تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1402 | دوره:21 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

سابقه و هدف: مشکلات و چالش‏های محیط زیستی یکی از مهمترین نگرانی‏ها و دل مشغولی‏های انسان در هزاره‏ سوم است. یکی از بخش‏های مهم محیط‏زیست و منابع طبیعی که در دهه‏های اخیر تخریب زیادی را متحمل شده، بخش مراتع است. به همین دلیل در سال‏های اخیر در کشورهای مختلف پروژه‏ها و طرح‏های احیایی و حفاظتی اجرا شده است. اما به دلایل مختلف دامداران به عنوان مهمترین ذی نفعان این بخش مشارکت چندانی نداشتند. بنابراین، ایده اصلی این پژوهش کشف چالش‏های مشارکت دامداران در این بخش بود. در این رابطه، این مطالعه با هدف کلی بررسی چالش‏های مشارکت دامداران در طرح‏ها و پروژه‏های حفاظت از مراتع در استان کردستان در سال 1401 انجام شد.مواد و روش‏ها: این تحقیق از نظر ماهیت ازَ نوع تحقیقات کمی است، با توجه به هدف کاربردی، از لحاظ گردآوری داده‏ها جزو تحقیقات میدانی و از لحاظ زمانی یک مطالعه تک مقطعی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دامداران منطقه سارال در استان کردستان بود. منطقه سارال باوسعت 1000 کیلومتر مربع، در استان کردستان در غرب ایران واقع شده است. میانگین بارندگی در منطقه سارال استان کردستان 480mm در سال است. این منطقه از لحاظ آب و هوایی در منطقه نیمه‏خشک سرد واقع شده است. خاک منطقه سارال دارای بافت لومی‏شنی هستند که محل مناسب برای چرای دام (گاو، گوسفند، بز) هستند. از لحاظ اکولوژی منطقه سارال یک زیستگاه امن برای تنوع گیاهی و جانوری است. منطقه سارال تقریباً تاکنون موردمطالعه اختصاصی و دقیق قرار نگرفته و اکثریت مطالعات بر روی گونه‏های گیاهی و جانوری این منطقه انجام شده است و به‏عوامل تخریب آن توجهی نشده است. شغل اصلی مردم منطقه سارال دامداری است زیرا یکی از مناطق مستعد برای دامپروری و از این لحاظ در کل ایران شناخته شده است حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 385 نفر به روش نمونه‏گیری چندمرحله‏ای با انتساب متناسب برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسش نامه‏ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. تجزیه و تحلیل داده‏ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی توسط نرم‏افزارهای SPSS و Lisrel انجام شد.نتایج و یافته‏ها: نتایج ضریب تغییرات نشان داد، چالش‏های «عدم آشنایی با شیوه‏های حفاظت از جنگل» و «عدم برگزاری کارگاه‏ها و دوره‏های آموزشی برای دامداران» مهمترین عوامل بودند. علاوه بر این، نتایج تحلیل عاملی اکتشافی چالش‏های مشارکت دامداران در طرح‏های حفاظت از مراتع را در چهار عامل اجتماعی– فرهنگی (021/15 درصد)، چالش‏های آموزشی (364/14 درصد)، چالش‏های مدیریتی و قانونی (324/13 درصد) و چالش‏های اقتصادی (521/9 درصد) طبقه‏بندی کرد و این عوامل ‏توانستند 23/52 درصد از واریانس کل عوامل را تبیین نمایند. با توجه به اینکه عوامل آموزشی یکی از مهمترین چالش‏ها در این زمینه بودند، پیشنهاد می‏شود که سیاست‏گذاران و برنامه‏ریزان منابع طبیعی به مقوله آموزش دامداران توجه بیشتری کنند، زیرا بسیاری از دامداران از رفتارهای حفاظتی مناسب، آگاهی چندانی ندارند.نتیجه‏گیری: این پژوهش یکی از نخستین تلاش‏ها در منطقه غرب ایران برای حفاظت از مراتع بود زیرا در مطالعات حفاظت از مرتع در گذشته به رفتار دامداران به‏عنوان مهمترین قشر فعال که ارتباط بسیار نزدیکی با مراتع دارند کمتر توجه شده است. دامداران نقش کلیدی‏ در حفاظت از مراتع دارند، زیرا ارتباط بسیار نزدیکی با این بخش دارند. در صورتی که در معرض‏ آموزش‏های مناسب قرار بگیرند، می‏توانند به پایداری این بخش کمک اساسی بکنند.

سابقه و هدف: عوامل خسارت‎زای غیرزنده مانند کاهش بارندگی می‏تواند باعث افزایش طغیان آفات و بیماری‎ها و کاهش رشد درختان شود. مطالعه پیرامون شناسایی عوامل خشکیدگی‎ها در جنگل‎ها ضروری به نظر می‎رسد. از این رو، پایش تطبیقی همراه با ارائه اطلاعات در مورد سطوح جمعیت آفات، در بهبود تصمیمات مدیریتی نقش مهمی دارد و می تواند در شناسایی مناطق پرخطر شیوع آفات و بیماری‎ها برای تمرکز تلاش‎های مدیریتی آینده مورد استفاده قرار گیرد. اولین گام اساسی در ایجاد برنامه صحیح مدیریت، شناسایی دقیق گونه آفت است. بنابراین، هدف از این بررسی، شناسایی و معرفی دقیق گونه برگ خوار بلوط در ذخیره‎ گاه جنگلی بلوط سرسختی استان مرکزی است. پروانه گزنده بلوطPorthesia melania Stgr. (Lepidoptera: Lymantriidae) ، یکی از آفات مهم درختان بلوط در ایران است. در این بررسی، وقوع P. melania در ذخیره گاه جنگلی سرسختی استان مرکزی برای اولین بار گزارش شد.مواد و روش ها: ذخیره گاه جنگلی سرسختی حدود 200 هکتار می‏باشد که در 10 کیلومتری شهرستان شازند استان مرکزی واقع شده است. در این تحقیق، برای اولین بار طی سال های 1401-1398 بررسی و پایش منظم این منطقه انجام شد. در نمونه برداری از روش Zobeiri استفاده شد، به طوری که 10 مسیر روی نقشه ذخیره‎گاه ترسیم شد. انتخاب محل نمونه‎برداری اول به صورت تصادفی و سایر نقاط نمونه‎برداری به صورت سیستماتیک تعیین شدند. از میان 10 خط، 4 خط انتخاب و از هر خط حداقل 10 درخت نمونه‏برداری شد. تعیین میزان خسارت شب‎پره گزنده بلوط بر اساس مشاهدات میزان خسارت روی هر درخت و میانگین‎گیری انجام شد. شاخص خسارت بین صفر (بدون خسارت) تا 5 (حداکثر خسارت) در نظر گرفته شد.نتایج و یافته‎ها: این آفت در سال 1399-1401 در ذخیره‎گاه بلوط استان مرکزی مشاهده و گزارش شد. از نیمه دوم فروردین با گرم شدن هوا در این منطقه، لاروهای زمستان‎گذران (لاروهای سن سوم) فعال شده و از جوانه‎ها و برگ های جوان تغذیه می‎کنند. در این زمان (در اوایل بهار) خسارت آفت بیشتر است، زیرا درختان برگ کمی دارند و لاروهای آفت به دلیل زمستان گذرانی، گرسنه هستند و در سنین بالاتر (سنین 4 و 5) نیز تغذیه بیشتری دارند. حشرات کامل در خردادماه ظاهر می‎شوند. بعد از جفت گیری، پروانه ماده، تخم‎های خود را ترجیحاً در سطح رویی برگ قرار می‎دهد و روی تخم‎ها را با موهای انتهای شکم می‎پوشاند. بعد از تفریخ تخم، لاروهای جوان از پارانشیم برگ تغذیه می‎کنند. لاروهای سن سوم (به ندرت سن چهارم) تا اواسط فروردین سال بعد زمستان‎گذرانی می کنند و غیرفعال هستند. در تابستان، لاروهای سن اول تا سوم فعال هستند و معمولاً فقط از پارانشیم فوقانی برگ تغذیه می کنند، بنابراین خسارت در این زمان، کمتر به نظر‎ می‎رسد.نتیجه‎گیری: شب‎پره گزنده بلوط در صورت شدت آلودگی زیاد درختان بلوط، می‏تواند خسارت های زیادی را ایجاد کند. در اثر فعالیت برگ خواری شب پره گزنده بلوط، درختان عاری از برگ شده، با از بین رفتن منابع تأمین‎کننده انرژی، درختان به تدریج ضعیف شده و مستعد حمله آفات چوب خوار و پوست خوار می شوند. این آفت هر چند سال یک بار حالت طغیانی پیدا می کند و قابلیت خسارت زایی زیادی دارد. بهترین روش برای مدیریت آفت، جمع‎آوری لانه‎های لاروی در اواخر پاییز و اوایل بهار (قبل از خروج لاروها از پناهگاه زمستانه) از روی درختان آلوده است.

