پدافند غیر عامل
سال:1403 | دوره:15 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

خطوط انتقال انرژی در زمره زیر ساخت های اساسی کشور محسوب می شود که هرگونه حادثه و یا وقوع تهدیدات احتمالی می­تواند هزینه های گزاف و خسارات جبران ناپذیری را بر اقتصاد کشور تحمیل کرده و بسیاری از فعالیت های حیاتی کشور را با مشکلات جدی مواجه ساخته و امنیت ملی کشور را به چالش کشاند. هدف از این پژوهش تبیین شاخص های تاب آوری و معرفی راهکار های افزایش تاب­آوری در پروژه های خطوط انتقال فراورده های نفتی است. در این پژوهش ابتدا بر اساس مطالعات صورت گرفته شاخص­ های موثر در افزایش تاب­آوری پروژه های خطوط انتقال فراورده های نفتی، در برابر تهدیدات احتمالی استخراج گردید در ادامه با استفاده از تحلیل مولفه­های اصلی شاخص­ها، با در نظر گرفتن  امتیاز عاملی در دیدگاه­های مربوط دسته­بندی گردیدند. این مهم موجب نظم­ دهی و تقلیل گزاره ­ها به­منظور سهولت در بررسی گردید. از آنجایی که عامل پیش بینی، تدارکات و حفاظت سایبری و در نتیجه شاخص­های مرتبط با این عامل امتیاز بیشتری را به خود اختصاص داده است، در خاتمه و بر اساس یافته­های پژوهش، راهکارهای افزایش تاب آوری در پروژه های خطوط انتقال فراورده­های نفتی ارائه شده اند.

مهندسی اجتماعی که در حوزه امنیت اطلاعات و سایبر از آن به عنوان فریب روانشناختی افراد یاد می‎شود، مفهومی است که بر پایه بهره‎برداری از آسیب‎پذیری‎های انسانی شکل گرفته و بر همین اساس نوع خاصی از حملات را رقم می‎زند که با نظر به ویژگی‎های انسانی و آسیب‎های موجود بر این مبنا شکل می‎گیرند. این مفهوم با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاربرد و اهمیت بیشتری یافته است؛ به علاوه حملات مهندسی اجتماعی، حملاتی با هزینه کم و اثربخشی بالا بوده و با توجه به ویژگی انسان محور بودن آنها، در عین سادگی از ظرافت و پیچیدگی‎های خاصی نیز برخوردار می‎باشند. همه این موارد موجب شده که امنیت و پدافند در برابر این حملات نیز چنین ویژگی‎هایی داشته و اهمیتی مضاعف بیابد. لذا نظر به این مهم، این مقاله با هدف یافتن راهکنش‎های مناسب جهت پدافند در برابر حملات مهندسی اجتماعی، ابتدا به این مفهوم و ابعاد مختلف آن پرداخته و سپس در مقام ارائه راهکارهای پدافندی برای آن برآمده است. در این پژوهش با روش دلفی و استفاده از نظر خبرگان جهت تعیین اولویت عوامل موثر در پدافند حملات مهندسی اجتماعی، آموزش به عنوان مهمترین عامل در این مهم شناخته شده و در حوزه آموزش نیز شبیه سازی و تست عملیاتی و تداوم آموزش به عنوان مهم‎ترین و تأثیرگذارترین ارکان آن تعیین شده اند.

آلودگی منابع آبی یکی از چالش های مهم و اساسی زندگی انسان و رفاه همه موجودات زنده است. وجود شکاف های مدیریتی در این منطقه حیاتی، آسیب پذیری هایی را برای حملات بالقوه بیوتروریستی و آلودگی منابع آب ایجاد می کند. یک رویکرد ضروری و عملی برای مدیریت منابع آب زیرزمینی، به ویژه در شناسایی زمان و مکان انتشار آلاینده ها در آب، شامل استفاده از مدل های ریاضی حاکم بر جریان آلاینده است. در مقایسه با سایر روش های عملی، مدل سازی ریاضی راه حل قابل اعتماد و مقرون به صرفه ای را ارائه می دهد که از نظر محاسباتی امکان پذیر است. هدف اصلی این تحقیق شبیه سازی تابع شدت آلاینده اولیه (در t=0) از طریق یک مسئله معکوس ریاضی در زمان معکوس است. این موضوع به عنوان یکی از مهمترین چالش ها در مدیریت و مهندسی منابع آب می باشد که توجه محققین را به خود جلب کرده است. در این تحقیق، ابتدا یک مدل ریاضی از جریان آلاینده در آب های زیرزمینی ارائه می شود، که در آن تابع شدت آلاینده اولیه مجهول است. سپس، یک روش عددی جدید بر اساس روش شبه جواب (pseodu-solution method)، تقریبی برای این تابع با استفاده از ترکیب خطی چند جمله ای های برنشتاین محاسبه می شود. مدل ریاضی با یک مثال بصورت عددی تحلیل و بررسی می شود. نتایج عددی بدست آمده نشان می دهد که با استفاده تابع شدت آلاینده در هرلحظه t>0، می توان تابع شدت آلاینده اولیه را با دقت بالا شبیه سازی کرد. برای سطح خطای δ=0.01 در داده های ورودی، جواب تقریبی به دست آمده از طریق روش عددی معرفی شده، حداکثر خطای 4 درصد را نشان می دهد.

