آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران
سال:1403 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

1زمینه و هدف: با تحولات بنیادین در مفهوم سلامت و رویکرد جدید سازمان جهانی بهداشت در ارتقای سلامت فرد، سازمان و جامعه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت یک رشته نوپا در ایران در عرصه علوم پزشکی و بهداشتی می باشد که هنوز به عنوان یک رشته تخصصی در سطوح مختلف معرفی نشده است. از این رو، هدف از مطالعه حاضر، واکاوی چالش های کیفیت آموزشی و جایگاه رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت می باشد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک پژوهش کیفی با رویکرد تحلیل محتوای قراردادی می باشد. در این پژوهش، 24 نفر از متخصصین و دانش آموختگان آموزش بهداشت و ارتقای سلامت،. از مهر 1401 تا اردیبهشت 1402 به روش نمونه-گیری هدفمند انتخاب شدند و با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته دیدگاه افراد مختلف در مورد چالش های رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت مورد کنکاش قرار گرفت و بعد از 22 مصاحبه کد جدیدی استخراج نگردید اما برای حصول اطمینان دو مصاحبه دیگر ضبط گردید و نمونه گیری تا اشباع داده (24 مصاحبه) ادامه یافت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش    Graneheim and Lundman استفاده شد. یافته ها: چالش های رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت از نگاه مشارکت کنندگان در تحقیق شامل 2 مولفه اصلی ظرفیت های علمی با مولفه های فرعی بهبود کوریکولوم، ارتقای توانمندی اساتید ودانشجویان و مولفه اصلی ظرفیت های ساختاری با مولفه های فرعی ایجاد جایگاه برای رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت و تعیین ردیف سازمانی اشتغال بود.  نتیجه گیری: بر اساس یافته ها با بهبود کوریکولوم و ارتقای اساتید و ایجاد جایگاه برای رشته می توان کیفیت رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت را بهبود بخشید. در همین راستا معرفی رشته در سطوح مختلف جامعه می تواند در جذب افراد با انگیزه و توانمند برای تحصیل در مقاطع بالاتر و تربیت اساتید از نظر علمی و اخلاقی برجسته در این رشته موثر باشد. لذا پیشنهاد می گردد که یک اصلاح کلی در کوریکولوم در جهت متناسب سازی با اهداف رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت صورت گیرد و همچنین جلساتی با سیاست گذاران جهت معرفی رشته به سطوح تصمیم گیری برگزار گردد.

1زمینه و هدف: جامعه پذیری بعنوان یکی از مهم ترین فرایندهای سازمانی نقش مهمی در انطباق کارکنان با شرایط شغلی و ایفای  نقش مناسب با توجه به منشور اتاوا  می باشد که یکی از حیطه های مهم آن برای ارتقا سلامت توسعه توانمندی های افراد و همچنین بازنگری در خدمات بهداشتی درمانی است. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر بر جامعه پذیری سازمانی کارکنان در نظام سلامت کشور است.  مواد و روش ها: مطالعه حاضر بصورت ترکیبی اکتشافی-متوالی در طول سال 1401 در میان مدیران و کارکنان نظام سلامت تبریز صورت گرفته است. مرحله اول یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوا بود که در آن شانزده نفر از مدیران، اعضای هیأت علمی دانشگاه و کارکنان نظام سلامت به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفته بودند. در بخش دوم جهت بررسی و تکمیل مؤلفه های استخراج شده از مرحله اول، مطالعه ای با تکنیک دلفی طراحی و اجرا گردید. در بخش سوم، مدل سازی معادلات ساختاری عوامل شناسایی شده را با استفاده از پرسشنامه در میان 333 نفر از کارکنان نظام سلامت مورد آزمون قرار داد. یافته ها: در راستای بازنگری فرآیندهای سلامت محور بر اساس رویکردهای ارتقا سلامت، آگاه سازی کارکنان، برنامه ریزی سازمانی، جذب و نگهداری نیروهای مستعد، ارزیابی عملکرد کارکنان، ارزش های فردی-سازمانی و افزایش تعهد سازمانی بعنوان عوامل موثر بر جامعه پذیری سازمانی کارکنان نظام سلامت در مرحله کیفی شناسایی شدند. نتایج حاصل از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که برنامه ریزی سازمانی، آگاه سازی کارکنان، ارزش های فردی-سازمانی، جذب و نگهداری نیروهای مستعد و افزایش تعهد سازمانی به ترتیب 9، 13، 15، 11 و 14 درصد بر میزان جامعه پذیری سازمانی کارکنان نظام سلامت کشور تاثیر مستقیم دارند. نتیجه گیری: جامعه پذیری بعنوان یکی از مهم ترین فرایندهای سازمانی موجب می گردد که مدیران و سیاست گذاران نظام کشور بتوانند با مورد توجه قرار دادن آن در بازنگری فرآیندهای سلامت محور بر اساس رویکردهای ارتقا سلامت برای جهت گیری دوباره نظام های ارائه دهنده خدمات سلامت، فرایند توانمندسازی کارکنان خود را تسهیل و برنامه ریزی کنند.

