بوم شناسی آبزیان
سال:1402 | دوره:13 | شماره:3 (پیاپی 49) |تعداد مقالات:7

در مطالعه حاضر نانوذرات مغناطیسی -Fe2O3γ با روش سولوترمال، سنتز شده و پس از پوش دهی با لایه سیلیکا (SiO2)، نانوذرات دی اکسید تیتانیوم (TiO2) به عنوان هسته برای رشد روی آن بکار گرفته شد تا نانوکامپوزیت -Fe2O3@SiO2@TiO2γ بدست آید. برای افزایش بازده فتوکاتالیستی، این نانوکامپوزیت با فلزات مس و نیکل آلاییده شد. برای شناسایی و تعیین خواص نانوذرات از طیف سنجی پراش اشعه ایکس، میکروسکوپ الکترونی روبشی و طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه استفاده شد. خاصیت ضدباکتریایی نانوکامپوزیت های مغناطیسی آلاییده شده بر باکتری های گرم مثبت Staphylococcus aureus و گرم منفی Escherichia coli با استفاده از روش انتشار دیسک و تعیین میزان حداقل غلظت بازدارندگی بررسی شد. نتایج سنجش میزان بازدارندگی از رشد باکتری ها نشان داد که نانوکامپوزیت سنتز شده γ-Fe2O3@SiO2@TiO2 در هر دو محیط کشت خواص ضد باکتریایی بالایی دارد و کارایی آن با آلاییدن با فلزات مس و نیکل افزایش می¬یابد. مقدار 15 میلی گرم برای کاتالیست¬های حاوی مس و نیکل به عنوان کمترین مقدار برای ممانعت از رشد باکتری ها انتخاب شد. بررسی خاصیت ضدباکتریایی نانوکاتالیست ها در روش انتشار دیسک نشان داد γ-Fe2O3@SiO2@TiO2-Cu با شعاع بازدارندگی بیشتر، عملکرد بهتری دارد. در جم بندی، نانوکامپوزیت های سنتز شده ی دارای خصوصیت فتوکاتالیستی، پتانسیل مناسبی جهت حذف باکتری های مضر از محیط آبی دارند.

استفاده گسترده از نانوذرات اکسید فلزی، نگرانی در مورد تأثیر آن ها بر سلامت انسان و موجودات آبزی را افزایش داده است. هدف از مطالعه حاضر تعیین اثرات نانوذرات اکسید آهن (FeO) و جلبک Spirulina platensis بر آبشش ماهی کفال خاکستری (Mugil cephalus) در طی سه بازه زمانی 3، 14 و 28 روزه و چهار گروه (اول یا شاهد (بدون نانوذره اکسید آهن و جلبک)، دوم (15 میلی‎گرم بر کیلوگرم نانوذرات اکسید آهن)، سوم (300 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره جلبک) و چهارم (15 میلی‎گرم بر کیلوگرم نانوذرات اکسید آهن و 300 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره جلبک) بود. بدین منظور 72 قطعه ماهی کفال خاکستری تهیه و پس از طی دوره سازگاری و انجام مراحل آزمایش در گروه ها و دوره های زمانی ذکر شده، از آبشش هر ماهی لام بافتی تهیه شد. عارضه های بافتی شامل هایپرپلازی، پرخونی، کوتاهی تیغه ثانویه، همجوشی تیغه های ثانویه، بدشکلی تیغه ها، جداشدگی اپیتلیال و چماقی شدن تیغه ها بودند. گروه چهارم در هر سه دوره زمانی دارای بیشترین عارضه بود و بعد از آن به ترتیب گروه های دوم و سوم قرار داشتند. گذشت زمان باعث شدت عارضه‎های بافتی شده بود و در روز 28 بیشترین تعداد عارضه مشاهده شد. همچنین، جلبک تاثیری در کاهش عارضه‎های بافتی در ماهی نداشت بلکه باعث عارضه بافتی اما با شدت کمتری نسبت به نانوذره اکسید آهن شده بود. بر اساس نتایج، نانوذرات اکسید آهن می توانند به مرور زمان سلامت ماهی را به خطر بیندازند. بنابراین، مطالعات بیشتری برای ارزیابی اثرات سمی بالقوه آن نیاز است