سابقه و هدف: ناحیه رویشی هیرکانی همه ساله توسط عوامل مختلفی مورد آسیب قرار می گیرد. آفات نیز یکی از مهمترین این عوامل هستند که در سطوح وسیع خسارت های زیادی را به پوشش جنگلی (راش، توسکا، افرا، ممرز و ...) وارد می کنند. یکی از آفات چوب خوار درختان مهم جنگلی در ایران، سوسک چوب خوار شاخک بلند سیاه (Morimus verecundus) است.مواد و روش ها: در این پژوهش، زیست شناسی این حشره روی چوب توسکا و راش در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی در استان گلستان طی سال های 1378-1383 مطالعه شد. مطالعات در آزمایشگاه بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 12 تکرار انجام شد و هر قفس پرورش (حاوی یک جفت حشره کامل نر و ماده) به عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. شرایط آزمایش در این پژوهش، دوره نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دمای 5±25 درجه سلسیوس بود. مطالعات صحرایی در کانون های اصلی آلودگی در دو ایستگاه جنگل های درازنو شهرستان کردکوی (درخت راش) و جنگل های جعفر آباد شهرستان گرگان (درخت توسکا)، از نیمه دوم اسفند شروع شد. مطالعات در صحرا بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 50 تکرار انجام شد و هر تنه درخت محصور شده به وسیله توری به عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. به منظور بررسی چرخه زندگی آفت، در زمان شروع فعالیت آفت در بهار، هر هفته تعدادی از کنده های آلوده به آزمایشگاه منتقل و به وسیله اره موتوری شکافته شده و لاروها، یا حشرات کامل موجود در داخل آنها جمع آوری شد. مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی بر پایه طرح کامل تصادفی انجام شده و میانگین و انحراف معیار پارامترهای بیولوژیکی مورد مطالعه بر اساس روش های آماری متداول محاسبه شده و برای تجزیه و تحلیل داده ها و رسم نمودار از نرم افزار اکسل 2010 استفاده شد.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد ظهور حشرات کامل از اوایل فروردین شروع شد و اوج ظهور در اواسط اردیبهشت بود ولی سپس در اواخر مهر به دلیل خروج حشرات نسل جدید، حشرات کامل به تعداد کم مشاهده و در اوایل آبان نیز خاتمه پیدا کرد. متوسط طول دوره قبل از تخم گذاری 2±9 روز، متوسط طول دوره تخم گذاری 57/1±1/8 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 61/12±1/99 عدد، متوسط طول دوره جنینی 29/2±9/8 روز و میانگین درصد تخم های تفریخ شده 1/4±8/95 و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 5/16±5/77 و 2/18±5/90 بود. در شرایط آزمایشگاهی، در اوایل فروردین و چند روز بعد از رهاسازی حشرات کامل داخل قفس های پرورش، فعالیت تغذیه ای آنها از پوست شاخه های نازک توسکا و راش آغاز شد. متوسط طول دوره قبل از تخم گذاری 1/4±7 روز، متوسط طول دوره تخم گذاری 47/1±75/10 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 5/0±77/51 عدد، متوسط طول دوره جنینی 01/1±75/9 روز و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 7/11±107 و 77/12±5/100 بود. تعداد سنین لاروی چهار عدد و لارو سن چهار در قسمت های عمیق تنه، محفظه شفیرگی تشکیل داده و به شفیره تبدیل شد. شفیره ها بعد از 45 تا 60 روز تبدیل به حشرات کامل شدند. حشرات کامل در طول زمستان، در محفظه شفیرگی تا بهار سال آینده باقی ماندند. چرخه زندگی این حشره دو سال طول کشید.نتیجه گیری: مطالعه پرورش آزمایشگاهی آفت با استفاده از چوب توسکا و تکمیل زندگی آفت در آزمایشگاه برای اولین بار انجام شد. فعالیت جفت گیری و تخم ریزی به مقدار کم در روز مشاهده شد. طول عمر حشرات کامل این گونه مانند سایر گونه های این جنس طولانی بوده و سبب می شود که حشره قادر به زمستان گذرانی باشد و بتواند بیشتر از یکسال زنده بماند. برای تکمیل و بهینه سازی پرورش آفت در عرصه های طبیعی، همچنین حفاظت پایدار جنگل، مطالعات گسترده و تکمیلی در این زمینه در آینده مورد نیاز است.

سابقه و هدف: کره زمین به عنوان بستر حیات انسان و سایر موجودات از چندین اکوسیستم قابل تشخیص تشکیل شده است که هریک از آنها در ارتباط با سایرین نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. یکی از آن اکوسیستم ها، جنگل است. از نظر علم اکولوژی، جنگل یک اکوسیستم کامل و پیچیده بوده که کامل بودن آن نیاز به تعادل بسیاری از نیروها به لحاظ کمی و کیفی دارد، در این تعادل قارچ ها یکی از منابع مهم موجود در اکوسیستم ها بوده که در حیات دیگر موجودات زنده نقش داشته و به عنوان بخشی از تنوع زیستی جنگل محسوب می شوند. ازاین رو، شناخت شرایط اکولوژیکی و فراوانی قارچ ها، قدم اولیه برای مطالعات بوده که هر اندازه کامل تر باشد، طرح های تحقیقاتی و برنامه های اجرایی موفق تر خواهند بود. به همین منظور، مطالعه پیش رو به بررسی ارتباط عوامل فیزیوگرافی با قارچ های پلی پور در جنگل های نکا در استان مازندران پرداخته است.مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه بر اساس کتابچه طرح و نظر کارشناسان طرح جنگل داری انتخاب شد. پس از جنگل گردشی اولیه در یک نیمرخ ارتفاعی، مجموعه های مورد بررسی انتخاب شدند. سپس بر اساس نقشه توپوگرافی 1:25000 جنگل به سه طبقه ارتفاعی تقسیم شد. طبقه اول با 400-200 متر ارتفاع از سطح دریا، طبقه دوم با ارتفاع 800-400 متر و طبقه سوم بیشتر از 800 متر ارتفاع از سطح دریا بوده است. در هر طبقه ارتفاعی، 30 قطعه نمونه (پلات 10 آری) به صورت تصادفی- سیستماتیک پیاده شد. فاصله بین پلات ها روی خط ترانسکت در هر طبقه ارتفاعی حداقل 500 متر در نظر گرفته شد. در هر قطعه نمونه بررسی ها انجام شده و نمونه ها برای مطالعات بعدی به آزمایشگاه انتقال داده شدند. شناسایی قارچ ها با بررسی خصوصیات ماکروسکوپی و میکروسکوپی و بوسیله روش های ارائه شده در منابع معتبر انجام شد. ثبت اطلاعات اکولوژی در فرم های جمع آوری داده ها انجام گردید. برای بررسی رابطه بین عوامل اکولوژیک مانند فصل، ارتفاع، جهت و شیب با فراوانی گونه های قارچ از جدول های توافقی دو طرفه و آماره کرامر و نیز همبستگی رتبه ای اسپیرمن استفاده شد. تجزیه و تحلیل ها با استفاده از نرم افزارSPSS v.16  انجام شد.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد، از بین 1057 نمونه قارچ پلی پور جمع آوری شده، تعداد 39 گونه پلی پور شناسایی شدند. به طوری که این گونه ها روی 10 میزبان درختی و درختچه ای بودند. بیشترین فراوانی مربوط به قارچ Trametes versicolor (حدود 22 درصد) بوده است. خانواده Polyporaceae با تعداد 13 جنس و 20 گونه (50 درصد) دارای بیشترین فروانی و خانواده Hapalopilaceae و Schizoporaceae با یک جنس و یک گونه (3 درصد) دارای کمترین فراوانی بوده است. بیشترین تعداد قارچ به ترتیب در فصل پاییز با 382 مورد (36 درصد)، فصل تابستان با 371 مورد (35 درصد) و فصل بهار با 304 مورد (29 درصد) برآورد شد. قارچ جمع آوری شده در دامنه ارتفاعی 800-400 متر با 38 درصد از دو دامنه ارتفاعی 400-200 متر و 1200-800 متر بیشتر بوده است. در بررسی کلی فراوانی قارچ های پلی پور شناسایی شده با جهت ها در منطقه مورد مطالعه، مشخص شد که جهت های شمالی با 54 درصد بیشترین فراوانی را داشته است. همچنین قارچ ها به ترتیب در شیب های 0 تا 25 درصد (با 56 درصد فراوانی)، شیب های 25 تا 50 درصد (با 42 درصد فراوانی) و در شیب های بالای 50 درصد (با 2 درصد فراوانی) بیشترین فراوانی را داشته اند.نتیجه گیری: از آنجایی که هر گونه تغییر در عملکرد جامعه قارچی می تواند در سلامتی و تولید جامعه گیاهی تأثیرگذار باشد، ازاین رو، مطالعه و شناخت ارتباط بین فراوانی قارچ ها با عوامل فیزیوگرافی برای حفظ سلامتی، تنوع، فراوانی و تولید قارچ ها ضروری به نظر می رسد.

