آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1401 | دوره:90 | شماره:2 (پیاپی 115) |تعداد مقالات:8

گونه­ ی جدید Ektaphelenchus golestanicus n. sp. بر اساس داده­های ریخت­شناسی و ریخت­ سنجی توصیف شده است. این گونه از نمونه چوب های در حال پوسیدن از جنگل­های استان گلستان، شمال ایران، جداسازی شد. این گونه عمدتاً با داشتن ماده هایی به طول 347-378 میکرومتر (کوچکترین گونه توصیف شده جنس تا کنون)، سطوح جانبی دارای سه شیار طولی، ناحیه ی سر کمی متمایز از ابتدای بدن و در جلو صاف، استایلت رشد یافته با مجرای مشخص به طول 1/15-6/16 میکرومتر و فاقد گره یا تورم ­های انتهایی، منفذ دفعی در فاصله کمی بیش از طول حباب میانی عقب­تر از آن، مخرج و راست روده نامشخص، انتهای بدن مخروطی کشیده که به انتها باریک­تر میشود، نر­ها دارای پاپیل منفرد (P1)، ظاهرا فقدان جفت دوم پاپیلهای کلواکی (P2) و وجود جفت سوم پاپیلهای دمی (P3)، آلت نرینه خمیده و جدا از هم ‏به طول 7 تا 10 میکرومتر با کوندیلوس رشد یافته و دم با یک زایده کوتاه در انتها مشخص می­شود. گونه جدید از نظر ریخت شناسی با گونه های مشابه با اندازه ی کوچک از جنس Ektaphelenchus دارای سه شیار طولی، انتهای بدنه مخروطی و استایلت فاقد گره به نام­های E. apophysatus، E. joyceae و E. taiwanensis مقایسه شد. علاوه بر آن، با گونه هایE. goffarti و E. olitorius که دارای شکل انتهایی بدن ماده مشابه و تعداد شیارهای طولی نامشخص بودند و هم‏چنین دو گونه Seinura informis و S. paratenuicaudata به دلیل نداشتن مخرج مقایسه شد.

روش های فیزیکی مؤثر و ارزان قیمت برای کاهش خسارت پرندگان در مزارع کلزای استان های خراسان شمالی و گلستان بررسی شد. سطح قطعه های آزمایشی 20×20 متر (400 متر مربع) و تیمارها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بودند. شش تیمار شامل: 1- نوار دورکنندۀ اسپانیایی (Eco Bird Nex)، 2- کیسه های پلاستیکی دسته دار بزرگ و سفید، 3- نوار نایلونی سفیدرنگ، 4- نخ های سفید با مهره های یونولیتی، 5- لوله پلاستیکی و 6- شاهد (بدون تیمار) آزمایش شد. در پاییز سال های 1398 و 1399، نمونه برداری ها با 10 کادر یک مترمربعی، 1، 2، 3 و 4 هفته پس از نصب تیمارها انجام شد. تیمارها با شاهد اختلاف معنی دار داشتند و اثر جداگانه تیمارها در خراسان شمالی و گلستان معنی دار بود (P<0.05). اثر جداگانه هفته در گلستان در هر دو سال و در خراسان شمالی در سال 1398 معنی دار بود (P<0.05). از دیدگاه آماده سازی و هزینه اقتصادی، دو تیمار پلاستیک دسته دار و نوار دورکننده اسپانیایی، کاربردی و کارآمد با دو کارکرد، ایجاد مانع دیداری و شنیداری برای کاهش خسارت پرندگان، و در عین حال کم هزینه و بدون زیان زیست محیطی بودند.

مگس میوه زیتون Bactrocera oleae (Rossi) (Dip.: Tephritidae)، مهم ترین و اصلی ترین آفتی است که به درختان زیتون (Olea europaea) حمله می کند و خسارت های اقتصادی هنگفتی به بار می آورد. در این مطالعه تأثیر دما بر سرعت رشد مگس زیتون درهفت دمای ثابت، 10، 15، 20، 24، 28، 32و 35 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 60 تا 70 درصد، و دوره نوری(L:D) 8:16 ساعت بررسی شد. 26 مدل غیرخطی برای تعیین روند رشدونمو مگس میوه زیتون در دماهای مختلف بررسی و برای تخمین آستانه های دمایی رشدونمو ارزیابی شد. در بین مدل های غیرخطی ارزیابی شده، لاکتین-2 و بریر-2 برای تمام مراحل نابالغ با در نظر گرفتن معیارهای آماری و معنی داری زیستی، بهترین مدل برازش در مشاهدات بودند. بر این اساس مقادیر آستانه پایین دمای (T0) با استفاده از مدل بریر-2 برای دوره تخم، دوره تخم+ لارو، دوره شفیره و دوره کل مراحل نابالغ به ترتیب 001/5- 5، 16/9 -5، 76/9 -19/7، 68/8 -69/7 درجه سلسیوس، آستانه بالای دمای (TU) برای مراحل رشد ذکر شده به ترتیب 42/43 -32، 23/36 -04/32، 42/36 -03/32، 4/34 -03/34 درجه سلسیوس، مقادیر تخمین دمای بهینه (Topt) برای دوره تخم، دوره تخم +لارو، دوره شفیره و دوره کل مراحل نابالغ به ترتیب 09/30 -99/27، 04/28 -43/24، 32/30 -82/25، 86/26 -94/25 درجه سلسیوس و در نهایت مقادیر آستانه دمای کشنده (Tl) برای مراحل رشدی ذکر شده با استفاده از مدل لاکتین- 2 به ترتیب 8/43 -31/34، 53/39 -44/37، 45 -67/33، 13/40 -93/37 درجه سلسیوس برآورد شد. یافته های بررسی حاضر برای پیش بینی پویایی جمعیت مگس میوه زیتون مفید بوده و می تواند در تکوین استراتژی های مدیریت بهینه B. oleae مؤثر باشد.

