حفاظت زیست بوم گیاهان
سال:1398 | دوره:7 | شماره:14 |تعداد مقالات:19

مدیریت مناطق با رویکرد اکولوژی سیمای سرزمین مدیریت جامع تری را سبب می شود و با استفاده از آن می توان بسیاری از ارزش های مناطق را حفظ نمود. پارک ملی لار و منطقه حفاظت شده ورجین ازلحاظ تنوع زیستی و زیستگاه حیات وحش در بین مناطق تحت حفاظت از اهمیت زیادی برخوردارند. بدین منظور این تحقیق با هدف کمی نمودن از هم گسیختگی پارک ملی لار و منطقه حفاظت شده ورجین و مقایسه آن ها ازلحاظ مدیریتی با یکدیگر و ارزیابی یکپارچگی زیستگاه های مرتعی در این مناطق انجام گرفت. در این راستا نقشه کاربری اراضی مناطق با استفاده از تکنیک RS و GIS استخراج گردید و توسط سنجه های سیمای سرزمین از هم گسیختگی مناطق در سطح کلاس و سیمای سرزمین موردبررسی قرار گرفت. از روش هندسه ی از هم گسیختگی جهت بررسی تأثیر عوامل انسان ساخت به منظور ارزیابی یکپارچگی زیستگاه های مرتعی استفاده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد، پارک ملی لار در مقایسه با منطقه حفاظت شده ورجین یکپارچه تر است و ساخت وسازهای بی رویه و تبدیل زیستگاه های خوب به باغات و زمین های کشاورزی عامل از هم گسیختگی و لکه لکه شدگی منطقه حفاظت شده ورجین است. در هندسه های از هم گسیختگی نتایج سنجه ها نشان داد، جاده های خاکی از مهم ترین عوامل انسان ساخت مؤثر بر روی از هم گسیختگی مراتع خوب در پارک ملی لار و منطقه حفاظت شده ورجین است و موانع انسان ساخت در این مناطق باعث لکه لکه شدگی و تأثیر منفی بر روی زیستگاه حیات وحش شده است.

این پژوهش باهدف شناسایی گونه های گیاهی، معرفی فلور و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه اسلام آباد غرب در استان کرمانشاه انجام گرفت. منطقه مذکور با مساحت 4654 کیلومترمربع در استان کرمانشاه قرار دارد. جهت جمع آوری گیاهان از روش پیمایشی که یکی از روش های مرسوم مطالعات فلورستیک است؛ استفاده شد. پراکنش جغرافیایی گونه ها بر اساس تقسیم بندی نواحی رویشی ایران و شکل زیستی آن ها با استفاده از روش رانکیائر تعیین شد. از 329 گونه گیاهی آوندی شناسایی شده در منطقه اسلام آباد غرب 2 گونه نهانزاد آوندی، 2 گونه بازدانه، 270 گونه دولپه ای و 55 گونه تک لپه ای حضور دارند. این گونه ها به 69 تیره و 222 جنس تعلق دارند. تیره های بزرگ ازنظر تعداد گونه به ترتیب عبارت اند از: Fabaceae (28 گونه)، Asteraceae (27 گونه)، Brassicaceae (25 گونه) و Apiaceae (24 گونه). تروفیت ها (43/40 درصد) فراوان ترین شکل زیستی هستند. 64/48 درصد گونه ها به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارند. تعداد 7 گونه بوم زاد ایران می باشد که در میان آن ها پراکنشStachys kermanshahensis Rech. f. به استان کرمانشاه محدود می شود.

