محیط زیست طبیعی
سال:1401 | دوره:75 | شماره:ویژه نامه |تعداد مقالات:18

بنادر در انتقال بیش از 80% کالا­ها و مواد نقش دارند. ارزیابی چرخة حیات امکان ارزیابی همزمان پیامدهای محیط زیستی را فراهم می کند که تاکنون برای بنادر غیرکانتینری انجام نشده است. هدف این مطالعه، ارزیابی چرخة حیات عملیات بارگیری مایع، گاز، کانتینر، فله و تانکر و تعیین موثرترین زیرسامانه ها در پیامدهای عملیات بندری است. ارزیابی برای دو محدودة مبدأ تولید تا بندر (محدودة 1) و ورودی بندر تا بارگیری به کشتی (محدودة 2) انجام شده است. واحد عملکردی ، یک میلیون تن بارگیری برای هر زیرسامانه­ بارگیری و سپس در ازای یک میلیون تن بارگیری از کلیة زیرسامانه ­ها درنظر گرفته شده. نتایج نشان داد پیامد­های محیط­زیستی محدودة1 نسبت به محدودة2 بسیار پایین­ تر می­ باشد و بهتر است جهت کاهش پیامد­ها روی عملیات داخل بندر تمرکز گردد. در پیامد گرمایش جهانی به ازای واحد عملکردی یک میلیون تن بارگیری کلی، زیرسامانة گاز بیشترین سهم (در حدود 35%) را دارد که 50% آن ناشی از الکتریسیته و 45% ناشی از فلرینگ است. زیرسامانه فله در حدود 30% سهم دارد که کاملاً ناشی از الکتریسیته است. زیرسامانه مایع در حدود 20% در این پیامد نقش دارد که 95% از آن ناشی از الکتریسیته است. الکتریسیته همچنین بیشترین نقش را در کلیه پیامدهای هر زیرسامانه دارد. به ازای یک میلیون تن بارگیری کلی، زیرسامانه های فله، مایع و گاز به ترتیب بیشترین نقش را در پیامدهای محیط­زیستی دارند. با توجه به نتایج حاصل، پیشنهاد م ی­شود سناریوهای بهبود عملیات بندری با محوریت مصرف الکتریسیته و با در نظر گرفتن منابع تجدید­پذیر تأمین انرژی و حذف فلرینگ با توجه به نقش عمده آن در انتشار کربن تدوین گردد.

برآورد مقادیر ذخیرة کربن مانگروها نقش مهمی در تهیة اطلاعات حیاتی برای توسعه برنامه های سازگاری با تغییر اقلیم و استراتژی کربن آبی در رویشگاه های ساحلی دارد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر برآورد مقادیر ذخیرة کربن مانگروها در منطقة حفاظت شده حرای استان هرمزگان بود. برای دستیابی به این هدف، پس از انجام آماربرداری میدانی و ثبت قطر در محل یقه مانگروها و استفاده از روابط آلومتریک، مقادیر زی توده روی زمینی و زیرزمینی مانگروها در محل قطعات نمونه برآورد شد. سپس با توسعة رابطة رگرسیونی بین مقادیر زی توده روی زمینی و زیر زمینی مانگروها و مقادیر شاخص پوشش گیاهی نرمال شده مستخرج از تصاویر ماهواره ای، نقشة مقادیر زی توده روی زمینی و زیرزمینی مانگروها در دو منظقة ساحلی و جزیره ای و مانگروهای بلندقد و کوتاه قد تهیه شد. نتایج نشان داد که میانگین زی توده روی زمینی در مانگروهای مناطق ساحلی و جزیره ای منطقه حفاظت شدة حرا به ترتیب برابر با 61/2 تن در هکتار و 56/1 تن در هکتار و میانگین زی توده زیرزمینی نیز به ترتیب برابر با 15/6 و 12/5 تن در هکتار بود و اختلاف معنی دار بین مقادیر این دو متغیر در دو زون منطقه حفاظت شده وجود داشت (0/002>P). وسعت مانگروهای بلندقد در منطقة ساحلی (59 درصد) بیشتر از وسعت مانگروهای کوتاه قد (41 درصد) بود و در قسمت جزیره ای وسعت مانگروهای بلندقد (44 درصد) کمتر از وسعت مانگروهای کوتاه قد (56 درصد) بود. مقدار زی توده کل در مانگروهای بلندقد در هر دو  منطقة ساحلی و جزیره ای به ترتیب در حدود 7/5 و 8 برابر مقدار این متغیر در مانگروهای کوتاه قد بود. نتایج این پژوهش می تواند برای تهیة برنامه های سازگاری با تغییر اقلیم رویشگاه های مانگرو مورد استفاده قرار گیرد.