امروزه، استفاده از تونل­ها به­عنوان یکی از راهبرد­های موردعلاقه ارتش­ها و همچنین نیروهای چریکی بوده و در بسیاری از موارد یکی از عوامل مهم پیروزی محسوب می­شود. به علت تباین بالای مقاومت ویژه الکتریکی تونل­ها با محیط میزبان، می­توان روش مقاومت ویژه الکتریکی را به­عنوان قوی­ترین روش نزدیک سطحی برای شناسایی چنین ساختارهایی نام برد. در مطالعه حاضر با استفاده از روش مدل­سازی پیشرو، آرایه­های متداول توموگرافی الکتریکی به­منظور آشکارسازی تونل­ها شبیه­سازی شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، آرایه­های      دوقطبی- دوقطبی، قطبی- دوقطبی و ونر- شلومبرژه بهترین پاسخ را در مقاطعشان نسبت به حضور تونل داشته و آرایه ونر نسبت به همه، حساسیت ضعیف تری دارد. همچنین در این تحقیق، بر اساس اصل تغییر پارامترهای هندسی (عمق و ابعاد) تونل و همچنین رولایه رسانا، راهکارهایی در جهت پنهان ماندن تونل­ها در میدان دید آرایه­های مذکور پیشنهاد گردیده است.

پیروی از اصول پدافند غیرعامل در آثار معماری و شهرسازی، نقش تعیین کننده ای در ایجاد پایداری و محافظت از منافع جانی و مالی شهروندان دارد. روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی است و برای بررسی جامعه آماری از روش های میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. در این پژوهش 564 بنای موجود در شهر تاریخی ماسوله که برمبنای مفاهیم پدافند غیرعامل بکار گرفته شده اند، مورد بررسی قرارگرفته است. سؤال پژوهش به شرح ذیل است؛ پدافند غیرعامل چگونه در معماری و شهرسازی شهر تاریخی ماسوله رعایت شده اند؟ و چگونه می توان با بازخوانی مفاهیم پدافند غیرعامل بکار رفته در ماسوله، برای معماری و شهرسازی شهرهای ایران بهره گرفت؟ نتایج پژوهش نشان دهنده آن است؛ مکان یابی شهر، پراکندگی ابنیه (حیاتی تا متوسط)، استتار و اختفا شهر، آشفتگی در دید دشمن، استحکامات سازه ای ابنیه، مرمت پذیری سریع ابنیه، محافظت از تأسیسات شهری، معیارهای طراحی مبلمان شهری، مصالح بکار رفته در سازه و نما، فرم ساختمان ها، تعدد ورودی و خروجی های متعدد و وجود فضاهای چند عملکردی در طبقات، بازشوهای کوچک و محافظت شده در نما، فضای امن، جان پناه، دیواره های حفاظتی، رعایت ارتفاع و مقیاس ابنیه بر اساس ضرایب اهمیت، حریم های آور، دسترسی به اماکن حیاتی و درمانی، مراکز خدماتی، پارکینگ ها و تأسیسات زیربنایی ماسوله هم راستا با مفاهیم پدافند غیرعامل بوده اند.