بامطالعه شرایط محیطی و نیازهای یک گونه می توان در تعیین محل استقرار، پراکنش جغرافیایی، میزان انبوهی و فعالیت آن ها در محیط های مختلف قضاوت نمود. مطالعه حاضر در مراتع حوضه آبخیز گلندرود در استان مازندران انجام شد. هدف اصلی از این مطالعه، بررسی عکس العمل گونه های پهن برگ علفی نسبت به متغیرهای محیطی بود. برای این منظور، نمونه برداری از پوشش گیاهی در تیپ های رویشی گونه های موردمطالعه و هم چنین در امتداد دامنه با در نظر گرفتن طبقات ارتفاعی، شیب و جهت دامنه با استقرار 153 پلات یک مترمربعی انجام شد. نمونه برداری به روش تصادفی-سیستماتیک صورت گرفت. در منطقه نمونه برداری، فراوانی گونه های پهن برگ علفی، تغییرات طبقات ارتفاعی و جهت دامنه ثبت شد. نمونه های خاک از عمق 20-0 سانتی متری در هر پلات برداشت شدند. در هر نمونه، pH، نیتروژن، هدایت الکتریکی، کربن آلی، درصد شن، سیلت، رس، اندازه گیری شد. در این مطالعه، تابع HOF برای توصیف آشیان اکولوژیک گونه های پهن برگ علفی محور اول رسته بندی یا تغییرات فلورستیک گونه ها مورداستفاده قرار گرفت، برای روش رسته بندی (DCA[1]) و متغیرهای محیطی استخراج شده با آزمون های استاندارد اسپیرمن همبستگی بین آن ها بررسی شد. داده ها به وسیله نرم افزار R ver. 3. 0. 3 آنالیز شدند. با توجه به بررسی های به عمل آمده مؤثرترین متغیرها در فراوانی گونه های پهن برگ علفی منطقه موردمطالعه ارتفاع از سطح دریا، بارش، درجه حرارت و جهت دامنه بودند. برای متغیر ارتفاع از 26 گونه پهن برگ علفی موردمطالعه به طورکلی، 4 گونه متقارن (مدل IV، HOF)، 9گونه تک نمای چوله دار (مدل V)، 5 گونه به صورت هم نوا (مدل II)، 7 گونه منحنی هم نوای آستانه ای و یک گونه منحنی صاف (مدل I) داشتند. در میان گونه های پهن برگ علفی گونه هایColchicum kotschyi، Medicago rigidula، Teucrium polium، Echinophora platyloba و Campanula stevenii دارای باریک ترین دامنه اکوژیک بودند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تنوع گونه ای و الگوی پراکنش جمعیت پنج گونه غالب گیاهی شامل نی (Phragmites australis)، پنجه مرغی (Cyndon dactylon)، بونی (Aeluropus lagopoides)، چمن شور ساحلی (Aeluropus littoralis) و گز سیستانی ((Tamarix meyeri و مطالعه تنوع گونه های گیاهی در تالاب بین المللی هامون در سال 1394 انجام شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی به طور تصادفی-سیستماتیک مطابق الگوی w با استفاده از چهار ترانسکت نواری به وسعت 5000 مترمربع در چهار ایستگاه انجام شد. مطالعه تنوع گونه های گیاهی با شاخص های شانون-ویور و سیمپسون انجام شد. بر اساس نتایج حاصل از شاخص های تنوع گونه ای، در ایستگاه سوم بیشترین تنوع گونه ای مشاهده شد. بیشترین مقادیر شاخص شانون-ویور و سیمپسون برای ایستگاه سوم به ترتیب 43/1 و89/0 و کمترین مقادیر برای ایستگاه اول به ترتیب 67/0 و 38/0 مشاهده شد. مطالعه الگوی پراکنش 5 گونه گیاهی غالببا استفاده، از روش های پراکنش موریسیتا، k، نسبت واریانس به میانگین، تیلور و ایوائو انجام شد. بیشترین مقادیر P و R2 روش تیلور برای نی(P. australis) به ترتیب 007/0 و 921/0 که این مقادیر برای مدل ایوائو به ترتیب 13/0 و 301/0 مشاهده شد. الگوی پراکنش نی، بونی و پنجه مرغی به صورت کپه ای بود. همچنین الگوی پراکنش گز سیستانی (T. meyeri) و چمن شور ساحلی (A, littoralis) به صورت تصادفی بود. نتایج این تحقیق نشان می دهد بین مقادیر شاخص های شانون-ویور و سیمپسون در هر ایستگاه تفاوت معنی داری مشاهده شد. همچنین نتایج شاخص های پراکنش نشان می دهد که کارایی روش تیلور به دلیل دقت بالاتر، مناسب تر از روش ایوائو برای برآورد پراکنش گیاهان بود.

منطقه سیستان که همواره با پدیده هایی نظیر خشک سالی های دوره ای و کم آبی مواجه بوده خسارات جبران ناپذیری به منابع حیاتی ازجمله پوشش گیاهی نیز واردشده است. با توجه به اینکه آگاهی از عکس العمل گونه های گیاهی به خشکی باهدف حفظ و احیاء بیولوژیکی اکوسیستم منطقه بسیار ضروری است. در این پژوهش به بررسی تأثیر خشک سالی بر گونه های گزشاهی، بید و اکالیپتوس پرداخته شد. روند خشک سالی با استفاده از شاخص خشک سالی هواشناسی SPI بیانگر دوره ترسالی در سال های 1366 تا 1376 و دوره خشک سالی در سال 1377 تا 1388 در منطقه مطالعه هست. میزان تغییرات تراکم گونه های گزشاهی، بید و اکالیپتوس در داخل پلات های m 50 × m 50 نیز طی دو دوره ترسالی و خشک سالی در دشت سیستان بررسی شد. آزمون تجزیه واریانس دومتغیره نشان دهنده تأثیر معنی دار پارامترهای خشک سالی و گونه پرتراکم گیاهان موردمطالعه است. اگرچه خشکی سبب کاهش تراکم هر سه گونه شده است، اما گونه های درختی نسبت به گونه درختچه ای گز آسیب بیشتری دیده اند. البته پایه های درخت بید که در سال های نرمال به لحاظ دسترسی به رطوبت از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده و عمق ریشه دوانی کمتری در مقایسه با گونه درختی اکالیپتوس داشته اند، در شرایط خشک سالی به مراتب زودتر از پایه های اکالیپتوس تحت تأثیر قرارگرفته و خشک شده اند.

