راهبردهای توسعه روستایی
سال:1394 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی در سال های اخیر موجب افزایش تقاضا برای استفاده تفرجی از مکان های فرهنگی و تاریخی شده است. آرامگاه شمس تبریزی شهر خوی در استان آذربایجان غربی به دلیل دارا بودن ویژگی های فرهنگی و تاریخی، یکی از مناطق تاریخی و گردشگری مهم استان و کشور می باشد. لذا مطالعه ارزش تفرجی آرامگاه مذکور می تواند در رفع کمبودهای این مکان تاریخی و توسعه گردشگری فرهنگی در آن موثر باشد. هدف این پژوهش برآورد ارزش تفرجی آرامگاه شمس تبریزی با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط است. برای بررسی عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد، الگوی لوجیت به روش حداکثر راست نمایی برآورد گردید. داده های موردنیاز از طریق تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری با 140 بازدیدکننده از آرامگاه مذکور با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک جمع آوری گردید. نتایج نشان داد که 75 درصد بازدید کنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی جهت استفاده از آرامگاه مذکور می باشند. همچنین متغیرهای تحصیلات، رضایت بازدیدکنندگان، جنسیت، اندازه خانوار، درآمد و قیمت پیشنهادی اثر معنی داری روی احتمال تمایل به پرداخت افراد دارند ولی متغیر سن، ازلحاظ آماری معنی دار نبوده ولی علامت مورد انتظار را دارا بود. میانگین تمایل به پرداخت افراد برای هر بار بازدید 6250 ریال و ارزش تفرجی سالانه آرامگاه شمس تبریزی حدود 375 میلیون ریال برآورد گردید.

یکی از نهاده های مهم در بخش کشاورزی روستاهای شهرستان زابل که به منظور برداشت آب از چاه ها استفاده می شود و در چند سال اخیر توسعه زیادی پیدا کرده است، نهاده برق می باشد. در این مطالعه با استفاده از مدل خودتوضیح با وقفه های گسترده به برآورد تابع تقاضای برق در بخش روستایی شهرستان زابل طی سالهای 1364-1390 پرداخته و عوامل موثر بر آن شناسایی شد. نتایج مطالعه نشان داد که در بلند مدت کشش قیمتی تقاضا منفی و بزرگتر از یک بوده، کشش درآمدی مثبت و بزرگتر از یک و درصد تغییرات تعداد مشترکین بر درصد تقاضا اثر معنی دار داشته است ولی دمای هوا اثری بر مصرف برق نداشته است. لذا با حذف یارانه حامل های انرژی و افزایش قیمت آن، درآمد کشاورزان و مصرف آنها کاهش می یابد. در کوتاه مدت نیز درصد تغییرات موارد فوق بر مقدار تقاضا اثر داشته و هر گونه شوکی پس از چهار دوره به تعادل می رسد.

به کارگیری بی رویه نهاده های تولیدی به منظور افزایش عملکرد محصول طی دهه های اخیر درنتیجه تخریب محیط زیست از یک سوء و ضرورت استمرار تولید در راستای امنیت غذایی از سوی دیگر، اهمیت توجه به پایداری نظام های بهره برداری را دوچندان کرده است. بر همین اساس هدف مطالعه حاضر، تبیین پایداری نظام های بهره برداری خرد دهقانی در مناطق روستایی شهرستان بویراحمد بود. برای تعیین حجم نمونه آماری، از طریق جدول برآورد حجم نمونه کرجسی و مورگان از میان 33064 خانوار کشاورز ساکن در منطقه موردمطالعه، حجم نمونه 380 نفر تعیین شد و به روش نمونه گیری تصادفی ساده نمونه ها انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بود. به منظور سنجش میزان پایداری از شاخص ترکیبی در ابعاد سه گانه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی استفاده شد که وزن هر یک از شاخص ها به روش آنتروپی تعیین گردید. یافته های پژوهش نشان داد که کل نظام بهره برداری خرد دهقانی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد در وضعیت نیمه پایدار قرار دارد. افزون بر آن، نتایج نشان داد که وضعیت شاخص های پژوهش در بعد اقتصادی ناپایدار است و شاخص های بعد اکولوژیکی و اجتماعی در وضعیت نیمه پایداری قرار دارند. لذا تقویت بنیه اقتصادی بهره برداران می تواند به عنوان یکی از رویکردهای اصلی جهت افزایش سطح پایداری کشاورزی مورد توجه قرار گیرد.

