علوم و تحقیقات بذر ایران
سال:1395 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

در این تحقیق اثرات کیفیت بذر بر پارامترهای جوانه زنی و رشد هتروتروفیک گیاهچه دو رقم ذرت سینگل کراس 640 و 704 بررسی شد. برای اعمال تیمارهای زوال بذر از روش تسریع پیری استفاده شد که در آن بذور به مدت 24، 48، 72 و 96 ساعت در دمای 41 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه انجام شد. نتایج نشان داد که اثر زوال بذر بر تمامی صفات مورد مطالعه، شامل درصد و سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، طول ساقه چه، نسبت رشد آلومتریک و شاخص بنیه طولی گیاهچه معنی دار بود، اما اثر معنی داری بر صفات رشد هتروتروفیک گیاهچه نداشت. همچنین اثر رقم نیز بر تمامی صفات به جز نسبت رشد آلومتریک، وزن خشک باقی مانده بذر و ریشه در سطح 1 درصد معنی دار بود. زوال بذر اثر معنی داری بر طول ساقه چه، نسبت رشد آلومتریک و شاخص بنیه طولی گیاهچه در رقم 704 و بر سرعت جوانه زنی در رقم 640 نداشت. با افزایش دوره زوال بذر درصدجوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی بذر در هر دو رقم ذرت کاهش یافت. زوال بذر اثر بیش تری بر درصد جوانه زنی در رقم 640 نسبت به رقم 704 داشت. شاخص های رشد هتروتروفیک مانند کارآیی استفاده از ذخایر، ذخایر انتقال یافته و وزن خشک باقی مانده بذر به دلیل درشت تر بودن لپه رقم 640 دارای میانگین های بالاتری بودند. در مجموع با افزایش زوال بذر درصدجوانه زنی و درصدگیاهچه های نرمال در هر دو رقم کاهش یافت اما رقم 704 مقاومت بیش تری نسبت به زوال از خود نشان داد.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و گروه بندی اکوتیپ های کاسنی در شرایط تنش خشکی با استفاده از روش های آماری چند متغیره آزمایشی به صورت آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1392 در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز اجرا گردید. فاکتور اول شامل 26 اکوتیپ کاسنی و فاکتور دوم سطوح مختلف تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن-گلایکول 6000 در 5 سطح 0، 2-، 4-، 6- و8- بار بود. صفات درصد و سرعت جوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، طول گیاهچه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه، وزن تر و خشک گیاهچه، نسبت وزن خشک به وزن تر گیاهچه و شاخص بنیه بذر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات اکوتیپ، تنش خشکی و اثر متقابل اکوتیپ در تنش خشکی برای کلیه صفات معنی دار بودند. بیش ترین همبستگی مثبت و معنی دار بین طول ریشه چه و طول گیاهچه بدست آمد. تجزیه به مولفه های اصلی، 11 صفت بررسی شده را به 3 مولفه تقلیل و بر اساس آن 79 درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کرد. در بای پلات ترسیمی بر اساس مولفه های اول و دوم و تجزیه خوشه ای بر اساس کلیه صفات مطالعه شده اکوتیپ ها به 3 گروه تقسیم شدند. اکوتیپ های خوشه سوم شامل 15008، 15084، 2398 و 36546 بوده و با توجه به این که از نظر کلیه صفات برتر از سایر خوشه ها می باشند بنابراین این اکوتیپ ها نسبت به سایر اکوتیپ ها از تحمل بیش تری نسبت به خشکی برخوردارند. بر اساس نتایج این مطالعه، استفاده از این اکوتیپ ها برای برنامه های اصلاحی آینده تحمل به خشکی توصیه می گردد.