آگاهی از شرایط اقلیمی در مقصد گردشگری از مهم ترین اطلاعات مورد نیاز گردشگران طبیعت است. مطالعة حاضر با هدف تعیین زمان مناسب گردشگردی در جنگل های مانگرو خمیر-قشم، به بررسی شاخص های ‏TCI‏ ‏و ‏HCI‏ در سال های 1996 تا 2021 پرداخته است.‏ نتایج ‏TCI‏ نشان داد که بهترین فصل گردشگری، اواخر پاییز و زمستان در ماه های آذر، دی و بهمن می باشد. در حالی که نامطلوب ترین شرایط اقلیمی مربوط به ماه های خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر است.‏ همچنین مطابق نتایج ‏HCI‏ مطلوب ترین فصل گردشگری مربوط به زمستان و به ویژه اسفندماه می باشد، در ‏حالی که وضعیت این شاخص از خرداد تا مهرماه در شرایط قابل قبول است. نتایج ‏TCI‏ و ‏HCI‏ نشان داد که از پاییز تا اواخر فصل زمستان بهترین زمان از نظر اقلیم گردشگری و در مقابل از اواخر بهار تا ‏فصل تابستان، دارای نامطلوب ترین شرایط برای حضور بازدیدکنندگان به دلیل گرمای شدید، رطوبت بالا و شرجی بودن آب ‏و هوای منطقه است. ‏تحلیل آماری ‏TCI‏ و ‏HCI‏ نیز حاکی از آن است که رابطه معنی دار و مستقیمی بین این دو شاخص با ‏متغیرهای اقلیمی وجود دارد و با افزایش ضریب نهایی، شرایط اقلیمی منطقه برای ‏حضور گردشگران از وضعیت مطلوب تری برخوردار خواهد بود. ‏‏با توجه به رشد روز افزون صنعت گردشگری و توسعه طبیعت گردی در جنگل های مانگرو خمیر-قشم، برنامه ریزی ‏مناسب و مطابق با شرایط مطلوب اقلیم گردشگری می تواند به حفاظت از این منطقه، تأمین زیرساخت ها و امکانات ‏مناسب برای گردشگران، و همچنین ایجاد شرایطی برای درک احساس آسایش و رضایت ‏گردشگران کمک نماید.

تالاب ها تأثیری زیادی در میکرواقلیم و حفظ تعادل هیدرولوژیک و زیستی هر منطقه دارند. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی مخاطرات محیط زیستی تالاب بین المللی گمیشان براساس روش تصمیم گیری چندمعیارة TOPSIS انجام شد. در این پژوهش، تمرکز بر شرایط محیط زیستی تالاب گمیشان است و کلیة عوامل تنش زا که باعث برهم خوردن تعادل بوم شناختی تالاب می شود، مورد بررسی قرار گرفت. مرحلة اول پژوهش شامل تشریح، تجزیه و تحلیل سیستمی و شناخت ریسک های منطقه براساس روش DPSIR، مرحلة دوم انتخاب سه شاخص (شدت اثر، احتمال وقوع و حساسیت محیط پذیرنده) و نمره دهی به ریسک ها و مرحلة آخر رتبه بندی ریسک ها براساس روش TOPSIS است. براساس نتایج روش DPSIR، 15 ریسک برای تالاب شناسایی گردید. نتایج حاصل از رتبه بندی ریسک های تهدیدکننده با استفاده از روش TOPSIS حاکی از آن است که انتقال پساب کشاورزی به رودخانه های اترک و گرگان رود به تالاب، انتقال پساب استخرهای پرورش ماهی و میگو، ورود پساب تصفیه خانه شهر گمیشان و روستاهای اطراف و وقوع دوره های خشکسالی با توجه به میزان Cli به ترتیب در اولویت های اول تا چهارم قرار دارند. همچنین، براساس سطح بندی مخاطرات، در تالاب گمیشان 20% مخاطرات در ردة غیرقابل تحمل، 6/6% درصد مخاطرات در ردة قابل توجه، 13/4% مخاطرات در ردة متوسط، %40 مخاطرات در ردة قابل تحمل و 20% مخاطرات در ردة جزئی قرار گرفتند. براساس نتایج پژوهش، پیشنهاد می گردد مدیران یک مدیریت واحد در این تالاب انجام دهند تا علاوه بر تأمین نیاز آبی تالاب ها جهت حفظ پایداری خود نیازهای جوامع محلّی منطقه را بدون کمترین اثر منفی بر شرایط فیزیکی، شیمیایی و هیدرولوژیکی تالاب برآورده نماید.

