علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1401 | دوره:53 | شماره:3 |تعداد مقالات:18

کاتوس (Cynanchum acutum L.) از علف های چندساله و مهاجمی است که طی یک دهه گذشته، بسیاری از مزارع نیشکر خوزستان را به تصرف خود در آورده است. مطالعه پیشِ رو، به منظور دستیابی به روشی کارآمد در مهار این علف هرز طی سال زراعی 1398-1397 صورت گرفت. آزمایش به صورت کرت­های دو بار خرد شده و در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی، در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل عامل اصلی در پنج سطح با کاربرد پیش رویشی علف کش های متری بیوزین،  متازاکلر+کوئین مراک،  پندیمتالین، ایندازیفلام و استوکلر، عامل فرعی اول دارای سه سطح وجین علف هرز شامل اعمال وجین (کف بری) یک نوبت (هفته چهارم پس از سمپاشی پیش رویشی)، وجین دو نوبت (هفته چهارم و هشتم پس از سمپاشی) و  بدون وجین و عامل فرعی دوم شامل کاربرد پس رویشی علف­کش­ها در سه سطح شامل توفوردی + ام­سی­پی­آ، اختلاط توفوردی+ام سی پی آ و متری بیوزین و بروموکسینیل + ام سی پی آ بودند. نتایج نشان داد که استفاده مجزا از دو علف­کش پیش رویشی پندی متالین و ایندازیفلام، اجرای دو نوبت وجین و کاربرد پس رویشی اختلاط علف کش های توفوردی+ام سی پی آ و متری­بیوزین با میانگین 96 درصد، بیشترین کارایی را در کاهش وزن خشک کاتوس داشتند. اعمال تیمارهای اشاره شده به ترتیب با 7/104، و 9/102 تن در هکتار پس از تیمار شاهد وجین با نزدیک به 110 تن در هکتار، موجب دستیابی به بیشترین عملکرد کمی نیشکر شدند. با وجود این، تیمارهای آزمایش تأثیر معنی داری بر خصوصیات کیفی نیشکر نشان نداد.

کینوا شبه­غله­ای از خانواده تاج­خروسیان است که درحال حاضر ،به­دلیل ارزش غذایی بالا و تحمل تنش­ها به­ویژه خشکی و شوری، به­عنوان جایگزین مناسبی برای گیاهان با مصرف آب بالا مطرح است. از طرفی، علف­های هرز با رقابت بر سر عواملی مانند آب، نور و مواد معدنی با گیاه زراعی، همواره از عوامل محدودکننده عملکرد بوده­اند. بنابراین جهت بررسی قدرت رقابتی کینوا با علف­های هرز در شرایط نرمال و تنش خشکی و نیز تعیین زمان لازم برای کنترل علف­های هرز، آزمایشی به­صورت کرت­های خردشده با چهار تکرار در کرج اجرا شد. سطوح آبیاری در کرت­های اصلی (60، 80 و 100 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر) و سطوح کنترل در کرت­های فرعی (صفر، هفت، 14، 28 روز کنترل و کنترل در تمام فصل) قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد زیستی کینوا در آبیاری نرمال و کنترل کامل علف هرز و به­ترتیب برابر با 331 و 1262 گرم در متر مربع و کمترین آن ها در تنش شدید و عدم کنترل مشاهده شد و به­ترتیب 139 و 723 گرم در متر مربع بود. در تیمار یک ماه کنترل و تنش ملایم، عملکرد دانه و عملکرد زیستی به­ترتیب برابر با 29 و 25/1010 گرم در متر مربع بود که نشان می­دهد، با وجود قدرت رقابتی علف­های هرز تابستانه، کینوا در تنش خشکی توان رقابتی مناسبی داشته است و درصورت یک ماه کنترل علف­های هرز، عملکردی نزدیک به کنترل کامل حاصل می­شود. در برازش عملکرد دانه به مدل لجستیک، بیشترین و کمترین  مقادیر پارامترهای y0 و a، یعنی حد بالا و پایین، به­ترتیب در آبیاری نرمال و تنش شدید مشاهده شد و ولی بیشترین و کمترین مقدار پارامتر GDD50 به­ترتیب در تنش شدید و آبیاری نرمال به­دست آمد.