سابقه و هدف: گونه های درختی می توانند به دلیل تحمل شرایط سخت محیطی، تغییراتی را در ویژگی های خاک و ذخیره کربن آلی ایجاد کنند. بنابراین، با شناخت گونه هایی که قابلیت بیشتری برای ذخیره کربن دارند می توان اصلاح و احیای جنگل های شهری را نیز از منظر شاخص ذخیره کربن آلی خاک (ترسیب کربن) بررسی کرد. درختچه های تاغ و گز ازجمله گونه های هالوفیت مهم ناحیه رویشی ایران- تورانی هستند. در این مناطق، نقش این درختچه ها در ذخیره کربن و افزایش تنوع زیستی گیاهی دارای اهمیت است. پژوهش پیش رو در نظر دارد، توان ذخیره کربن خاک و شاخص های تنوع زیستی گیاهی را در رویشگاه های این دو گونه در استان قم بررسی کند.مواد و روش ها: رویشگاه طبیعی گز (Tamarix hispida) واقع در دشت مسیله استان قم و رویشگاه دست کاشت تاغ (Haloxylon ammodendron) در سال 1362، واقع در منطقه حسین آباد میش مست در دشت قم با آب و هوایی خشک قرار دارد. نمونه برداری از خاک در سطح یک هکتار به شکل تصادفی با تعداد 30 نمونه خاک از جهت شرقی زیر تاج پوشش و خارج از تاج پوشش، به کمک سیلندر از عمق 0-15 سانتی متری خاک در هر دو رویشگاه تاغ و گز به طور مجزا انجام شد. به منظور محاسبه ذخیره کربن آلی خاک و به دست آوردن جرم مخصوص ظاهری و کربن آلی و برخی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی خاک، نمونه برداری انجام گردید. برای مطالعه پوشش گیاهی در هر رویشگاه، از پلات 400 مترمربعی با روش پیاده سازی پلات به صورت چهار قطعه 10 در 10 متر به منظور پراکنش بهتر در سطح یک هکتار و برای مطالعه پوشش گیاهی کف از 20 میکروپلات یک مترمربعی (پنج میکروپلات در هر پلات اصلی) استفاده شد. برای محاسبه شاخص های تنوع زیستی گیاهی، مقادیر تنوع گونه ای در هر قطعه نمونه با استفاده از شاخص های سیمپسون، شانون- وینر و غنای گونه ای با استفاده از شاخص های مارگالف، منهینیک و یکنواختی با شاخص های پیلو و شلدون برای هر میکروپلات محاسبه شد. برای محاسبه همبستگی بین فاکتورهای ذخیره کربن و کربن خاک با برخی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی از آزمون اسپیرمن استفاده شد.نتایج و یافته‏ها: میانگین همه فاکتورهای اندازه گیری شده در خاک برای گونه گز بالاتر بود. اثر گونه و موقعیت نمونه برداری و اثر متقابل گونه در موقعیت نمونه برداری بر مقدار فاکتورهای اسیدیته، درصد کربن آلی، پتاسیم و ترسیب کربن (ذخیره کربن آلی) خاک در سطح پنج درصد تفاوت معنی دار داشت. همچنین، براساس نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین تیمارها مشخص شد که بیشترین میزان ذخیره کربن خاک در تیمار زیر تاج درختچه گز با میزان 13/191 تن در هکتار است. نتایج نشان داد، میزان ذخیره کربن خـاک بین دو گونه تاغ و گز، دارای اختلاف معنی دار بوده و در خاک گز بالاتر است. ویژگی های خاک مانند مقدار ذخیره کربن، %OC،pH  و K در زیرتاج پوشش گز بالاتر از منطقه شاهد (خارج از تاج پوشش) است. همبستگی بین ویژگی ذخیره کربن و سایر فاکتورها نشان داد که فاکتورهای OC،pH  و EC می توانند به عنوان مهمترین عوامل تأثیرگذار برای برآورد ذخیره کربن خاک استفاده شوند. شاخص های تنوع زیستی گیاهی شامل تنوع گونه ای، غنای گونه ای و یکنواختی برای هر میکروپلات، فقط در تاغزار محاسبه شد، زیرا رویشگاه گز به دلیل تنش شدید خشکی، فاقد پوشش کف و زادآوری بود. شاخص های منهینیک و مارگالف با میزان 39/1 و 68/1 به ترتیب میانگین غنای گونه ای رویشگاه تاغ را به خود اختصاص داده اند.نتیجه گیری: با توجه به تأثیر مثبت درختچه گز بر عناصر مغذی و افزایش ماده آلی و ذخیره کربن خاک که در طولانی مدت موجب بهبود ساختمان خاک می شود، همین طور توانایی سازگاری و مقاومت مطلوب با شرایط آب و هوایی خشک و شکننده منطقه مسیله، حفظ و احیای این گونه بومی باارزش بسیار حیاتی است و گونه ای مناسب برای جنگل کاری در مناطقی با چنین مشخصاتی است. همچنین، با توجه به تأثیر مثبت گونه تاغ در افزایش شاخص های تنوع زیستی رویشگاه که در طولانی مدت سبب حفاظت و بهبود ساختمان خاک می شوند، موضوع حفظ و احیای این گیاهان با ارزش برای منطقه و استان قم ضروریست.