تالاب شادگان بر اثر فعالیت های انسانی همواره در معرض آلودگی با فلزات سنگین قرار دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی ریسک محیط زیستی تالاب شادگان ناشی از ورود فلزات سنگین سرب و کادمیوم به تالاب می باشد. بدین منظور، از آب و رسوب تالاب نمونه برداری شد و به روش جذب اتمی و سیستم کورة گرافیکی با استفاده از دستگاه Perkin Elmer 4100، غلظت فلزات در آب و رسوب اندازه گیری شد. نتایج، غلظت سرب و کادمیوم در آب را بالاتر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) نشان داد و غلظت این دو فلز در رسوب تالاب پایین تر از استانداردهای مذکور بود. با استفاده از خروجی های مدل اکوفیت (Ecofate)، ارزیابی ریسک با روش کسر ریسک (RQ) انجام شد. براساس نتایج، برای سرب موجود در آب و در رسوب، ریسک متوسط، کادمیوم موجود در آب  حداقل ریسک و برای کادمیوم موجود در رسوبات، حداکثر ریسک برآورد شد. ضریب همبستگی پیرسون رابطة قوی و معنی دار بین کادمیوم موجود در آب و کادمیوم موجود در رسوب را نشان داد (0/05>P) بنابراین، ریسک اکولوژیک تالاب، ناشی از انباشت این فلز در رسوبات تالاب را به همراه داشته است. بنابراین، ملاحظات محیط زیستی صحیح باید در تالاب شادگان مدنظر قرار گیرد.

اکوسیستم متنوع دریا، شکل­ گیری و جریان مستمر تولیدات و خدمات را برای انسان فراهم کرده است، همچنین اثرات آن در حیات اقتصادی کشورها نقش به سزایی دارد. برای ارزش گذاری این خدمات شناخت فواید و انتخاب تولیدات قابل ارزش گذاری ضرورت دارد. ارزش خدمات اکوسیستمی میگوی دریایی با روش های ارزش گذاری مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ­ها (به تعداد 70 نفر) از بین ذینفعان انتخاب و در دو گروه ذیفعان محیط ­زیست و افراد مرتبط با صید گروه بندی شدند و با ابزار پرسشنامه نظرات آن ها در مورد ارزش های محیط ­زیستی و اقتصادی میگو اخذ گردید. از تکنیک های ارزش گذاری مانند ارزش گذاری مشروط و انتقال منافع استفاده و برای سال 1400 برآوردها انجام شد. نتایج نشان داد که، ارزش وجودی میگوی موزی (Penaeus merguiensis) دریایی به طور متوسط 9/38 درصد قیمت بازاری (یک میلیون ­ریال) آن به دست آمد. ارزش میراثی این گونة کفزی برای هر نفر حداقل حدود 5/2 میلیون ­ریال و ارزش سایر گونه های همراه صید حدود 1/3 میلیون ریال برآورد شد. وجود خسارت به منابع دریایی با روش فعلی صید با برداشت بیش از حد و صید سایر گونه های غیر­هدف بیش از 140 میلیون دلار محاسبه شد. متوسط ارزش فرهنگی این گونه برای هر نفر حداقل 472 هزار ­ریال تعیین شد. بررسی ارزش کلی خدمات اکوسیستمی و تولیدات میگوی دریایی در سال 1400، بیش از 53 میلیون­دلار برآورد شد و نسبت هزینه به خسارت وارده در این فعالیت اقتصادی بیش از 3/2 برابر ارزش های تعیین شده محاسبه شد. بنابراین تغییر روش برداشت و حذف ترال کف، توصیة کاربردی در این حرفه است.

پژوهش حاضر، به منظور سنجش فلزات سنگین مس، نیکل، سرب و روی در رسوبات، ریشه، ساقه و برگ رویشگاه های مانگرو (Avicennia marina) و از 5 ایستگاه در بندر خمیر واقع در جنوب غربی بندرعباس با سه تکرار در تابستان 1399 انجام شد. علاوه بر این، برخی از پارامترهای ژئوشیمیایی رسوبات بستر این مانگروها مانند شاخص مولر، فاکتور آلودگی و شاخص اریسک اکولوژیک مورد ارزیابی قرار گرفت. الگوی تجمع فلزات در رسوبات به صورت Ni>Pb>Zn >Cu به دست آمد. این الگو برای بافت های ریشه، ساقه و برگ به ترتیب به صورت Ni> Cu>Zn>Pb، Cu>Zn>Ni>Pb و Cu>Zn>Ni>Pb به دست آمد. بر اساس میزان فاکتور تجمع زیستی، بافت های گیاه می توانند شاخص زیستی مناسبی برای فلز مس در منطقه باشند. ریشه نیز می تواند شاخص مناسبی برای فلزات سرب و نیکل محسوب شود. برای فلز روی، بافت های برگ و ساقه شاخص مناسبی در منطقه شناخته شدند. فاکتور انتقال، تنها برای فلزات مس و روی در بافت های ساقه و برگ معنی دار بود که نتایج نشان از رابطة مستقیم بین غلظت مس و روی در ریشه و پس از آن در برگ ها و ساقه ها بود. همچنین بررسی غلظت فلزات در رسوبات در همه ایستگاه ها نشان داد که تنها غلظت فلز نیکل بحرانی بود. علاوه بر این، شاخص های محیط زیستی زمین انباشتگی و فاکتور آلودگی، بیانگر وضعیت آلودگی متوسط در رسوبات منطقه بود. همچنین یافته های شاخص ارزیابی محیط زیستی فلزات سنگین نشان داد که، رسوبات بندر خمیر از نظر شاخص آلودگی اکولوژیک در ردة ریسک اکولوژیک کم (RI<150) قرار دارند. به طور کلی روند تجمع فلزات در رسوب و بافت های درخت حرا نشان داد که با افزایش غلظت فلزات در رسوبات، میزان این عناصر در بافت های گیاه نیز افزایش می یابد، بنابراین گونة A. marina می تواند شاخص زیستی برای فلزات سنگین در اکوسیستم مورد مطالعه باشد. علاوه بر این، این گیاه باعث کاهش تحرک و دسترسی زیستی فلزات مورد بررسی در رسوبات این اکوسیستم می شود.

گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی به علّت افزایش انتشار گازهای گلخانه ­ای، به سطح هشداردهنده رسیده است. یکی از گازهای مؤثر در تشدید این پدیده، گاز متان است. شالیزارهای برنج به عنوان یکی از مهمترین منابع اصلی انتشار آن شناخته می شوند، به­ طوری­ که کشت این محصول، 22 درصد از کل متان بخش کشاورزی را منتشر می کند. روش ­های کشت و مدیریت آب از جمله آبیاری تناوبی و خشکه­ کاری می تواند به کاهش انتشار این گاز کمک کند. از این رو در مطالعة حاضر، با استفاده از اطلاعات سال 1395، هزینه­ های محیط زیستی انتشار گازهای گلخانه ­ای شالیزارهای برنج در سه سناریو «کشت سنتی یا آبیاری غرقابی»، «آبیاری تناوبی» و «خشکه کاری»  با استفاده از الگوی مرزی تصادفی مسافت-ستانده برآورد شد. بر اساس نتایج، هزینه ­های محیط زیستی انتشار سالانة متان در شالیزارهای کشور در روش سنتی، تناوبی و خشکه کاری به ترتیب برابر با 633، 356 و 352 میلیارد ریال است. همچنین قیمت سایه­ای هر کیلوگرم متان در این سناریوها به ترتیب 5056، 5808 و 5737 ریال محاسبه شد. یافته­ های این مطالعه نشان داد که روش ­های آبیاری تناوبی و خشکه کاری می تواند جایگزین مناسبی به جای روش سنتی در جهت کاهش آلاینده ­ها و هزینه­ های محیط ­زیستی باشند. از طرفی بایستی اقدامات لازم جهت دستیابی به توسعة پایدار از طریق درونی­سازی این هزینه ­ها انجام گیرد.

طبقه بندی شدت وقوع مخاطرات محیطی چندگانه در سطح رویشگاه ­های مانگرو یکی از پیش ­نیازهای اصلی جهت ارزیابی آسیب ­پذیری و  توسعه و برنامه ­ریزی راهبردهای مدیریتی برای به حداقل رساندن اثرات مخرب ناشی از وقوع مخاطرات چندگانه بر این رویشگاه ­ها است. هدف این تحقیق نیز نقشه­ سازی و طبقه­ بندی شدت وقوع سه نوع مخاطرة محیطی شامل خشکسالی، تندباد و پسروی مرز رو به دریا مانگروهای نایبند، تیاب و گواتر در طول سواحل خلیج فارس و دریای عمان می باشد. بدین منظور استفاده از سری زمانی بلند مدت مقادیر بارندگی ماهانه، سرعت باد روزانه و تصاویر ماهوارة لندست، نقشه ­های شدت وقوع هر یک از مخاطرات محیطی در سطح رویشگاه­ ها با استفاده از توابع موجود در نرم افزار ArcGIS تهیه شد. در نهایت، نقشه های مخاطرات پس از استانداردسازی با یکدیگر تلفیق شدند و نقشة پهنه ­بندی شدت قرارگیری در معرض مخاطرات محیطی چندگانه در سطح مانگروها تهیه شد. نتایج نشان داد که مقدار نمایة در معرض قرار گرفتن در سطح رویشگاه ها از 2 تا 4/6 متغیر بود و از سواحل خلیج فارس به سمت سواحل دریای عمان افزایش می ­یابد؛ چنان­که رویشگاه نایبند در سواحل غربی خلیج فارس (سواحل استان بوشهر) و رویشگاه گواتر در سواحل شرقی دریای عمان (سواحل استان سیستان و بلوچستان) به ترتیب در معرض کمترین و بیشترین شدت وقوع مخاطرات محیطی مورد بررسی قرار داشتند. نتایج این مطالعه اطلاعات حیاتی برای اجرای فرآیند ارزیابی آسیب پذیری و تاب­آوری رویشگا­ه­ های مانگرو مورد مطالعه را فراهم می ­سازد.

