اخلاق و تاریخ پزشکی ایران
سال:1402 | دوره:16 | شماره:1 |تعداد مقالات:24

1 بیماری مالاریا یکی از شایع­ترین بیماری ­های عفونی به شمار می ­رود که رشد وشیوع آن بستگی به شرایط محیطی و اقلیمی هر منطقه دارد. دولت پهلوی به منظور تامین سلامت عمومی در جامعه اقداماتی جهت جلوگیری از شیوع این بیماری انجام داد. در سال های 1334تا 1347ش، استان هفتم، فارس، که شامل بخش زیادی از نواحی کرانه ­ای و پس کرانه ­ای خلیج فارس نیز بود، به دلیل موقعیت جغرافیایی، جزء مناطق آسیب پذیر نسبت به این بیماری به شمار می ­رفت. لذا هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل اقدامات دولت پهلوی جهت کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری مالاریا در استان فارس در خلال سال های 1334 تا 1347ش است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و گردآوری داده ­ها با مراجعه به منابع دست اول تاریخی و اسناد منتشر نشده محلی(فارس) انجام شده است. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که دولت پهلوی در چارچوب برنامه­ های عمرانی هفت ساله دوم و سوم راهکارهایی را در درمان و ریشه کن نمودن این بیماری نظیر عملیات سم پاشی، اعزام کیپ ­های بهداشتی تخصیص بودجه ویژه و اجرای برنامه­ های آموزشی انجام داد. بررسی آماری نشان می ­دهد این اقدامات در پیشگیری از شیوع و کنترل بیماری مالاریا در فارس به طور نسبی موفق و نتیجه بخش بود. با این حال اجرای این طرح در فارس بدون چالش نیز نبود.

1یکی از ابزارهای مهم در شناخت و ارزیابی یک ترکیب دارویی و تحلیل محتوای آن، نام دارو است. البته گاه این عنوان ها به سبب وجود مشکلاتی که به نوعی آسیب شناسی این حوزه تلقی می گردد خدشه دار می شوند. این پژوهش با گردآوری و بررسی داروهای مرکب طب سنتی تلاش دارد مشکلات حاضر در نام گذاری داروها را شناسایی کند. نام داروهای این پژوهش از سه کتاب عمل صالح، قرابادین کبیر، و قرابادین اعظم گرد آمده است که در زمره قرابادین های متأخر طبی بوده و در قرون 12 و 13 هجری نگاشته شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در شیوه نام گذاری داروهای مرکب با 5 مشکل عمده مواجه هستیم: (1) وجود چندین نام متفاوت برای دارویی با فرمولاسیون ثابت؛ (2) وجود نام یکسان برای داروهای دارای فرمولاسیون متفاوت؛ (3) نداشتن نام یا بی نام بودن برخی داروهای مرکب؛ (4) نامشخص بودن دسته دارویی برخی فرآورده ها؛ و (5) آمیختگی موضوع شکل دارویی با روش مصرف، افعال و خواص یا صفات دارو. این بررسی نشان می دهد که نام گذاری فرآورده ها و داروهای سنتی با الگوهای مختلفی انجام پذیرفته و از این رو، دچار تشتت فراوان است که نیازمند توجه و ساماندهی جدی است.

1این مقاله نامه به سردبیر و فاقد چکیده است.

1زیست فناوری های نوظهور به واسطه ی تأثیر بر حوزه های اجتماعی و اقتصادی و سلامت نقش بسزایی در ارتقای رفاه جوامع ایفاء می کند. نگرش به فناوری های زیستی در شرایط مختلف و در طول زمان متفاوت بوده و بر اساس درک جدید و شواهد نویافته از موقعیت تغییر می کند. در ارزیابی اخلاقی فناوری های نوظهور یکی از مسائلی که همواره مورد تأکید قرار می گیرد جنبه های خطرآفرین و مشکل ساز آن برای زندگی و رفاه انسان ها است. در عین حال، پیش فرض های اخلاقی شامل آزادی، خوش بینی در فناوری، جبرگرایی، چرخه زندگی، قدرت، شکل زندگی، بی طرفی فناوری، ابهام، عدم قطعیت، توان بالقوه تحول آفرینی و چالش های برخواسته از آن ها می تواند بر قضاوت اخلاقی استفاده از این فناوری ها مؤثر واقع شود. شش رویکرد متمایز برای ارزیابی فناوری های نوظهور مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان، «رویکرد مبتنی بر اصول»، با ایفای نقش نظارتی منعطف، به جای تعیین الزامات و قوانین خاص یا استانداردها و تعهدات عمومی و پرهیز از طراحی چک لیست، بر دستیابی به نتایج مطلوب تمرکز می کند. با تمرکز بر رویکرد مذکور در این مقاله، اصول اخلاقی مطرح در ارزیابی اخلاقی زیست فناوری های نوظهور شامل خطر-هزینه-فایده، پایبندی به حقوق فردی، پایداری، طبیعی بودن، احتیاط، سیر فناوری، نظارت مسئولانه، منفعت عمومی، عدالت و انصاف، مشورت مردم سالارانه، و آزادی فکری مورد بررسی ارائه می شود. در نهایت، با ارائه یک مدل مفهومی در به کارگیری اصول فوق الذکر در مراحل مختلف شکل گیری یک زیست فناوری، هجده توصیه ی عملیاتی به منظور تسهیل ارزیابی و نظارت اخلاقی بر روند روبه رشد زیست فناوری های نوظهور در کشور، در سطوح مختلف سیاست گذاری ارائه می شود.

