پژوهش های مطالعات اسلامی معاصر
سال:1403 | دوره:2 | شماره:10 (فروردین) |تعداد مقالات:8

نهج البلاغه پس از قرآن، یکی از مهم ترین و ارزشمندترین منابع و کتب نزد مسلمانان است. این کتاب، با فصاحت و بلاغتی بی نظیر، بنیان های معرفتی برای بسیاری از قلمروها و ابعاد زندگی انسانی را در خود جای داده است که تعلق به عصر و زمان خاصی ندارد و همواره قابل بهره گیری و استفاده جوامع بشری میباشد. مبنای تحقیق در این نوشته، حدیث «الفُرصَه تمُّر مرِّ السَحاب فانتَهِزوا فُرَصَ الخَیّر» از نهج ابلاغه است که این نکتۀ مهم را تنبیه می دهد که فرصت ها بسیار کوتاه و زودگذرند و باید از آنان استفاده کرد. همچنین در موارد متعددی از این کتاب شریف، به اهمیت فرصت ها وغنیمت شمردن آنها توصیه شده و این که موفقیت درکارها و نیز رسیدن به سعادت دنیا و آخرت در گرو چگونگی استفاده از فرصتها می باشد. چنانچه هر یک از این فرصتها، اگر به موقع و به گونه صحیح مورد بهره برداری قرار نگیرد، این موقعیت، از دست رفته و ممکن است قابل جبران نباشد و فرد را دچار اندوه و حسرت فراوان کند. در این تحقیق که با استفاده از منابع کتابخانه ، به روش کیفی و به صورت توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، با استفاده از آموزه های نهج البلاغه، به مبحث فرصت و مباحث پیرامون آن پرداخته شده است و با توجه به اهمیت فرصت و زمان از دیدگاه دینی و فرادینی، تلاش شده است تا عوامل عوامل فرصت ساز، بر مبنای نهج البلاغه توضیح داده شود.

والدین نسبت به نفقه و تربیت کودکان وظایفی دارند که از جمله وظایف تربیتی انها اموزش حجاب، روزه، نماز و ارتباط با نامحرم است که از دغدغه های مهم والدین مذهبی است. این امر باعث شد که به دنبال روش های جذاب موثر برای علاقمندی وجذب کودکان به نماز باشند امر کودکان به نماز در روایات امده ودر این مقاله به دنبال این هستیم که امر کودکان به نماز از دیدگاه روایات فقهی بر والدین الزامی است یا غیر الزامی؟ روایات در این باب کدامند؟ سن مورد نظر در روایات برای این امر چه سنی است؟ ایا والدین در قبال عدم انجام انها مسئولند؟ که در این نوشته به بررسی این موارد خواهیم پرداخت. هدف از این مقاله آگاهی بخشی به خانواده ها نسبت به احکام اسلامی وآشنایی والدین با وظایف خود نسبت به فرزندان است که به روش توصیفی –تحلیلی بوده وجمع آوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای انجام شده است. ما در این مقاله با بیان نظرات فقها در ارتباط با امر کودکان به نماز در سنی قبلی از بلوغ توسط والدین پرداختیم ودیدیم که بنا به نظرات برخی از علماء وجوب امر بر والدین است وبیشتر آنها مورد استحبابی دانسته اند ونیز اقوال در سن کودک را مورد بحث قرار دادیم.

به رغم توسعه ی روزافزون محصولات تراریخته در سراسر دنیا، این محصولات از موضوعات پرچالش در سراسر دنیا از جمله کشورایران است. با توجه به اختلاف نظر دانشمندان حوزه ی زیست فناوری در مورد مزایا و مضرّات این محصولات، جامعه-خصوصا بخش علمی و نخبگانی-هنوز در این مورد به آرامش خاطر نرسیده است. در تراز قواعدی مانند «حرمت تغییر خلقت الهی»، «نفی سلطه ی کفار» و دیگر قواعد فقهی، قاعده ی «لاضرر» نیز می تواند روزنه ای دیگر برای بررسی فقهی این محصولات باشد. در این پژوهش تلاش بر این بوده که نخست مضرات این محصولات از جنبه های گوناگون روشن شود و پس از تبیین موضوع، با تکیه بر «قاعده ی لاضرر» حکم فقهی تولید محصولات تراریخته بیان شود. در بخش موضوع شناسی از روش تجربی و در بخش فقهی از روش نقلی-تحلیلی استفاده شد. پس از موضوع شناسی و بررسی دقیق ماهیت این محصولات با استفاده از مقالات معتبر بین المللی، با تطبیق «قاعده ی لاضرر» نتیجه این شد که بخشی از انواع محصولات تراریخته، ضرر قطعی داشته و بخشی از آنها احتمال ضرر دارند و این احتمال-به دلیل اعتبار بالای پژوهش های تجربی موجود-معتنا به بوده و مشمول قاعده ی مذکور است؛ در نتیجه تولید یا واردات بی قاعده ی این محصولات حرام خواهد بود.