همکاری سازمانی، مفهومی است که به وابستگی فزایندة بین افراد و سازمان ها پاسخ می دهد. این مفهوم همکاری سازمانی مفهومی است که به وابستگی فزاینده بین افراد و سازمان ها پاسخ می دهد. همکاری سازمانی یک مفهوم است که در پاسخ به وابستگی متقابل رو به رشد در میان افراد و سازمانی از عوامل کلیدی در مدیریت محیط زیست و توسعة گردشگری است که در آن افراد، سازمان ها و نهادها، با مشارکت در طیف گسترده ای از فعالیت ها، ساختاری را با هدف حداکثرسازی ارزش های مشترک و دستیابی به رشد پایدار ایجاد می کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی شبکة همکاری و تعیین نقش و جایگاه کنش گران و سازمان های مختلف در مدیریت محیط زیست و توسعة گردشگری جزیرة قشم است. بدین منظور با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه ای که رویکردی جدید در حل مسایل چند بعدی و در هم تنیده مدیریتی است، تعاملات سازمانی کنش گران با استفاده از ابزار پرسشنامه و نرم افزارهای Ucinet و Netdraw تحلیل شد. نتایج نشان داد که بیشترین ارتباط افراد با سازمان منطقة آزاد قشم و ادارة حفاظت محیط زیست قشم است که به ترتیب مرکزیت درجة 30 و 25 و مرکزیت بینابینی 582/897و 566/541را دارند. همچنین بیشترین همکاری سازمانی با افراد را نیز سازمان منطقة آزاد قشم با مرکزیت درجة 35 و مرکزیت بینابینی 514/735و ادارة حفاظت محیط زیست قشم با مرکزیت درجة 34 و مرکزیت بینابینی 536/736 دارند. به عبارتی تنها دو سازمان منطقة آزاد قشم و ادارة حفاظت محیط زیست قشم هستند که افراد، بیشترین تمایل و همکاری را با آن ها دارند. بنابراین شبکة همکاری افراد با سایر سازمان های مرتبط با مدیریت محیط زیست و گردشگری نیازمند توجّه و تقویت همکاری است.

سوخت­ های فسیلی، به واسطة محدود بودن منابع، ایجاد آلودگی و گرمایش زمین، سبب شده­­اند، که استفاده از انرژی­ های تجدید پذیر به خصوص انرژی باد مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد. به همین دلیل برای تعیین معیارهای مکان یابی مزارع بادی ناحیة ساحلی استان سیستان و بلوچستان معیارهای اولیه با بررسی 30 پژوهش مرتبط در بیست سال اخیر شناسایی شد. معیارها و شاخص ­های شناسایی شده به دو گروه اکولوژیک و انسانی تقسیم و فرکانس استفاده از معیارها تعیین شد. براساس نتایج به دست آمده، متوسط سرعت باد و فاصله از سکونتگاه ­های انسانی بالاترین فراوانی شاخص­ ها در تجربیات پیشین را به خود اختصاص دادند. با این وجود، غربال­سازی معیارها با استفاده از روش دلفی نشان داد، برای مکان­ یابی مزارع­ بادی در ناحیة ساحلی استان سیستان و بلوچستان، میانگین سرعت باد، استمرار باد، فاصله از مناطق لغزشی، فاصله از مناطق عملیات نظامی، فاصله از شبکة نیرو و هزینه­ های توسعه مهمترین شاخص­ های توسعه­ این کاربری هستند. سنجش اهمیت معیارها بر مبنای روش دلفی نشان داد، ضروری ترین شاخص­ های مکان­ یابی مزارع بادی در محدودة مورد مطالعه، میانگین سرعت باد، استمرار باد، فاصله از شبکه نیرو و چگالی ­توان باد است. بنابراین در راستای ظرفیت سنجی اقلیمی برای توسعة مزارع بادی در ناحیة ساحلی لازم است، از مشارکت و همپوشانی نقشة متوسط سالانة سرعت باد، متوسط سالانة چگالی توان باد و متوسط سالانة درصد استمرار باد استفاده شود. با استفاده از قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی و توابع درون­ یابی کریجینگ نقشه سازی و تجزیه و تحلیل معیارهای اقلیمی انجام شد. در نهایت ناحیة ساحلی به دو پهنه با شرایط مناسب (91 درصد ناحیة ساحلی) و نامناسب (9 درصد ناحیة ساحلی) تقسیم بندی شد.