1 امروزه، دانشمندان بر این باورند که پزشکی دقیق با استفاده از فناوری های پیچیده و اطلاعات به دست آمده از ژنتیک مولکولی، می تواند با بیماری های پیچیده مقابله کند و عدالت در سلامت را فراهم آورد. با درنظرگرفتن اصول اخلاق پزشکی، به کارگیری پزشکی دقیق با چالش های اخلاقی جدیدی روبه رو خواهد شد. این مقاله، با رویکرد اصول گرایی، به طرح موضوع عدالت و برخی چالش های اخلاقی پزشکی دقیق می پردازد؛ چراکه برای بهره مندی از مزایای پزشکی دقیق نیاز است، ضمن شناسایی چالش ها، چهارچوب اخلاقی متناسب با آن تدوین شود. نحوه ی اشتراک گذاری و دسترسی به اطلاعات به دست آمده از پزشکی دقیق می تواند آینده ی شغلی، انتخاب همسر و نوع بیمه ی سلامت افراد را تحت تأثیر قرار دهد؛ همچنین، حفظ حریم خصوصی و استقلال افراد، از چالش های اخلاقی مهم در پزشکی دقیق است؛ زیرا درباره ی امنیت داده ها و نحوه ی دسترسی به آن ها اطمینان کامل وجود نخواهد داشت. در کوتاه مدت و میان مدت، منافع پزشکی دقیق با توجه به طراحی مطالعات و فناوری های گران و پیچیده، به برخی گروه ها محدود خواهد شد و نابرابری در عدالت را تشدید خواهد کرد؛ اما در بلندمدت، با دسترسی آسان و ارزان شدن فناوری ها، انباشت هزینههای درمانی در طول عمر کاهش می یابد و عدالت در بین کشورها و همچنین، درون آن ها برقرار خواهد شد.

1یکی از مهم‎ترین حقوق بیمار، احترام به خودآیینی وی و مشارکت ایشان در فرایند تصمیم‎گیری درمانی خویش است؛ به ویژه بیمار مراجعه‎کننده به اورژانس که به دقت بیشتری برای تشخیص های افتراقی منجر به ناخوشی و مرگ نیازمند است؛ اما مسأله زمانی ایجاد می‎شود که این حق با سهل‎‎انگاری نادیده گرفته شود و گاهی با وجود اینکه ماجرا ساده به ‎نظر می‎رسد، مدیریت و کنترل آن دشوار باشد. درباره ی این موضوع در مقاله ی حاضر، به صورت نمونه، در بیماری با تشخیص درد شکمی‎ حاد بحث خواهد شد؛ همچنین سعی شده است چگونگی بروز سهل‎انگاری، علل و پیامدهای ناشی از آن و راهکارهای مدیریت آن، به طور اجمالی، مرور شود. نتایج این گزارش بر اهمیت مشارکت بیمار و اخذ رضایت‎ آگاهانه از وی در تمام فرایند درمان (تشخیص، درمان، توان بخشی و پیشگیری) و حفظ حریم ‎خصوصی و رازداری درباره ی تمام اطلاعات پزشکی و غیرپزشکی بیمار که به هر طریقی (شفاهی، کتبی، جزئی و حتی الکترونیکی) در اختیار کادر درمان قرار می‎گیرد، به ویژه در موارد حساس و انگزا تأکید دارد. به نظر می‎رسد آشکارسازی به‎موقع، بررسی عوامل ایجادکننده، پیامدها، جبران خسارت وارده، افزایش صلاحیت‎ فرهنگی کادر درمان، تدوین راهنما‎ها و دستورالعمل‎های بومی مرتبط، وجود نظام کارآمد رسیدگی سیستمی با حمایت سازمانی، تقویت مهارت‏های ارتباطی و کار تیمی در پیشگیری از بروز نمونه های مشابه، از راهکارهای مدیریت چنین سهل‎انگاری هایی باشند.