1زمینه و هدف: پاسخ گویی و تعهد اجتماعی یکی از رویکردهای فلسفی دانشگاه ها می باشد که تمرکز آن بیشتر بر مسئولیت پذیری دانشگاه ها در خدمت به جامعه است. در همین خصوص صلاحیت های دانش آموختگان مراکز آموزش عالی موضوع بسیار مهمی است که هدف این پژوهش شناسایی مهارت های مورد انتظار جامعه از دانش آموختگان کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در جهت افزایش سطح پاسخ گویی اجتماعی می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه کیفی با روش تحلیل محتوا در سال 1399-1401 در دانشگاه علوم پزشکی اهواز انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان، فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقا سلامت و کارکنان مسئول واحد آموزش سلامت در زیرمجموعه معاونت بهداشتی بودند که به روش نمونه گیری در دسترس به مطالعه دعوت شدند. روش گردآوری داده ها به صورت مصاحبه ساختاریافته بود که پس از جمع آوری داده ها مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. یافته ها: این پژوهش با مشارکت 19 نفر از دانش آموختگان و کارشناسان آموزش بهداشت با میانگین سنی 39 سال و میانگین سابقه کار 14 سال انجام شد. 105 نیاز و مهارت یک کارشناس آموزش بهداشت و ارتقا سلامت در قالب چهار طبقه اصلی شامل؛ مهارت های موردنیاز کارشناس آموزش بهداشت و ارتقا سلامت در محیط کار، مهارت های مفید برای محیط کار که در دانشگاه آموزش داده می شود، مهارت های مورد انتظار محیط کار و انتظارات از نظام آموزشی جهت افزایش پاسخ گویی به نیازهای جامعه، ارائه شد. نتیجه گیری: بر حسب اظهارات مشارکت کنندگان بنظر می رسد بین مهارت های آموزش داده شده در سطح دانشگاه و نیازهای شغلی دانش آموختگان این رشته شکاف وجود دارد و بیشتر این تفاوت در مورد مهارت های عملی برآورد شده است. همچنین به منظور بهبود پاسخگوئی به نیازهای کارکنان و نهایتاً نیازهای جامعه، حمایت علمی و عملی متخصصین آموزش بهداشت و ارتقا سلامت از شاغلین در محیط کار موردنیاز است که مستلزم تعامل نظامند و مداوم بین معاونت بهداشت با دانشکده بهداشت می باشد.

1زمینه و هدف: مداخلات آموزشی تئوری محور رویکردی منطقی در راستای بهبود رفتارهای حامی زیست محیطی است. این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته بر رفتارهای حامی محیط زیست در ساکنان شهر قزوین انجام شد.  مواد و روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، 120 نفر از شهروندان مراجعه کننده به مراکز مراقبت سلامت شهر قزوین در یک مطالعه نیمه تجربی در سال 1401-1402 شرکت کردند. محتوای آموزشی هدفمند از طریق واتس آپ و آموزش آنلاین (4 جلسه) به صورت سخنرانی و بحث گروهی به همراه پمفلت و پیامک آموزشی برای گروه آزمون ارائه شد. داده ها قبل و 3 ماه بعد از آموزش با استفاده از پرسشنامه های دموگرافیکی، آگاهی زیست محیطی، تعهد اخلاقی، هویت فردی، خرده مقیاسهای TPB و پرسشنامه رفتارهای حامی محیط زیست گردآوری شد و با نرم افزار SPSS 25.0 و آزمونهای کای اسکوئر، تی مستقل و زوجی، آزمون آنالیز واریانس و آنالیز کوواریانس تحلیل شدند.  یافته ها: میانگین آگاهی زیست محیطی ( از 1/3±5/2 به 2/1±10/9)، نگرش (از 2/5±17/5 به 6/1±34/7)، هنجارهای انتزاعی (از 1/8±8/9 به 3/1±14/9)، هویت فردی (از 1/7±8/8 به 2/1±12/7)، تعهد اخلاقی (از 1/4±10/9 به 2/1±15/0)، کنترل رفتاری (از 1/6±15/7 به 3/5±24/9) و قصد رفتاری (از 2/2±7/4 به 0/9±11/2) در گروه آزمون بعد از مداخله آموزشی تئوری محور به طور معنی داری بهبود یافت (0/001>P). همچنین، میانگین رفتارهای حامی محیط زیست در گروه آزمون پس از کنترل اثر متغیر پیش آزمون به طور معنی داری بهبود یافتند (9/5±36/4 به 8/7±52/2، 0/001>P). نتیجه گیری: اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامهریزی شده توسعه یافته میتواند بواسطه بهبود پیش آیندهای روانشناختی موجب ترغیب رفتارهای حامی زیست محیطی در شهروندان شود.