به منظور تجزیه و تحلیل گرافیکی و برآورد پارامترهای ژنتیکی برای خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی، از تلاقی دای­آلل دو­طرفه در هشت ژنوتیپ کلزا استفاده شد. بذور F1 به همراه والدها (64 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در سال زراعی 99-1398 با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که جزء a و b برای تمامی صفات معنی­دار شد. نتایج آزمون مقدماتی دلالت بر برقراری فرضیات مدل جینکز و هیمن تنها برای صفات طول خورجین، تعداد خورجین در شاخه فرعی، تعداد کل خورجین در بوته و وزن هزار دانه بود. برآورد معنی­دار مقادیر D و H1 برای تمامی صفات، دلالت بر وجود اثر توام افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات داشت، درحالی که سهم واریانس غیرافزایشی برای تمامی صفات، بیشتر از اثرات افزایشی بود که با مقادیر بالای میانگین درجه غالبیت مطابقت داشت. مقادیر مثبت و معنی­دار جزء F، بیانگر این است که آلل­های غالب، صرف نظر از مثبت یا منفی بودن، فراوانی بیشتری در بین والدین دارند. تحلیل گرافیکی هیمن نشان داد که صفت وزن هزار دانه، تحت تاثیر فوق غالبیت ژن­ها قرار داشت. وراثت­پذیری خصوصی تمامی صفات پایین بود که می­تواند نشان­دهنده تاثیر بیشتر اثرات محیطی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی آن­ها باشد. نتایج نشان داد که برای بهبود عملکرد در کلزا، روش­های مبتنی بر گزینش چندان موثر نیست و باید از طریق تولید هیبرید و بهره­برداری از اثرات غالبیت ژن­ها اقدام نمود.

مطالعه اثرات فیزیولوژیک ناشی از تنش شوری در شرایط درون شیشه ای به دلیل امکان کنترل عوامل محیطی می تواند راهکار مناسبی برای گزینش رقم متحمل به شوری باشد؛ به همین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. عوامل مورد مطالعه شامل غلظت های مختلف کلرید سدیم (صفر، دو، چهار، شش، هشت و 10 گرم در لیتر) و سه رقم تجاری سیب زمینی (اگریا، فونتانه و سانته) بودند. نتایج نشان داد که پاسخ ارقام مورد مطالعه به سطوح مختلف شوری متفاوت بود. به طور کلی، تنش شوری باعث کاهش وزن خشک گیاهچه، ساقه و ریشه، طول ساقه، تعداد گره و رنگ دانه های فتوسنتزی شد. سطح برگ و قطر ساقه، پاسخ های متفاوتی به سطوح مختلف نشان دادند. مقدار سدیم و پتاسیم ساقه در واکنش به افزایش غلظت نمک افزایش یافت، ولی مقدار سدیم و پتاسیم برگ از این روند تبعیت نکرد. در بین ارقام مورد مطالعه، اگریا و سانته به ترتیب با داشتن بیشترین سدیم ساقه و برگ با افزایش شوری، تحمل به شوری بیشتری نسبت به فونتانه داشتند. به نظر می رسد که توانایی جذب نمک و انتقال آن در گیاه می تواند نقش مهمی در تحمل به شوری در شرایط درون شیشه ای داشته باشد.