1شیوع فریب کاری تحصیلی در مراکز و مؤسسات آموزشی، به ناکارآمدی و ناتوانی فارغ التحصیلان منجر می شود؛ بنابراین، پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل ساختاری فریب کاری تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی، بر اساس فراشناخت اخلاقی، هویت اخلاقی و خودکارآمدی اخلاقی انجام گرفت. روش پژوهش، همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. تعداد 350 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1401، جامعه ی آماری تحقیق را تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، برای مطالعه انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها، پرسش نامه های استاندارد فریب کاری تحصیلی (پارکز-لدوک، گوای و مولیگان، 2022)، فراشناخت اخلاقی (مک ماهون و گود، 2016)، هویت اخلاقی (بلک و رینولدز، 2016) و خودکارآمدی اخلاقی (هانا و آوولیو، 2010) به کار گرفته شدند. در تحلیل داده ها، از ضریب همبستگی پیرسون، بوت استراپ و سوبل، در بستر نرم افزارهای آماری spss و Amos نسخه ی 24 استفاده شد. نتایج نشان داد، اثر مستقیم خودکارآمدی اخلاقی (34/0-)، هویت اخلاقی (25/0-) و فراشناخت اخلاقی (29/0-) در برآورد فریب کاری تحصیلی دانشجویان معنی دار است. اثر غیرمستقیم هویت اخلاقی (97/1- =t-value) و فراشناخت اخلاقی (06/2- =t-value) با میانجی گری نقش واسطه ای خودکارآمدی اخلاقی بر فریب کاری تحصیلی دانشجویان معنی دار بود. با توجه به اثر واسطه ای خودکارآمدی اخلاقی در مدل فریب کاری تحصیلی، به نظر می رسد خودکارآمدی اخلاقی در افزایش اثرات فراشناخت اخلاقی و هویت اخلاقی در کاهش میزان فریب کاری تحصیلی مؤثر است.

1تیم سلامت، در عملکرد روزانه خود با مسایل اخلاقی متعددی روبه رو هستند که ناچار به حل آنها هستند. دانش اخلاقی شامل مواجهه و حل دوباره تقابلات، ارزشها، هنجارها، علایق یا قوانین است. آموزش اخلاق حرفه ای بخش مهمی از برنامه های آموزشی فراگیران گروه­های علوم پزشکی است. شناسایی  چالش های  اخلاقی سیستم درمانی، می تواند به کارآمدی برنامه های آموزشی، درمانی و بهداشتی دانشگاه­های علوم پزشکی کمک نماید. هدف این مطالعه تبیین مولفه های اخلاق حرفه ای در تعاملات درمانی و بهداشتی با بیماران می باشد. در این پژوهش کیفی جهت تعیین مولفه های اخلاق حرفه ای از روش دلفی استفاده گردید. مشارکت کنندگان شامل سه گروه از اعضای هیات علمی، دانشجویان و کارکنان بالین بودند که به روش مبتنی بر هدف انتخاب شدند. ابتدا با مرور متون، پرسشنامه ایی شامل انواع مولفه های اخلاق حرفه ای به صورت نیمه ساختاریافته تدوین شد. سپس با روش دلفی در چهار راند مولفه های اخلاقی، انتخاب شدند و با بررسی شاخص های روایی محتوایی (CVR و CVI)، نسخه نهایی مولفه های اخلاق حرفه ای بر اساس تعاملات درمانی و بهداشتی با بیماران و مددجویان در ایران تبیین گردید. نتایج حاصل از پژوهش کیفی و مدل دلفی منجر به استخراج 12 مورد از رایج ترین مولفه­های اخلاقی گردید که شامل افشای اسرار بیماران، عدم رعایت عدالت در ارائه خدمات، عدم رعایت اختیار بیمار، خطاهای پزشکی و کادر درمان، عدم رعایت مقررات و استانداردهای درمانی و مراقبتی، عدم رعایت مقررات قانونی در بیان خبر ناگوار توسط پزشک، عدم رعایت حقوق بیمار در حال مرگ، عدم رعایت حریم شخصی بیمار، عدم آموزش صحیح اصول مراقبت و نکات جدید درمانی و به روز به دانشجویان و پرسنل و در نهایت عدم رعایت ارتباطات حرفه ای بودندکه بر اساس آن مولفه­های نهایی بصورت پرسشنامه، تدوین گردید. دستیابی به صلاحیت اخلاقی مستلزم شناسایی مولفه های اخلاقی در محیط های آموزشی، درمانی و مراقبتی به ویژه در تعامل با بیماران است. تدوین مولفه های اخلاقی حاصل از مطالعه حاضر می تواند به شناخت چالش های اخلاقی در مراکز درمانی و بهداشتی کمک نماید تا توسط مسئولین مربوطه نسبت به رفع این چالش ها اقدام نمایند