سابقه و هدف: ملخ مراکشی (maroccanus Dociostaurus) یکی از گونه های مهم ملخ است که هر ساله سطح گسترده ای از مراتع استان گلستان را آلوده می کند و مبارزه با آن همواره یکی از اولویت های اصلی کارشناسان حفظ نباتات این استان می باشد. تاکنون مطالعه مدونی در مورد تعیین شدت هجوم ملخ مراکشی در استان گلستان انجام نشده و در بسیاری از موارد، انبوهی ملخ در واحد سطح به عنوان تنها شاخص و معیار آلودگی برای مبارزه با این ملخ، مورد استفاده قرار گرفته است.مواد و روش ها: این پژوهش از سال 1399 تا 1401 برای تعیین شدت آلودگی این ملخ در مراتع شمالی استان گلستان انجام شد. بدین منظور مکان های آلوده به ملخ، تراکم ملخ در واحد سطح و تناوب حضور ملخ در سال های مختلف وقوع در مناطق مختلف درگیر با ملخ مراکشی تعیین شدند. به منظور مطالعه مکان یابی و تراکم ملخ مراکشی، ضمن بازدید از مناطق مورد هجوم این ملخ در مراتع شمال استان با استفاده از نقشه رقومی چاپ شده (شامل تلفیق نقشه های توپوگرافی و سامان های عرفی مراتع استان گلستان)، از طریق مراجعه به 200 نفر از کارشناسان، دیده بانان، دامداران و کشاورزان، عشایر، افراد سم پاش، مطلع و خبره در منطقه دارای آلودگی ملخ، که به طور فعال و میدانی در موضوع مبارزه با ملخ در سال های مختلف شرکت داشتند، محدوده پراکنش و تعداد سال های وقوع هجوم ملخ (در هریک از مناطق) تعیین شد. افراد مصاحبه شونده، همچنین ارزیابی خود از تراکم ملخ در واحد سطح را در همان مناطق به صورت کیفی- رتبه ای (طیف لیکرت 3 درجه ای کم، متوسط و زیاد) برای هریک از سال ها در محدوده بین سال های 1385 تا 1401 تعیین کردند. اطلاعات حاصل از تعداد سال های وقوع ملخ و تراکم آن (تراکم های کم، متوسط و زیاد) برای 160 منطقه، ثبت شد. جهت تطبیق  کنترل صحت اطلاعات، همزمان از 164 نقطه ثبت شده با دستگاه GPS (سیستم موقعیت یاب جهانی) توسط کارشناسان حفظ نباتات استان و همچنین 840 نقطه ثبت شده در هنگام بازدیدهای میدانی، استفاده گردید.نتایج و یافته ها: با استفاده از اطلاعات به دست آمده از مصاحبه با افراد خبره محلی و دانش بومی، طیف نگار پراکنش زمانی- مکانی آلودگی ملخ با استفاده از ترکیب توأم متغیرهای تراکم (تعداد ملخ در واحد سطح)، تناوب (تعداد سال های وقوع) و گستره مکانی شدت آلودگی ملخ در مراتع شمالی استان گلستان تعیین شد. طبق طیف نگار شدت آلودگی ترسیم شده، 5 دوره زمانی مختلف شامل دوره اول (محدوده بین سال های 1385-1389 تا سال 1391)، دوره دوم (سال های 92، 93 و 94)، دوره سوم (سال های 95، 96 و 97)، دوره چهارم (سال های 98 و 99) و دوره پنجم (سال های 1400 و 1401)، برای تناوب شدت آلودگی ملخ در نواحی درگیر با ملخ مراکشی در منطقه مورد مطالعه، مشخص گردید. همچنین، طبق اطلاعات حاصل از این طیف نگار در نرم افزار GIS، نقشه شدت آلودگی برای هر دوره زمانی، برای مراتع شمال استان گلستان تهیه شد. بر اساس این نتایج، شدت آلودگی ملخ مراکشی در استان، در دوره های دوم و چهارم، نسبت به بقیه دوره­ها، بیشتر و دوره پنجم، کمتر از دوره­های دیگر بوده است اما ظهور مناطق جدید آلوده به ملخ مراکشی در مناطقی از شهرستان های گمیشان، بندرترکمن و مینودشت در دوره پنجم ملاحظه می شود.نتیجه گیری: مطالعه نقشه های شدت آلودگی ملخ مراکشی، می تواند مناطق دارای شدت آلودگی زیاد در هر دوره هجوم و مناطق نوظهور این ملخ را مورد توجه مدیران این بخش، قرار دهد. همچنین تحلیل طیف نگار تهیه شده می تواند به پژوهشگران و دست اندرکاران مبارزه با ملخ کمک کند که علل تغییرات شدت طغیان ملخ در زمان ها و مکان های مختلف را بررسی کنند و نتایج حاصل از آن را در مدیریت مبارزه با ملخ مورد استفاده قرار دهند.

سابقه و هدف: منافع متنوع جنگل و رویکردهای مختلف مدیریتی آن، طبیعتا تعارضاتی را بین ذینفعان و دست­اندرکاران پدید می­آورد. در همین راستا قوانین و مقرراتی در طول زمان با هدف حفاظت و پایداری اکوسیستم های جنگلی وضع شده است. تعارضات در مدیریت جنگل ها یک موضوع طبیعی است. ازاین رو، مهم است که اجتماعات محلی جنگل نشین تعارض های به وجود آمده را درک نموده و راه حل درست آنها را بدانند. به طوری که ادراک و آگاهی اجتماعات محلی از نوع و میزان تعارض با نیروهای حفاظت، نقش مهمی در مدیریت پایدار جنگل ها دارد. در همین رابطه، تحقیق پیش رو با هدف بررسی درک و حل تعارض بین اجتماعات محلی و نیروهای حفاظت از جنگل در حوزه آبخیز زرین گل استان گلستان انجام شد.مواد و روش ها: در این پژوهش از رویکرد کمی و اثبات گرا استفاده شد. جامعه آماری تحقیق، تعداد 485 خانوار از اجتماعات محلی جنگل نشین شش حوزه آبخیز زرین گل استان گلستان است که 190 خانوار به عنوان تعداد نمونه به شیوه سیستماتیک تصادفی انتخاب شدند. پرسش نامه، ابزار سنجش ادراک اجتماعات محلی و رویکردهای اعمال شده مدیریت تعارضات بود. روایی صوری پرسش نامه از طریق نظرات کارشناسان منابع طبیعی تأیید و میزان پایایی آن نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. پس از گردآوری اطلاعات به شیوه پیمایش، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-25 از طریق آزمون های کروسکال والیس و همبستگی اسپیرمن انجام شد.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد، تفاوت معنی داری در ادراک اجتماعات محلی از تعارضات با نیروهای حفاظت از جنگل در سطح 99 درصد وجود دارد. به طوری که درک زمینه ای آنها با میانگین 09/2 بیشتر از درک پاسخ طبیعی شان نسبت به تعارضات بوده است . در همین راستا راهبرد همکاری و مصالحه بیشترین استفاده را در بین اجتماعات محلی در مدیریت تعارضات با نیروهای حفاظت از جنگل نسبت به راهبرد های اجتناب و رقابت داشت. همچنین، افرادی که درک بالاتری از تعارض داشتند، از دو روش همکاری و اجتناب بیشتر در حل تعارضات استفاده کرده اند. در مقابل، افرادی از راهبرد تنش و مقابله در مدیریت تعارضات بهره برده اند که سطح درک پایین تری نسبت به وجود تعارض داشتند. همچنین نتایج تعیین همبستگی بین ادراک حاصل از تعارض اجتماعات محلی با ویژگی های جمعیت شناختی نشان داد که ادراک اجتماعات محلی از تعارضات با سه متغیر سن در سطح 05/0، وسعت اراضی کشاورزی تحت اختیار و میزان درآمد سالانه در سطح 01/0 معنی دار و بین آنها رابطه مثبتی وجود دارد. به بیان دیگر، با روند صعودی متغیرهای یادشده، میزان درک اجتماعات محلی از تعارضات افزایش یافته است. از سویی، یافته ها نشان دهنده رابطه منفی و معنی دار سطح سواد افراد مورد مطالعه با درک آنها از تعارض با نیروهای حفاظت از جنگل در سطح 01/0 است.نتیجه گیری: به طور کلی درک اجتماعات محلی از نوع و میزان اختلافات می تواند در بهره گیری از شیوه های ترکیبی مدیریت آنها تأثیرگذار باشد. در همین راستا اجرای فعالیت های تسهیل گری در رابطه با گسترش دامنه ارتباطات و تعاملات اجتماعی (تقویت سرمایه اجتماعی)، افزایش دانش و آگاهی بهره برداران (نسبت به تبیین نظام مالکیت و مسئولیت پذیری آنان) و زمینه سازی معیشت مکمل یا جایگزین در روستاها برای کاهش وابستگی اجتماعات محلی به محصولات جنگلی از مهمترین پیشنهاد های کاهش تعارضات در منطقه مورد مطالعه است. در کنار این نمی­توان نقش اساسی سیاست­گذاری، اجرا و نظارت بر اقدامات موثر از سوی کارگزاران متولی مدیریت جنگل را نادیده انگاشت.