مواد شیمیایی مختل کنندة غدد درون ­ریز، مانند ترکیبات شبه ­استروژنی بیسفنول A و نونیل­فنول از منابع مختلفی توسط رودخانه ­ها به دریای خزر وارد می­ شوند. این ترکیبات در غلظت­ های کم می ­توانند به طور بالقوه برای سلامتی انسان و موجودات آبزی خطرناک باشند. در عین حال، اطلاعات مربوط به غلظت آن ها در مصب­ رودخانه ­های دریای خزر، محدود است. بنابراین در مطالعة حاضر، غلظت آلاینده­ های BPA و NP و برخی از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب در مصب 49 رودخانة ورودی دریای خزر از استان­ های گیلان، مازندران و گلستان در ماه­ های مرداد تا شهریور 1394 بررسی شد. غلظت ترکیبات در بین مصب­ های مختلف مقایسه گردید و اولویت بندی ترکیبات شبه ­استروژنی و فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب با استفاده از آنالیز مؤلفه ­های اصلی (PCA) و دسته ­بندی فاکتورها و مصب­­ ها نیز با آنالیز خوشه ­ای (CA) انجام شد. بر اساس نتایج، غلظت ترکیبات BPA و NP به طور متوسط µg/l 1/81 و µg/l 2/85 اندازه­ گیری شد که بالاتر از حد مجاز بود و بیشترین غلظت این ترکیبات در رودخانه های تالش، آستارا، انزلی، ازارود، نشتارود، طلارود و تجن اندازه ­گیری گردید. نتایج PCA، 2 مؤلفه اصلی را مؤثر بر کیفیت آب رودخانه ­ها با مقدار واریانس 81/41٪ و با مقدار ویژه 1> نشان داد، که در درجة اول پارامترهای EC، TDS، TSS و TS از مهم ترین فاکتورها و سپس میزان نیترات و فسفات در درجة بعدی اهمیت قرار گرفتند. همچنین بر اساس نتایج CA، 4 دسته مصب و پارامترهای کیفی جدا گردید. به طورکلی نتایج نشان داد که رودخانه­ های سواحل ایرانی دریای خزر، دارای غلظت بالایی از ترکیبات شبه استروژنی بوده که می ­تواند حاصل آبشویی زمین­ های کشاورزی و پساب صنایع و مناطق مسکونی باشد.

جنگل های مانگرو نقش مؤثری در جذب دی اکسید کربن جو و مقابله با افزایش گازهای گلخانه ای و اثرات انسانی گرمایش جهانی دارند. هدف کلی این مطالعه برطرف کردن خلاء اطلاعاتی ذخیرۀ کربن در جنگل های مانگرو استان بوشهر است. در این مطالعه، ذخیرۀ کربن کل و یک متر فوقانی خاک و همچنین درختان جنگل های مانگرو استان بوشهر (نایبند و مل­گنزه) مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این کار، تعیین میزان کربن رسوبات در مغزه های رسوبی و اندازه گیری قطر تنه و ارتفاع درختان در 12 ایستگاه انجام شد. پردازش تصاویر ماهواره ای نشان داد مساحت کلی جنگل مانگرو نایبند و مل گنزه به ترتیب 141 و 14 هکتار است که 73 درصد آن را جنگل های متراکم تشکیل می دهد. نتایج نشان داد، میانگین کربن یک متر فوقانی خاک حرای نایبند و مل­گنزه به ترتیب 158 و 190 تن بر هکتار است که در محدودۀ میانگین جهانی مانگروهای نواحی خشک قرار دارد. میزان کل کربن در یک متر فوقانی خاک مانگروهای منطقه 25000 تن برآورد شد که 89 درصد آن در مانگروهای خلیج نایبند تثبیت شده است. خاک و درختان رویشگاه های مانگرو نایبند و مل­گنزه جمعاً 59/5هزار تن کربن معادل 218 هزار تن دی اکسید کربن در خود ذخیره کرده اند که از این میزان 28/5هزار تن در خاک و بقیه (31 هزار تن) در زی تودة درختان مانگرو ذخیره و از جو زمین خارج شده است. برآوردها نشان می دهد در صورت تخریب کامل جنگل های حرای منطقه، بیش از 155 هزار تن دی اکسید کربن وارد جو خواهد شد. بررسی میزان کربن کل عمق خاک به ما این امکان را داد که برای اولین بار میزان کربن کل رویشگاه های مانگرو استان بوشهر ارزیابی گردد.

با توجه به پیچیدگی سیستم های پویای اکولوژیک-اجتماعی و افزایش فشارهای انسانی بر اکوسیستم ها، تلفیق تأثیر ارزش های اجتماعی در ارزیابی جامع خدمات اکوسیستم از اهمیت زیادی برخوردار است. این موضوع در ژئوپارک قشم به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری کشور، ثبت شده به عنوان ژئوپارک جهانی یونسکو و دارای اکوسیستم های طبیعی حساس نظیر جنگل های مانگرو، اهمیت بیشتری می یابد. در این مطالعه با استفاده از مدل ارزش اجتماعی خدمات اکوسیستم (SolVES) دوازده ارزش اجتماعی ژئوپارک قشم نقشه سازی شد. استفاده از ابزار پرسشنامه و بکارگیری روش ارزیابی مشارکتی و نقشه سازی، منجر به تلفیق دانش تخصصی و اجتماعی در ارزیابی و نقشه سازی خدمات اکوسیستم شد. در این راستا، از شاخص های عینی و ذهنی به صورت کمی و کیفی استفاده شده است. شاخص های ارزش اجتماعی خدمات اکوسیستم ابتدا به صورت کیفی در قالب پرسشنامه و سپس به صورت کمی در قالب پهنه بندی انجام شده در نرم افزار SolVES مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تلفیق داده های فضایی و اجتماعی و نقشه سازی شدت های مختلف ارزش بر اساس درک افراد از ارزش های اجتماعی خدمات اکوسیستمی می تواند در طرح ریزی و اجرای برنامه های مدیریتی پایدار کمک مؤثری نماید.  تلفیق ارزش های اجتماعی خدمات اکوسیستم با داده های سرزمینی، می تواند به یکپارچگی درک عمومی ارزش های اجتماعی در بین ذینفعان مختلف و اولویت بندی مکان های دارای جاذبه ها و ارزش های اجتماعی خدمات اکوسیستم منجر شود.