تحقیقات مختلف تاثیر مثبت استقرار صنایع در روستاها را بر بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی نشان داده و آن را موجب توسعه مناطق روستایی و توسعه ملی عنوان می کنند. هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر صنایع تبدیلی کشاورزی بر وضعیت زندگی روستاهای شهرستان بهار بود. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری، خانوارهای ساکن در روستاهای شهرستان بهار از استان همدان بود. جهت بررسی اثرات استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی تعداد 10 روستا (پنج روستا دارای صنایع تبدیلی و پنج روستا فاقد صنایع تبدیلی) به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای با در نظر گرفتن نسبت خانوار در هر روستا بود و تعداد نمونه ها توسط فرمول کوکران بدست آمد (n=3249 و n=353). روایی و پایایی پرسشنامه نیز به ترتیب توسط اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی و با محاسبه آلفای کرونباخ (آلفا = 0.899) تایید شد. نتایج بدست آمده حاکیست استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در روستاها تاثیر مثبت بر وضعیت امکانات رفاهی داشته است، همچنین یافته های تحقیق نشان داد که صنایع تبدیلی کشاورزی منجر به تفاوت معنی دار کیفیت زندگی در بین دو گروه روستاها شده است، به طوری که سطح کیفیت زندگی در روستاهای دارای صنایع تبدیلی بالاتر بود. نتایج تحقیق نشان داد استقرار صنایع تبدیلی در روستا منجر به رونق بخش کشاورزی و تولید محصولات مشابه صنایع تبدیلی توسط اهالی روستا شده و همین امر، باعث بهبود وضعیت درآمد آن ها شده است.

شوراهای اسلامی روستایی از مهم ترین تشکل ها و نهاد غیردولتی هستند که زمینه های مشارکت مردم در برنامه های ترویجی را مهیا می سازند و نقش مهمی در اجرا و به هدف رساندن برنامه های ترویجی پیرامون توسعه پایدار روستایی دارند. هدف کلی این تحقیق، بررسی عوامل موثر بر مشارکت ترویجی شوراهای اسلامی روستایی شهرستان ساری پیرامون توسعه پایدار روستایی هست. برآورد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انجام شد. نمونه گیری تصادفی طبقه ای در این مطالعه به کاربرده شد و 235 عضو شورای اسلامی شهرستان ساری انتخاب شدند. روش شناسی تحقیق، ترکیبی از روش های کمی و توصیفی- استنباطی بود و مقدار آلفای کرونباخ و تتای ترتیبی به ترتیب 0.78 و 0.77 به دست آمد. میانگین سنی اعضای شوراهای اسلامی شهرستان ساری 42 سال بود و ازنظر میزان تحصیلات 39.3 اعضای شوراها دیپلم داشتند. میانگین سابقه عضویت در شورا هفت سال و 91.6 درصد اعضای شورا در روستا ساکن بودند. کشت محصولات جدید زراعی و باغی، بیمه نمودن محصولات زراعی و باغی و کاشت زراعی مکانیزه و استفاده از انواع کودهای زراعی در رتبه های اول تا سوم تمایل اعضای شورای اسلامی به نوآوری و نوپذیری بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که 42.9 درصد از تغییرات مربوط به مشارکت ترویجی شوراها را نوپذیری، ارتباطات، امور اجتماعی، نیاز آموزشی و شرکت در جلسات آموزشی تبیین می نماید. بیشترین اثر بر مشارکت ترویجی شوراهای اسلامی روستایی شهرستان ساری پیرامون توسعه پایدار روستایی را امور اجتماعی با ضریب مسیر 0.308 داشت.

این پژوهش با هدف کلی بررسی عوامل موثر بر نگرش کارشناسان ترویج کشاورزی شهرستان کرمانشاه نسبت به کشاورزی ارگانیک انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کارشناسان ترویج کشاورزی مدیریت جهاد کشاورزی و مراکز خدمات کشاورزی شهرستان کرمانشاه بود (n=148)، که 123 نفر از آنان به روش نمونه گیری ساده تصادفی برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی پژوهش پرسش نامه ای بود که روایی آن توسط گروهی از متخصصان و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله نرم افزار SPSSWin20 انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که نگرش اکثر (57 درصد) کارشناسان ترویج کشاورزی نسبت به کشاورزی ارگانیک در حد خنثی بود. یافته های مقایسه میانگین ها از اختلاف معنی دار بین نگرش کارشناسان ترویج کشاورزی نسبت به کشاورزی ارگانیک بر اساس رشته تحصیلی آنان حکایت داشت. علاوه براین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای میزان مطالعه نشریات علمی- پژوهشی و استفاده از اینترنت توسط کارشناسان ترویج کشاورزی قادر به تبیین حدود 35 درصد از واریانس نگرش آنان نسبت به کشاورزی ارگانیک بودند. نتایج این مطالعه دستاوردهای مناسبی برای مدیران سازمان جهاد کشاورزی و مراکز خدمات کشاورزی در جهت بهبود و ارتقای نگرش کارشناسان ترویج کشاورزی نسبت به کشاورزی ارگانیک دارد.

هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت توزیع درآمد و رفاه اجتماعی خانوارهای روستایی منطقه الموت استان قزوین است. این تحقیق از نوع کاربردی با رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری در آن شامل کلیه خانوارهای روستایی منطقه الموت است. داده های موردنیاز مربوط به سال 92-1391 بوده که با تکمیل پرسشنامه از 328 خانوار نمونه جمع آوری شد. خانوارهای نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده و فرمول کوکران انتخاب شدند. برای تعیین روایی و اعتبار پرسشنامه های تنظیمی از روش آلفای کرونباخ، برای اندازه گیری نابرابری توزیع درآمد از ضریب جینی، برای محاسبه رفاه اجتماعی از شاخص سن و برای تعیین معنی داری نابرابری توزیع درآمد از آزمون کروسکال- والیس استفاده شد. تحلیل آماری در محیط نرم افزاری SPSS صورت گرفت. مقدار ضریب جینی برای مناطق رودبارالموت شرقی، رجایی دشت و رودبارالموت غربی به ترتیب 0.52، 0.44 و 0.39 برآورد شد. نتایج نشان داد می دهد که توزیع درآمد خانوارهای روستایی در منطقه رودبار الموت شرقی نسبت به دیگر مناطق ناپایدارتر است. نتایج آزمون کروسکال-والیس نیز نابرابری توزیع درآمد را در منطقه الموت نشان می دهد. افزون بر این، نتایج حاکی از آن است که سهم درآمد حاصل از فعالیت های باغداری مهم ترین عامل نابرابری توزیع درآمد در منطقه الموت است. نتایج حاصل از شاخص سن نیز نشان داد که خانوارهای روستایی منطقه رودبار الموت غربی از بیشترین سطح رفاه اجتماعی برخوردار هستند. با توجه به نتایج به دست آمده، برای توزیع پایدار درآمد و انتقال آن از بخش باغداری به سایر بخش ها، سرمایه گذاری کافی در امر آموزش، هماهنگی فعالیت های بازتوزیعی دستگاه های اجرایی، فراهم نمودن زمینه برای جذب گردشگر، ارائه تسهیلات به نسل جوان برای جذب در بخش زراعی و ایجاد شغل دوم در صنعت و خدمات برای کشاورزان منطقه الموت پیشنهاد می شود.

تالاب شادگان، به عنوان یکی از تالاب های بین المللی کنوانسیون رامسر، تنوع زیستی کشاورزی بی نظیری در حوزه خود دارد که علاوه بر زراعت و دامداری، ماهیگیری، شکار پرنده، نی بری و برداشت علوفه نیز منافعی هستند که نصیب حاشیه نشینان آن می گردد. اما این بهره برداری ها، تهدیدهای زیادی برای حیات تالاب به همراه داشته است. لذا لزوم انجام فعالیت های مشارکتی مردم نهاد در حفاظت و مدیریت تالاب محسوس می باشد که این امر جز با شناخت سطوح نگرش و دانشی حاشیه نشینان میسر نخواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تحلیل نگرش خانوارهای روستایی و شناسایی عوامل موثر در خصوص تنوع زیستی کشاورزی در حوزه تالاب شادگان، به روش پیمایشی صورت گرفته است. جامعه آماری شامل کلیه خانوارهای روستایی حوزه تالاب بوده است (950 =N). نمونه آماری با استفاده از جدول مورگان، 273 خانوار به روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند (273 =n). ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی آن، توسط پانل متخصصان دانشگاه رامین مورد اصلاح و تایید قرار گرفت. پایایی آن نیز با انجام آزمون پیشآهنگ در دهستان خنافره با استفاده از نرم افزار SPSSv20 برای گویه های دانش و نگرش به ترتیب 0.87 و 0.83 به دست آمد. یافته ها نشان داد 49.1 درصد از روستاییان در خصوص تنوع زیستی کشاورزی نگرشی نسبتا منفی داشتند. همچنین متغیر دانش (با ضریب 0.548) توانسته بود بیشترین واریانس نگرش را تبیین نماید.