سامانه جداساز لرزه­ای به لحاظ عملکردی، یکی از بهترین سامانه­های مقاوم باربر جانبی در ساختمان های بتنی می­باشد. استفاده از جداساز لرزه­ای در سازه، باعث افزایش شکل­پذیری، جذب انرژی بالا و همچنین بهبود پایداری کل سازه می شود. برابر آیین نامه 2800، ساختمان های مورد استفاده در اماکن نظامی و انتظامی جزء ساختمان های با اهمیت خیلی زیاد به حساب می آیند. لذا برابر اصول پدافندی، عدم خرابی این سازه ها و قابلیت بهره­برداری از آنها پس از وقوع زلزله های شدید، مهم و حیاتی است. به همین خاطر، در این مطالعه، رفتار سازه ای یک ساختمان با کاربری انتظامی، با لحاظ کردن جداساز لرزه­ای لاستیکی با پلیمرهای تقویت شده با فیبر (FRP) در آن، به­منظور بررسی بهبود عملکرد لرزه ای و جلوگیری از تخریب سازه پس از زلزله، بررسی شده است. این سازه تحت تحلیل های استاتیکی غیرخطی(پوش اور)، دینامیکی غیرخطی، دینامیکی غیرخطی افزاینده (IDA) قرار گرفته است. سپس منحنی شکنندگی حاصل از این تحلیل ها برای سازه مورد نظظر استخراج و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج شاخص های رفتار لرزه­ای سازه­ای به دست آمده از تحلیل های پوش­آور، تاریخچه­ زمانی، IDA و منحنی شکنندگی؛ بیانگر آن است که سازه­ جداسازی شده داری تغییرمکان جانبی نسبی کمتر نسبت به همان سازه بدون جداساز بوده است. همچنین پایداری، ظرفیت و برش پایه سازه جداسازی شده بهتر از سازه بدون جداساز می­باشد. به­طور کلی برای سازه های مجهز به جداساز لرزه ای، احتمال گذشتن آنها از هر سطح عملکرد نسبت به سازه های بدون جداساز، دیرتر رخ می­دهد.

باتوجه به گسترش روزافزون جمعیت شهرها و نیز به وجودآمدن مسائل و مشکلات شهری، لزوم توجه به موضوع زیست پذیری شهرها و نیز توجه به پدافند غیرعامل برای کاهش خسارت های ناشی از سوانح و بلایا، افزایش پیدا می کند. این پژوهش باهدف سنجش زیست پذیری محلات منطقه 4 شهر ارومیه بر اساس اصول پدافند غیرعامل بوده و هدف تحقیق، کاربردی و از لحاظ روش انجام کار، توصیفی - تحلیلی است. در این پژوهش 18 شاخص انتخاب شده و روش گردآوری داده ها با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، میدانی (مشاهده)، مقالات موجود، ابزار پرسش نامه (پرسش از ساکنین منطقه 4) و روش دلفی (کارشناسان) است. برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی از یکی از جدیدترین روش های تصمیم گیری چندمعیاره بنام CoCoSo و برای به دست آوردن نقشه ها، مشخص کردن نقاط زیست پذیر منطقه 4 با تأکید بر اصول پدافند غیرعامل و نیز تحلیل و بررسی محلات از نظر شاخص های کمی پژوهش، از نرم افزار GIS و برای وزن دهی به معیارها از روش آنتروپی شانون استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که محله (3-1-4) (محله بین خیابان های دستغیب و مروت) با بیشترین امتیاز و محله (1-3-4) (محله بین خیابان شیخ شلتوت، خاتم الانبیا و گلستان) با کمترین امتیاز به ترتیب دارای بالاترین و پایین ترین زیست پذیری با تأکید بر اصول پدافند غیرعامل هستند. به طوری که 33/33% از نقاط موردمطالعه در این پژوهش دارای وضعیت مطلوب، 67/41% دارای وضعیت نیمه مطلوب و 25% نیز دارای وضعیت نامطلوب هستند. در ادامه نیز پیشنهاداتی جهت ارتقای میزان زیست پذیری محلات منطقه 4 شهر ارومیه ارائه شده است.

گسترش حملات و انواع تهدیدات در فضای سایبری در سازمان های داده محور و دانشی باعث شده، توجه به مسئله امنیت و پدافند سایبری در سازمان های دانش بنیان بعنوان یک مسئله بسیار مهم و راهبردی مطرح گردد. این موضوع نیازمند، تبیین نقشه راهی جامع جهت دستیابی به اهداف، از طریق عملکرد بهینه، در فرآیندهای اصلی سازمان می باشد. تحقیق حاضر به تحلیل ساختارمند شاخص­های ایمنی در امنیت و پدافند سایبری سازمان های دانش بنیان پرداخته است. پس از مشخص نمودن مولفه ها و زیرمولفه های اثرگذار با استفاده از روش های علمی (روش دلفی)، میزان اهمیت آنها توسط خبرگان مشخص گردید. مولفه های اثرگذار ترکیبی از مولفه های امنیت و پدافند سایبری می باشند. وجود انواع تهدیدات در فضای سایبری و نیز شرایط راهبردی کشور موجب شد، تا سه سازمان دانش بنیان"دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، واحد علوم و تحقیقات و دانشگاه تهران که از لحاظ مسائل راهبردی و سایبری دارای اهمیت می باشند، مورد مطالعه قرار گیرند. میزان اهمیت مولفه های اثرگذار با نظرات خبرگان تعیین گردیده، میانگین هندسی بدست آمد و پس از وزن دهی مولفه ها تمامی مقادیر نرمال سازی شدند و با استفاده از الگوریتم تکاملی پرومیتی بعنوان یکی از روش های نوین تصمیم گیری هوشمند، مقایسه درون گروهی، میان گروهی مولفه های صورت پذیرفت و سپس اولویت بندی براساس جنس مولفه های میان گروهی امنیت و پدافند سایبری انجام پذیرفت. سازمان ها براساس اولویت بندی و میزان امتیاز رتبه بندی شده و مقرر گردید، با رعایت اصول راهبردی میزان امنیت و پدافند سایبری درون سازمانی را افزایش داده تا به حداکثر امنیت و کارایی سازمان ها در حوزه پدافند سایبری دست یابند.

