در ارتباط با زمان الیگوسن معرفی گردید. بر اساس نوع بافت و فون های تشکیل دهنده در برش مورد مطالعه، 9 ریز رخساره در دو محیط لاگونی و دریای باز شناسایی شد. همچنین در این تحقیق، 11 برش از سازند آسماری در نواحی فارس، ایذه و زاگرس مرتفع از دیدگاه تطابق بیوزونی مورد مقایسه قرار گرفته اند.