تحقیقات آفات گیاهی
سال:1402 | دوره:13 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

سوسک گرده­خوار کلزا Brassicogethes aeneus، یکی از آفات کلیدی و مهم گیاه کلزا در استان­های شمالی کشور است. در این پژوهش کارایی دو حشره­کش گیاهی ماترین و آزادیراکتین و هم­چنین، حشره­کش­های آلفاسایپرمترین و ایمیداکلوپرید، در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه­ای، روی این آفت مورد بررسی قرار گرفت. زیست­سنجی آزمایشگاهی از طریق قرار دادن حشرات در معرض غلظت­های مختلف (پنج غلظت برای هر حشره­کش) انجام شد. در این آزمایش­ها، بیشترین حساسیت به حشره­کش آلفاسایپرمترین ثبت شد (mg ai/L 1/0LC50=) و پس از آن، به­ترتیب حشره­کش­های ماترین (2/1)، ایمیداکلوپرید (60) و آزادیراکتین (mg ai/L 7/100) قرار گرفتند. آزمایش مزرعه­ای در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی به سه شیوه مختلف اجرا شد: ایجاد مانع (پارچه­ توری) پیش از اعمال تیمارها، ایجاد مانع پس از اعمال تیمارها و کرت­های بدون مانع. در شرایط مزرعه­ای (تیمار رایج؛ بدون مانع)، حشره­کش­های گیاهی کنداثرتر بوده و کارایی مناسب آن­ها چهار روز بعد از تیمار مشاهده شد. با این حال، پس از یک هفته، کارایی هر چهار تیمار بیش از 90 درصد بود. در نقطه پایانی آزمایش (چهار هفته)، بیشترین کارایی را ایمیداکلوپرید (4/73 درصد) داشت و پس از آن، تیمارهای آلفاسایپرمترین (59 درصد)، ماترین (4/51 درصد) و آزادیراکتین (9/47 درصد) قرار داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که حشره­کش آلفاسایپرمترین در شرایط انبوهی آفت می­تواند به عنوان جایگزین تیمار رایج ایمیداکلوپرید استفاده شود. علاوه بر این، داده­ها نشان­دهنده کارایی مناسب و قابل رقابت ترکیب گیاهی ماترین برای کنترل این آفت بود.

زنبور پارازیتویید تخم Telenomus busseolae Gahan (Hym.: Platygastridae) مهمترین دشمن طبیعی ساقه خوارهای نیشکر در مناطق نیشکر کاری استان خوزستان می باشد. به منظور شناخت میزان پارازیتیسم زنبور پارازیتویید در مزارع تازه کشت در مقایسه با مزارع بازرویش مطالعه ای در کشت و صنعت امیرکبیر واقع در جنوب استان خوزستان انجام شد. در این بررسی تعداد شش مزرعه تازه کشت و شش مزرعه بازرویش اول از رقم تجاری CP69-1062 انتخاب و نسبت به نمونه­برداری ماهیانه دسته های تخم ساقه خوارهای نیشکر (Sesamia spp.) از فروردین ماه تا آبان ماه اقدام شد. نتایج حاصل نشان داد که سن مزرعه و زمان نمونه­برداری تاثیر معنی داری بر تعداد دسته های تخم ساقه خوارها و میزان پارازیتیسم آنها توسط زنبور دارند. در مزارع تازه کشت و بازرویش اول کمترین تعداد دسته تخم در هر مزرعه در فروردین و بیشترین تعداد دسته تخم در شهریور ماه مشاهده شد. در مزارع تازه کشت کمترین میزان پارازیتیسم (5/43 درصد) در تیر ماه و بیشترین میزان پارازیتیسم در فروردین ماه (4/84 درصد) مشاهده شد. در مزارع بازرویش اول کمترین میزان پارازیتیسم (8/38 درصد) در خرداد ماه مشاهده شد و سپس، تا 3/87 درصد در آبان ماه افزایش یافت. درصد خروج حشرات کامل تحت تاثیر سن مزرعه و زمان نمونه­برداری قرار نگرفت. نسبت جنسی نتاج زنبور در دو سن مورد بررسی اختلاف معنی­داری نداشت، ولی زمان نمونه­برداری تاثیر معنی داری بر نسبت جنسی نتاج داشت. نتایج حاصل از این پژوهش اطلاعات مفیدی را در زمینه نوسانات جمعیت زنبور پارازیتویید در مزارع تازه کشت و بازرویش در اختیار ما قرار می دهد.