هدف تحقیق حاضر مطالعه مقدار تجمع مواد فتوسنتزی و انتقال مجدد آن در میانگره های مختلف ساقه و تاثیر آن بر سرعت رشد خطی دانه در ارقام مختلف گندم بود. تعداد 18 رقم گندم در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان در شرایط فاریاب در سال زراعی 94-1393 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین تجمع مواد فتوسنتزی با میانگین 778 میلی گرم در میانگره های زیرین اتفاق افتاد. همچنین میانگره ماقبل آخر و دم گل آذین با میانگین 462 و 423 میلی گرم در رتبه های بعدی بودند. روند مشابهی در خصوص انتقال مجدد مواد ذخیره شده مشاهده گردید. میانگین انتقال مجدد در میانگره های زیرین، میانگره ماقبل آخر و دم گل آذین به ترتیب 360، 201 و 137 میلی-گرم بود. در بین ارقام مورد مطالعه، الوند و نیک نژاد پتانسیل بالایی از ذخیره سازی و انتقال مجدد از میانگره های ساقه نشان دادند. سرعت رشد خطی دانه از 44 (رقم سرداری) تا 130 (رقم کراس البرز) میلی گرم در سنبله در روز متغیر بود. ارتباط مشخصی بین انتقال مجدد از میانگره های مختلف ساقه با عملکرد دانه ساقه اصلی و یا وزن صد دانه دیده نشد. در مقابل همبستگی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از ساقه و سرعت رشد خطی دانه مثبت و معنی دار بود که نشان دهنده تاثیر انتقال مجدد در شکل گیری دانه می باشد.

بررسی واکنش ژنوتیپ های مختلف تحت شرایط محیطی متفاوت به به نژادگران در شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار کمک می کند. در این راستا، یازده هیبرید جدید آفتابگردان به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در چهار ایستگاه تحقیقاتی (کرج، ساری، کرمانشاه و دزفول) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مدت دو سال زراعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. از روش آماری GGE بای پلات با مدل اثر ژنوتیپ + برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای ارزیابی سازگاری ژنوتیپ ها در محیط های مورد بررسی استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثر محیط و ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود. معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در محیط های مختلف بود. نتایج روش GGE بای پلات نشان داد که دو مولفه اول و دوم GGE بای پلات، 4/66 درصد از تغییرات کل عملکرد دانه را توجیه می کنند. بر اساس نمودار چندضلعی بای پلات، هیبرید RGK15×AGK1221 در ساری و کرج و هیبرید RGK25×AGK330 و رقم شمس در دزفول، ژنوتیپ های برتر و با سازگاری خصوصی بالا بودند. همچنین نتایج نشان داد که کلیه محیط ها دارای قابلیت تمایز بالایی بودند و توانستند تفاوت های بین ژنوتیپ ها را به خوبی آشکار کنند. محیط ساری، نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان داد.

در ایران به­دلیل شرایط آب و هوایی خشک و نیمه­خشک، شناسایی ژنوتیپ­های متحمل به تنش کم­آبی دارای اهمیت زیادی می­باشد و برای انتخاب ژنوتیپ­های متحمل، به­کارگیری شاخص­های مهم و کاربردی ضروری است. در همین راستا، این تحقیق با هدف بررسی اثر تنش کم­آبی بر روی 27 ژنوتیپ چغندرقند به­صورت کرت­های خرد شده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در دانشگاه تبریز در سال 1398 به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل دو سطح آبیاری (مطلوب و کم­آبی) و فاکتور فرعی شامل 27 ژنوتیپ چغندرقند بود. در این آزمایش، بذرهای چغندرقند داخل لوله­های پلیکا (PVC) کاشته شدند. صفات مورد مطالعه شامل دمای پایداری برگ، قبل و بعد از آبیاری، میزان نسبی آب از دست رفته (RWL)، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، وزن ریشه (RW)، نشت الکترولیتی (EL)، فلورسانس اولیه (F0)، حداکثر فلورسانس (Fm) و کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم دو (Fv/Fm) بودند. براساس نتایج تجزیه واریانس، اثر آبیاری، ژنوتیپ و برهم­کنش آبیاری × ژنوتیپ برای همه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. صفات دمای پایداری برگ قبل و بعد از آبیاری، نشت الکترولیتی و فلورسانس اولیه در اثر تنش کم­آبی، افزایش معنی­دار داشتند. همچنین میزان نسبی آب از دست رفته، محتوای نسبی آب برگ، وزن ریشه، حداکثر فلورسانس و کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم دو در اثر تنش کم­آبی، به طور معنی داری کاهش یافتند. از نظر شاخص­های دمای پایداری برگ بعد از آبیاری، محتوای نسبی آب برگ، وزن ریشه، نشت الکترولیتی، فلورسانس اولیه و کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم دو، ژنوتیپ Full sib S1-10- 8001 به­عنوان ژنوتیپ متحمل شناسایی شد.