سابقه و هدف: اکوسیستم های کوهستانی نقش مهمی در ثبات اکوسیستم به ویژه برای حفاظت از تنوع زیستی و توسعه پایدار و حفظ امنیت اکولوژیکی دارد. این پژوهش، با هدف بررسی وضعیت ترکیب و تنوع پوشش گیاهی و روند تغییرات آنها در پروفیل ارتفاعی آلوارس تا سبلان (2300 تا 4811 متری) در قالب طبقات ارتفاعی مختلف در دامنه جنوب شرقی، به منظور حراست از ذخایر ژنی و مدیریت مراتع منطقه انجام شد.مواد و روش ها: پس از بررسی های میدانی و با توجه به امکان دسترسی به مراتع منطقه، نه طبقه ارتفاعی (سایت) مشخص شد، در هر سایت سه ترانسکت 100 متری و در امتداد هر ترانسکت 10 پلات یک متر مربعی با فاصله 10 متر از هم مستقر گردید. گونه های گیاهی از سطح پلات ها جمع آوری و بعد در هرباریوم شناسایی شدند. در هر پلات درصد تاج پوشش گیاهی و تراکم گونه ها ثبت شد. بالاترین ارتفاعی که منجر به جمع آوری نمونه های گیاهی شد، ارتفاع 4480 متری سبلان بود. برای بررسی تنوع و غنای گونه های گیاهی از شاخص های شانون، سیمپسون، مارگالف و منهینیک استفاده شد. با استفاده از اطلاعات مربوط به اندازه گیری درصد پوشش تاجی و تعداد گونه های مشاهده شده، شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی گونه ای برای سایت های انتخابی محاسبه شد. برای بررسی اختلاف در بین سایت ها در طبقات ارتفاعی مختلف از تجزیه واریانس یک طرفه (ANOVA) و به منظور مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن (Duncan) استفاده شد. شاخص های مختلفی برای تعیین تنوع گونه ای کاربرد دارد که از بین آنها از دو شاخص سیمپسون و شانون– وینر استفاده شد. غنای گونه ای نیز با استفاده از شاخص های مارگالف و منهینیک تعیین شد و آنالیزهای مربوط به رسته بندی پوشش گیاهی شامل آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) بود.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد، خانواده Asteraceae با 31 گونه و Astragalus با 10 جنس شاخص ترین عناصر فلور منطقه هستند و 51 گونه به ناحیه ایران– تورانی تعلق داشتند، بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش 33 درصد گونه های شناسایی شده مربوط به ناحیه ایران- تورانی بوده است. فرم های همی کریپتوفیت ها (He) با 54 درصد و تروفیت ها (Th) با 22 درصد فراوان ترین اشکال زیستی در منطقه بودند. بیشترین مقدار تنوع، غنا و یکنواختی در طبقه ارتفاعی 2200-3200 متری مشاهده شد. نتایج نشان داد، ارتفاع، بارش، دما، میزان شن خاک، شیب و فسفر از عوامل مؤثر بر پراکنش گیاهان بوده است. سازگاری بیشتر گیاهان با شرایط محیطی منطقه، موجب شده است که همی کریپتوفیت ها تیپ بیولوژیک غالب منطقه را تشکیل دهند، توجیه حضور بالای تروفیت ها نیز در نتیجه دخالت های انسان و چرای متمرکز دام ها، احداث جاده و مکان های تفرجگاهی است. در بررسی تأثیر ارتفاع بر ترکیب و تنوع گیاهی می توان چنین استنباط کرد که ارتفاع بر ترکیب و تنوع گیاهی تأثیرگذار است.نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت، وضعیت ترکیب و تنوع گونه ای در مراتع جنوب شرقی سبلان براساس شاخص های تنوع و یکنواختی، مراتعی دارای شرایط تنوع متوسط و رو به پایین است، که نشان دهنده شدت تخریب در کل عرصه های مورد بررسی است، احتمالاً عامل تخریب در ارتفاعات پایین تر تأثیر چرای دام ها و نیز اثر فعالیتهای گردشگری و پیست اسکی آلوارس بوده و علل تخریب در ارتفاعات بالاتر از 3600 متر، لگدکوبی گیاهان توسط کوهنوردان و در نتیجه از بین رفتن گونه های گیاهی باشد و به طور کلی دلیل اصلی پایین بودن تنوع در ارتفاعات بالا نیز به نظر می رسد، کاهش دما و شرایط سخت رویش گیاهان باشد.

سابقه و هدف: بلوط یک گونه رایج و یکی از مهمترین گونه ها در جنگل های زاگرس ایران است. جنگل های زاگرس نقش مهم و مؤثری در تأمین آب، حفظ خاک و تعدیل آب و هوای کشور دارد. متأسفانه بخش قابل توجهی از آن جنگل ها از زوال بلوط رنج می برند. جنگل های زاگرس تقریباً 40 درصد از پوشش جنگلی ایران را دربرمی گیرد که به ویژه در دو دهه اخیر جمعیت درختان بلوط (Quercus sp.) عمدتاً به دلیل خشک سالی، بیماری ها و حشرات آفت کاهش یافته است. یکی از آفات مهم در جنگل های غربی بلوط، پروانه جوانه خوار بلوط Tortrix viridana L., (Lep.: Tortricidae) است که از برگ های بلوط به عنوان میزبان اصلی تغذیه می کند.مواد و روش ها : این تحقیق با هدف ارزیابی و پیش بینی میزان خسارت پروانه جوانه خوار بلوط در جنگل های بلوط با استفاده از روش های سنجش از دور و GIS از طریق تحلیل رگرسیونی نسبت های باقی مانده شاخ و برگ بلوط در نقاط نمونه برداری با شاخص های پوشش گیاهی داده های ماهواره سنتیل-2 در طول یکسال بررسی شد. پایش میدانی از 27 آوریل 2020 (8 اردیبهشت 1399) تا 14 می 2020 (25 اردیبهشت 1399) انجام شد. بدین منظور در یک مسیر، با عرض دو کیلومتر، در طول مسیر شهرستان سروآباد تا مرز باشماق با استفاده از نرم افزار GIS، از تعداد 100 مکان به صورت تصادفی نمونه برداری شد. در هر مکان نمونه برداری، چهار درخت در چهار جهت اصلی جغرافیایی (به منظور کاهش تأثیر جهت جغرافیایی بر پراکنش جمعیت T. viridana) انتخاب گردید. سپس چهار شاخه (به طول حدود 100 سانتی متر) به صورت تصادفی به عنوان واحد نمونه برداری با دقت قطع شد و تعداد لاروهای سن پنجم جوانه خوار بلوط شمارش شدند. سپس همبستگی بین تعداد آفت و پارامترهای میزان ارتفاع، شیب، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، فاصله از مناطق مسکونی، شاخص NDVI و شاخص دریافت نور با استفاده از آزمون های آماری شامل آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه بررسی شدند. بررسی نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون آماری کولموگروف- اسمیرنوف انجام شد. داده ها با استفاده از SPSS نسخه 26 تحلیل شدند.نتایج و یافته ها: نتایج تحلیل همبستگی پیرسون بین متغیرهای یادشده و جمعیت آفت جوانه خوار بلوط نشان داد، جمعیت آفت بیشترین و کمترین همبستگی را به ترتیب با ارتفاع (651/0=r) و شیب (015/0-=r) دارد. بر اساس رگرسیون خطی چندگانه، متغیر ارتفاع بالاترین ضریب همبستگی را با جمعیت آفت داشت. همچنین، شاخص دریافت نور، NDVI و فاصله از آبراهه ها به ترتیب با همبستگی قوی تا ضعیف رتبه بندی شدند. نتایج نشان داد، رابطه بین زاویه شیب و تراکم پوشش گیاهی نیز معنادار (032/0=P، 214/0=r) بوده است. با توجه به نقشه شدت پراکنش آفت پروانه جوانه خوار بلوط که با استفاده از رابطه رگرسیون خطی چندگانه به دست آمده است نشان داد، بیشترین پراکنش آفت پروانه جوانه خوار بلوط در جنوب غربی شهر سروآباد مشاهده شد.نتیجه گیری: بر پایه نتایج به دست آمده، واضح است که NDVI برای جداسازی میزان مختلف جمعیت شاخص مناسبی است. به علاوه، می توان نتیجه گرفت که جمعیت پروانه جوانه خوار بلوط در ارتفاعات بالا و تراکم بالای درختان بیشتر است. با در دسترس بودن مدل های جمعیتی، می توان اقدام به محدود نمودن پراکندگی T. viridana کرد، زیرا با تشخیص زودهنگام گسترش و پراکنش این آفت، می توان به نحو مؤثرتری کنترل را انجام داد.