قارچ های اکتومیکوریز نقش مهمی در سلامت و پایداری جنگل و حفظ درختان در مقابل بیمارگرها در اکوسیستم جنگل دارند. در این تحقیق قارچ های اکتومیکوریز در راشستان های بالابند جنگل سنگده (استان مازندران) و بر اساس استخراج دی ان ای از ریشه ها و توالی یابی ناحیه ITS از دی ان ای ریبوزومی قارچ ها مورد شناسایی قرار گرفتند. برای این منظور در محدوده ارتفاعی 1500 تا 2100 متری از سطح دریا، تعداد 30 قطعه نمونه و در هر قطعه نمونه یک درخت به طور تصادفی انتخاب و نمونه برداری از ریشه ها به عمق 10 سانتی متری و بافاصله 60 سانتی متر از تنه درخت انجام گرفت. عمل استخراج دی ان ای از نمونه های نوک ریشه طبقه بندی شده انجام گرفت. ناحیه ITS nrDNA با استفاده از زوج آغازگر های ITS1F و ITS4B یا ITS4 تکثیر و توالی یابی گردید. مقایسه توالی های به دست آمده با توالی های موجود در بانک داده های NCBI، حضور 15 گونه قارچ اکتومیکوریز را در ریشه های این گیاهان نشان داد. از بین گونه های شناسایی شده، 12 گونه شامل Russula chloroides، C. trivialis، R. brevipes، R. faginea، R. integriformis، C. rigens، Cortinarius alpinus، C. collinitus، L. hepaticus، Lactariuschrysorrheus، C. alboaggregatus وHebelomabulbiferum گونه های جدیدی برای فلور قارچی ایران می باشند. جنس Cortinarius و Russula بیشترین تنوع گونه ای را در منطقه موردمطالعه نشان دادند و جنس های Lactarius و Inocybe در رتبه های بعدی قرار گرفتند. با شناخت قارچ های اکتومیکوریز بومی در مناطق مختلف می توان با تلقیح برخی از آن ها به نهال های جنگلی، توانایی های آن ها در برنامه های احیا و مدیریت بهینه جنگل و جنگل کاری استفاده نمود.

مطالعه حاضر به تعیین ارزش حفاظتی منطقه حفاظت شده دنا و تعیین عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط می پردازد. برای اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت افراد از مدل رگرسیونی لوجیت استفاده شد و بر اساس روش حداکثر راست نمایی (احتمال)، پارامترهای این مدل برآورد شدند. برای این منظور، 377 پرسشنامه دوگانه-دو بعدی به روش نمونه گیری تصادفی در استان کهکیلویه و بویر احمد تکمیل شد. بر اساس نتایج بالغ بر 3/68 درصد پاسخ گویان تمایل خود را برای مشارکت در حفاظت از منطقه حفاظت شده دنا بیان کردند. نتایج تخمین مدل لاجیت نشان داد، ضریب متغیرهای تمایل به حفاظت منطقه، درآمد خانوار، فاصله از منطقه و پیشنهاد در سطح احتمال یک درصد معنی دار شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که متوسط تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت منطقه 36918 ریال و ارزش حفاظتی برای هر خانوار 443025 ریال در هرسال است. ارزش حفاظتی سالانه هر هکتار از این اکوسیستم برابر 1/879 هزار ریال (با توجه به مساحت 93821 هکتار منطقه) به دست می آید. ارزش حفاظتی منطقه موردمطالعه حدود 5/82478 میلیون ریال در سال برآورد شد. با کمک یافته های استخراج شده از این تحقیق می توان سیاست گذاری قیمتی مناسبی برای حفاظت از منابع طبیعی منطقه دنا اتخاذ نمود.

پونه سای کرک ستاره ای (Nepeta asterotricha) یکی از 34 گونه انحصاری ایران از جنس پونه سای می باشد. در تحقیق حاضر ویژگی های مختلفی ازجمله عوامل توپوگرافی، اقلیمی، فنولوژی، ویژگی های کمی پوشش و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در 8 رویشگاه مختلف این گیاه در استان یزد موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که این گیاه خاک هایی با بافت شنی-لومی را برای پراکنش ترجیح می دهد. عناصر غذایی موردبررسی شامل ازت، فسفر و پتاسیم در رویشگاه های مختلف در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی دار بودند. اسیدیته و شوری در رویشگاه های مختلف به ترتیب بین 8-5/7 و 47/1-633/0 ds/m متغیر بود. بررسی ها نشان داد این گیاه را در ارتفاعات بالای 2400 متر می توان مشاهده نمود. پونه سای کرک ستاره ای در مناطق مختلف با ارتفاع 87/41-4/28 سانتی متر رویش داشت و رویشگاه های مختلف در سطح 1 درصد اختلاف معنی دار نشان دادند. باید گفت بر اساس مطالعات آماری، تراکم و فراوانی در رویشگاه های مختلف، اختلاف معنی داری را نشان ندادند. به طورکلی و با توجه به رویشگاه های مرتبط شروع رشد رویشی آن از اواسط اسفندماه آغاز و در اردیبهشت ماه وارد مرحله گلدهی می شود. با توجه به ویژگی های کارکردی و عملکردی گونه می توان نتیجه گرفت که رویشگاه های ده بالا و تقی آباد بهترین شرایط محیطی را برای گونه مذکور فراهم کرده اند.