ارزیابی غلظت فلزات سنگین و ریسک محیط زیست آن ها جهت پایش آلودگی، برای حفظ کیفیت محیط زیست و سلامت بوم سازگان ها ضرورت دارد. در این مطالعه، پراکنش و ارزیابی ریسک اکولوژیک فلزات سنگین در رسوبات مصب های اطراف واحدهای پتروشیمی مورد بررسی قرار گرفت. هدف از اجرای این تحقیق، ارزیابی میزان آلودگی و ریسک اکولوژیک فلزات سنگین در رسوبات تالاب شادگان است. برای تعیین نقاط نمونه برداری از روش سیستماتیک طبقه بندی تصادفی استفاده شد و 36 نمونه از 4 ایستگاه جمع آوری و جهت آنالیز به آزمایشگاه منتقل گردید. آماده سازی و هضم کامل رسوبات براساس دستورالعمل استاندارد موپام صورت گرفت. برای آنالیز نمونه ها از دستگاه ICP-OES مدل 730-ES استفاده شد. شاخص های مهم محیط زیست از قبیل شاخص زمین انباشتگی (Igeo) و شاخص ریسک اکولوژیک (ERi) محاسبه گردید. براساس نتایج به دست آمده میانگین غلظت نیکل، سرب، جیوه و وانادیوم  به ترتیب 58/8، 8/5، 6/9 و 88/7 میکرو گرم بر گرم وزن خشک بود. نتایج نشان داد که الگوی پراکنش فلزات سنگین در رسوبات به صورت وانادیوم> نیکل>سرب> جیوه بود. بر مبنای شاخص ژئوشیمیایی مولر، نیکل و سرب دارای آلودگی شدید، جیوه دارای آلودگی شدید تا بسیار شدید و وانادیوم دارای آلودگی متوسط است. آنالیز شاخص ریسک اکولوژیک (ERi) نشان داد که وضعیت ریسک برای نیکل، سرب و جیوه قابل توجه و برای وانادیوم متوسط است. می توان نتیجه گرفت که تالاب شادگان به دلیل ورود پساب های صنایع پتروشیمی آلوده به فلزات سنگین است و استفاده از تصفیه خانه های جدید، تجزیه کردن آلاینده ها و استفاده از مواد خام با درصد آلایندگی کمتر در مدیریت پساب ها جهت کاهش آلاینده ها ضروری است.

حذف سد از روش های احیاء زیست بوم رودخانه است. در پژوهش حاضر، حذف سد وشمگیر بر روی رودخانة گرگانرود در استان گلستان، به دلیل حجم بالای رسوبات درون مخزن و پایان عمر مفید آن مورد مطالعه قرار گرفت. سه سناریو جهت حذف سد وشمگیر انتخاب شد: 1- حذف کامل (مشابه شکست ناگهانی سد در روز آفتابی با مخزن پر از آب)، 2- حذف پله ای سرریز و 3- حذف با رسوبات پایدار. در این پژوهش، از مدل دوبعدی CE-QUAL-W2 برای مدل سازی هیدرودینامیک و کیفیت آب رودخانة گرگانرود برای شرایط موجود و در سه سناریو حذف سد، در بازة 128 کیلومتری پایین­دست سد وشمگیر تا دهانة دریای خزر استفاده گردید. مدل کیفی با داده­ های شاهد (تراز سطح آب و فاکتور­های کیفی) در دو ایستگاه هیدرومتری آق ­قلا (68 کیلومتر پایین­دست سد وشمگیر) و بصیرآباد (112 کیلومتر پایین­دست سد وشمگیر) برای شرایط موجود گرگانرود واسنجی و تأیید شد. نتایج ارزیابی در بازة زمانی تغییرات سریع رودخانه پس از حذف سد (تا 60 روز) ارائه شده ­است. نتایج سه سناریوی حذف سد نشان داد که میزان اکسیژن محلول (DO) در دو مقطع رودخانه (آق­ قلا و بصیرآباد) افزایش می ­یابد. میزان اکسیژن مورد نیاز زیستی (BOD) در سناریوی اول (حذف کامل) و دوم (حذف پله ­ای) به میزان اندکی (کمتر از 10 درصد نسبت به شرایط رودخانه قبل از حذف) افزایش خواهد داشت. در سناریوی سوم (حذف با رسوب پایدار)، تغییر چشم­گیری در میزان BOD رخ نمی ­دهد. در سه سناریو و در هر دو مقطع کنترل، میزان pH در دو مقطع زمانی قبل و بعد از حذف سد، تغییر اندکی خواهد داشت. میزان کل مواد جامد محلول (TDS) در روزهای اولیه برابر یا بالاتر از میزان آن در قبل از حذف است، ولی با گذشت زمان از میزان آن کاسته می ­شود. نتایج مدل سازی نشان می­ دهد که سناریو دوم (حذف پله ای سد) گزینه برتر است و سبب بهبود شرایط کیفی رودخانه و بازتوانی محیط زیستابی گرگانرود می ­شود.