سابقه و هدف: درختان راش بومی جنگل های شمال ایران (Fagus orientalis Lipsky) یکی از با ارزش ترین گونه های جنگلی محسوب می شوند. راشستان های شمال ایران جزء جنگل های بسیار ارزشمند پهن برگ سبز تابستانه واقع در نیم کره شمالی هستند، زیرا از طرفی این راشستان ها با زادآوری طبیعی بوجود آمده اند و از طرف دیگر با توجه به اینکه مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشند، جزء جنگل های کهن کره زمین به شمار می آیند. قارچ Biscogniauxia nummularia (Bull.) Kuntze قارچی با ماهیت اندوفیتی است که در شرایط مطلوب بعنوان قارچی بیمارگر عمل نموده و باعث ایجاد شانکر نواری (که معمولا تحت عنوان شانکر زغالی شناخته می شود) در گونه های راش می گردد. بیماری در درختان متاثر از تنش ایجاد می شود و بویژه دماهای گرم و خشکسالی های طولانی تابستان شرایطی مطلوب برای ایجاد بیمارگری در قارچ مذکور است.مواد و روش ها: طی بازدیدهای میدانی از راشستان های منطقه سنگده استان مازندران، درختان راش دارای علائم شدید شانکر زغالی، مشاهده شد. علائم بیماری به صورت لکه های گرد تا نواری سیاه رنگ برروی تنه و شاخه ها، هم چنین خشکیدگی و سرشکستگی در درختان راش منطقه قابل رویت بود. نمونه های متعدد از نسوج آلوده درختان جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. اسلایدهای میکروسکوپی از استرومای قارچی مستقر شده روی پوست درخت، تهیه و بر اساس کلیدهای معتبر شناسایی، مورد مشاهدات میکروسکوپی قرار گرفت. همچنین نمونه ها بر روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار کشت شده و عامل بیماری زا پس از خالص سازی با تکنیک های نوک ریسه و تک اسپور، با استفاده از بررسی های میکروسکوپی و صفات مورفولوژیکی شناسایی شد.نتایج و یافته ها: نتایج بررسی ها نشان داد قارچ عامل بیماری  Biscogniauxia nummulariaبوده که باعث خسارت شدید به درختان راش شده و پیش از این در بسیاری از کشورهای اروپایی به عنوان عامل شانکر زغالی راش شناسایی شده است. این گونه قارچی با داشتن برخی خصوصیات ریخت شناسی ویژه شامل داشتن استرومای نامسطح، دهانه پرتیس (Ostiole) تقریبا هم سطح با استروما و دارای پرز یا کرک، و آبی شدن نوک آسک در معرف های یدین و ملزر، شناسایی و از سایر گونه های نزدیک، تفکیک شد. بر اساس نتایج این تحقیق، این اولین گزارش از قارچ B. nummularia به عنوان عامل بیماری شانکر زغالی راش از ایران است. این قارچ بیشتر چرخه زندگی خود را به صورت اندوفیتی سپری کرده و تحت شرایط محیطی نامطلوب و بویژه تنش خشکی، از فیزیولوژی تغییر یافته میزبان بهره برده، به بافت میزبان حمله می کند و شانکرهایی روی تنه و شاخه ایجاد نموده، در درختان راش بالغ نیز منجر به پوسیدگی چوب می شود.نتیجه گیری: ارتباط مستقیم میان پیامدهای تغییرات اقلیمی بویژه تنش آبی و دمایی در میزبان و توسعه پاتوژن های جنگلی در مورد چندین قارچ بیمارگر مهم و کلیدی از جمله قارچ B. nummularia توسط محققین مختلف در دنیا گزارش شده و مشخص شده است تنش های محیطی نقش مهمی در توسعه و شدت بیماری حاصل از این قارچ روی درختان راش در نقاط مختلف دنیا دارد. در این میان، بعنوان یکی از الزامات مدیریت بیماری، شناسایی ویژگی های فنوتیپی و ژنوتیپی جمعیت های این قارچ در کشور و شناسایی پراکنش و فراوانی بیماری می باشد که می تواند در گزینش استراتژی های مدیریت آن نیز بسیار مفید باشد. از سوی دیگر، با توجه به پیش بینی تغییرات نامطلوب اقلیمی پیشرونده در آینده که عامل مهم توسعه بیماری محسوب می شوند، نظارت مداوم بر تغییرات جاری در رویشگاه های طبیعی راش باید در برنامه های پایش اکوسیستم های جنگلی به منظور پیش بینی تغییرات آتی، پیامدهای اکوسیستمی احتمالی و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مدیریت پایدار جنگل گنجانده شود.سابقه و هدف: درختان راش بومی جنگل های شمال ایران (Fagus orientalis Lipsky) یکی از با ارزش ترین گونه های جنگلی محسوب می شوند. راشستان های شمال ایران جزء جنگل های بسیار ارزشمند پهن برگ سبز تابستانه واقع در نیم کره شمالی هستند، زیرا از طرفی این راشستان ها با زادآوری طبیعی بوجود آمده اند و از طرف دیگر با توجه به اینکه مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشند، جزء جنگل های کهن کره زمین به شمار می آیند. قارچ Biscogniauxia nummularia (Bull.) Kuntze قارچی با ماهیت اندوفیتی است که در شرایط مطلوب بعنوان قارچی بیمارگر عمل نموده و باعث ایجاد شانکر نواری (که معمولا تحت عنوان شانکر زغالی شناخته می شود) در گونه های راش می گردد. بیماری در درختان متاثر از تنش ایجاد می شود و بویژه دماهای گرم و خشکسالی های طولانی تابستان شرایطی مطلوب برای ایجاد بیمارگری در قارچ مذکور است.مواد و روش ها: طی بازدیدهای میدانی از راشستان های منطقه سنگده استان مازندران، درختان راش دارای علائم شدید شانکر زغالی، مشاهده شد. علائم بیماری به صورت لکه های گرد تا نواری سیاه رنگ برروی تنه و شاخه ها، هم چنین خشکیدگی و سرشکستگی در درختان راش منطقه قابل رویت بود. نمونه های متعدد از نسوج آلوده درختان جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. اسلایدهای میکروسکوپی از استرومای قارچی مستقر شده روی پوست درخت، تهیه و بر اساس کلیدهای معتبر شناسایی، مورد مشاهدات میکروسکوپی قرار گرفت. همچنین نمونه ها بر روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار کشت شده و عامل بیماری زا پس از خالص سازی با تکنیک های نوک ریسه و تک اسپور، با استفاده از بررسی های میکروسکوپی و صفات مورفولوژیکی شناسایی شد.نتایج و یافته ها: نتایج بررسی ها نشان داد قارچ عامل بیماری  Biscogniauxia nummulariaبوده که باعث خسارت شدید به درختان راش شده و پیش از این در بسیاری از کشورهای اروپایی به عنوان عامل شانکر زغالی راش شناسایی شده است. این گونه قارچی با داشتن برخی خصوصیات ریخت شناسی ویژه شامل داشتن استرومای نامسطح، دهانه پرتیس (Ostiole) تقریبا هم سطح با استروما و دارای پرز یا کرک، و آبی شدن نوک آسک در معرف های یدین و ملزر، شناسایی و از سایر گونه های نزدیک، تفکیک شد. بر اساس نتایج این تحقیق، این اولین گزارش از قارچ B. nummularia به عنوان عامل بیماری شانکر زغالی راش از ایران است. این قارچ بیشتر چرخه زندگی خود را به صورت اندوفیتی سپری کرده و تحت شرایط محیطی نامطلوب و بویژه تنش خشکی، از فیزیولوژی تغییر یافته میزبان بهره برده، به بافت میزبان حمله می کند و شانکرهایی روی تنه و شاخه ایجاد نموده، در درختان راش بالغ نیز منجر به پوسیدگی چوب می شود.نتیجه گیری: ارتباط مستقیم میان پیامدهای تغییرات اقلیمی بویژه تنش آبی و دمایی در میزبان و توسعه پاتوژن های جنگلی در مورد چندین قارچ بیمارگر مهم و کلیدی از جمله قارچ B. nummularia توسط محققین مختلف در دنیا گزارش شده و مشخص شده است تنش های محیطی نقش مهمی در توسعه و شدت بیماری حاصل از این قارچ روی درختان راش در نقاط مختلف دنیا دارد. در این میان، بعنوان یکی از الزامات مدیریت بیماری، شناسایی ویژگی های فنوتیپی و ژنوتیپی جمعیت های این قارچ در کشور و شناسایی پراکنش و فراوانی بیماری می باشد که می تواند در گزینش استراتژی های مدیریت آن نیز بسیار مفید باشد. از سوی دیگر، با توجه به پیش بینی تغییرات نامطلوب اقلیمی پیشرونده در آینده که عامل مهم توسعه بیماری محسوب می شوند، نظارت مداوم بر تغییرات جاری در رویشگاه های طبیعی راش باید در برنامه های پایش اکوسیستم های جنگلی به منظور پیش بینی تغییرات آتی، پیامدهای اکوسیستمی احتمالی و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مدیریت پایدار جنگل گنجانده شود.