جنگل ها فراهم کننده خدمات اکوسیستمی مهمی هستند که اغلب بازاری برای تعیین ارزش آن ها وجود ندارد. در میان خدمات غیربازاری ارائه شده به وسیله اکوسیستم های جنگلی، جذب و ذخیره سازی دی اکسید کربن از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چراکه انتشار CO2 یکی از عوامل مهم ایجاد اثر گلخانه ای و تغییر اقلیم به شمار می رود. در این بررسی میزان ذخیره کربن در زی توده گیاهی منطقه حفاظت شده زاولی واقع در استان کردستان برآورد و ارزش گذاری شده است. آماربرداری به روش تصادفی سیستماتیک انجام گرفت و داده های موردنیاز ازجمله قطر برابرسینه، ارتفاع کل، ارتفاع تاج، قطر تاج و غیره از مجموع سی پلات برداشت شدند. میزان کربن ذخیره شده در اندام های هوایی و زیرزمینی درختان به طور مجزا با استفاده از سه روش برآورد و به منظور ارزش گذاری این کارکرد اکوسیستمی از روش هزینه جایگزین استفاده شد. نتایج نشان داد که ارزش ریالی هر هکتار از این جنگل درروش اول 5/8 میلیون ریال، درروش دوم 2/9 میلیون ریال و درروش سوم 9/23 میلیون ریال از بعد کارکرد اکوسیستمی ذخیره کربن برخوردار است. لذا با آگاهی مدیریت از این ارزش اکولوژیکی و با حفاظت مناسب این جنگل ها، می توان از خدمات ارزشمند جنگل های این منطقه بهره برد و نیز به تعدیل تراکم کربن اتمسفری کمک نمود.

چرای متعادل دام ضامن حفاظت از منابع طبیعی و عامل افزایش کمی و کیفی تولید و بهبود ترکیب گیاهی در اکوسیستم های مرتعی است. همچنین آگاهی از تأثیرات شدت های چرای مختلف دام ها روی گیاهان می تواند به عنوان ابزاری سودمند جهت مدیریت منابع مورداستفاده قرار گیرد. مطالعه ی حاضر باهدف تعیین میزان آسیب پذیری یا مقاومت و همچنین میزان رشد مجدد دو گونه مرتعی Astragalus cyclophyllon و Astragalus effuses در طی دو فصل رویش (سال های 1390-1389) در مراتع نیمه استپی ایستگاه تحقیقاتی آبخیزداری سد زاینده رود واقع در استان چهارمحال و بختیاری صورت پذیرفته است. شبیه سازی اثر چرای دام بر دو گونه موردمطالعه در قالب طرح فاکتوریل با استفاده از تیمار قطع در چهار شدت صفر، 30، 50 و 80 درصد بر روی 240 پایه گیاهی در طی سه مرحله بافاصله زمانی 20 روز در طول فصل رویش (اوایل بهار تا اواسط تابستان) انجام شد. قبل از انجام هر تیمار تعداد گل و بذر شمارش شده و ارتفاع و تولید هر پایه اندازه گیری شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از مدل عمومی خطی (GLM) و آنالیز واریانس یک طرفه انجام گرفت. نتایج به دست آمده تفاوت معنی داری را برای اثرات دوساله ی تیمار قطع بر متغیرهای تعداد گل، تعداد بذر، ارتفاع و تولید در هر دو گونه موردبررسی را نشان داد. نتایج نشان داد که تیمار قطع 30 و 50 درصد حدود 5/2 برابر و تیمار قطع 80 درصد بیش از 5 برابر تولیدات گونه A. effuses را نسبت به تیمار شاهد کاهش داده است درحالی که در گونه A. cyclophyllon تیمارهای 30، 50 و 80 درصد قطع، موجب کاهش 2/2، 3/3 و 6/6 برابری تولیدات در مقایسه با تیمار کنترل گردید. بر اساس نتایج این تحقیق، گونه ی A. effuses با افزایش شدت برداشت، حساسیت کمتری را نسبت به گونه A. cyclophyllon نشان داد. بنابراین با توجه به تحمل چرایی بالاتر گونه A. effuses، این گونه می تواند گزینه ی مناسبی برای اصلاح و توسعه ی مراتع نیمه استپی جهت بهره برداری توسط دام باشد.