شته سیاه باقلا Aphis fabae Scopoli (Hemiptera: Aphididae) از آفات مهم مزارع چغندر در استان خوزستان می­باشد. اطلاع از روش­های نمونه­برداری دقیق و مقرون­ به صرفه، در توسعه­ برنامه­های مدیریت تلفیقی این آفت می­تواند اهمیت اساسی داشته باشد. در این مطالعه، پراکنش فضایی این آفت در مزرعه­ای تحقیقاتی به مساحت یک هکتار در شهرستان شوش مورد بررسی قرار گرفت و یک برنامه­ نمونه­برداری دنباله­ای با دقت ثابت برای تخمین جمعیت آن طراحی شد. نمونه­برداری­ها هر سه روز یکبار انجام شد و پراکنش فضایی جمعیت این شته روی بوته­های چغندر قند با استفاده از دو مدل تیلور و آیواوو مورد ارزیابی قرار گرفت. نوع پراکنش فضایی این آفت روی بوته های چغندرقند تجمعی بود و شاخص تیلور با داده­های جمعیت این شته روی بوته­های چغندر قند برازش بهتری داشت. از این رو، مدل گرین برای توسعه برنامه نمونه­برداری دنباله­ای با دقت ثابت این شته استفاده شد. تعداد بهینه نمونه­ مورد نیاز بسته به تراکم آفت، از 99 تا 130 بوته در سطح دقت 1/0 و 16 تا 21 بوته در سطح دقت 25/0 متفاوت بود. ترسیم خطوط توقف نمونه­برداری نشان داد که در سطوح دقت 25/0 و 1/0، نمونه­برداری از جمعیت آفت باید به ترتیب تا زمان رسیدن تعداد تجمعی شته­ها به 10 و 25 شته در بوته ادامه یابد.

پایش تنوع گونه ای پارازیتوئیدها و شکارگرها در اکوسیستم های مختلف یکی از اصول مدیریت آفات محسوب می شود. این مطالعه، در راستای بررسی ساختار تنوع گونه­ای زنبور­های گروهSpheciformes (Hymenoptera: Apoidea)  در مناطق جنوبی استان کرمان (جنوب شرق ایران) صورت گرفت. بدین منظور نمونه برداری طی فروردین ماه تا اواخر شهریورماه سال 1396 با استفاده از تله مالیز در 12 منطقه از شهرستان های جیرفت، بم، عنبرآباد، کهنوج، قلعه گنج و منوجان صورت پذیرفت. نمونه­های مورد نظر تا سطح گونه شناسایی و تعداد افراد هر گونه شمارش شدند. در مجموع، 36 گونه متعلق به 17 جنس شناسایی شد. تنوع گونه ای با استفاده از نرم افزار SDR بررسی شد. بر اساس شاخص­های تنوع گونه­ای شانون وینر و یکنواختی پیلوجی شهرستان بم با 20 گونه، از نظر تنوع گونه­ای و یکنواختی در صدر قرار گرفت. پس از آن، جیرفت و کهنوج دارای بیشترین تنوع گونه­ای و یکنواختی بودند. در بین کل نمونه­های جمع­آوری شده به­ترتیب گونه­های Gastrosericus funereus با 202 فرد (76/23 درصد)، گونه Sphex flavipennis  با 156 فرد (58/17 درصد) و گونه Bembix bidentata با 76 فرد (5/8 درصد) بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. همچنین، هشت گونه به عنوان گونه­های نادر در مناطق مورد مطالعه شناخته شدند. تنوع و فراوانی زنبورهای Spheciformes در ماه­های اردیبهشت، خرداد و اوایل تیر در مناطق مورد مطالعه بیشتر است. این امر بیانگر اهمیت و تأثیر زنبورهای Spheciformes در مدیریت آفات در طول مدت فعالیت آفات می­باشد.