سابقه و هدف: سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) صدمات جبران ناپذیری بر درختان و صنایع چوبی وارد می کنند. در این رابطه، توجه به جنگل و حشره شناسی چوب برای مدیریت در حفاظت از جنگل ها و صنایع چوبی باید رشد و توسعه یابد. این پژوهش برای شناسایی فون سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) چوب خوار شهرستان آستارا انجام شد تا محققان و دستگاه های اجرایی کشور از نتایج آن استفاده کنند.مواد و روش ها: شهرستان آستارا، شمالی ترین بخش استان گیلان، با موقعیت طول جغرافیایی 48 درجه و 52 دقیقه، عرض جغرافیایی 38 درجه و 25 دقیقه و در ارتفاع 20 متری پایین تر از سطح دریا واقع شده است. آب وهوای منطقه معتدل و مرطوب، با متوسط بارش سالانه 1500 میلی مترو رطوبت نسبی آن بین 75 تا 85 درصد بود. عملیات جمع آوری سوسک های شاخک بلند طی فصول بهار و تابستان سال های 1398 الی 1400 بر روی درختان جنگلی، پارک ها و فضاهای سبز، نهالستان ها و ایستگاه های تحقیقاتی، باغات میوه، انبارهای چوب های خشک و صنعتی به ویژه الوارهای وارداتی از کشورهای آسیای میانه در گمرک شهرستان آستارا انجام یافت. درجمع آوری نمونه ها از روش های رایج نمونه برداری، استفاده از تور حشره گیری، تله نوری قیفی شکل و جمع آوری مستقیم با دست از تنة درختان آلوده، مدنظر قرار گرفت. نمونه ها بعد از جمع آوری و قرار گرفتن در ظروف دربسته حاوی ماده کشنده اتیل استات (CH3CH2OC(O)CH3) به آزمایشگاه منتقل گردیدند. پس از اتاله نمودن نمونه ها، مشخصات نمونه شامل نام گونه گیاهی میزبان، منطقه ی جمع آوری شده، روش جمع آوری، جمع آوری کننده و تاریخ جمع آوری در زیر نمونه الصاق گردید. برای شناسایی و تعیین نام علمی نمونه ها از کتب، منابع و کلیدهای شناسایی استفاده شد. نمونه های شناسایی شده در آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا نگهداری می شوند.نتایج و یافته ها: این بررسی جهت شناسایی گونه های خانواده سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) بین سال های 1398 تا 1400 در شهرستان آستارا انجام یافت. نمونه های جمع آوری شده به 10 گونه از 4 زیر خانواده تعلق داشتند. از زیرخانواده Prioninae (Latereille,1804)، گونه Aegosoma scabricorne (Scopoli, 1763) در منطقه خانه های آسیاب آستارا جمع آوری گردید. از زیر خانواده Lamiinae (Latreille,1825) چهار گونه جمع آوری شد. گونه Morimus verecundus (Faldermann,1836) از منطقه صیادلر، خانه های آسیاب، اطراف دریاچه استیل و مجتمع شماره 2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، گونه Dorcadion talyschense (Ganglbauer,1884) از منطقه حیران (این گونه در رشته کوه تالش پراکنش دارد)، گونه Oberea oculata (Linnaeus, 1758) از منطقه حیران و گونه Monochamus galloprovincialis (Olivier,1795) ازالوارهای وارداتی آسیای میانه در گمرک شهرستان آستارا جمع آوری گردیدند. از زیرخانواده Cerambycinae (Latereille,1802) چهار گونه Osphranteria coerulescens (Redtenbacher, 1850) با پراکنش در اکثر مناطق شهرستان آستارا، Cerambyx cerdo (Linnaeus, 1758) از پارک جنگلی بی بی یانلو، مجتمع شماره 2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، روستای دربند و منطقه حیران، گونه Aromia moschata (Linnaeus, 1758) از اطراف دریاچه استیل و گونه Stromatium fulvum (Villers,1997) در اکثر مناطق نمونه برداری به ویژه چوب های در حال پوسیدن صنعتی و ساختمانی مشاهده و جمع آوری شدند. از زیرخانواده Parandrinae (Blanchard, 1845) فقط یک گونه Parandra caspica (Villiers, 1967) در اطراف دریاچه استیل مشاهده گردید.نتیجه گیری: در این بررسی 10 گونه از 4 زیرخانواده سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) در شهرستان آستارا جمع آوری گردید. همه نمونه ها قبلاً توسط دیگر محققین گزارش شده اند. گونه های Morimus verecundus (Faldermann, 1836) ، Osphranteria coerulescens (Redtenbacher,1850)، Cerambyx cerdo (Linnaeus., 1758)، Monochamus galloprovincialis, (Olivier,1795) و Stromatium fulvum (Villers, 1997) بیشترین پراکنش را در شهرستان آستارا داشتند. گونه M. galloprovincialis بیشتر از الوارهای سوزنی برگان وارداتی از کشورهای آسیای میانه و گونه S. fulvum از چوب های خشک و دیگر صنایع چوبی جمع آوری گردید.سابقه و هدف: سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) صدمات جبران ناپذیری بر درختان و صنایع چوبی وارد می کنند. در این رابطه، توجه به جنگل و حشره شناسی چوب برای مدیریت در حفاظت از جنگل ها و صنایع چوبی باید رشد و توسعه یابد. این پژوهش برای شناسایی فون سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) چوب خوار شهرستان آستارا انجام شد تا محققان و دستگاه های اجرایی کشور از نتایج آن استفاده کنند.مواد و روش ها: شهرستان آستارا، شمالی ترین بخش استان گیلان، با موقعیت طول جغرافیایی 48 درجه و 52 دقیقه، عرض جغرافیایی 38 درجه و 25 دقیقه و در ارتفاع 20 متری پایین تر از سطح دریا واقع شده است. آب وهوای منطقه معتدل و مرطوب، با متوسط بارش سالانه 1500 میلی مترو رطوبت نسبی آن بین 75 تا 85 درصد بود. عملیات جمع آوری سوسک های شاخک بلند طی فصول بهار و تابستان سال های 1398 الی 1400 بر روی درختان جنگلی، پارک ها و فضاهای سبز، نهالستان ها و ایستگاه های تحقیقاتی، باغات میوه، انبارهای چوب های خشک و صنعتی به ویژه الوارهای وارداتی از کشورهای آسیای میانه در گمرک شهرستان آستارا انجام یافت. درجمع آوری نمونه ها از روش های رایج نمونه برداری، استفاده از تور حشره گیری، تله نوری قیفی شکل و جمع آوری مستقیم با دست از تنة درختان آلوده، مدنظر قرار گرفت. نمونه ها بعد از جمع آوری و قرار گرفتن در ظروف دربسته حاوی ماده کشنده اتیل استات (CH3CH2OC(O)CH3) به آزمایشگاه منتقل گردیدند. پس از اتاله نمودن نمونه ها، مشخصات نمونه شامل نام گونه گیاهی میزبان، منطقه ی جمع آوری شده، روش جمع آوری، جمع آوری کننده و تاریخ جمع آوری در زیر نمونه الصاق گردید. برای شناسایی و تعیین نام علمی نمونه ها از کتب، منابع و کلیدهای شناسایی استفاده شد. نمونه های شناسایی شده در آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا نگهداری می شوند.