شب پره کرم سیب، Cydia pomonella Linnaeus (Lep.: Tortricidae)، مهم ترین آفت باغات سیب در ایران است که خسارت زیادی به محصول سیب وارد میآورد. تاثیر کائولین فرآوری شده (سپیدان® WP95%) بر کرم سیب در سه استان تهران، خراسان رضوی و زنجان، با هدف کاهش مصرف سموم شیمیایی، بررسی شد. به همین منظور، محلول پاشی کامل درختان سیب با غلظتهای 3، 4 و 5 درصد کائولین در مقایسه با حشره کش های دیازینون (دیازینون® EC60%) و فورالون (زولون® EC35%)، انجام گرفت و اثر کائولین روی شاخص های فیزیولوژیکی و صفات کمی و کیفی میوه سیب، ارزیابی شد. بر اساس نتایج، کائولین 5 درصد، کارایی مشابه با حشره کش های رایج داشت. میانگین آلودگی میوه ها به آفت کرم سیب در تیمارهای فورالون، دیازینون و کائولین 5 درصد، به ترتیب، 14، 16 و 16.4 درصد در مقایسه با شاهد (44.6 درصد) بدست آمد. کاربرد کائولین موجب افزایش وزن و قطر میوه و نیز شاخص کلروفیل و مقدار فتوسنتز درخت سیب شد. در تیمارهای کائولین 5 درصد و شاهد، میانگین وزن میوه، به ترتیب، 247 و 146 گرم و میانگین قطر میوه، به ترتیب، 78.6 و 75 میلی متر بود. همچنین مقدار شاخص کلروفیل، به ترتیب، 53.8 و 51.5 و میران فتوسنتز، به ترتیب، 5.91 و 4.93 میکرومول بر مترمربع بر ثانیه مشاهده شد. لذا با توجه به تاثیر بالای کائولین در کاهش خسارت و نیز عدم تاثیر سوء، محلول پاشی درختان سیب با کائولین فرآوری شده (سپیدان® WP)، با غلظت 5 درصد، قبل از اوج تخمریزی آفت، میتواند بطور موفقیت آمیزی آفت کرم سیب را کنترل نماید.

در سال­های 98-1397، با هدف ردیابی بیماری باکتریایی گال طوقه در استان آذربایجان غربی، از باغات آلو، گیلاس و سیب در شهرستان­های ارومیه، خوی، سلماس و نقده بازدید به­عمل آمد. در مجموع 32 جدایه ایجادکننده گال روی طوقه گیاه گوجه­فرنگی، جهت بررسی سایر ویژگی­ها انتخاب شدند. سویه­های بیماری­زا گرم منفی، متحرک و هوازی بودند. برخی از ویژگی­های فنوتیپی با سویه­های مولد گال گزارش شده از ایران در مطالعات قبلی تفاوت داشت که بیانگر ناهمگن بودن این سویه­ها در ایران است. شناسایی مولکولی سویه­ها بر اساس ژن­های virD2، ipt و virC و با استفاده از چهار جفت آغازگر اختصاصی انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد درختان میوه هسته­دار و دانه­دار مورد بررسی، توسط باکتری Agrobacterium tumefaciens آلوده شده­اند. هیچ­گونه تداخلی در عملکرد آغازگرهای ذکر شده در آزمون واکنش زنجیره­ای پلی­مراز چندگانه مشاهده نشد، بنابراین این روش شناسایی دقیق به جهت صرفه­جویی در زمان و مصرف مواد مولکولی توصیه می­شود.