1زمینه و هدف: شیوع بالای سزارین یک نگرانی بهداشتی در سطح جهانی به ویژه در ایران است. با توجه به احتمال بروز عوارض ناشی از سزارین و اهمیت شناسایی روند رشد این روش زایمان پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مؤثر بر قصد رفتاری و انتخاب نوع زایمان توسط زنان باردار شهرستان بجنورد بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده صورت گرفت. مواد و روش ها: مطالعه حاضر از نوع مقطعی در سال 1400 روی 369 زنان باردار شکم اول مراجعه کننده به مراکز جامع سلامت شهرستان بجنورد انجام شد. روش نمونه گیری به صورت چندمرحله ای بود. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده بود. تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS نسخه 21 توسط آزمون های آماری رگرسیون لجستیک، کای اسکوئر و من ویتنی انجام شد. یافته ها: 72/6 درصد شرکت کنندگان قصد انجام زایمان به روش طبیعی و 27/4 درصد زایمان سزارین را داشتند. افرادی که قصد زایمان طبیعی داشته اند به طور معنی داری آگاهی بهتر، نگرش مثبت تر نسبت به زایمان طبیعی و کنترل رفتاری درک شده بهتری داشته اند (0/001>P). دو سازه ی نگرش (0/234- =β) و کنترل رفتاری درک شده (0/215- =β) بیشترین پیشگویی کنندگی منفی و معنی دار قصد رفتاری انجام زایمان سزارین را داشتند (0/001>P). نتایج حاصل از هنجارهای ذهنی نشان داد که نظر پزشک و رسانه های جمعی به ترتیب بیشترین وکمترین تاثیر در انتخاب نوع زایمان در زنان باردار داشتند. سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده روی هم 17/2 واریانس قصد زایمان طبیعی در زنان باردار را پیشگویی می کردند. نتیجه گیری: نظریه رفتار برنامه ریزی شده می تواند با شناسایی عوامل قصد زنان باردار در انتخاب زایمان طبیعی موثر باشد. با آموزش و مداخلات در سازه ی نگرش و کنترل رفتاری درک شده جهت کاهش میزان سزارین به زنان باردار با استفاده از این نظریه مناسب است.

1زمینه و هدف: خودکشی سربازان، نوعی آسیب چندبعدی، رفتاری است که عوامل متعددی در بروز آن دخیل هستند. پژوهش حاضر با هدف تبیین روابط ساختاری بین سلامت روان و انسجام روابط خانوادگی با واسطه عوامل سازمانی بر گرایش به خودکشی سربازان انجام پذیرفت. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع مطالعات همبستگی و توصیفی- تحلیلی است.جامعه شامل کلیه سربازان مشغول به خدمت نیروی انتظامی ایران1400-1401می باشد با نمونه گیری تصادفی ساده همراه با خوشه ای چند مرحله ای طبق فرمول کوکران به حجم1000 نفر میباشند. داده ها از پرسشنامه های سلامت روانی 28- GHQ گلدبرگ و هیلر(1979)، تمایل به خودکشی جوینر و همکاران(2009)، انسجام خانوادگی موس(2009) و پرسشنامه محقق ساخته عوامل سازمانی بدست آمد و روش مدل تحلیل عاملی تاییدی جهت بررسی مدل پیش فرض توسط Spss16 و Amos24 انجام گردید.  یافته ها: مدل پیشنهادی برازش قابل قبولی دارد. سلامت روان (B=-0/227,P=0/022 ) انسجام روابط خانوادگی(B=-0/157,P =0/001) بر گرایش به خودکشی با میانجیگری عوامل سازمانی، دارای رابطه معکوس معنادار می باشند. متغیرهای سلامت روانی، انسجام خانوادگی و عوامل سازمانی همزمان قادر به تبیین 25/3درصد از واریانس گرایش به خودکشی و سلامت روانی و انسجام خانوادگی قادر به تبیین 16/2درصد از عوامل سازمانی هستند. نتیجه گیری: سلامت روان و انسجام روابط خانوادگی تقویت شده با واسطه عوامل سازمانی مثبت به درک صحیح از شرایط خدمت منجر شده و سبب کاهش گرایش به خودکشی بین سربازان می شود.