1این مقاله به تحلیل ادراکات اعتباری علامه طباطبایی، یکی از بزرگ ترین فلاسفه ی ایرانی در حوزه ی فلسفه ی اخلاق، پرداخته است. طباطبایی به اهمیت اعتبار بر پایه ی ارزش های اصلی، مانند حقیقت و عدالت تأکید می کند و معتقد است، اعتبار باید از این ارزش ها نشئت گیرد. او به تحلیل ادراکات اعتباری نیز توجه دارد و از اهمیت آن در تصمیم گیری ها و رفتارهای انسانی خبر می دهد. مقاله به شیوه ی شکل گیری ادراکات اعتباری افراد پرداخته و اهمیت تأسیس این ادراکات را بر اساس استدلال های عقلی و تجربه های دینی و عرفانی، برجسته کرده است. ادراکات اعتباری به شکل گیری ارزش ها و اصول اخلاقی کمک می کنند و بر رفتار اخلاقی انسان ها، تأثیر مستقیم دارند؛ همچنین، طباطبایی با تأکید بر اهمیت اراده، ایمان و تقوا در تشکیل رفتار اخلاقی انسان، تشریح می کند که انسان برای تحقق اهداف خود، باید دانش و آگاهی داشته باشد و در صورت داشتن دانش دقیق، برای انجام دادن عملی تصمیم بگیرد. این اعتبارها و ادراکات اعتباری، نه تنها نقش مهمی در تعامل انسان با دنیای مادی دارند، بلکه به تشکیل معرفت اخلاقی او نیز کمک می کنند. در انتها، مقاله نشان داد، تحلیل ادراکات اعتباری و توجه به اصول و ارزش های اخلاقی می تواند به تدارک محیط های اخلاقی مناسبی که برای تشکیل رفتارهای اخلاقی مورد نیاز هستند، منجر شود؛ به عبارت دیگر، مقاله به ادراکات اعتباری، به عنوان راهکاری برای حل چالش های اخلاقی در جوامع و فرهنگ ها پرداخته است.

1وجود نیروی کار حرفه ای و آموزش دیده ی مامایی، برای مراقبت باکیفیت از مادر و نوزاد بسیار حیاتی است. عملکرد صحیح ماماها، نیازمند آگاهی و دانش آن ها از قوانین و مقررات حرفه ای است. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی سطح آگاهی و دانش ماماها از قوانین و مقررات حرفه ای در ایران انجام شد. در این مطالعه، برای یافتن مقالات مرتبط، پایگاه های اطلاعاتی کوکران، امبیس، پابمد، اسکوپوس، مگیران، ایرانداک و مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی بر اساس دستورالعمل پیکو و با استفاده از کلمات کلیدی مناسب تا تاریخ 7سپتامبر2023 (16شهریور1402) به صورت نظام مند، مرور و بررسی شدند. ارزیابی کیفیت مقالات با استفاده از فهرست مؤسسه ی «جوآنا بریگز» (JBI) انجام شد. در این مطالعه ی نظام مند، چهارده مقاله ی مقطعی با تعداد 2161 مشارکت کننده وارد شدند. نتایج نشان داد، در ایران، سطح آگاهی و دانش ماماها درباره ی قانون و مقررات حرفه ای رضایت بخش نیست و به توجه بیشتر نیاز دارد. نتایج این مطالعه می تواند در تدوین برنامه های آموزشی قوانین و مقررات حرفه ای مامایی که برای افزایش کیفیت مراقبت از مادر و نوزاد ضروری است، به کار گرفته شود.

1این مقاله نامه به سردبیر و فاقد چکیده است.