به منظور بررسی اثر منابع مختلف کود و ترکیب­های مختلف کشت مخلوط بر خصوصیات اگرومورفولوژیکی و عملکرد علوفه کاسنی (Cichorium intybus L.) و یونجه یکساله (Medicago scutellata)، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به اجرا درآمد. فاکتور اول شامل نوع نهاده تغذیه­ای در سه سطح کود شیمیایی (اوره + سوپرفسفات تریپل)، کود آلی (ورمی­کمپوست) و کود تلفیقی (کود زیستی نیتروکسین + فسفات بارور2+ 50% کود شیمیایی) و فاکتور دوم، ترکیب­های مختلف کشت در پنج سطح شامل کشت خالص کاسنی، کشت خالص یونجه اسکوتالاتا، یک ردیف کاسنی: یک ردیف یونجه، یک ردیف کاسنی: دو ردیف یونجه و دو ردیف کاسنی: یک ردیف یونجه بودند. ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ در بوته، شاخص کلروفیل، شاخص سطح برگ، عملکرد خشک علوفه و شاخص­های ارزیابی کشت مخلوط شامل نسبت برابری زمین (LER)، کاهش یا افزایش عملکرد واقعی (AYL) و شاخص سودمندی (IA) کشت مخلوط، صفات مورد مطالعه بودند. نتایج آزمایش نشان داد که تیمارهای مختلف بر صفات مورد مطالعه گیاهان تاثیر معنی­داری داشت. بیشترین عملکرد علوفه خشک کاسنی و یونجه (به ترتیب چهار و 6/4 تن در هکتار) در تیمار تک­کشتی و منبع کود شیمیایی حاصل شد که با تک­کشتی و منابع کودی ورمی­کمپوست و تلفیقی اختلاف معنی­داری نداشت. با توجه به مجموع عملکرد دو گیاه در کشت مخلوط و شاخص­های ارزیابی کشت مخلوط در این آزمایش، نسبت­های مخلوط جایگزینی­کاسنی: یونجه با منابع کودی ورمی­کمپوست و کود تلفیقی با نسبت برابری زمین بالاتر از یک و سودمندی نسبی مثبت، نشان دهنده برتری و موفقیت کشت مخلوط در مقایسه با  تک­کشتی این محصولات می‎باشد.

مدیریت کودی، از جنبه های مهم مدیریتی جهت ارتقای تولید و همچنین به حداقل رساندن اثرات مضر کودها بر محیط زیست می­باشد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر مصرف بهینه و رایج نیتروژن، فسفر و پتاسیم بر عملکرد ارقام کم محصول (دیلمانی و هاشمی) و پرمحصول (فجر و شیرودی) برنج انجام شد. آزمایش به صورت کرت­های خرد شده و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه­ پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1398 انجام شد. عملکرد رقم شیرودی در صورت عدم مصرف هر یک از کودهای نیتروژن، پتاسیم و فسفر، به­ترتیب 5458، 8399 و 9926 و رقم فجر در شرایط مشابه، به ­ترتیب 4894، 7364 و 8903 کیلوگرم در هکتار بود. در ارقام کم محصول نیز در صورت عدم مصرف هر یک از کودهای نیتروژن، پتاسیم و فسفر، عملکرد رقم هاشمی به­ترتیب 2969، 5134 و 4925 و رقم دیلمانی به­ترتیب 3028، 5408 و 5384 کیلوگرم در هکتار بود. مصرف بهینه کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم در مقایسه با مصرف رایج این سه عنصر نیز به­ترتیب سبب افزایش معنی­دار 82، 65، 55 و 34 درصدی عملکرد شلتوک به ترتیب در ارقام شیرودی، فجر، هاشمی و دیلمانی شد. به طورکلی نتایج نشان داد که از جمله عوامل اصلی محدود کننده تولید برنج، عدم مصرف بهینه کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم است و بهبود مقدار مصرف و تعداد دفعات تقسیط این کودها، به طور همزمان در مقایسه با نحوه مصرف رایج آن ها در منطقه می­تواند عملکرد را به طور متوسط،  59 درصد افزایش دهد