به منظور بررسی کارایی سه روش پیش تیمار بذر جهت افزایش مقاومت به تنش های شوری و خشکی گلرنگ در مرحله جوانه زنی و رشد اولیه، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در چهار تکرار در آزمایشگاه موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، بخش علف های هرز انجام گرفت. عامل اول نوع تنش شامل دو تنش شوری و خشکی، عامل دوم روش پیش تیمار بذر شامل سه روش هیدروپرایمینگ (پیش تیمار بذر با استفاده از آب مقطر به مدت 6 ساعت)، هالوپرایمینگ (تیمار بذر در محلول کلرید سدیم 100میلی مولار) و پرایمینگ با استفاده از نیترات پتاسیم (0.5 درصد) به همراه شاهد (عدم پیش تیمار) و عامل سوم پتانسیل آب شامل 0، 0.3-، 0.6- و 1.2- مگاپاسکال بود که جهت ایجاد پتانسیل های مذکور در تنش شوری از کلرید سدیم و در تنش خشکی از PEG (پلی اتیلن گلایکول) استفاه گردید. نتایج نشان داد که هر دو تنش خشکی و شوری بر روی جذب آب، درصد جوانه زنی، طول ریشه و ساقه و شاخص بنیه گیاهچه اثر منفی گذاشت ولی در پتانسیل رطوبتی برابر، تاثیر منفی تنش خشکی بر کلیه صفات به صورت معنی دار بیشتر از تنش شوری بود. در همه پتانسیل های رطوبتی و به ویژه در مورد تنش خشکی اثر پیش تیمار بذر بر حفظ توان جوانه زنی بذر موثر بود. تاثیر مثبت پیش تیمار بذر در هر دو تنش خشکی و شوری، با شدیدتر شدن تنش افزایش یافت. در هر دو تنش خشکی و شوری تاثیر هیدروپرایمینگ بذر بر کاهش خسارت تنش ها بیشتر از سایر پیش-تیمارهای مورد آزمایش بود و می تواند به عنوان راهکاری کم هزینه و سودمند به کار گرفته شود.

برخی از ترکیبات فیتوشیمیایی گیاهان دارویی به عنوان ترکیبات آللوشیمیایی در پدیده آللوپاتی شرکت نموده، جوانه زنی، رشد و تکثیر گیاهان دیگر را تحت تاثیر قرار می دهند. به همین دلیل در سال های اخیر بکارگیری آللوپاتی در مدیریت علف هرز توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است. به منظور بررسی اثر عصاره آبی بذر بالنگو و سرخارگل بر برخی شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه ای خردل وحشی و یولاف وحشی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تکرار، در سال 1394 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی شاهد، انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل دو عصاره آبی بذر (بالنگو و سرخارگل) و دو نمونه بذر گیاه (خردل وحشی و یولاف وحشی) و چهار سطح غلظت عصاره آبی بذر (شاهد، 5، 10 و 20 درصد) بود. درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه اندازه گیری شدند. نتایج تجریه واریانس نشان داد که اثر متقابل عصاره آبی، گیاه تحت تیمار و غلظت های مختلف عصاره آبی بر درصد و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد که تمام غلظت های عصاره آبی بذر بالنگو نسبت سرخارگل بر درصد و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه علف هرز خردل وحشی و یولاف وحشی اثر بازدارندگی داشت، به طوری که با افزایش غلظت عصاره، میزان بازدارندگی افزایش یافت و این افزایش برای یولاف وحشی بیشتر از خردل وحشی بود.

این مطالعه به منظور گروه بندی 10 ژنوتیپ کلزا با استفاده از نشانگرهای مولکولی و همچنین بررسی مقاومت به خشکی این ژنوتیپ ها انجام شده است. در این تحقیق با استفاده از 19 آغازگر تکی و ترکیبی ISSR و رتروترانسپزون، 85 نوار چندشکل به دست آمد و درصد چندشکلی نشانگرها بین 50 تا 100 متغیر بود. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی، ژنوتیپ ها را در سه گروه که به ترتیب 5، 3 و 2 ژنوتیپ، قرار داد.نتایج حاصل از واکنش ژنوتیپ های کلزا به خشکی در مرحله جوانه زنی در آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک با سه تکرار تجزیه و تحلیل شد. تجزیه خوشه ای داده های جوانه زنی به روش UPGMA و فاصله اقلیدوسی، تیمارها را در چهار گروه مجزا قرار داد. تجزیه تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر نشان داد که خوشه بندی به روش UPGMA با 95 درصد صحت، انجام شده است. گروه دوم از لحاظ اکثر صفات دارای ارزش بالایی بود و با قرار گرفتن تیمارهای مختلف ژنوتیپ SLM046 در این گروه می توان آن را به عنوان ژنوتیپ متحمل معرفی کرد. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی پس از چرخش وریماکس سه مولفه با نام های ساقه چه، ریشه چه و درصد جوانه زنی را مشخص نمود که در مجموع 88.31 درصد از تغییرات بین صفات را توجیه کردند و بررسی دیاگرام پراکنش بر اساس دو مولفه اول، ناحیه اول را به عنوان ناحیه مطلوب تشخیص داد و تیمارهای مربوط ژنوتیپ های که در این ناحیه قرار دارند، ژنوتیپ های با عکس العمل مطلوب نسبت به تنش خشکی هستند و می توان آن ها را به عنوان ژنوتیپ متحمل در مرحله جوانی زنی معرفی نمود.