روایات مرسله دسته ای از روایات هستند که از نظر سندی ضعیف شمرده شده اند و در مورد اعتبار و عدم اعتبار آنها مباحث زیادی مطرح گردیده است. در کتب حدیث ما به کرات احادیثی نقل شده اند که در سند آنها ارسال وجود دارد. در میان فقها در مورد عمل به روایات مرسله دیدگاه واحدی وجود ندارد. در این مقال ضمن بررسی حدیث مرسل و تبیین مفهومی آن به دیدگاه سه فقیه اصولی یعنی شیخ انصاری، امام خمینی و آیت الله خوبی می پردازیم. تا در ضمن تفاوت دیدگاه های ایشان، رویه عملی فقها در اعتبار دادن یا نامعتبر شمردن حدیث مرسل برایمان روشن شود.

شادی امری نسبی و مبتنی بر اهداف انسان در زندگی است و اگر هدف کسی در زندگی جمع آوری مال و کسب قدرت و مقامات دنیوی باشد چون این امور ناپایدار و از بین رفتنی اند شادی و سرور فرد نیز موقت و در معرض زوال است و دائماً مضطراب و در تب و تاب فقدان احتمالی آنها است اما کسی که هدف زندگیش تمسّک و پایبندی به ایمان و پرهیزکاری و عمل صالح برای دستیابی به خوشبختی اخروی باشد همین مسائل مایۀ آرامش و احساس امنیت و شادی عمیق و مداوم در وی خواهد بود چراکه دل به اموری بسته است که ماندنی است. گرچه تعالیم اسلام بر مبنای فطرت است و هم در قرآن و هم در سنت و سیرۀ معصومین (ع) اهمیت شادمانی و شادابی مشهود است و توصیه شده است که در دعاها از خداوند شادابی و رفع حزن درخواست شود زیرا منشأ شادابی، قلب انسان و قلب انسان تحت ارادۀ پروردگار است اما متاسفانه بسیاری از مردم تصور می نمایند که دینداری با شادابی و شادکامی در تضاد است و غافلند از اینکه مخالفت دین تنها با شادی های کاذب و موقّتی است که برای فرد خسران و پشیمانی جدّی به بار می آورد و آن دسته از آیات و روایاتی که شادی را نکوهش می نمائید ناظر به این نوع شادی ها که با عقل سلیم جور در نمی آید و باعث خفّت و سبکی فرد می شود، می باشد. یافته های این پژوهش که با استفاده از منابع کتابخانه ای، با روش کیفی و به صورت توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، حاکی از آن است که از جمله عوامل درونی شادکامی عبارت است از اینکه انسان با ایمان محکم و اعتماد و توکل به خداوند و راضی بودن به رضای خدا و تقدیرات او و اصلاح بسیاری از تفکرات و بینش های غلط و منفی، داشتن حسن ظن به خدا و خلق و دل بریدن از تعلقات دنیایی می تواند به شخصیتی شاد دست یابد. همچنین، با بهره گیری از لذایذ سمعی، بصری، چشایی و همنشینی با همفکران، ولیمه و مهمانی دادن ها و رفتن ها، صله رحم و معاشرت با نزدیکان و دوستان، کار و تحرک، غفلت نکردن از مزاح و خنده، حفظ آراستگی محیط زندگی و کار و آراستگی ظاهری و باطنی شخصی، داشتن بازی ها و سرگرمی های سالم و شادی بخش، استفاده از رنگ های نشاط بخش و موافق طبع انسانی، گوش دادن به صداها و ریتم ها و موسیقی های آرام بخش و گوش نواز سالم و استفاده از استشمام عطرها و رایحه های مسرت بخش گل ها از تأثیرات خارق العادۀ آنها در سلامت و نشاط افزایی فرد بی نصیب نمانیم تا در سایه نشاط و شادکامی خویش بدون سستی و کسالت به وظایف و تکالیف خویش در قبال خداوند، خانواده و اجتماع به بهترین وجه رسیدگی نماییم و با داشتن روحی سالم از سلامت جسم و قوت قلب و عقل برخوردار شویم.