1 اصطلاح خودارجاعی پزشک، بدان معناست که پزشک، بیمار را به تسهیلاتی که خود در آن ها نفع مالی دارد، ارجاع دهد و به دو شکلِ در محل طبابت و خارج از محل طبابت صورت می گیرد. نوشتار حاضر، مطالعه ای مروری غیرنظام مند است که جنبه های اخلاقی خودارجاعی را بررسی می کند. درباره ی خودارجاعی، نظرات موافق و مخالف وجود دارد. موافقان معتقدند، این امر با ایجاد فضای رقابتی، موجب کاهش هزینه ها و افزایش میل به سرمایه گذاری در خدمات سلامت، خصوصاً در مناطق محروم می شود؛ همچنین، هم برای پزشک و هم برای بیماران (از طریق کاهش هزینه ها) منافع مالی به دنبال دارد و موجب دسترسی راحت تر و باکیفیت تر بیماران به خدمات سلامت می شود؛ اما مخالفان خودارجاعی به استناد مطالعات متعدد انجام شده معتقدند، این پدیده به استفاده ی بیش ازحد و غیرضروری از خدمات مراقبت سلامت و در نتیجه افزایش هزینه ها، کاهش کیفیت خدمات ارائه شده و به مخاطره افتادن ایمنی و سلامتی بیمار منجر خواهد شد. در برخی کشورها، مثل ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران، راهنمای اخلاقی مبنی بر غیراخلاقی بودن خودارجاعی پزشکان یا لزوم آشکارسازی درباره ی آن و نیز مقررات برای مقابله با آن وجود دارد.

1حق باروری، چه در قالب مثبت و چه در شکل منفی خود، در تمام ادیان و مذاهب و به عنوان یک اصل مهم در اسناد بین المللی و حقوق بشری، به شکل حقی حمایت شده و مطالبه کردنی، مطرح شده است؛ باوجوداین، تجربه ی رشد منفی جمعیت در کشور ایران، در سال های اخیر، با سابقه ی اسناد و قوانین مذهبی و پشتوانه های فقهی و کلامی، نشان از ضرورت توجه دولت به دلایل این پدیده و تلاش برای رفع آن دارد. هرچند لزوم مثبت شدن نرخ رشد جمعیت، حائز اهمیت است و دولت ها بنا بر چشم اندازهای خود، حق توصیه دارند، اما حق هر خانواده است که آزادانه به تصمیم خود در خصوص باروری یا عدم باروری عمل کند. با اینکه این حق، کفایت تصمیم را ایجاد می کند، نباید از پیامدهای مثبت و منفی قانونگذاری ها درباره ی افزایش جمعیت تحت هر هدف و عنوانی، غافل ماند. آموزش این پیامدها بر عهده ی دولت هاست؛ همچنین، حق شهروندان است که از این پیامدها آگاهی یابند، سپس آزادانه تصمیم بگیرند؛ اختیار عملی که در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، از نظر مقنن دور مانده است و به بازبینی نیاز دارد. در این پژوهش کوشش شده است با بررسی دیدگاه های مختلف و متون علمی و حقوقی داخلی و خارجی، اولاً آزادی افراد در اعمال حق باروری، اثبات و ثانیاً محاسن و معایب ماده ی 51 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، روشن شود؛ در نهایت، پیشنهاداتی برای تغییر این ماده ی قانونی و نگرش قانونگذار به راهکارهای افزایش نرخ رشد جمعیت، ارائه گردد.

1 آموزش بالینی بخشی مهم از برنامه ی درسی دانشجویان علوم پزشکی است و دانشجویان در طول این دوره، با چالش های اخلاقی متعدد مواجه می شوند. ازآنجاکه اخلاق، عاملی مهمی در ارائه ی صحیح خدمات سلامت به مددجویان محسوب می شود، این مطالعه با هدف تبیین چالش های اخلاقی کارآموزی، از نظر دانشجویان علوم پزشکی طراحی شد. این مطالعه ی کیفی با رویکرد تحلیل محتوا انجام شد. نمونه گیری هدفمند بود و داده ها با استفاده از مصاحبه ی عمیق، چهره به چهره و نیمه ساختاریافته ی فردی جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها هم زمان با جمع آوری داده ها، با روش تحلیل محتوای کیفی، با رویکرد استقرایی، مطابق روش الو و کینگاز (2008) انجام شد. در این مطالعه، پس از انجام دادن مصاحبه با چهل نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، اطلاعات به اشباع رسید. میانگین سنی مشارکت کنندگان در پژوهش 22/1±67/22 سال بود. پس از تحلیل متن مصاحبه ها، در نهایت دو مضمون و هفت طبقه حاصل شد. مضامین حاصل، تحت عناوین چالش های اخلاقی در محیط بالین و چالش های اخلاقی در متصدیان آموزش بالینی نام گذاری شدند. با توجه به نتایج به دست آمده از مصاحبه های دانشجویان مختلف ضرورت دارد، معاونان آموزشی و استادان دانشگاه به چالش های اخلاقی در محیط بیمارستان ها و درمانگاه ها توجهی خاص مبذول داشته و اقدامات لازم را در زمینه ی آشناسازی دانشجویان با مسائل اخلاقی، چگونگی مواجهه با این مسائل و نحوه ی تصمیم گیری در موقعیت های اخلاقی در نظر داشته باشند.