پراکنش کفشدوزک Harmonia axyridis  به عنوان یک حشره­ شکارگر اما مهاجم تازه­وارد به ایران در نوار شمالی کشور بررسی شد. برخی ویژگی­های زیستی و ریخت­­شناسی آن مانند الگوهای رنگی، نسبت جنسی و طول بدن حشره­ بالغ در نمونه­های چهار منطقه­ جغرافیایی شمال و شمال­شرق ایران و همچنین، دو نسل از شهرستان رشت مطالعه شد، تا تأثیر محل نمونه­برداری و نسل حشره ارزیابی شود. توان تولیدمثلی ماده­های دو رنگ اصلی این حشره؛ ملانیک و غیرملانیک، در نسل زمستانگذران و تابستانه نیز بررسی شد. از استان­های گیلان، مازندران، گلستان و خراسان شمالی نمونه­برداری با موفقیت انجام شد. نسبت افراد ملانیک در کل نمونه­های جمع آوری شده از گردنه حیران، شفت، بجنورد، رشت (جمعیت زمستانگذران) و رشت (جمعیت بهاره) به­ترتیب 51/11، 64/12، 57/10، 17/12 و 63/11 درصد بود. همچنین، نسبت جنسی در جمعیت­های مزبور 38 تا 44 درصد و فاقد تفاوت معنی­دار بود. میانگین طول بدن حشره بالغ در جمعیت بجنورد (029/± 57/6 میلی­متر) از چهار جمعیت دیگر بیشتر بود. از نظر میزان تخمگذاری تفاوتی بین الگوهای رنگی ملانیک و غیرملانیک در نسل زمستانگذران و تابستانه مشاهده نشد، اما ماده­های زمستانگذران در مقایسه با ماده­های تابستانه باروری بالاتری داشتند. در این پژوهش، پیشرفت پراکنش این کفشدوزک در برخی استان­های نوار شمالی کشور، نسبت به محل اولین گزارش آن، تأیید شد. همچنین، مشخص شد محل نمونه­برداری و نسل حشره در زیستگاه­های جدید، تأثیری بر نسبت الگوهای رنگی ندارد و میزان زادآوری نمی­تواند یکی از عوامل تنظیم­کننده نسبت افراد هر الگوی رنگی در نسل بعد باشد.

پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی اثرات کشندگی عصاره های آبی و نانوفرمولاسیون های گیاهان رزماریRosmarinus officinalis L. ، اسطوخودوس Lavandula angustifolia Mill.، اکالیپتوس Eucalyptus globulus Labill. و ترخون Artemisia dracunculus L. روی کنه تارتن دولکه ای Tetranychus urticae Koch (کنه های بالغ نر و ماده) و زیره سبز Cuminum cyminum L. و گشنیز Coriandrum sativum L. روی سفیدبالک پنبه Bemisia tabaci (Gennadius) (پوره سن اول و سوم) در شرایط آزمایشگاهی با دمای 2 ± 25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد، دوره روشنایی 16 ساعت و به روش سمیت تماسی انجام پذیرفت. در میان عصاره های آبی، عصار ه رزماری (3227 = LC50  پی پی ام) و از میان عصاره های فرموله شده، نانوفرمولاسیون ترخون (1454 = LC50  پی پی ام) بیش ترین میزان سمیت را علیه کنه های بالغ داشتند. عصار ه آبی و فرموله شده زیره سبز نیز به ترتیب با LC50 محاسبه شده 9639 و 6748 پی پی ام روی پوره های سن اول و 11670 و 9937 پی پی ام روی پوره های سن سوم، بیش ترین میزان سمیت را از خود نشان دادند. پوره های سن اول سفیدبالک نسبت به پوره های سن سوم، حساسیت بیش تری نسبت به عصاره های آبی و فرموله شده از خود نشان دادند. بر اساس نتایج کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)، ترکیب سالیسیک اسید برای گیاهان رزماری (68/21%)، اسطوخودوس (90/33%) و گشنیز (90/9%) و کوئرستین برای اکالیپتوس (62/76%)، ترخون (49/23%) و زیره سبز (68/15%) بیش ترین درصد را داشتند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که عصاره های گیاهی به صورت تماسی دارای اثر کنترلی مطلوبی روی آفات گلخانه ای مذکور می باشند وکمک شایانی به استفاده از فرآورده های گیاهی در برنامه های مدیریت تلفیقی این آفات در شرایط گلخانه خواهد نمود.