امروزه از تصاویر ماهواره ای به طور گسترده ای برای پایش پوشش گیاهی استفاده می گردد. هدف از این پژوهش، بررسی گستره ی برگ در بازه ی زمانی 1395-1381 با تفکیک مکانی یک کیلومتر به کمک داده های دو فرآورده ی دورسنجی مودیس ترا و آکوا و به صورت فصلی بوده است. برای این منظور به واکاوی داده ها و انجام محاسبات آماری-ریاضی، کدنویسی و تشکیل پایگاه داده در نرم افزار مت لب اقدام و سپس نقشه ی میانگین فصلی تهیه شد. این نقشه ها نشان دهنده ی تقریباً خالی بودن مناطق مرکزی، شرقی و جنوب شرق ایران از گستره برگ هستند و یا گستره ی برگ بسیار تنک در برخی مناطق دیده می شود و 26/58 درصد از گستره ی ایران خالی از پوشش گیاهی است. در مقابل دامنه های شمالی البرز، ارتفاعات شمال غرب و دامنه های زاگرس میانی با 74/41 درصد دارای گستره ی برگ مناسبی هستند که به استثنا جنگل های هیرکانی و ارسباران عموماً شامل کشتزارها می شود. ازنظر زمانی، فصل بهار و تابستان با میانگین 47/0 درصد و 36/0 درصد بالاترین میانگین و فصل پاییز و زمستان کمترین میانگین گستره ی برگ را دارا هستند. در مرحله ی بعد دارنمای فصلی نمایه ی گستره ی برگ تهیه شد و یاخته های موردنظر در چهارفصل و درنهایت در دو گروه قرار داده شدند. این دو گروه شامل گروه دوره ی سرد با فصل پاییز و زمستان و گروه دوره ی گرم با فصل بهار و تابستان هستند.

پدیده شناسی (فنولوژی) یکی از موضوعات مهم در علم بوم شناسی است که به مطالعه مراحل مختلف دوره زندگی گیاهان و ارتباط آن با شرایط اقلیمی و اکولوژیکی می پردازد. ثبت مراحل فنولوژیک گونه های بومی و ارزیابی مراحل گوناگون رشد و نمو آن ها، اطلاعات مفیدی را برای چرخه تولید مهیا می کند. در این پژوهش پدیده شناسی 17 گونه از جنس های لاله واژگون (Fritillaria)، تمشکین (Bellevallia) و سنبلک (Muscari) در باغ گیاه شناسی ملی ایران به مدت 5 سال (از سال 1381 تا 1386) مطالعه شدند. از هرگونه 5 پایه انتخاب و پدیده های حیاتی مربوط به برگ، گل، میوه، سالانه در فواصل زمانی مشخص ثبت شد. پس از دریافت مدت زمان هر پدیده به گذشت روز از ابتدای سال و تجزیه وتحلیل آماری داده ها، مشخص شد که اختلاف معنی داری در ظهور و طول مدت پدیده های حیاتی بین گونه های مختلف وجود دارد. طولانی ترین زمان استقرار مرتبط با برگ (از زمان ظهور برگ تا خشکیدگی آن ها) مربوط به M. longipes و مرتبط با گل (از زمان ظهور گل تا کامل شدن همه گل ها) مربوط به M. neglectum و مرتبط با میوه (از زمان ظهور میوه تا رسیدن همه میوه ها) مربوط به B. pycnantha و کوتاه ترین زمان استقرار مرتبط با برگ مربوط به Bellevalia assadi و B. tristis و مرتبط با گل مربوط به B. pycnantha و مرتبط با میوه مربوط به F. kotschyana می باشد؛ اما بیشترین ضریب تغییرات در مورد باز شدن برگ، ظهور گل و میوه به F. imperialis و کمترین آن در مورد باز شدن برگ به گونه های Bellevalia، ظهور گل و میوه به Bellevalia assadi اختصاص یافت و به طورکلی گونه های Fritillaria بیشترین تغییرات دامنه ی استقرار پدیده های حیاتی را داشتند. همچنین پس از بررسی همبستگی بین زمان وقوع پدیده های حیاتی با فاکتورهای اقلیمی (دما و بارندگی) مشخص شد که ارتباط معنی داری بین برخی فاکتورهای اقلیمی با برخی پدیده های حیاتی در گونه های موردمطالعه وجود دارد.

درخت سرخدار از معدود گونه های سوزنی برگ بومی جنگل های شمال و شمال غرب ایران است که به صورت تک پایه یا لکه ای انتشار دارد. ذخیره گاه سرخدار گزو مازندران یکی از رویشگاه های ارزشمند سرخدار شمال است که مطالعات زیادی در آن صورت نگرفته است. در این تحقیق پوشش گیاهی و تیپ های جنگلی این رویشگاه و تأثیر شرایط رویشگاهی بر پراکنش درختان سرخدار و تیپ های جنگلی موردبررسی قرار گرفت. آماربرداری با برداشت 30 قطعه نمونه مربعی با ابعاد 20 متر روی خطوط ترانسکت با فواصل منظم و نقطه شروع تصادفی انجام شد. برای تفکیک تیپ های گیاهی روش های عددی آنالیز خوشه ای و TWINSPAN به کار گرفته شد. مقایسات با به کارگیری تحلیل واریانس ANOVA و بررسی رابطه گونه-محیط با استفاده از رسته بندی CCA انجام شد. بنابر نتایج به دست آمده، سه تیپ جنگلی سرخدار-ممرز، راش-سرخدار و راش خالص در منطقه مشخص شد. متغیرهای بافت و pH خاک مهم ترین عوامل اثرگذار در تفکیک تیپ های گیاهی منطقه شناخته شدند. تیپ های سرخدار دارای pH خاک کمتری در مقایسه با تیپ راش خالص بودند و تیپ سرخدار-ممرز بر خاک های سنگین تری (شنی رسی لومی) در مقایسه با تیپ راش خالص (شنی لومی) دیده شد. تیپ راش-سرخدار دارای وضعیت بافت خاک حد واسط دو تیپ دیگر بود. میزان کربن آلی و ازت کل نیز در خاک تیپ راش خالص بیشتر از تیپ های راش-سرخدار و سرخدار – ممرز بود. هیچ یک از متغیرهای محیطی رابطه معنی داری با میزان سلامت و شادابی درختان سرخدار نداشتند، اما با افزایش شیب، قطر متوسط درختان کاهش یافته است.