هورمون اتیلن بر بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی از جمله پیری موثر است. پیری آخرین مرحله رشد و توسعه گیاه بوده که به مرگ گیاه ختم می شود. در مسیر بیوسنتز اتیلن آخرین پیش ماده 1 -aminocyclopropane 1-carboxylic acid (ACC) است. گیاهچه های رشد یافته در محیط کشت حاوی ACC با تبدیل این ماده به اتیلن دستخوش تغییرات خاصی از جمله کوتاهی و ضخیم شدن ریشه، کوتاهی هیپوکوتیل وچرخش راس هیپوکوتیل می شوند که واکنش سه گانه (Triple response) نامیده می شود. وقوع این علایم نشان دهنده نرمال بودن فعالیت های درک و بیوسنتز اتیلن در گیاه است. در این تحقیق واکنش موتانت های old-3، old-9، old-14،etr1-3 و ko-5 به غلظت های مختلف ACC با اندازه گیری صفات مرتبط با واکنش سه گانه در گیاه آرابیدوپسیس تالیانا بررسی شد. ژن های OLD به عنوان ژن های موثر بر فرایند پیری در آرابیدپسیس شناخته می شوند. واکنش سه گانه در اغلب موتانت ها با افزایش غلظت ACC مشاهده می شود. درحالی که در موتانت etr1-3 هیچکدام از علائم واکنش سه گانه مشاهده نشد. لذا تغییر فعالیت ژن های  OLD3 ،OLD9 و OLD14 در گیاهچه های موتانت های old-3، old-9، old-14 باعث تغییر معنی داری در درک و بیوسنتز اتیلن نشده، ولی در گیاهچه های موتانت etr1-3 تغییر قابل توجهی در زمینه درک اتیلن توسط حسگرهای اتیلن رخ داده است. از آنجائی که فرآیند پیری در موتانت های old-3، old-9، old-14 سریع تر از گیاهان والدینی صورت گرفته، این بدان معنی است که ژن های کنترل کننده فرآیند پیری از ژ نهای موثر بر اتیلن متفاوت هستند.

این آزمایش به منظور بررسی اثر پوششدار کردن بذر با باکتریهای محرک رشد و عناصر ریزمغذی بر خصوصیات جوانهزنی ذرت رقم 640NS، به اجرا درآمد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 9 تیمار و 4 تکرار در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان در مرداد ماه 1393 انجام شد. تیمارهای به کاربرده شده در این آزمایش شامل: بذر بدون پوشش، بذر پوششدار بدون باکتری و بدون عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با عناصر ریزمغذی (روی، مولیبدن، بر، مس، آهن و منگنز) و بدون باکتری، پوشش بذر با باکتری سودوموناس و بدون عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با باکتری سودوموناس و عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با باکتری ازتوباکتر و بدون عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با باکتری ازتوباکتر و عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با مخلوطی از باکتری های سودوموناس و ازتوباکتربدون عناصر ریزمغذی، پوشش بذر با مخلوطی از باکتری های سودوموناس و ازتوباکتر و عناصر ریزمغذی می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که پوشش بذر با مخلوطی از باکتری های سودوموناس و ازتوباکتر و عناصر ریزمغذی و پوشش بذر با باکتری سودوموناس و عناصر ریزمغذی در اکثر صفات (درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر ریشه چه و ساقه چه، یکنواختی جوانه زنی و فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز) بهترین تاثیر گذاری را در بین تیمارهای به کار برده شده داشتند.

فلزات سنگین بیوسفر از زمان شروع انقلاب صنعتی در حال افزایش است و سمیت فلزات سنگین سبب اختلال در فرایند جوانه-زنی و رشد گیاهان می گردد. به منظور بررسی تاثیر فلزات سنگین بر جوانه زنی لوبیا (رقم صدری) آزمایشی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه یاسوج در سال 1392 اجرا گردید. این آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار شامل غلظت های مختلف نیترات کادمیوم، نیترات نیکل، نیترات سرب و سولفات مس در غلظت های مختلف 25، 50، 75 و 100 میلی گرم در لیتر و یک تیمار شاهد بود. صفات مورد بررسی شامل شاخص های جوانه زنی (درصد و سرعت جوانه زنی)، طول و وزن گیاه چه و شاخص بنیه بذر بود. نتایج نشان داد که بیش ترین سرعت و درصد جوانه زنی بذر در تیمار شاهد و کم ترین آن ها در 100 میلی گرم در لیتر نیترات سرب بود. با افزایش غلظت سرب، سرعت و درصد جوانه زنی بذر و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه روند نزولی را نشان داد. غلظت 100 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم سبب کاهش سرعت و درصد جوانه زنی بذر لوبیا نسبت به شاهد گردید. افزایش غلظت کادمیوم سبب اختلال در رشد ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر لوبیا گردید. سمیت غلظت مس نسبت به نیکل اثر منفی بیش تری بر سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و بنیه گیاهچه داشت.در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که کادمیوم و سرب ممکن است به گیاهان اجازه جوانه زدن را بدهد، اما افزایش غلظت آن ها سبب اختلال در برخی شاخص های جوانه زنی بذر لوبیا چیتی گردید.