پراکنش پهنه­ ای شته گندم- یولاف، Sitobion avenae (F.) در مزارع گندم منطقه ماهیدشت کرمانشاه بررسی و مدل­های نمونه برداری دنباله ای با دقت ثابت برای پایش آن تهیه و نمونه برداری طی پنج سال انجام شد. در هر تاریخ نمونه برداری 100 ساقه به صورت تصادفی بازدید شد. دامنه میانگین تراکم جمعیت در مزرعه گندم 01/34- 39/0 عدد شته در هر ساقه بود. پراسنجه­های قانون نمایی تیلور برای تهیه مدل­های نمونه برداری دنباله ای به روشGreen (1970) استفاده شدند. پراکنش پهنه­ای شته از نوع تجمعی تعیین شد. در مدل­های نمونه برداری، اندازه نمونه با افزایش میانگین تراکم جمعیت شته کاهش یافت. در مدل با سطح دقت تحقیقاتی (1/)0 اندازه نمونه لازم برای پایش جمعیت شته گندم- یولاف در بیشترین میانگین تراکم جمعیت مشاهده شده در مزرعه (01/34 عدد در هر ساقه) 136 عدد بود که در مدل با سطح دقت مدیریت تلفیقی آفات (25/0) به 22 عدد ساقه کاهش یافت. با توجه به بزرگ بودن اندازه نمونه در سطح دقت 1/0، مدل با سطح دقت مدیریت تلفیقی آفات برای پایش شته گندم - یولاف توصیه می شود که اندازه نمونه را نسبت به مدل نمونه برداری دنباله ای در سطح دقت 1/0، بیش از شش برابر کاهش داد.

الگوی بیماری­زایی جدایه­ های لکه برگی سپتوریایی گندم Septoria tritici blotch (STB) جمع ­آوری شده از منطقه مغان روی مجموعه ژنوتیپ های افتراقی در سال های 1399 و 1400 نشان داد که برای ژن­های مقاومت Stb3، Stb4، Stb7، Stb8 و Stb9 در هر دو سال پرآزاری و برای ژن های مقاومت Stb11 و Stb18 در هر دو سال ناپرآزاری وجود داشت. به­ منظور شناسایی منابع مقاومت، واکنش 53 لاین­ گندم نامزد معرفی به عنوان رقم تجاری جدید نسبت به جمعیت عامل بیماری در مرحله گیاه کامل در مزرعه­ در دو سال متوالی، و واکنش مقاومت گیاهچه ه­ای لاین­ ها در شرایط گلخانه ه­ای در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در دو تکرار، بررسی شد. نتایج نشان داد که لاین­ها در سه گروه اصلی (مقاوم، نیمه-­مقاوم تا نیمه­حساس و حساس) قرار گرفتند. نوزده درصد از لاین­ های گندم شامل (DM-95-6، D-96-16، DM-95-16، D-96-5، D-96-19، N-94-12، N-95-7، N-95-10، N-96-15 و CD-96-9) واکنش نیمه­ مقاوم تا مقاوم در مراحل گیاهچه ه­ای و گیاه کامل در منطقه مغان در دو سال­ نشان دادند. از لاین­ های مقاوم شناسایی شده می­توان در برنامه­ های به ­نژادی تهیه ارقام گندم مقاوم به لکه برگی سپتوریایی به­ عنوان منابع مقاومت استفاده نمود.

در این پژوهش، تأثیر باکتری هم زیست درون سلولی Wolbachia روی قدرت جستجو، زمان دست­یابی و درصد خروج زنبورهای Trichogramma brassicae ماده­زا (A)، دوجنسی طبیعی B)) و دوجنسی درمان­شده با آنتی بیوتیک (CB) در آزمایشگاه و سردخانه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش واکنش تابعی این سه جمعیت نسبت به تراکم­های مختلف تخم پروانه آرد، از نوع دوم (ІІ) به دست آمد و بین قدرت جستجو (a) و زمان دست یابی (Th) آنها تفاوت معنی­داری مشاهده نشد. بر اساس نتایج حاصل از ذخیره سازی کوتاه مدت در سردخانه، میانگین کل درصد خروج زنبورهای دوجنسی طبیعی، ماده زای آلوده به باکتری و دوجنسی درمان شده با آنتی بیوتیک پرورش یافته در 20 درجه سلسیوس به طور معنی داری نسبت به دمای 25 درجه بیشتر بود. اما در دوره های ذخیره سازی مشابه، هر سه جمعیت از نظر درصد خروج بدون تفاوت معنی دار در گروه های مشترک قرار گرفتند. با توجه به نتایج این بررسی و یافته های قبلی، با فراهم نمودن شرایط بهینه تکثیر و نگهداری لاین های آلوده به Wolbachia، استفاده از زنبورهای تک­جنسی در مقایسه با دوجنسی طبیعی می تواند دارای مزیت نسبی باشد که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است