اطلاعات کمی و کیفی پوشش گیاهی و همچنین تغییرات آن در طول زمان به عنوان پایه ای برای تعیین کیفیت زیستگاه و اولویت مناطق به منظور حفاظت و همچنین تعیین ارزش خدمات زیست بوم ها، مسئله فنی مدیریتی بسیار مهمی در مدیریت بهینه منابع طبیعی و توسعه پایدار، به شمار می آید. از سوی دیگر سنجش از دور به عنوان ابزاری کارآمد برای دستیابی به اطلاعات درست و به روز پوشش زمین و منابع طبیعی با سرعت و دقت بالا، موردتوجه محققان است. از میان برنامه های سنجش از دوری، آشکارسازی تغییرات نقش تعیین کننده ای در بررسی تغییرات پوشش زمین و ازجمله پوشش گیاهی دارد. در این مطالعه از میان روش های مختلف آشکارسازی تغییرات، از روش مقایسه پس از طبقه بندی به دلیل امکان دستیابی به دقت بهینه با اعمال یک روش طبقه بندی کارآمد و دقیق، استفاده شده است. به منظور تعیین طبقات پوشش گیاهی، با استفاده از داده های مایحصل از نمونه برداری میدانی، تصاویر ماهواره ای مربوط به منطقه حفاظت شده باشگل در زمان های مختلف و انواع شاخص های طیفی پوشش گیاهی منتج از آن ها، اقدام به مدل سازی پوشش گیاهی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی شد. مدل طبقه بندی درصد سطح تاج پوشش (با دقت کلی 3/94% و میانگین مربعات خطا 7/5% برای داده های آزمایشی) و مدل طبقه بندی وزن خشک زی توده زنده سرپا (با دقت کلی 6/86% و میانگین مربعات خطا 4/11% برای داده های آزمایشی)، ساخته شد. سپس نقشه های پوشش گیاهی بر اساس این مدل های با دقت عالی، تهیه گردید. نتایج این پژوهش توانمندی بسیار زیاد روش هوش مصنوعی در طبقه بندی دقیق پوشش گیاهی، با استفاده از تصاویر ماهواره ای با تنوع زمانی را نشان می دهد. با استفاده از نقشه های طبقه بندی پوشش گیاهی حاصل، نقشه های آشکارسازی تغییرات، با روش مقایسه پس از طبقه بندی، تهیه گردید. این نقشه ها مبین تغییر پوشش گیاهی از یک طبقه به طبقه دیگر (از طبقه. . . به طبقه. . . )، در سه دوره زمانی 2015-2000، 2000-1986 و 2015-1986 است. نتایج پژوهش، بهبود کیفی بخش وسیعی از مراتع منطقه حفاظت شده باشگل را بعد از حفاظت نشان می دهند.

از میان 6 گونه بومی جنس ارس که در مناطق مختلف کشور ایران پراکنده هستند. دو گونه (Juniperus polycarpos و Juniperus excelsa)، نسبت به سایر گونه ها سطح بیشتری از مناطق تحت پوشش را به خود اختصاص داده اند که به علت شباهت ظاهری بسیار زیاد دو گونه شناسایی آن ها از یکدیگر مشکل است. در این تحقیق صفات کمی و کیفی مخروط میوه و بذر باهدف کمک به شناسایی آن ها در استان گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور ارزیابی صفات کمی و کیفی مخروط میوه و بذر این دو گونه در رویشگاه چهارباغ استان گلستان به طور جداگانه ده پایه مادری از هرگونه که به لحاظ ویژگی های ظاهری یکسان و تقریباً هم سن بودند، انتخاب گردیدند. ابتدا برای درختان یادشده با قرار دادن فریم یک مترمربعی در 4 طرف تاج هر درخت، تعداد مخروط میوه شمارش گردید. سپس از هر درخت حدوداً تعداد 1000 مخروط میوه جمع آوری و صفات کمی و کیفی مخروط میوه و بذرهای موجود در آن ها، اندازه گیری و ثبت گردید. آنالیز صفات کمی مخروط میوه نشان داد که دو گونه یادشده به لحاظ وزن، طول و عرض با یکدیگر اختلاف معنی داری دارند؛ به گونه ای که تمامی این شاخص ها در J. polycarpos بیشتر از J. excelsa است. مقایسه تعداد مخروط میوه در واحد سطح تاج درختان دو گونه نشان می دهد؛ J. polycarpos دارای مخروط میوه بیشتری در واحد سطح نسبت به J. excelsa است و ازنظر این شاخص هم اختلاف معنی داری بین دو گونه یادشده وجود دارد. آنالیز داده های مربوط به ویژگی های کمی و کیفی بذر شامل طول، عرض و وزن و وضعیت سلامتی، نشان می دهد؛ علیرغم نداشتن اختلاف معنی دار بین دو گونه در صفات ذکرشده، J. polycarpos بذرهای سالم بیشتری تولید می کند. درمجموع از صفات کمی و کیفی مخروط میوه و بذرها، صفات کمی و کیفی مخروط میوه شاخص خوبی برای تفکیک گونه های J. polycarpos و J. excelsa از یکدیگر می باشد.