سلول­های خونی، مهم­ترین اجزای خونی در سیستم گردش خون حشرات هستند که علاوه بر غذارسانی به سلول­ها و بافت­های بدن، نقش کلیدی در دفاع فیزیولوژیک دارند. در این پژوهش، سلول­های خونی شب­پره گاما Plusia gamma به عنوان یک آفت همه­جایی و پرخوار شناسایی و بررسی شد. بدین منظور، همولنف لاروهای این حشره جمع­آوری شد و پس از استقرار روی لام و رنگ­آمیزی با محلول گیمسا، سلول­های خونی آن­ها شناسایی شد. پنج نوع سلول خونی در همولنف لاروهای شب­پره گاما مشاهده شد که شامل پروهموسیت­ها، گرانولوسیت­ها، پلاسموتوسیت­ها، اونوسیتوئیدها و اسفرولوسیت­ها بودند. پروهموسیت­ها کوچک­ترین نوع سلول­ها و مدور با هسته مرکزی، گرانولوسیت­ها در اندازه­های بزرگ­تر از پروهموسیت­ها، مدور به همراه گرانول های فراوان در سیتوپلاسم، پلاسموتوسیت­ها اغلب دوکی­شکل با یک یا دو زائده سیتوپلاسمی، اونوسیتوئیدها تخم­مرغی­شکل با هسته جانبی و اسفرولوسیت­ها به­نسبت درشت با سیتوپلاسم حفره­دار در همولنف لارو سن چهارم شب­پره گاما وجود داشتند. فراوانی گرانولوسیت­ها و پلاسموتوسیت­ها در لاروهای سنین چهارم و پنجم این حشره حدود 70% بود که بیشتر از سایر سلول­ها بود. در حالی­که در لاروهای سنین پایین­تر، تراکم پروهموسیت­ها و پلاسموتوسیت­ها نسبت به سایر سلول­ها بیشتر بود. یافته های ما می تواند به عنوان گام نخست برای بررسی هماتولوژی شب­پره گاما مورد استفاده قرار گیرد.

کنه تارتن شرقی مرکبات Eutetranychus orientalis Klein (Acari: Tetranychidae) از آفات مهم درختان برهان و برخی درختان دیگر در فضای سبز اهواز می­باشد. این آفت با تغذیه از برگ­های برهان موجب ریزش برگ، کاهش زیبایی، سطح سبز و کاهش مقاومت آن به سایر آفات و بیماری­های بالقوه می­شود. یکی از راهکارهای مهم در مبارزه با این آفت، استفاده از کنه­کش­ها می­باشد. انتخاب کنه­کش مناسب و کم­خطر با توجه به تماس روزانه تعداد زیادی از شهروندان با فضای سبز شهری، اهمیتی اساسی دارد. در این تحقیق، کارایی کوتاه و درازمدت چهار آفت­کش آبامکتین، پالیزین®، اتوکسازول و نیم­آزال® که همگی آفت­کش­های کم­خطر برای انسان و پستانداران هستند، به­ترتیب با غلظت­های 5/0، 2، 5/0 و 1 لیتر در هزار لیتر در مهار جمعیت این کنه آفت در مطالعه­ای صحرایی مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، جمعیت پوره­ها و افراد بالغ این آفت یک روز قبل، دو، هفت، چهارده و بیست و یک روز پس از تیمار ثبت شدند و با تیمار شاهد که در آن درختان تنها با آب مورد تیمار قرار گرفتند، مقایسه آماری شدند. این مطالعه نشان داد آبامکتین و اتوکسازول دارای تأثیرات کوتاه و درازمدت بسیار مطلوبی روی جمعیت کنه تارتن E. orientalis بودند. پالیزین® اگرچه منجر به مهار آفت در کوتاه مدت شد، ولی اثر محافظتی طولانی مدت مطلوبی نداشت و در نتیجه می­بایست تکرار تیمار درختان به منظور مهار مناسب آفت صورت گیرد. نیم­آزال® نیز تاثیر خود را دو تا سه هفته بعد نشان داد و این تاثیر به صورت نسبی پایین­تر از آبامکتین و اتوکسازول بود.