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و طبقه بندی ارقام جو در شرایط آبیاری مطلوب و محدود، 138 رقم جو در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در مزرعه آموزشی دانشگاه تهران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف ارقام از لحاظ تمام صفات در هر دو شرایط آزمایش بسیار معنی­دار بود و تنوع ژنتیکی زیادی را بین صفات نشان داد. با توجه به نتایج تجزیه رگرسیون و علیت، صفات تعداد دانه در بوته و عملکرد زیستیی در شرایط آبیاری مطلوب و صفات عملکرد زیستیی و شاخص برداشت در شرایط آبیاری محدود، از مهم­ترین صفات موثر بـر عملکـرد دانه بودند. با توجه به نتایج تجزیه به عامل ­ها، چهار عامل در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود انتخاب شدند که به ترتیب 33/80 و 93/79 درصد از تغییرات را توجیه کردند و عامل اول با توجیه بیشترین تغییرات داده ­ها، به­عنوان عامل عملکرد نام­گذاری شد. بر اساس پراکنش ارقام در نمودار بای­پلات، ارقام 54، 57، 37، 103، 31، 30، دو و 29 در شرایط آبیاری مطلوب و ارقام 130، 127، 124، 97، 122، 99، 29 و 55 در شرایط آبیاری محدود که از لحاظ عامل­های اول و دوم در سطح بالایی قرار گرفتند، به ­عنوان ارقام برتر انتخاب شدند. بر اساس تجزیه خوشه­ای ارقام مورد بررسی در شرایط آبیاری مطلوب و محدود، ارقام به چهار و پنج گروه تقسیم شدند که نتایج حاصل از تجزیه خوشه ­ای گروه­ بندی ارقام بر اساس نمودار بای­پلات را تایید کرد.

این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل شده در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1397 انجام شد. عوامل مورد مطالعه شامل 20 ژنوتیپ عدس، سه دمای یخ زدگی (صفر، 18- وC °20-) و شش زمان اندازه گیری (قبل از تنش، 12، 24، 48، 72 و 96 ساعت بعد از تنش) بودند. کاهش دما از صفر به 18- و C°20-، سبب کاهش بیشینه کارایی پتانسیل فتوسیستمII (F'v/F'm) در ژنوتیپ های عدس شد. کمترین میزان این شاخص در دمای 18- و C°20- به ترتیب 12 و 24 ساعت بعد از اعمال تنش مشاهده شد و سپس روند بازیافت در این دماها رخ داد و به تدریج با گذشت زمان، میزان F′v/F′m افزایش یافت، اما در دمای C°20- مقدار این شاخص به مقدار اولیه قبل از تنش نرسید. کاهش دما در تمام ژنوتیپ ها در تمامی دوره های بازیابی، سبب کاهش کارایی عملیاتی فتوسیستمII (F′q/F′m) شد. اکثر ژنوتیپ های مورد مطالعه با وجود کاهش ابتدایی در این شاخص، از توانایی مناسبی به منظور بازیابی آن در دماهای صفر و C°18- برخوردار بودند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تجزیه به مؤلفه های اصلی (PCA) نشان داد که مؤلفه دوم، صفات درصد بقا، وزن خشک، F'v، F′q/F′m و F′v/F′m را با 76/20 درصد توضیح می دهد. بیشتر ژنوتیپ های متعلق به گروه دوم شامل MLC11، MLC286، MLC407 و MLC469، در این مؤلفه قرار دارند. با توجه به بقای 100 درصدی این ژنوتیپ ها در دمای C°18- و پتانسیل مناسب آن ها به منظور بازیابی عوامل فلورسانس کلروفیل و رشد مجدد، استفاده از آن ها به منظور انجام مطالعات تکمیلی در کشت پاییزه در مناطق سردسیر توصیه می شود.

شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا و سازگاری به دامنه گسترده­ای از محیط ها، یکی از هدف­های عمده در برنامه­های به ­نژادی گیاهان زراعی می­باشد. پژوهش اخیر در قالب آزمایش های چندمحیطی شامل 16 ژنوتیپ امیدبخش عدس در چهار منطقه گچساران، خرم آباد، مغان و ایلام، طی دو سال زراعی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. با توجه به معنی دار بودن برهمکنش ژنوتیپ و محیط، تجزیه پایداری به روش­های پارامتری و ناپارامتری در هشت محیط انجام شد. ژنوتیپ های پایدار بر مبنای ضریب تغییرات محیطی، عملکردی کمتر از میانگین داشتند. در رابطه با آماره های رگرسیون و انحراف از رگرسیون، در مجموع و با در نظر گرفتن عملکرد، ژنوتیپ 10 به عنوان  پایدارترین ژنوتیپ تعیین شد. آماره های اکووالانس ریک و واریانس شوکلا، ژنوتیپ های یک، 12 و 10 را به عنوان ژنوتیپ های پایدار تعیین کردند. ژنوتیپ هاژنوتیپ های 12، 13 (میانگین عملکرد کم)، نه و 10 (میانگین عملکرد بالا) بر مبنای آماره هانسون (Di) و ژنوتیپ های G9، G12  و G10 بر مبنای ضریب تبیین، پایدار بودند. بر اساس شاخص کانگ(YSi)، ژنوتیپ های نه، 10 و دو به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناسایی شدند. در رابطه با نتایج آماره های ناپارامتری نصار و هیون (Si 1,2,3,6) و تنارازو (NPi 1,2,3,4)، عملکرد ژنوتیپ های پایدارتر از میانگین کمتر بود. بر پایه آماره TOP، ژنوتیپ های نه، پنج و 11 در رتبه های برتر قرار گرفتند. همچنین شاخص SIIG نیز ژنوتیپ های سه، چهار، 13 و 10 را به عنوان پایدارترین ژنوتیپ‎ها شناسایی نمود که از این میان، تنها ژنوتیپ 10 عملکردی بالاتر از میانگین داشت.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مقادیر مختلف کودهای دامی، شیمیایی و تلفیقی بر برخی صفات آگرومورفولوژیکی و اسانس بادرشبو، آزمایشی به صورت کرت­های خرد شده و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد اجرا شد. سه تاریخ کاشت (31 فروردین، 22 اردیبهشت و 13 خرداد) به عنوان فاکتور اصلی و شش سطح مصرف کود (عدم مصرف کود، 25 درصد کود اوره + 75 درصد دامی، 50 درصد کود اوره + 50 درصد دامی، 75 درصد کود اوره + 25 درصد دامی، 100 درصد کود اوره و 100 درصد دامی) به عنوان فاکتور فرعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تاریخ کاشت، کود و اثر متقابل آن­ها اثر معنی­داری بر تمام صفات مورد مطالعه داشت، به طوربه طوری که بیشترین تعداد سرشاخه گلدار و عملکرد زیستی به ترتیب از تیمارهای 13 خرداد + 100 درصد دامی و 13 خرداد + 50 درصد کود اوره + 50 درصد دامی، بیشترین درصد اسانس از تیمار 31 فروردین و 13 خرداد + 100 درصد دامی و عملکرد اسانس نیز از تیمار 13 خرداد + 100 درصد دامی به دست آمد.