معیشت مردم روستایی به استفاده از زمین و بهره برداری از منابع طبیعی و جنگل وابسته است. بنابراین فعالیت های آن ها می تواند اثرات معنی داری بر این منابع داشته باشد. میزان این اثرات و تغییرات سطح جنگل از میزان توسعه یافتگی روستاها تأثیر می پذیرد. هدف اصلی این مطالعه، بررسی ارتباط بین درجه توسعه یافتگی روستاهای جنگلی با میزان تخریب جنگل در منطقه ارسباران (شمال استان آذربایجان شرقی) می باشد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و برای جمع آوری داده های تحقیق از شیوه کتابخانه ای استفاده شده است. داده-ها در دو بخش تعیین درجه توسعه یافتگی روستاها و تهیه نقشه های کاربری و تغییرات سطح جنگل، جمع آوری و تحلیل شدند. ابتدا، روستاهای موردمطالعه ازلحاظ درجه توسعه یافتگی با استفاده از شاخص های اقتصادی اجتماعی، آموزشی بهداشتی و زیرساختی در پنج طبقه توسعه یافتگی با ضریب ناموزون موریس تقسیم بندی شدند. در مرحله بعد، به منظور بررسی میزان تغییرات سطح جنگل از تصاویر سنجنده های مختلف ماهواره لندست استفاده شد. ضریب همبستگی بین میزان تخریب جنگل هر روستا با متغیرهایی مثل شاخص توسعه روستا، هزینه فرصت، ارتفاع از سطح دریا و میزان جمعیت محاسبه شد. نتایج نشان داد که از 15 روستا، پنج روستا، جزء روستاهای توسعه یافته و یک روستا جزء روستاهای محروم طبقه بندی شدند. بررسی تغییرات سطح جنگل نشان داد که بیشترین افزایش تغییرات در دوره 86-96 مربوط به روستاهای ارزین، کلاله علیا، خریل و ابراهیم بیگلو به ترتیب برابر با 58/74، 41/56 و 55/55 و 51/48 هکتار است. بر اساس نتایج، میانگین تغییرات دوره 77-86، 08/6-هکتار و میانگین تغییرات دوره 86-96، 50/32-هکتار بوده است. بر اساس نتایج، بین تغییرات دوره اول و دوره دوم با اطمینان 99 درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. ضریب همبستگی نشان داد که شاخص توسعه روستا و تعداد جمعیت هر روستا با میزان تخریب جنگل همبستگی ضعیف و مستقیمی دارد. در مقابل، هزینه فرصت در هر روستا و ارتفاع از سطح دریا با میزان تخریب جنگل در هر روستا همبستگی ضعیف و معکوسی دارد.

هدف از این پژوهش بررسی تأثیر تاج بارش و آب شویی لاشریزه گونه بلوط بلندمازو (Quercus castaneifolia C. A. Mey. ) در توده آمیخته بر پویایی کاتیون های بازی و تغییرات ماهانه آن ها در سری یک طرح جنگلداری دکتر بهرام نیا استان گلستان است. به این منظور، نمونه های تاج بارش و لاشریزه در یک دوره یک ساله بعد از هر بارش جمع آوری و ازنظر مقدار کاتیون های سدیم، پتاسیم و کلسیم با آب باران در فضای باز با استفاده از آزمون تی تست در سطح 5 درصد مقایسه شد. همچنین بررسی تغییرات کاتیون ها در ماه های مختلف با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه انجام گرفت. نتایج نشان داد درمجموع یک سال، میزان آب شویی عناصر پتاسیم و کلسیم در تاج بارش با مقادیر (61/226 و 86/13 کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری بیشتر از مقادیر آن ها در آب باران (72/217 و 97/10 کیلوگرم در هکتار در سال) بوده است. میزان آب شویی سدیم در دولایه تاج بارش (38/120 کیلوگرم در هکتار در سال) و لاشریزه (58/108 کیلوگرم در هکتار در سال) به طور معنی داری کمتر از آب باران بود. همچنین آب شویی کاتیون ها در هر دولایه در ماه های مختلف، متغیر بود. کمترین میزان آب شویی در ماه شهریور و بیشترین میزان آب شویی در ماه مهر بود. این تحقیق نشان داد درختان بلوط تأثیر مثبتی در افزایش عناصر غذایی محلول در خاک جنگل از طریق تاج بارش و آب شویی لاشریزه دارد چراکه گیاه قادر است این عناصر را به واسطه محلول بودن، در همان لحظه جذب نموده و وارد گردش عناصر غذایی خود نماید بنابراین با به کارگیری صحیح این گونه در جنگل کاری، می توان به بهبود کیفیت عناصر غذایی خاک در کوتاه مدت، کمک نمود.