مهم ترین عامل در ایجاد رفاه مردم و احساس امنیت در فضاهای عمومی و خصوصی شهری رعایت اصول پدافند غیرعامل در طراحی ها است که راهکاری برای ارتقای سطح کیفیت زندگی در جوامع است و امکان ویژه ای را برای نجات جان افراد جامعه به هنگام بروز خطر ایجاد می کند و باعث بهبود عملکرد سامانه و کاهش آسیب پذیری و ارتقای سطح ایمنی جامعه می شود. با بررسی معماری سنتی تبریز و قرارگیری آن در مسیر ارتباطی جاده ابریشم، دارا بودن موقعیت ویژه اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، مشخص می گردد که شهر تبریز را جز یکی از شهرهای تهدید پذیر طی دوران قبل و بعد از اسلام کرده بود که تأمین ایمنی و امنیت شهروندان در مقابل حملات و خطرات احتمالی را در طراحی ها ملزم می شود. این تحقیق از نوع بنیادی – کاربردی با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است که باهدف بررسی نقش پدافند غیرعامل و مطابقت در نحوه پیاده سازی و رعایت عوامل آن در شهرسازی و معماری بومی تبریز قدیم است. در این تحقیق به منظور شناخت راهکارهای معماری سنتی با مرور ادبیات و مشاهده میدانی، اطلاعات جمع آوری شده است. نتایج حاکی از آن است که هندسه بنا، موقعیت قرارگیری، استقرار و تعدد بازشوها، نحوه دسترسی و پیش بینی فضاهای امن به عنوان فضای چند عملکردی برای هر ساختمان در زمان صلح و جنگ، ازجملهمؤلفه های مهم در بهینه سازی معماری ساختمان و معماری سنتی و معماری همساز با اقلیم از منظر پدافند غیرعامل است.کلمات کلیدی: پدافند غیرعامل، معماری سنتی، بافت تاریخی، منظر شهری

تسهیل مدیریت بحران از کارکردهای پنج‎گانه و از اهداف اصلی پدافند غیرعامل است، در این راستا رصد و پایش تهدیدات و ایجاد و حفظ آمادگی مواجه با بحران و مدیریت آن با بهره گیری از سامانه فرماندهی و کنترل هوشمند از ضرورت های انجام این مهم محسوب می گردد. برای داشتن اطلاعات صحنه عملیات (آگاهی وضعیتی) که از سامانه فرماندهی و کنترل برای مدیریت آن استفاده می شود، اطلاعات محیط عملیاتی آن موقعیت لازم است. مهم ترین انتظار از سامانه فرماندهی و کنترل، واکنش به موقع در قبال بحران ها، به حداقل رساندن اشتباهات و کسب اطلاعات لازم به منظور جلوگیری از خسارات مالی و تلفات انسانی می باشد. با توجه به تنوع حوزه های تهدید و اقدامات متناسب با آن ها در پدافند غیرعامل، تهدیدهایی که عملا منجر به وقوع حوادث و سوانح می گردد، بحران هایی را در سطوح مختلف درپی خواهند داشت که مدیریت این بحران ها به‏منظور کاهش آسیب‏پذیری و تلفات دارایی ها و تداوم فعالیت ها و ارتقاء تاب آوری از اهمیت خاصی برخوردار است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی، به روش توصیفی، با رویکرد آمیخته و استفاده از روش کتابخانه ای(با ابزار فیش‎برداری) و میدانی(با ابزار مصاحبه و پرسشنامه)، با هدف؛ بررسی عملکرد سامانه فرماندهی و کنترل پدافند غیرعامل در مدیریت بحران ناشی از تهدیدهای دشمن انجام شده، به‎دنبال پاسخ به سؤال(اصلی) تحقیق است که؛ نقش این سامانه در مدیریت بحران چگونه خواهد بود. جامعه آماری به‎تعداد 80 نفر و حجم نمونه جهت توزیع پرسشنامه (با فرمول کوکران) 65 نفر تعیین گردید که در طی روند تحقیق به چگونگی نقش و عملکرد سامانه با استفاده از الگوی فرضی پرداخته شده و در نهایت پیشنهاداتی در خصوص استفاده از مدل مدنظر تحقیق در مدیریت بحران ارائه گردیده است.