1قرنطینه در ایران، سابقه ای طولانی دارد. گسترش بیماری های همه گیر، زمینه ساز ایجاد تشکیلات قرنطینه در ایران شد. در دوره ی قاجاریه، قرنطینه در کانون توجه قرار گرفت و در اواخر قرن نوزدهم، تشکیلات قرنطینه در مرزهای ایران تأسیس شد. بر این اساس، طی سالیان اخیر، پژوهش هایی متعدد درباره ی قرنطینه انجام گرفته است. هدف از پژوهش حاضر، معرفی و نقد مقاله ی «قرنطینه های ایران در اواخر دوره ی قـاجار و اوایل دوره ی پهلوی» اثر مسعود کثیری و مرتضی دهقان نژاد است. این پژوهش، مطالعه ای تحلیلی انتقادی است که با بهره گیری از منابع کتـابخانه ای به معرفی و ارزیابی مقاله می پردازد. مقاله دارای نگارش منسجم ویکپارچه بوده و حاکی از تلاش نویسندگان برای شناساندن مشکلات و موانع اجرای قرنطینه در ایران است. در ساختار مقاله گاهی ارجاع دهی های نامناسب، اشکالات نگارشی و ابهام در حدود و ثغور دیده می شود؛ همچنین، اشاره نکردن به تأثیرات جنگ جهانی اول بر شدت بیماری های واگیر و قرنطینه و مبهم بودن شیوع بیماری های واگیر را می توان از نقدهای محتوایی و روشی برشمرد. مقاله ی نام برده، علی رغم اینکه توانسته با بررسی قرنطینه در دوره ی قاجاریه و پهلوی، مقوله ای تازه را به روی پژوهشگران تاریخ پزشکی بگشاید، دچار اشکالاتی ساختاری و محتوایی و روشی است؛ لذا انتظار می رود با توجه به اهمیت موضوع نقد در پژوهش های علمی و با توجه به تحلیل انجام شده درباره ی آن مقاله، مطالب پیش رو موجب ارتقاء کیفیت مقالات و اصلاح تولیدات علمی در این حوزه شود.

1تعهد حرفه ای، مجموعه ای از نگرش ها، ارزش ها، رفتارها و روابطی است که به عنوان پایه و اساس قرارداد یک متخصص سلامت با جامعه عمل می کند. مطالعه ی حاضر، با هدف تعیین نگرش دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر به تعهد حرفه ای، در سال 1401 انجام شد. جامعه ی پژوهش این مطالعه ی توصیفی، شامل 254 نفر از دانشجویان سه سال آخر دانشکده ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر بود که با سرشماری وارد مطالعه شدند. ابزار بررسی، پرسش نامه ی استاندارد نگرش به تعهد حرفه ای پزشکان بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ی 25 تجزیه و تحلیل شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی، آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی و آزمون من ویتنی استفاده شد. میانگین و انحراف معیار سن دانشجویان شرکت کننده در مطالعه برابر با 25/2±69/24 سال بود. میانگین و انحراف معیار نمره ی نگرش به تعهد حرفه ای در دانشجویان شرکت کننده در پژوهش برابر با 72/12±12/67 از 100 به دست آمد. بین متغیرهای سن و ترم تحصیلی و سابقه ی شرکت در دوره های آموزشی مرتبط با اخلاق حرفه ای با میانگین نمره ی نگرش، ارتباط آماری معنی دار وجود داشت (01/0P=)؛ اما بین جنسیت و نمره ی نگرش به تعهد حرفه ای ارتباط معنادار آماری وجود نداشت (05/0P>). مراکز آموزشی و استادان آن، به عنوان اثرگذارترین نیروها بر شکل دهی اخلاق دانشجویان، باید برنامه ی آموزشی را بر اساس آموزش و الگوسازی در زمینه ی حرفه ای گری پزشکی، با درنظرگرفتن نیازهای حرفه ای، بازنگری و به خوبی اجرا کنند.