با توجه به اهمیت نخود در تامین نیاز پروتئینی، این مطالعه به صورت کرت های خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی98-1397 انجام شد. تیمارهای تغذیه ای شامل: 1- پرایمینگ بذر با اسیدسالیسیلیک همراه با کاربرد باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن، باکتری حل کننده فسفات و باکتری حل کننده پتاسیم در خاک(P+BF)، 2- کاربرد باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن، باکتری حل کننده فسفات و باکتری حل کننده پتاسیم(BF)، 3- کاربرد باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن، باکتری حل کننده فسفات و باکتری حل کننده پتاسیم قبل از کاشت همراه با محلول پاشی اسیدآمینه، پتاسیم و سیلیسیم در مراحل رشد(BF+F)، 4-پرایمینگ بذر همراه با کاربرد باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن، باکتری حل کننده فسفات و باکتری حل کننده پتاسیم قبل از کاشت همراه با محلول پاشی اسیدآمینه، پتاسیم و سیلیسیم در مراحل رشد(P+BF+F) و 5-شاهد (بدون تغذیه) به عنوان کرت اصلی و ژنوتیپ های نخود دسی (MCC911، MCC603، MCC291، MCC259، MCC83) به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ MCC291 در P+BF+F و ژنوتیپ MCC83 در BF+F بیشترین غلظت کلروفیلa را دارا بودند و ژنوتیپ های MCC259، MCC911 در BF و MCC83 در P+BF+F بیشترین ارتفاع بوته را تولید کردند. ژنوتیپ های MCC259، MCC911 در P+BF+F بیشترین ارتفاع اولین غلاف و ژنوتیپ MCC83 در P+BF+F بیشترین تعداد غلاف و وزن صد دانه را به خود اختصاص دادند. ژنوتیپ MCC259 در P+BF و P+BF+F و ژنوتیپ MCC911 در BF+F به ترتیب با 233، 212 و 206 گرم در مترمربع، بیشترین عملکرد دانه تولید کردند. در کل و با توجه به عملکردهای به دست آمده می توان نتیجه گرفت که تیمارهای ترکیبی، موجب بهبود رشد و افزایش عملکرد نخود شده است.

سویا از مهم ترین گیاهان دانه روغنی است که از مشکلات تولید آن، کاهش قوه نامیه و بنیه بذر طی مدت نگه داری و پیش از کشت می باشد. به منظور تعیین اثر زوال بر بذر سویا و همچنین تعیین اثر اتیلن و اسید سالیسیلیک بر بهبود زوال بذر، پ بذرهای سویا به مدت صفر، شش و 10 روز در معرض پیری تسریع شده و شش ماه پیری طبیعی به مدت قرار گرفتند. بذرها پس از پیری با اسید سالیسیلیک با غلظت  50 میکرو مولار و ACC (پیش ماده اتیلن) با غلظت 10 میکرو مولار به مدت شش ساعت در دمای 25 درجه سلسیوس تیمار شدند. همچنین دسته ای از بذرها پس از آزمون پیری تسریع شده و طبیعی، بدون هیچ تیماری به عنوان شاهد (بذر خشک) استفاده شدند. درصد جوانه زنی، فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، پروتئین کل و مالون دی آلدهید مورد بررسی قرار گرفت. همچنین بیان ژن های CTR1 و NPR1 در بذرهای خشک و همچنین طی شش و 12 ساعت تحت اثر آب، اسید سالیسیلیک و ACC به روش Q-RT- PCR مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش پیری، درصد جوانه زنی کاهش یافت و میزان مالون دی آلدهید افزایش و میزان پروتئین کل کاهش یافت. فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز کاهش یافت. ژن ها بیان متفاوتی را در روزها و ساعت های  مختلف از خود نشان دادند. هورمون اسید سالیسیلیک و ACC اثرات متفاوتی را بر موارد اندازه گیری شده داشتند. در مجموع می توان گفت که پیری سبب اختلال در صفات فیزیولوژیکی بذر می شود و اسید سالیسیلیک و اتیلن نمی توانند سبب بهبود زوال بذر سویا شوند.

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم سورگوم دانه ‎ای ،آزمایشی در سال 1388 در شمال غربی کرج اجرا شد. در این آزمایش، دو رقم (پیام و کیمیا) و چهار سطح تراکم گیاهی (100، 150، 200 و 250 هزار بوته در هکتار) به ‎صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بالاترین عملکرد زیستی، عملکرد دانه و پروتئین در واحد سطح، درصد پروتئین، عملکرد دانه در بوته و تعداد دانه در پانیکول، در رقم کیمیا و بالاترین وزن هزار دانه، در رقم پیام مشاهده شد. افزایش تراکم منجر به افزایش عملکرد دانه، پروتئین وزیستی و تعداد پانیکول در مترمربع شد؛ به ‎طوری‎که بیشترین عملکرد دانه و پروتئین به ترتیب با میانگین 01/7924 و 17/913 کیلوگرم در هکتار، در تراکم کاشت 250 هزار بوته در هکتار به دست آمد. افزایش تراکم باعث کاهش تعداد دانه در پانیکول و وزن هزار دانه شد، ولی روی درصد پروتئین تأثیری نداشت. بر اساس نتایج این آزمایش، برای دستیابی به بیشینه عملکرد و پروتئین دانه، ارقام کیمیا و پیام با تراکم 250 هزار بوته در هکتار قابل توصیه است.