به منظور بررسی تاثیر مدت زمان هورمون پرایمینگ و هیدرو پرایمینگ بر جوانه زنی بذر استویا در شرایط تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه شاهد تهران در سال 1394 انجام گرفت. فاکتورهای مورد مطالعه عبارت بودند از پیش تیمار بذر با هورمون اسید جیبرلیک و آب مقطر در چهار زمان صفر، 16، 24 و 48 ساعت و تنش شوری در پنج سطح صفر، 2.5، 5، 7.5 و 10 دسی زیمنس بر متر. صفات درصد و سرعت جوانه-زنی، متوسط زمان جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه، سرعت جوانه زنی روزانه و ارزش جوانه زنی اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد اثر متقابل شوری در زمان های مختلف پرایمینگ با اسید جیبرلیک تاثیر معنی داری بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه و ارزش جوانه زنی داشت. بیش ترین درصد جوانه زنی در اثر متقابل شوری 5 دسی زیمنس بر متر در 48 ساعت پرایمینگ بذر با اسید جیبرلیک (59.16 درصد) و بیشترین سرعت جوانه زنی در شوری 2.5 دسی زیمنس بر متر در 48 ساعت پرایمینگ با اسید جیبرلیک (4.24 بذر در روز) مشاهده شد. بالاترین سرعت جوانه ز نی روزانه در بذوری دیده شده که در شوری صفر دسی زیمنس بر متر تحت 16 ساعت هیدروپرایمینگ و 24 ساعت هورمون پرایمینگ قرار گرفته بودند. پرایمینگ بذر استویا با اسید جیبرلیک در مدت زمان 24 و 48 ساعت توانست پارامترهای جوانه زنی بذر استویا را بهبود بخشد. شوری بیش تر از 2.5 دسی زیمنس بر متر نیز باعث افت معنی دار برخی از پارامترهای جوانه زنی (درصد و سرعت جوانه زنی) شد.

بروز تنش های محیطی در مدت تشکیل بذر روی گیاه مادری اثر قابل ملاحظه ای بر جوانه زنی و بنیه دارد. از سوی دیگر، ریزجانداران مفید خاکزی مانند باکتری های تحریک کننده رشد و قارچ های میکوریز از قابلیت بالقوه تولید مواد بهبود دهنده جوانه زنی و بنیه بذر برخوردارند و تیمار بذر با آنها یکی از روش های محتمل برای بهبود و احیای کیفیت بذر محسوب می شود. براین اساس، تحقیقاتی با تولید بذر ارقام و ژنوتیپ های مختلف سویا تحت تاثیر تنش خشکی به صورت آبیاری پس از 50، 100 و 150 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A تولید شدند و تیمار بذر با باکتری های تحریک کننده رشد برادیرایزوبیوم جاپونیکوم، ازتوباکتر کروکوکوم، آزوسپیریلوم برازیلنس، آزوسپیریلوم لیپوفروم و سودوموناس فلورسنس و قارچ میکوریز گلوموس موسه اجرا گردید. مرور نتایج این تحقیقات مشخص ساخت، با بروز تنش خشکی در تمامی ارقام و ژنوتیپ های مورد بررسی سویا، درصد گیاهچه های عادی و طول و وزن خشک گیاهچه کاهش و متوسط زمان جوانه زنی افزایش یافتند، ولی ارقام و ژنوتیپ ها از لحاظ این صفات تفاوت داشتند و ارقام ویلیامز، لینفورد و زالتازالها از تحمل بیشتری برخوردار بودند. همچنین از میان ریزجانداران مفید خاکزی مورد بررسی، تیمار بذر با باکتری برادیرایزوبیوم جاپونیکوم از قابلیت بیشتری برای بهبود و احیای جوانه زنی و بنیه بذر ارقام و ژنوتیپ های مورد بررسی سویا برخوردار بود.