مناطق ساحلی، فضایی جغرافیایی میان دو اکوسیستم با خصوصیات مستقل از یکدیگر است که به عنوان یک فضای برنامه­ ریزی مجزا مورد توجه قرار می­ گیرد. در این فضا، تحلیل مخاطرات طبیعی می تواند ابزار مناسبی در تصمیم گیری، برنامه ریزی و اولویت بندی اقدام مدیریت بحران باشد. مهم ترین اقدامات و مراحل در تحلیل مخاطرات، تعیین انواع مخاطرات است. در این مطالعه، بررسی مخاطرات طبیعی در منطقة ساحلی استان سیستان و بلوچستان مرتبط با اهداف طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی این استان (ICZM) انجام شد. بدین منظور، ابتدا مخاطرات موجود در منطقة ساحلی با استفاده از روش دلفی تعیین و پس از شناسایی دامنة تأثیر آن، طبقه ­بندی شد. به منظور تحلیل گسترة مخاطرات بر محیط اثرپذیر، کاربری ها و فعالیت هایی که تحت تأثیر قرار می گرفتند، شناسایی و حوضة نفوذ آن برای هر کاربری با تشکیل ماتریس مخاطرات-کاربری تعیین شد. در نهایت با تهیة نقشة هر یک از مخاطرات و کاربری­ های موجود در منطقة ساحلی و روی هم­گذاری این لایه ­ها در محیط ArcGIS، تعداد مخاطراتی که هر کاربری را تهدید می­ کنند، مشخص شد. نتایج نشان داد که، بیشترین مخاطرات در بخش غربی ناحیه ساحلی استان و بین خلیج پزم تا خور میدانی قرار دارند. سونامی و فعال بودن تپه ­های ماسه ­ای دو مخاطره ­ای هستند که بر تعداد کاربری بیشتری اثر می ­گذارند. در بین کاربری ­ها نیز کاربری کشاورزی و دیم نسبت به سایر کاربری ها از مخاطرات بیشتری متأثر خواهند شد. نتایج این مطالعه با در اختیار گذاشتن گسترة اثر مخاطرات بر کاربری ­های مختلف و استفاده در تعیین آسیب­ پذیری منطقة ساحلی سبب خواهد شد، برنامه مدیریت محیط­ زیستی محدودة مطالعه با دامنة وسیع ­تری از اطلاعات تدوین و اتخاذ اقدامات توسعه ­ای با آگاهی از گسترة مخاطرات موجود، توسعة امن و ایمن ­تری را در منطقه به همراه داشته باشد.

در ده­ های اخیر گسستگی شدید بین انسان با محیط زیست، باعث ناپایداری در ارائه خدمات اکوسیستمی شده است. از این رو ارائه چارچوب مفهومی مناسب برای بیان رابطة عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی مبتنی بر شبکه های اجتماعی-اکولوژیک به منظور کمک به پایداری محیطی ضروری است. هدف این مطالعه ارائة چارچوب مفهومی جدید برای عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی مبتنی بر رویکرد اکوسیستمی و تعیین نسبت عرضه و تقاضای جامع خدمات اکوسسیستمی نگهداشت خاک، تولید آب سطحی، تولید غذا و ذخیرة کربن منطقة 4 آمایش ایران بود. دراین راستا با روش فرا ترکیب، مدل مفهومی جدیدی پیشنهاد و سپس تحلیل فضایی خدمات اکوسیستمی چهارگانه انجام شد. نتایج نشان داد که ناهمگونی فضایی زیادی از بعد عرضه و تقاضای در هر چهار خدمت به ویژه خدمات اکوسیستمی تولید آب سطحی و تولید غذا وجود دارد. براساس ارزیابی نسبت عرضه و تقاضای جامع خدمات اکوسیستمی حدود 80 درصد منطقه با کسری خدمات اکوسیستمی مواجه استو فقط 6 درصد دارای مازاد خدمات است، که عمدتدً در بخشی از زاگرس میانی قرار دارد و دارای بیشترین میزان تولید آب، ذخیرة کربن و کمترین فرسایش خاک است که تضمین کنندة بقای اکولوژیک منطقه خواهد بود. در واقع به منظور جریان سازی رویکرد اکوسیستمی در برنامه ریزی فضایی، مشخص نمودن نقاط کانونی خدمات اکوسیستمی از طریق تعیین نسبت عرضه و تقاضای جامع، برای اتخاذ تصمیمات مناسب توسط تصمیم گیران حائز اهمیت است.