1زمینه و هدف: امروزه شناسایی عوامل موثر بر رفتارهای پیشگیری کننده و کنترل بیماری کووید 19 به عنوان یک بحران جهانی، نیاز اصلی تمام جوامع می باشد. اما برای رسیدن به این هدف ابزاری روا و پایا برای سنجش عملکرد افراد جهت پیشگیری از کووید 19 نیاز است. در نتیجه پژوهش حاضر با هدف طراحی و روانسجی پرسشنامه رفتارهای پیشگیری کننده از کووید 19 انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه توصیفی در سال 1400 و 1401 انجام شد.  ابتدا پرسشنامه رفتارهای پیشگیری کننده از کرونا با 48 سوال طراحی شد و سپس برای تعیین روایی صوری پرسشنامه از دو روش کمی و کیفی استفاده شد. همچنین روایی محتوی به دو صورت کمی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت. سپس تحلیل عاملی با نمونه 220 نفری مورد بررسی قرار گرفت. برای تعیین همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و برای ارزیابی ثبات از روش آزمون و باز آزمون استفاده شد. داده ها بر اساس نرم افزار spss  و آزمون های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نمره کل روایی صوری 5/75بود. در مجموع، مبتنی بر تحلیل عامل اکتشافی، 6 عامل استخراج گردید. در نتیجه این مقیاس دارای 6 خرده مقیاس است: مقرارت خروج از منزل و خرید، چرخه انتقال تنفسی، مسئولیت پذیری اجتماعی، اصول بهداشت دست، بهداشت تغذیه و مقررات فاصله گذاری اجتماعی؛ که در مجموع 64/98 درصد از واریانس کل را تبیین می کنند. ضریب آلفای کرونباخ برای همه سازه ها بالاتر از 0/7 گزارش شد و مقدار ضرایب همبستگی درون گروهی (ICC) پرسشنامه حاصل از آزمون- آزمون مجدد با دو هفته فاصله، با فاصله اطمینان 95 درصد،0/812 بدست آمد که نشانگر مطلوبیت پایایی ابزار است. نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد روایی صوری مطلوب پرسشنامه نشانگر سهولت درک آیتم ها و ضرورت وجودی آن ها از دیدگاه جامعه هدف است. مقادیر مناسب روایی محتوایی اعم از شاخص روایی محتوایی و نسبت روایی محتوایی نیز مبین این است که از دیدگاه متخصصان پرسشنامه می تواند آنچه را که باید اندازه گیری کند بسنجد. تحلیل عاملی نیز موید همبستگی خرده مقیاس ها با کل ابزار و روایی سازه مناسب ابزار بود. همچنین مقادیر بالای همسانی درونی و ثبات ابزار پایایی پرسشنامه طراحی شده را نشان داد. در بحران کووید 19 و دوران پس از آن و نیز شیوع احتمالی بیماری های مشابه در آینده ارائه کنندگان خدمات سلامت و نیز سیاستگزاران این حوزه می توانند با استفاده از این پرسشنامه رفتارهای بهداشتی مردم را بررسی و از نتایج آن در طراحی و اجرای پروتکل های پیشگیرانه و مراقبتی استفاده نمایند.

1زمینه و هدف: استرس از مشکلات عمده زندگی بوده و شغل یکی از مهمترین عوامل ایجادکننده آن می باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین تأثیر مداخله آموزشی مبتنی بر شبکه اجتماعی مجازی بر استرس شغلی کارمندان دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه نیمه تجربی حاضر در میان 122 کارمند دانشکده های دانشگاه علوم پزشکی تهران که به شکل کاملاً تصادفی به دو گروه مداخله (59 نفر) و کنترل (63 نفر) تخصیص یافتند، در سال 1401 انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه های استرس شغلی و آگاهی، نگرش و عملکرد در خصوص استرس بود که قبل و دو ماه بعد از مداخله آموزشی تکمیل شد. برنامه آموزشی طی یک ماه با استفاده از شبکه اجتماعی مجازی و با روش های فیلم آموزشی، فایل صوتی، تصاویر و پیامک برای گروه مداخله اجرا شد. داده ها با کمک نرم افزار SPSS-16 و آزمون های آماری کای دو، تی مستقل، تی زوجی، آنالیز کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: میانگین امتیاز آگاهی، نگرش و عملکرد بین دو گروه مداخله و کنترل قبل از مداخله تفاوت معنی داری نداشت اما دو ماه بعد از مداخله ی آموزشی با تعدیل اثر نمرات پیش آزمون میانگین امتیازات مربوط به آگاهی، نگرش و عملکرد در گروه مداخله افزایش معنی داری پیدا کرد (0/001>P). میانگین نمره استرس شغلی در گروه مداخله از 118/26 به 117/20 کاهش یافت که نسبت به گروه کنترل این کاهش معنادار بود (0/001>P). نتیجه گیری: با توجه به اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر شبکه اجتماعی بر افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد در خصوص استرس و مدیریت استرس شغلی، طراحی و اجرای مداخلات آموزشی با بهره گیری از فناوری نوین و فضاهای مجازی برای بهبود سلامت روان در محیط های کار توصیه می شود.