1 فعالیت پژوهشی کشورهای در حال توسعه در دو دهه ی گذشته افزایش یافته است. گسترش و تمرکززدایی کمیته های اخلاق، نیازمند ارزیابی عملکردی مناسب است. مطالعه ای مقطعی در سال 2023 میلادی با استفاده از چک لیست "ابزار خودارزیابی کمیته های اخلاق در پژوهش" بر روی کارگروه/کمیته های اخلاق در پژوهش کشور اجرا شد. چک لیست به فارسی ترجمه شد. براساس نظر متخصصین اخلاق در پژوهش و بر مبنای دستورالعمل مصوب نحوه ی تشکیل و عملکرد کارگروه/کمیته های اخلاق مورد بازنگری قرار گرفت. چک لیست الکترونیک، برای اعضای ارشد 269 کارگروه/کمیته اخلاق در پژوهش ارسال شد. داده ها با نرم افزار SPSS مورد آنالیز قرار گرفت؛ میزان پاسخ دهی 83% بود. میانگین نمره ی کلی 25.173 ± 152.11 بود که 69.14% از حداکثر نمره کلی به دست آمد، اما در بخش ارزیابی مداوم (نظارت) و منابع کمیته، کم تر از 50% از نمره میانگین کسب شد. نمرات 138 کارگروه/کمیته اخلاق در محدوده ی عالی و 85 مورد در محدوده خوب قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین نمرات با میزان سابقه ی فعالیت، تعداد جلسات در ماه، وجود بودجه ی مصوب سالانه، وجود یک برنامه ی مدون مصوّب ارتقای کیفیت و دارا بودن کارکنان اداری مشخص ارتباط دارد. تکمیل ابزار خودارزیابی، علاوه بر آگاهی کارگروه وزارتی از نحوه ی عملکرد کارگروه/کمیته ها و توجه فردی هر کارگروه/کمیته به استانداردهای لازم الاجرا، می تواند آگاهی از نقاط قوت و چالش ها را در سطح هر کمیته افزایش دهد. بازنگری در دستورالعمل مصوب نحوه تشکیل و عملکرد کارگروه/کمیته های اخلاق توسط دبیرخانه کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش و تکرار مجدد خودارزیابی در آینده می تواند روند ارتقاء و بهبود عملکرد کمیته های اخلاق را تسهیل نماید.

1 با توجه به اهمیت فراگیری هوش­ اخلاقی در دانشجویان­ پرستاری بعنوان آینده­ سازان این رشته و همچنین با توجه به کاربردی بودن آموزش­ مجازی در تمام رشته­ها به ویژه علوم­ پزشکی؛ برآن شدیم تا مطالعه­ای با هدف تعیین اثربخشی آموزش­ مجازی ­اصول ­اخلاقی به شیوه روایتگری بر هوش­ اخلاقی دانشجویان پرستاری انجام دهیم. پژوهش حاضر از نوع نیمه ­تجربی بوده که 40 دانشجوی­ پرستاری به روش در ­دسترس وارد مطالعه شدند. قبل از اجرای مداخله، بلافاصله بعد، و دوماه بعد از مداخله شرکت کنندگان پرسشنامه­ هوش ­اخلاقی لینک و کیل (2005) را کامل نمودند. جلسات آموزش­ مجازی در 16 جلسه­ آموزشی برگزار شد. داده­ها با نرم افزار SPSS  نسخه 18 مورد تجزیه و تحلیل  قرار ­گرفتند. یافته ­ها نشان داد در مطالعه ­حاضر 40 دانشجوی­ پرستاری با دامنه­ سنی 18-23 سال شرکت کردند. مقایسه میانگین نمره کلی هوش ­اخلاقی قبل از مداخله (17/81±155/45، بلافاصله بعد از مداخله 17/89±161/50 و دوماه بعد از مداخله 15/41±162/97 نشان دهنده­ی افزایش این نمره در طول مطالعه است و این تفاوت از نظر آماری معنی دار بود(P=0/02). براساس نتایج  میانگین ­نمره کلی هوش ­اخلاقی در دانشجویان بلافاصله و دو ماه بعد از مداخله افزایش یافته است. هوش اخلاقی مطلوب می­تواند چشم­انداز مناسبی را از موفقیت و پیشرفت افراد ترسیم نماید. بنظر می رسد لازم است مدیران دانشگاه­ها به طور مستمر در کنار آموزش ­بالینی، به آموزش­اخلاق، به ویژه با روش­های­ نوین، توجه ویژه داشته ­باشند.