رخ فیلتراسیون یکی از شاخص های فیزیولوژیکی در دوکفه ای ها میباشد که نشان دهنده میزان اثرپذیری عملکرد فیلتراسیون موجود در مواجهه با آلاینده هاست. در این مطالعه تغییرات نرخ فیلتراسیون دوکفه ای های آب شیرین Dressina polymorpha پس از دوره مواجهه 7 و 14 روز با نانوذرات نقره مورد بررسی قرار گرفت. دوکفه ای ها از محیط طبیعی جمع آوری و به آزمایشگاه انتقال یافتند. توزیع ذرات نانو در آب مخازن با دستگاه DLS تست شد. دوکفه ای ها در مواجهه با غلظت های 0.25، 2.5 و ppm 25 از نانوذرات به مدت 14 روز قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین نرخ فیلتراسیون 47.74± 96 ml min-1 g-1DW در گروه کنترل مشاهده گردید. در روز هفتم بالاترین نرخ فیلتراسیون در تیمار اول برابر با 64.38 ± 88.58 ml min-1 g-1DW و کمترین میزان فیلتراسیون در تیمارسوم 11.81 ± 47.67 ml min-1 g-1DW مشاهده گردید. همچنین در روز هفتم تفاوت معنی داری در مقدار نرخ فیلتراسیون درتیماراول با شاهد مشاهده نشد (0.5>p) اما نرخ فیلتراسیون در تیمار سوم به صورت معنی داری کمتر از سایر غلظت ها و گروه شاهد بود (0.5

گیاهان دریایی منبع مناسبی از ترکیبات آنتی اکسیدانی طبیعی هستند. مانگروها گروهی از گیاهان دریایی شورپسند مناطق بین جزر و مدی با خواص دارویی متعدد می باشند. در مطالعه حاضر آنالیز فیتوشیمیایی (استروئیدها، آلکالوئیدها، فنول ها، فلاونوئیدها و تانن ها) و آنتی اکسیدانی (میزان فنول کل، مهار رادیکال آزاد DPPH، قدرت احیاء و جذب یون آهن) در عصاره متانولی برگ، پوسته ساقه و ریشه گیاه مانگرو گونه حرا (Avicennia marina) انجام گرفت. نمونه های حرا از سواحل خلیج گواتر در جنوب شرق استان سیستان و بلوچستان جمع آوری گردید. آنالیز فیتوشیمیایی نشان داد که در عصاره برگ حرا تمامی ترکیبات مورد سنجش به غیر از آلکالوئیدها وجود داشت. این در حالی بود که در عصاره پوسته ساقه، فقط ترکیبات فنولی، فلاونوئیدها و تانن ها مشاهده شد و آلکالوئید و استروئید کشف نگردید. در عصاره ریشه، آلکالوئیدها، فنول ها و فلاونوئیدها کشف گردید. ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی نشان داد که بالاترین میزان فنول (6.28 میلی گرم گالیک اسید در گرم عصاره)، مهار رادیکال آزاد (59.18 درصد) و قدرت احیاء یون آهن (جذب در 700 نانومتر: 0.37) در میان بخش های مختلف درخت حرا، در عصاره برگ وجود داشته است. برخلاف این دو شاخص، بالاترین میزان جذب یون آهن (جذب در 562 نانومتر: 0.84) در عصاره ریشه گیاه حرا وجود داشت. نتایج این پژوهش نشان داد که بخش های مختلف گیاه حرا، به ویژه برگ آن می‎تواند به عنوان منبع بالقوه از آنتی اکسیدان‎های طبیعی در نظر گرفته شود.