ذرت (Zea mays L.) به دلیل دارا بودن فیبر کم، پتانسیل عملکرد زیاد و میزان انرژی و کیفیت بالای علوفه، به عنوان یکی از بهترین گیاهان علوفه‏ای در جهان شناخته شده است. با توجه به کمبود آب در ایران و نیاز آبی زیاد ذرت، تنها راه افزایش تولید، افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش  خلأ عملکرد از طریق بهینه سازی مدیریت تولید می باشد. پژوهش حاضر با هدف برآورد  خلأ عملکرد ذرت علوفه ای در ایران با استفاده از پروتکل GYGA انجام شد. پتانسیل عملکرد با استفاده از مدل شبیه‏سازی SSM-iCrop2 برای یک دوره 15 ساله (1380 تا 1394) برآورد شد. قبل از استفاده برای گیاه مورد مطالعه، مدل با کمک داده‏هایی از سراسر کشور پارامتریابی و ارزیابی شد. در مناطق اصلی تولید ذرت علوفه ای در ایران، 27 ایستگاه هواشناسی مرجع (RWS) و 11 منطقه اصلی آب و هوایی (CZ) انتخاب شدند. بر اساس نتایج به‏دست آمده، متوسط عملکرد واقعی، پتانسیل و خلأ عملکرد در اقلیم های اصلی کشت ذرت علوفه‏ای در ایران به‏ترتیب 3/49، 6/85 و 3/36 تن در هکتار برآورد شد. در حقیقت، از طریق بهبود مدیریت تولید و حذف  خلأ قابل بهره‏برداری می‏توان عملکرد و تولید ذرت علوفه ای در ایران را از حدود 49 تن در هکتار و 2/11 میلیون تن فعلی به 68 تن در هکتار و 6/15 میلیون تن افزایش داد.

چکیدهبه ­منظور مطالعه اثرات کاربرد سیتوکنین بر بهبود تسهیم مواد فتوسنتزی و امکان افزایش درصد روغن دانه گلرنگ، پژوهشی به صورت آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهارتکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان- ایران، در سال های زراعی 1397-1396 و 1398-1397 اجرا شد. در این پژوهش، سطوح آبیاری شامل آبیاری مطلوب (4/0- مگاپاسگال) و تنش خشکی (2- مگاپاسگال ) در کرت­های اصلی  و ارقام گلرنگ شامل سینا، فرامان، پرنیان، گلدشت و محلی اصفهان و سه سطح سیتوکنین شامل عدم مصرف (شاهد)، 50 و 75 میکرومولار به صورت فاکتوریل در کرت­های فرعی قرار گرفتند. تنش خشکی در مرحله گلدهی، شروع شد و هم­زمان با اعمال تنش خشکی، محلول­پاشی با سیتوکنین انجام شد. نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی باعث افزایش کارایی انتقال مجدد (75/42درصد)، میزان مشارکت ذخایر ساقه به دانه (26درصد) و کاهش عملکرد (8/26درصد) و روغن (6/10درصد) شد. در شرایط تنش خشکی، رقم محلی اصفهان با میانگین (42/35) درصد، بیشترین درصد روغن و افزایش 7/52 درصدی کارایی انتقال ذخایر ساقه به دانه را به خود اختصاص داد. کاربرد سیتوکنین باعث به حداقل رساندن اثرات منفی تنش خشکی و بهبود صفاتی چون کارایی ساقه در انتقال ذخایر به دانه، عملکرد دانه و درصد روغن در ارقام مورد مطالعه شد. بالاترین درصد روغن دانه با کاربرد غلظت 75 میکرومولار سیتوکنین (با میانگین38/33درصد) نسبت به تیمار شاهد به دست آمد. بنابراین کاربرد سیتوکنین را می­توان در جهت کاهش اثرات منفی تنش خشکی، تسهیم مواد فتوسنتزی و درصد روغن دانه گلرنگ پیشنهاد کرد.