تحقیق پیش رو با موضوع دسته بندی روایات نبوی پیرامون غیبت در منابع اسلامی با هدف جمع آوری روایات متعدد و مختلف نبوی حول غیبت و دسته بندی آنها طبق دلالت مطابقی در تمامی منابع اسلامی اعم از منابع امامیه و عامه به روش تحلیل محتوا در قالب نه دسته روایت به یافته های زیر دست یافته است؛ روایات متعددی از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در منابع فریقین پیرامون بحث غیبت ذکر شده است. روایات شریفه نبوی به لحاظ محتوایی که می رساند، به چند دسته تقسیم می شود. دسته نخست از روایات نبوی، بیانگر تعریف غیبت و شرایط آن است. دسته دوم بیانگر حکم فقهی غیبت است. سومین دسته از روایات نبوی پیرامون عواقب غیبت-اعم از عواقبی که به خود غیبت کننده یا به دیگران بازگردد-مطالبی را بیان می کند. دسته چهارم بیانگر کفاره غیبت و راه جبران آن است. دسته پنجم از روایات، درصدد برحذر کردن مردم از غیبت است. دسته ششم، مقدار قبح عمل غیبت و حسن ترک آن را مطرح می کند. روایاتی که در دسته هفتم از روایات غیبت قرار می گیرد، بیانگر موارد جواز غیبت است. هشتمین دسته از روایات بر حق الناس بودن غیبت دلالت دارد. آخرین دسته از روایات بر راه کارهای پیشگیری از وقوع غیبت دلالت دارد.

عقد بیع به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شود: از جهت زمان تسلیم مبیع و ثمن، چهار قسم برای آن مشخص و تثبیت شده: الف)بیع نقد، ب)بیع نسیه، ج)بیع سلف، د)بیع کالی به کالی. سه قسم اول از نظر فقها و حقوقدانان صحیح بوده اما قسم چهارم به اجماع فقها باطل می باشد. هریک از اقسام بیع دارای شرایط وخصوصیاتی هستند و آنچه در این تحقیق خواهان بررسی آن هستیم اقسام بیع از جهت اعلام ثمن و مبیع، اقسام بیع به اعتبار نحوه پرداخت ثمن و مبیع، اوصاف عقد بیع، تملیکی، معاوضی و عین بودن مبیع وشرایط و احکام مربوط به اوصاف بیع می باشد. و همچنین به بررسی بیع سلف یا پیش فروش و شرایط و احکام مربوط به آن از دیدگاه شرع و حقوق می پردازیم.

واژه فقردر قرآن و روایات در معانی متعدد و مصادیق گوناگونی استعمال شده ، که در برخی موارد ممدوح ودرپاره ای از مواقع مورد مذمت واقع شده است . شناخت معانی مختلف فقر در متون اسلامی و تمایز میان کاربرد های گوناگون آن ، برای جلوگیری از برداشت های نادرست از دین امری لازم و ضروری ست . تحقیق حاضر که با روش کتابخانه ای و رویکرد تحلیلی انجام شده ، درصدد پاسخ به این پرسش است که گونه های فقراز منظرنهج البلاغه چیست ؟ از این رو در این تحقیق ابتدا به بیان مفهوم فقر و سپس شناخت گونه ها و اقسام آن از منظر نهج البلاغه پرداخته شده است . شناخت و تفکیک اقسام فقر مادی ، فرهنگی و معنوی و فقر های ممدوح و مذموم باعث فهم دقیق تر از متون اسلامی به ویژه نهج البلاغه خواهد شد. شناخت مفهوم ، اقسام و گونه های فقردر دین اسلام ، زمینه را برای برداشت صحیح از روایات و سخنان معصومین فراهم می آورد. راهکارهایی که ائمه اطهار علیهم السلام در برابر گونه های متفاوت فقر بیان کرده اند با شناخت صحیح مفهوم فقر امکان پذیر است . با فهم و درک مفاهیم و اقسام فقر شخص می تواند از این معضل خودرا برهاند وفقر مورد مدح در اسلام را بداند وآگاهانه آن را انتخاب کند واز فقری که مذموم واقع شده دوری کند. جامعه ای که با مساله فقر روبرو است هرگز نمی تواند یک جامعه سالم را بنا نهد. اگر فقر از جامعه رفع نشود، ارزش ها و خوبی ها رفع خواهد شد.