هیدروکربن های پلی آروماتیک چندحلقه ای(poly aromatic hydrocarbon: PAH) با حلقه بنزنی از ترکیبات نفتی بوده و مهمترین عامل آلودگی محیط زیست هستند. فنانترن و آنتراسن PAH هایی هستند که در محیط آبی یافت می شوند. در مطالعه حاضر تاثیر این دو ماده بر یک جلبک آب شیرین Spirulina platensis در سطوح بیوشیمیایی بررسی شد. کشت انبوه جلبک در شرایط آزمایشگاهی در قالب 9تیمار و 27 تکرار انجام گرفت. جلبک ها در معرض چهار غلظت آنتراسن (5، 25، 50 و 250 میلی-گرم بر لیتر) و چهار غلظت فنانترن (10، 50، 100، 500 میلی گرم بر لیتر به مدت 72 ساعت قرار گرفتند و یک تیمار هم به عنوان شاهد بدون فنانترن و آنتراسن در نظر گرفته شد. میزان مالون دی آلدئید (MDA) در تیمار فنانترن و آنتراسن نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت که در سطح 5% معنی دار بود، اما میزان MDA در تیمار فنانترن در غلظتmg/L 10 تفاوت معنی داری را نشان نداد(P<0.05 ). محتوای قند به جز در غلظت 10 میلی گرم بر لیتر فنانترن تفاوت معنی داری را نشان داد(P>0.05 ) . محتوای پرولین در پاسخ به هردو هیدروکربن افزایش معنی دار داشت (P<0.05 ). در تیمارهای آنتراسن و فنانترن در مقایسه با تیمار شاهد افزایش معنی دار پرولین در سطح احتمال 5% معنی دار مشاهده شد. فعالیت کاتالاز تغییرات معنی داری در بین تیمارها نسبت به تیمار شاهد نشان داد (P<0.05 ). میزان پروتئین کل روند افزایشی در تنش با فنانترن و روند کاهشی در تنش با با فنانترن نشان داد و در همه غلظت ها نسبت به تیمار شاهد تفاوت معنی داری را نشان داد (P<0.05 ). نتایج نشان داد که هر دو ماده هیدروکربنی در غلظت های مختلف تاثیر معنی داری بر ویژگی های بیوشیمیایی جلبک اسپیرولینا داشتند.

خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی رودخانه¬ها به تدریج از بالادست به سمت پایین دست رودخانه تغییر می کند و یکی از پیامدهای آشکار آن ایجاد بازه های محدود و مشخصی در طول رودخانه برای زیستن گونه های ماهیان می گردد. در این پژوهش رودخانه جاجرود با روش طبقه بندی هیوت، از سرشاخه های بالادست به سمت پایین دست پیمایش و نمونه برداری گردید. در این مطالعه 783 قطعه ماهی صید شدند که متعلق به 3 خانواده و 8 جنس و 10 گونه بودند. خانواده کپورماهیان با 54.4 درصد و آزاد ماهیان با 4.3 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین درصد از گونه های بومی را تشکیل می دادند. نتایج نشان دهنده وجود سه پهنه (Zone) عمده و کلان آزاد ماهیان، کپورماهیان و کپورماهیان مصبی از پهنه های چهارگانه طبقه بندی هیوت است. بعلاوه، چهار پهنه محلی متمایز در امتداد رودخانه بر اساس حضور گونه ماهیان قابل تشخیص بود. پهنه آزاد ماهیان با طول کمتر از 10 کیلومتر حائز اهمیت حفاظتی و تدابیر مدیریتی است. این پژوهش بازه های طولی رودخانه را دارای نشانی کرده که به انجام پژوهش های اکولوژیکی آتی در این رودخانه کمک خواهد کرد و می تواند سرآغازی برای بکارگیری این روش در سایر رودخانه های ایران و شناسایی پهنه های طولی و الگوی پراکنش ماهیان آن باشد.

مژه داران یکی از بزرگ ترین گروه پروتوزوآ هستند که در اغلب محیط های آبی یافت می شوند. مژه داران حلقه واسط انتقال انرژی از پیکوپلانکتون ها به زئوپلانکتون ها هستند، همچنین به عنوان اندیکاتور، پاکیزگی و آلودگی آب ها را مشخص می کنند. با توجه به نقش های مهمی که مژه داران در روابط اکولوژیکی اکوسیستم های آبی بر عهده دارند، جهت انجام مطالعات اکولوژیکی، شناسایی آن ها از جنبه های مورفولوژیکی و جایگاه تاکسونومیکی از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر حاصل مطالعه روی مژه داران پلانکتون و پریفیتون (periphyton) نمونه برداری شده از رودخانه و دریاچه سد زاینده رود است. در این تحقیق مژه داران راسته Holotricha از 8 ایستگاه در رودخانه زاینده رود و 4 ایستگاه در دریاچه سد مورد مطالعه قرار گرفت. جهت شناسایی گونه ها از منابع معتبر متعددی استفاده شد. نتایج به دست آمده شامل 45 گونه از 30 جنس و 19 خانواده است. تعداد 9خانواده متعلق به زیر راسته Gymnostomata، 3 خانواده متعلق به زیر راسته Trichostomata و7 خانواده متعلق به زیر راسته Hymenostomata اختصاص دارد. در این مطالعه از مژه داران، تعداد 45 گونه جدید برای منطقه موردمطالعه و تعداد 25 گونه جدید برای اکوسیستم های آبی کشور برای اولین بار گزارش می شود.