1اخلاق‎حرفه‎ای مبتنی بر ارزش‎ها، تکالیف، حقوق و مسئولیت‎های انسانی بنا شده است و شرایط حرفه‎ای و سازمانی پرستاران را متاثر می‎سازد. در این راستا، این پژوهش با هدف شناخت ابعاد اخلاق‎حرفه‎ای پرستاران از دید ایشان و پزشکان؛ با روش کیفی و با استفاده از مصاحبه نیمه‎ساختاریافته، با مشارکت 26 پزشک متخصص اخلاق‎پزشکی، متخصص بالینی، دستیار بالینی و اینترن و 20 پرستار براساس اشباع نظری با روش نمونه‎گیری هدفمند، پس از کسب رضایت‎آگاهانه از ایشان انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده‎ها از روش تحلیل محتوا استفاده شد که در نرم‎افزار MAXQDA نسخه 18 انجام شد. یافته‎ها نشان‎داد که؛ اخلاق‎حرفه‎ای پرستاران مبتنی بر یک چارچوب چهاربعدی بود؛ اخلاق‎حرفه‎ای پرستاران در ارتباط با بیمار (شش خرده‎مولفه)، در ارتباط با همکاران در رده‎های مختلف (چهار خرده‎مولفه)، در ارتباط با حرفه (سه خرده‎مولفه‎) و در ارتباط با بیمارستان و سازمان‎های درمانی (دو خرده‎مؤلفه). پایایی کدگذاری مولفه‎ها براساس شاخص کاپا برابر با 88/0 بود. بنابراین می‎توان گفت که ابعاد اخلاق‎حرفه‎ای پرستاران از دید افراد مورد مطالعه در ارتباط با خود و دیگران (بیماران، همکاران، سازمان و حرفه) معنا پیدا می کند. پرستاران با شناخت و رعایت جزئیات و ماهیت این ارتباطات و تک‎تک حقوق این افراد از دید خود، می‎توانند اصول اخلاق‎حرفه‎ای را در پیشبرد اهداف سازمان و افزایش کیفیت خدمات، رضایت‎مندی دیگران و اعتلای جایگاه حرفه، اجرایی نمایند.

1 دوراهه های تصمیم گیری مختلفی در طول دوره طبابت برای بالینـگران رخ می دهد که یکی از آنها مواجهه با خطای پزشکی است. حرفه مندان دندانپزشکی تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا خطا را در ارائه خدمات سلامت به کمترین میزان خود برسانند و از ایجاد آسیب به بیماران جلوگیری کنند. اما با همه تمـهیداتی که اتخاذ می شود گاهی در طی تشخیص و درمان بیماری ها خطایی رخ می دهد که عوارض ناشی از آن غیر قابل برگشت است. در مدیریت چنین شرایطی، علاوه بر جستجوی دلیل وقوع خطا، مواجهه اخلاقی دندانپزشکان با بیمار بسیار اهمیت دارد. در این مقاله با استفاده از مدل تصمیم گیری اخلاقی فدراسیون جهانی دندانپزشکی، راهکاری برای مواجهه اخلاقی در مدیریت خطای تشخیصی در بررسی آسیب شناسی ضایعات پیشنهاد می شود.

1این مقاله نامه به سردبیر و فاقد چکیده است.

1شیوع بیماری های همه گیر در گستره ی تمدن اسلامی، همواره یکی از مسائل مهم بوده است. سابقه ی تاریخی بیماری همه گیر طاعون به دوران باستان می رسد. شیوع بیماری طاعون، معروف به طاعون ژوستینین، در اواخر دوره ی باستان و انتقال آن به دوره ی اسلامی، مسلمانان را در سرزمین های فتح شده با مسائل جدید مواجه ساخت؛ ازاین رو، طاعون از مهلک ترین بیماری های مسری در گستره ی جغرافیای تمدن اسلامی بوده که در قرون اولیه ی اسلامی، آسیب هایی به بدنه ی ساختار اجتماعی، اقتصادی و حتی فکری و فرهنگی جامعه ی اسلامی وارد کرده است. سرزمین شام از طاعون خیزترین مناطق تمدن اسلامی بوده که به صورت مکرر و پی درپی درگیر این بیماری شده و آسیب های فراوانی را تجربه کرده است. این پژوهش به بررسی طاعون در منطقه ی شام در دوره ی امویان (41تا132ه.ق/661تا749م) پرداخته؛ همچنین، دلایل وقوع آن و باورهای پیرامون طاعون را در این منطقه بررسی کرده است. بررسی های این تحقیق نشان داد، موقعیت جغرافیای شام، مدیترانه ای بودن آب وهوای آن و قرارگرفتن سرزمین شام در مسیر راه های تجاری و آمدوشدهای حاصل از آن در وقوع و گسترش طاعون اثرگذار بوده است. وقوع طاعون در جهان بینی مسلمانان نیز، آثاری مهم و شایان توجه داشته است؛ به طوری که آنان طاعون را نه یک بیماری همه گیر، بلکه نتیجه ی رحمت یا عذاب الهی می پنداشتند.