استفاده از روش های مناسب در برآورد الگوی مکانی درختان از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور بررسی کارایی شاخص های نمونه برداری در تعیین الگوی مکانی پنج گونه چوبی (بلوط ایرانی، کیکم، بادام کوهی، بنه و زالزالک)، محدوده ای به وسعت 35 هکتار از جنگل کلخانی واقع در کوهدشت لرستان آماربرداری صددرصد شد. موقعیت مکانی گونه ها، نوع گونه و قطر بزرگ و کوچک تاج برداشت شد. نقشه پراکنش مکانی گونه ها تهیه و الگوی مکانی مطلق با روش نزدیک ترین همسایه و تابع K رایپلی در محیط ArcGIS تعیین شد. سپس الگوی مکانی گونه ها با استفاده از شاخص های فاصله ای (جانسون و زایمر، C، هاپکینز، هاینز و ابرهارت) و قطعه نمونه (نسبت واریانس به میانگین، موری سیتا، استانداردشده موری سیتا، گرین و خوشه بندی) برآورد و کارایی هرکدام در مقایسه با شاخص نزدیک ترین همسایه و تابع K رایپلی ارزیابی گردید. نتایج نشان داد؛ گونه غالب منطقه، بلوط ایرانی با 5/61 درصد از کل گونه ها بود. بلوط ایرانی و زالزالک با متوسط سطح تاج پوشش 36/11 و 89/2 مترمربع به ترتیب بالاترین و پایین ترین مقادیر را دارا بودند. نتایج تحلیل الگوی مکانی واقعی گونه ها با شاخص نزدیک ترین همسایه و K رایپلی برای کل گونه ها کپه ای به دست آمد. همه شاخص های روش قطعه نمونه نیز الگوی کپه ای را برای پنج گونه برآورد کردند. از شاخص های فاصله ای تنها شاخص هاینز برای پنج گونه الگوی کپه ای را برآورد کرد. در کل بهترین شاخص ها برای تعیین الگوی مکانی گونه ها، شاخص فاصله ای هاینز و پنج شاخص قطعه نمونه ارزیابی شدند؛ بنابراین در عملیات پرورشی و اصلاحی جنگل با استفاده از گونه های موردمطالعه بایستی الگوی کپه ای را در نظر گرفت.

گونه سیاه تلو (Paliurus spina-christi) در سه منطقه رویشی کشورمان (جنگل های شمال، ارسباران و زاگرس) به صورت طبیعی رشد می کند؛ اما تاکنون پژوهشی در ارتباط با رویشگاه این گونه صورت نگرفته است. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر عوامل محیطی بر پراکنش گروه های اکولوژیک رویشگاه سیاه تلو در جنگل های شمال کشور انجام شده است. بدین منظور برای در نظر گرفتن شرایط مختلف، نمونه برداری ها بر اساس واحدهای شکل زمین انجام و اندازه قطعات نمونه مربعی شکل به روش حداقل سطح، 400 مترمربع تعیین شد. در هر قطعه نمونه پس از ثبت اطلاعات موجود، نسبت به برداشت نمونه خاک اقدام شد. سپس با استفاده از نرم افزار PC-ORD و به کمک آنالیز دوطرفه گونه های معرف (TWINSPAN) پوشش گیاهی منطقه تیپ بندی شد و در نهایت برای بررسی ارتباط رابطه هر یک از گونه های گیاهی و عوامل محیطی از نرم افزار CANOCO و آنالیز تطبیق متعارفی (CCA) استفاده شد. با استفاده از آنالیز دوطرفه گونه های معرف چهار تیپ گیاهی مشخص شد. نتایج نشان داد که گونه های متفاوتی به غیر از گونه سیاه تلو، مانند آلوچه وحشی، زرشک، انار، سرو نقره ای و ممرز به عنوان گونه های شاخص منطقه هستند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل CCA نشان داد که مقدار C/N، نیتروژن، رطوبت اشباع خاک، وزن مخصوص ظاهری، تخلخل، رس، فسفر و پتاسیم تبادلی خاک عوامل تأثیرگذار در پراکنش پوشش گیاهی رویشگاه سیاه تلو هستند. از طرف دیگر، کربن، ماده آلی، شن، سیلت، ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی بر روی پراکنش گروه های اکولوژیک گیاهی اثر معنی داری نداشتند. با توجه به نتایج، حضور گونه سیاه تلو ارتباط مستقیمی با مقادیر نیتروژن و وزن مخصوص ظاهری دارد. همچنین در این پژوهش نشان داده شد که با استفاده از نتایج CCA، امکان تعیین ارتباط بین هر یک گونه های گیاهی و مهم ترین متغیرهای محیطی وجود دارد.