نتایج و یافته ها: این بررسی جهت شناسایی گونه های خانواده سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) بین سال های 1398 تا 1400 در شهرستان آستارا انجام یافت. نمونه های جمع آوری شده به 10 گونه از 4 زیر خانواده تعلق داشتند. از زیرخانواده Prioninae (Latereille,1804)، گونه Aegosoma scabricorne (Scopoli, 1763) در منطقه خانه های آسیاب آستارا جمع آوری گردید. از زیر خانواده Lamiinae (Latreille,1825) چهار گونه جمع آوری شد. گونه Morimus verecundus (Faldermann,1836) از منطقه صیادلر، خانه های آسیاب، اطراف دریاچه استیل و مجتمع شماره 2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، گونه Dorcadion talyschense (Ganglbauer,1884) از منطقه حیران (این گونه در رشته کوه تالش پراکنش دارد)، گونه Oberea oculata (Linnaeus, 1758) از منطقه حیران و گونه Monochamus galloprovincialis (Olivier,1795) ازالوارهای وارداتی آسیای میانه در گمرک شهرستان آستارا جمع آوری گردیدند. از زیرخانواده Cerambycinae (Latereille,1802) چهار گونه Osphranteria coerulescens (Redtenbacher, 1850) با پراکنش در اکثر مناطق شهرستان آستارا، Cerambyx cerdo (Linnaeus, 1758) از پارک جنگلی بی بی یانلو، مجتمع شماره 2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، روستای دربند و منطقه حیران، گونه Aromia moschata (Linnaeus, 1758) از اطراف دریاچه استیل و گونه Stromatium fulvum (Villers,1997) در اکثر مناطق نمونه برداری به ویژه چوب های در حال پوسیدن صنعتی و ساختمانی مشاهده و جمع آوری شدند. از زیرخانواده Parandrinae (Blanchard, 1845) فقط یک گونه Parandra caspica (Villiers, 1967) در اطراف دریاچه استیل مشاهده گردید.نتیجه گیری: در این بررسی 10 گونه از 4 زیرخانواده سوسک های شاخک بلند (Col.: Cerambycidae) در شهرستان آستارا جمع آوری گردید. همه نمونه ها قبلاً توسط دیگر محققین گزارش شده اند. گونه های Morimus verecundus (Faldermann, 1836) ، Osphranteria coerulescens (Redtenbacher,1850)، Cerambyx cerdo (Linnaeus., 1758)، Monochamus galloprovincialis, (Olivier,1795) و Stromatium fulvum (Villers, 1997) بیشترین پراکنش را در شهرستان آستارا داشتند. گونه M. galloprovincialis بیشتر از الوارهای سوزنی برگان وارداتی از کشورهای آسیای میانه و گونه S. fulvum از چوب های خشک و دیگر صنایع چوبی جمع آوری گردید.

سابقه و هدف: بی توجهی به حفاظت از منابع آب و خاک و پوشش گیاهی موجب تخریب این منابع شده است. از عوامل مؤثر در این تخریب می توان به تبدیل کاربری اراضی بدون نگرش جامع، قطع جنگل ها، از بین بردن مراتع، خشک سالی و خسارت آفات و بیماری ها اشاره کرد. آفات و بیماری های گیاهی از عوامل مهم تخریب در جنگل ها و مراتع کشور هستند. برای پیش آگاهی و مدیریت طغیان آفات و بیماری های گیاهی، نیاز به پایش و برنامه مدیریت جامع آفات و بیماری های گیاهیست. استان کرمان به عنوان پهناورترین استان کشور، جزو ناحیه رویشی ایرانی- تورانی است و از کل 181737 کیلومتر مربع مساحت این استان، حدود 5 درصد اراضی کشاورزی، 45 درصد مرتع، 13 درصد جنگل و 37 درصد را بیابان تشکیل می دهد.مواد و روش ها: برای ارزیابی و پایش وضعیت مهمترین آفات و بیمارگرهای گیاهان اصلی و با توجه به تنوع شرایط محیطی و مساحت جنگل ها و مراتع طبیعی در استان کرمان، نمونه برداری طی سال های 1397 تا 1400 در این استان انجام شد. طرح پایش در ایستگاه های ده نو، باب زنگی، کوه پنج و گلوچار و مناطق یزدان آباد و راویز به عنوان دو رویشگاه درختان بادام کوهی اجرا شد. مهمترین جوامع جنگلی (درختان- درختچه ها) و مرتعی در مناطق یادشده شامل ارسM.Bieb.  Juniperus excelsa، بادام کوهی (الوک) Amygdalus scoparia Spach.، بادام کوهی (ارچن) Spach. Amygdalus elaeagnifolia، درمنه Boiss. Artemisia aucheri، درمنه  Artemisia siberi Besser و استیپاStipa arabica Trin. &  و قیچ Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C. A. Mey است. نمونه برداری ها در قطعات مورد نظر به صورت دوره ای از آفات و بیمارگرها در گیاهان مهم انجام شد. در نمونه برداری ها نوع و میزان آلودگی به آفات و بیمارگرها ثبت شد. با توجه به تنک بودن جنگل های بادام کوهی در مناطق مورد بررسی در استان کرمان، از روش نمونه برداری خطی و به صورت خطوط ممتد استفاده شد. داده برداری از عرصه های مرتعی طی بازدیدهای صحرایی از تیپ های گیاهی معرف انجام ‎شد. نمونه گیری در این محدوده به روش تصادفی سیستماتیک بود.نتایج و یافته ها: بر اساس بررسی های انجام شده در ایستگاه ده نو بردسیر به عنوان رویشگاه قیچ Z .atriplicoides پروانه بذرخوار قیچ از راسته Lepidoptera، در ایستگاه های ده نو بردسیر و کوه پنج بردسیر به عنوان رویشگاه استیپاS. arabica  سیاهک استپی ریش دار Tranzscheliella iranica S. و ایستگاه های ده نو بردسیر و کوه پنج بردسیر به عنوان رویشگاه درمنه A. aucheri و درمنهA. siberi   مگس گالزای درمنه از خانواده Cecidomyiidae با حدود 4 درصد آلودگی جداسازی و شناسایی شد. همچنین، از منطقه یزدان آباد زرند به عنوان رویشگاه بادام کوهی (الوک) A. scoparia,  سوسک چوب خوار L. capnodis tenebrionis با حدود 30 درصد آلودگی و از منطقه راویز رفسنجان به عنوان رویشگاه درختان بادام کوهی (ارچن) A. elaeagnifolia دارواش Boiss. & Buhse Loranthus grewinkii با حدود 60 درصد آلودگی ردیابی شد. روند تغییرات جمعیت آفات پروانه بذرخوار قیچ، مگس گالزای درمنه و سوسک چوب خوار در بادام کوهی و بیمارگر سیاهک استپی ریش دار در سال های پایش عوامل خسارت زا در مناطق مورد بررسی تقریباً ثابت بوده است و نوسان خاصی در جمعیت این عوامل مشاهده نشد. اما جمعیت دارواش به عنوان گیاه نیمه انگلی مستقر روی درختان ارچن در سال 1399 در منطقه مورد بررسی کاهش داشته و دوباره در سال 1400 به میزان سال های قبل بازگشته است. علت کاهش جمعیت L. grewinkii در سال 1399، انجام هرس گیاه دارواش بود که به علت انجام غیر اصولی هرس، این گیاه نیمه انگلی از محل آلودگی قبلی دوباره رشد کرده و در سال بعد به سطح جمعیت قبلی رسیده است.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل، آفات پروانه بذرخوار قیچ، مگس گالزای درمنه و بیمارگر سیاهک استپی ریش دار دارای جمعیت پایینی بوده و براساس نوسانهای جمعیت آنها در سال های مورد بررسی، در محیط طبیعی خود با گیاهان میزبان در حال تعادل هستند و حالت طغیانی ندارند. براساس نتایج حاصل، جمعیت C. tenebrionis و L. grewinkii در گیاهان میزبان زیاد بوده و موجب خسارت شدید و کاهش رشد و زادآوری میزبان شده است. استمرار ردیابی آفات و بیماری ها در مناطق مختلف برای پایش عوامل موجود و بروز عوامل نوظهور ضروری است تا از ورود و گسترش آنها پیشگیری به عمل آید.